2. 2
SADRŽAJ
UVOD .....................................................................................3
METODOLOGIJA...................................................................4
REZULTATI ISTRAŽIVANJA .................................................7
REZULTATI ANKETNOG ISTRAŽIVANJA SA GENERALNOM POPULACIJOM
MLADIH.............................................................................................7
Osnovna statistika anketnog istraživanja...............................................7
Rezultati anketnog istraživanja..............................................................8
REZULTATI ANKETNOG ISTRAŽIVANJA SA MLADIM MIGRANTIMA SA
PREBIVALIŠTEM U JABLANIČKOM I PČINJSKOM OKRUGU.....................13
REZULTATI DUBINSKIH INTERVJUA....................................................16
ZAKLJUČCI & PREPORUKE...............................................19
3. 3
UVOD
Istraživanje „Mladi i migracije“ obavljeno je tokom septembra,
oktobra i novembra 2011. godine sa ciljem prikupljanja preciznijih
podataka o migracionim tendencijama omladinske populacije
Jablaničkog i Pčinjskog okruga.Osim ovog cilja, istraživanje je
organizovano i sa namerom da se identifikuju i javnosti prezentuju
uzroci migracija mladih van regiona Jablaničkog i Pčinjskog okruga,
kao i migracija unutar samog regiona, ali i da bi se istražili uzroci
migracija posebno „osetljivih grupa“ omladinske populacije kao što
su to npr. mladi sa nešto nepovoljnijim socioekonomskim statusom.
Cilj ovog istraživanja jeste i podizanje svesti lokalnih zajednica o
značaju problematike migracija i uticaju trenutnih migracionih
tendencija na ceo region koji čine Jablanički i Pčinjski okruzi.
Istraživanjem je obuhvaćeno ukupno 760 mladih osoba starosti od
15 do 30 godina sa prebivalištem, odnosno poreklom iz Jablaničkog i
Pčinjskog okruga. Obuhvaćeno je 12 od ukupno 13 opština/gradova
iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga, osim opštine Trgovište gde
organizator istraživanja nije bio u mogućnosti da isto i organizuje.
Od gore navedenih 760 mladih osoba, ukupno 730 njih sa
prebivalištemu Jablaničkom i Pčinjskom okrugu je učestvovalo u
anketnom istraživanju, dok je 30 mladih sa prebivalištem ili
boravištem u Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga
učestvovalo u dubinskim intervjuima.
1
Istraživanje „Mladi i migracije“ sprovelo je Udruženje “Narodni
parlament” iz Leskovca bespovratnim sredstvima dobijenim na
konkursu Zajedničkog programa Ujedinjenih nacija “Održanje mira i
inkluzivni lokalni razvoj – PBILD” za inovativne pristupe istraživanja o
migracijama na jugu Srbije.
1
Dubinski intervju je tehnika kvalitativnog istraživanja stavova i ponašanja ljudi
pomoću koje se dobija celovito razumevanje i dublji uvid u iskustva, mišljenja,
osećanja ljudi
4. 4
METODOLOGIJA
Istraživanje „Mladi i migracije“ obavljeno je uz korišćenje sledećih
metodoloških pristupa:
- anketno istraživanje generalne populacije mladih sa prebivalištem u
opštinama i gradovima Jablaničkog i Pčinjskog okruga koje je
uključilo ukupno 700 osoba,
- anketno istraživanje mladih migranata sa prebivalištem u
opštinama i gradovima Jablaničkog i Pčinjskog okruga koje je
uključilo ukupno 30 osoba,
- obavljanje dubinskih intervjua sa mladima sa prebivalištem
2
ili
boravištem
3
u Beogradu, poreklom iz opština i gradova Jablaničkog i
Pčinjskog okruga, a koje je uključilo ukupno 30 osoba.
Istraživanje „Mladi i migracije“ započeto je definisanjem anketnog
uzorka. Kako bi se osigurala reprezentativnost uzorka, pa samim tim
i podataka dobijenih na ovaj način, uzorak je definisan tako što je isti
prvo podeljen u slojeve (grupe) prema polu i godinama starosti,
opštinama i gradovima prebivanja, obrazovanju, nacionalnoj
pripadnosti i mestu prebivanja (u smislu seoskog ili gradskog
područja), i slično, pa je tek onda obavljeno slučajno uzorkovanje.
Anketari su prilikom anketiranja 700 mladih koristili različite načine
uključivanja konkretnih osoba u istraživanje; od korišćenja
raspoloživih baza podataka, preko ličnih poznanstava, do anketiranja
na javnim mestima. Ovo je činjeno kako bi se obezbedila
proporcionalna zastupljenost gore navedenih slojeva (grupa)
ispitanika u uzorku istraživanja.
S druge strane, izbor ispitanika za anketno istraživanje mladih
migranata obavljen je po principu namernog uzorkovanja, odnosno
ciljanog izbora 30 mladih migranata koji su učestvovali u ovom delu
istraživanja. Za ovu svrhu iskorišćena je baza nastala tokom
2
Prebivalište je mesto u kome se građanin nastanio s namerom da u njemu stalno živi
3
Boravište je mesto u kome građanin privremeno boravi van svog prebivališta
5. 5
anketnog istraživanja sa generalnom populacijom mladih, odnosno
podaci o identifikovanim mladim migrantima dobijeni tokom
prethodno organizovaniog anketnog istraživanja koje je uključilo 700
mladih osoba. Prilikom uzorkovanja posebna pažnja je obraćena na
uključivanje „osetljivih grupa“ omladinske populacije, posebno mladih
socioekonomskih migranata, u ovaj deo istraživanja.
Svi ispitanici su anketirani u direktnom kontaktu sa anketarima koji
su im postavljali pitanja iz unapred pripremljenog upitnika, da bi
zatim odgovore ispitanika na anketna pitanja unosili u anketni list.
Primena gore navedenih metoda uzorkovanja rezultirala je u
definisanju uzorka anketnog istraživanja koji je obuhvatio generalnu
populaciju mladih od ukupno 700 osoba starosti od 15 do 30 godina
sa prebivalištem u opštinama i gradovima Jablaničkog i Pčinjskog
okruga, kao i 30 mladih migranata, takođe sa prebivalištem u
opštinama i gradovima Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
Nakon definisanja uzorka anketnog istraživanja pristupilo se i
definisanju uzorka za dubinske intervjue sa mladima sa
prebivalištem ili boravištem u Beogradu, poreklom iz opština i
gradova u Jablaničkom, odnosno Pčinjskom okrugu. Opet je
korišćen sličan metod uzorkovanja kao i kod definisanja uzorka za
anketno istraživanje generalne omladinske populacije, s tim što je
jedini kriterijum za uzorak za dubinske intervjue bio taj da je mlada
osoba migrirala iz regiona i da sada ima prebivalište ili boravište u
Beogradu.
Prilikom same realizacije dubinskih intervjua takođe su korišćene
metode uključivanja konkretnih osoba u istraživanje slične onima
korišćenim tokom anketnog istraživanja generalne omladinske
populacije; od korišćenja raspoloživih baza podataka do korišćenja
ličnih poznanstava osobe koja je sprovela intervjue.
Učesnici ovog dela istraživanja su takođe intervjuisani u direktnom
kontaktu sa osobom koja je radila intervjue uz pomoć
upitnika/podsetnika za dubinske intervjue.
6. 6
Primena navedenih metoda uzorkovanja omogućila je da istraživanje
demonstrira jedan inovativni pristup, jer je isto obuhvatilo mlade
osobe koje su migrirale van regiona, tj. u Beograd, kao i one koje su
migrirale unutar samog regiona.Takođe, navedene metode
uzorkovanja su rezultirale definisanjem uzorka za dubinske intervjue,
pa je tako isto obuhvatilo 30 mladih migranata sa prebivalištem ili
boravištem u Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
Paralelno sa definisanjem uzorka istraživanja izrađene su dve vrste
anketnih upitnika, kao i upitnik/podsetnik za vođenje dubinskih
intervjua sa mladima sa prebivalištem ili boravištem u Beogradu,
poreklom iz iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
Anketni upitnik koji je korišćen tokom istraživanja sa generalnom
populacijom mladih sastojao se od ukupno 17 glavnih pitanja (više
pitanja je imalo brojna potpitanja) od kojih su neka pitanja imala za
cilj prikupljanje određenih generalnih podataka od anketirane osobe
kao što su to npr: pol, starost, mesto stanovanja, obrazovanje, itd.
Međutim, kako je svrha ovog anketnog upitnika pre svega bila
usmerena ka ispitivanju migracionog potencijala anketirane osobe,
kao i stavova i raspoloženja prema nekim generalnim potrebama i
problemima mladih, kao potencijalnih uzročnika migracija mladih,
najveći broj pitanja je ipak bio formulisan smislu ispitivanja
migracionog potencijala ispitanika.
Takođe, i upitnik za anketno istraživanje mladih migranata, a koji se
sastojao od 21 glavnih pitanja, težio je tome da prikupi za ovo
istraživanje sve relevantne podatke, ali ovoga puta o razlozima
migracija unutar samog regiona.
S druge strane, upitnik za vođenje dubinskih intervjua sa mladima
koji imaju prebivalište, odnosno boravište u Beogradu a poreklom su
iz opština i gradova Jablaničkog i Pčinjskog okruga, bio je
konstruisan oko pitanja koja su takođe služila kao vodilja za vođenje
intervjua, s tim što je ovih pitanja ukupno bilo 19, sa više njih koja su
imala i različita potpitanja.
7. 7
REZULTATI ISTRAŽIVANJA
Uzevši u obzir različitosti uzorka, a posebno činjenicu da su i anketni
upitnici, odnosno upitnik/podsetnik izrađen za potrebe dubinskih
intervjua, koncepcijski različiti, nametnula se potreba da se rezultati
istraživanja prezentuju zasebno, u zavisnosti od toga da li su isti
dobijeni kroz anketno istraživanje ili pomoću dubinskih intervjua.
Rezultati anketnog istraživanja sa generalnom populacijom
mladih
Osnovna statistika anketnog istraživanja
Pol: U anketnom istraživanju učestvovalo je 44,4% osoba ženskog
pola a 55,6% osoba muškog pola.
Starost: 21% učesnika anketnog istraživanja je od 15 do 19 godina
starosti; 36,4% od 20 do 24 godina starosti i 42,6% od 25 do 30
godina starosti.
Obrazovanje: 14,2% anketiranih trenutno pohađa srednju školu;
26,8% studira; 2,8% nema obrazovanje; 4% ima osnovnu školu; 4%
dvogodišnje ili trogodišnje srednje obrazovanje; 23,8%
četvorogodišnje srednje obrazovanje; 8,4% više obrazovanje; i 16%
visoko obrazovanje-fakultet.
13% anketiranih živi na selu a 87% u gradskim sredinama i
gradovima. 2,7% je iz Bojnika; 2,8% iz Bosilegrada; 2,8% iz
Bujanovca; 1,4% iz Crne Trave; 3% iz Lebana; 31,5% iz Leskovca;
4,3% iz Medveđe; 2,8% iz Preševa; 6,4% iz Surdulice; 6,4% iz
Vladičinog Hana, 4,4% iz Vlasotinca i 31,5% iz Vranja.
83,4% anketiranih je srpske nacionalnosti, a 16,6% je drugih
nacionalnosti, većinom albanske, romske i bugarske.
85% anketiranih oduvek živi u trenutnom mestu boravka, odnosno
nije migriralo. 15% anketiranih je migriralo unutar regiona i to
uglavnom migracijom iz sela u grad (4,8%) ili iz susednog grada
(5,4%).
8. 8
Ispitanici koji se još uvek školuju, nakon završetka školovanja
planiraju da nastave školovanje ( 25,9%), da se zaposle u državnoj
službi (44,9%), da se zaposle u privatnoj firmi (9%), da započnu
sopstveni biznis (16,1%), nešto drugo (4,1%).
Rezultati anketnog istraživanja
Po podacima dobijenim pomoću anketnog istraživanja sprovedenog
na uzorku od 700 mladih starosti od 15 do 30 godina sa
prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu, migracioni
potencijal omladinske populacije regiona je izuzetno veliki i isti
iznosi čak 67%! Ovo je procenat mladih osoba koje su anketirane a
koje su izjavile da razmišljaju o migriranju iz mesta u kome žive.
Dobijeni podaci ipak i nisu previše iznenađujući uzevši u obzir i prve
rezultate popisa stanovništva koji ih samo umnogome potvrđuju.
Naime, po prvim rezultatima popisa objavljenim polovinom novembra
2011. godine, Jablanički okrug ima ~10,6% manje stanovnika nego
na popisu 2002. godine, pre samo 9 godina. Takođe, sve opštine iz
Pčinjskog okruga, uključujući i grad Vranje, a u kojima je popis u
potpunosti sproveden, zabeležile su značajan pad stanovništva, pa
čak i za 20,7% (Bosilegrad) ili 20,3% (Trgovište).Ovakav pad u
populaciji nije moguće pripisati isključivo negativnom natalitetu.
Tabela 1. Da li ste razmišljali da se zbog posla ili nekog drugog
razloga iselite iz svog mesta? 700 ispitanika–prezentovano u%
Nema značajnih razlika između muškaraca i žena kad je migracioni
potencijal polova u pitanju, pa je ovo slučaj i kad je u pitanju starost
ispitanika, gde je gotovo podjednak migracioni potencijal kod sve tri
15
18
67
Nikad nisam razmišljao/la o
tome
Razmišljao/la sam o tome ali
sam odustao/la od te ideje
Nisam odustao/la. I dalje
razmišljam o tome
9. 9
starosne grupe obuhvaćene istraživanjem (15-19 godina; 20-24
godina; 25-30 godina). Isti se kreće blizu prosečnih 67%.
Što se obrazovanja tiče, evidentan je od proseka veći migracioni
potencijal ispitanika koji studiraju (~75%), dok je migracioni potencijal
ispitanika koji trenutno pohađa srednju školu nešto manji,
~69%.Takođe je evidentno i to da se migracioni potencijal uvećava
sa nivoom obrazovanja pa tako „samo“ 59,7% ispitanika sa
četvorogodišnjim srednjim obrazovanjem aktivno razmišlja o
migriranju, naspram 71,4% ispitanika sa višim obrazovanjem,
odnosno 70% ispitanika sa visokim obrazovanjem, koji takođe
aktivno razmišljaju o migriranju.
Primetno je i to da bračni status ima uticaja na migracioni potencijal
na način da ispitanici koji nisu u braku jesu natprosečno skloniji
migriranju (71,2%), dok su oni u braku skoro duplo više od proseka
(34,6%) razmišljali o migriranju ali su ipak odustali od te ideje.
Ispitanici svih nacionalnosti izražavaju gotovo podjednak migracioni
potencijal, te na isti posebno značajno ne utiče ni to da li je ispitanik
sa sela ili iz gradske sredine.
Ispitanici koji aktivno razmišljaju o migriranju (67% ukupno
anketiranih, odnosno 469 ispitanika), kao i oni koji su o tome
razmišljali, ali su odustali od te ideje (18% ukupno anketiranih,
odnosno 126 ispitanika), u visokom procentu od 46,9% migraciju
percipira kao trajnu promenu stanja, odnosno promenu stanja u
trajanju od nekoliko godina, što se može videti u Tabeli 2.
Tabela 2.Ukoliko ste razmišljali o iseljenju iz svog mesta(595
ispitanika je izjavilo da jeste razmišljalo), na koji period bi to
bilo?prezentovano u %
11,6 6,4
35,1
46,9
Na nekoliko meseci
Na 1 - 2 godine
Na nekoliko godina
Trajno
10. 10
Ovakva percepcija govori pre svega o tome da gotovo polovina
ispitanika doživljava migriranje kao trajno rešenje za njihovo stanje.
I ovde nema značajnih razlika između polova u percepciji migracije
kao trajne promene stanja naspram onog kratkoročnijeg, od nekoliko
meseci ili 1-2 godine. Slično, nijedna starosna grupa od tri
obuhvaćene istraživanjem (15-19 godina; 20-24 godina; 25-30
godina) ne daje značajno natprosečne ili odgovore ispod proseka,
osim ispitanika starosti od 15 do 19 godina koji bi se trajno iselili u
53% slučajeva, odnosno datih odgovora.
I što se obrazovanja tiče, ispitanici različitih obrazovanja slično
percipiraju migraciju, odnosno iseljenje iz mesta u kome žive. I kad je
u pitanju nacionalnost, percepcija migracije kao trajne promene
stanja slično se doživljava od ispitanika različitih nacionalnosti.
Ispitanici koji aktivno razmišljaju o migriranju, kao i oni koji su o tome
razmišljali, ali su odustali od te ideje (595 ispitanika ukupno) izjavljuju
da su preduzimalii određene konkretne korake u pravcu migriranja.
Ovo izjavljuje ~34,6% od ukupnog broja ovih ispitanika. Ovi ispitanici,
odnosno ~34,6% od 595 osoba, navode i konkretne korake koje su
preuzimali u tom pravcu i oni su prikazani u Tabeli 3.
Tabela 3. Ako jeste preduzimali konkretne korake ka iseljenju,
navedite koje(zaokružiti 2 odgovora).206 ispitanika je dalo odgovor
na ovo pitanje - prezentovano u %
24,5
10,5
31,3
31,6
2,1
Nešto drugo
Prikupljao/la sam informacije o
mestu/zemlji
Raspitivao/la sam se kod
rodjaka/prijatelja koji tamo žive
Tražio/la sam smeštaj
Tražio/la sam posao
11. 11
Opet nema značajnih razlika između polova u odnosu na tipove
koraka preduzimanih radi migriranja, pa nijedna starosna grupa od tri
obuhvaćene istraživanjem (15-19 godina; 20-24 godina; 25-30
godina) ne daje značajno natprosečne ili odgovore ispod proseka.
Što se tiče razloga zbog kojih bi ispitanici koji aktivno razmišljaju o
migriranju (67% od ukupno anketiranih, odnosno 469 ispitanika) bili
spremni da napuste mesto u kome žive, preovlađuju oni ekonomsko-
finansijske prirode, što se može videti u Tabeli 4 u kojoj su
prezentovani najzastupljeniji odgovori na jedno od anketnih pitanja.
Tabela 4. Koji su razlozi zbog kojih ste spremni da napustite
mesto u kome živite? 469 ispitanika je odgovorilo na ovo pitanje -
prezentovano u %
Svi razlozi navedeni u Tabeli 4 gotovo podjednako na migriranje
motivišu i muškarce i žene. Slično je kad su u pitanju i osobe
različitih starosnih grupa obuhvaćenih istraživanjem(15-19 godina;
20-24 godina; 25-30 godina), bračnog statusa, zanimanja i
obrazovanja.
Što se tiče omiljenih destinacija ovih potencijalnih migranata,
odnosno onih koji izjavljuju da aktivno razmišljaju o migriranju (67%
od ukupno anketiranih), iste se mogu razvrstati u dve glavne grupe
destinacija: one u zemlji i one u inostranstvu. Odnos između ova dva
odgovora se može videti u Tabeli 5.
30,1
21,216,2
12,1
6,1 14,3
Nemogućnost nalaženja posla
Bolje plaćen posao &
napredovanje u karijeri
Loša ekonomska situacija
Nastavak školovanja &
usavršavanja
Nerazumevanje sredine za stil
života
Drugi razlozi
12. 12
Tabela 5. Ako planirate da se iselite navedite mesto/zemlju gde
planirate da se iselite?469 ispitanika je izjavilo da planira migriranje
- prezentovano u %
Što se odabira poželjnih destinacija u zemlji tiče, nimalo
iznenađujuće Beograd predvodi listu, jer čak 28% ispitanika koji su
dali odgovor na ovo pitanje izjavljuje da planira da migrira za
Beograd. Po popularnosti zatim slede Niš (25%), Novi Sad (6,2%) i
više drugih gradova Srbije (40,8%).
Od inostranih destinacija po popularnosti ističu se Nemačka (5%),
SAD (3,5%) i Švajcarska (2,3).
Prilično podjednako zastupljene odgovore po ovom pitanju daju i
muškarci i žene, osobe različitih starosnih grupa obuhvaćenih
istraživanjem (15-19 godina; 20-24 godina; 25-30 godina), bračnog
statusa, zanimanja i obrazovanja.
55% ispitanika kojima su destinacije u zemlji poželjnije od onih u
inostranstvu bi trajno migriralo ka željenoj destinaciji u zemlji, dok
33% na migracije gleda kao na nešto trajniju, ali ne i trajnu, promenu
stanja u trajanju od „nekoliko godina“. Slično, i većina ispitanika
kojima su destinacije u inostranstvu poželjnije od onih u zemlji,
migriranje percepcira kao trajnu promenu stanja.
66,1
30,5
3,4
Destinacije u zemlji
Destinacije u
inostranstvu
Nije navelo
13. 13
Rezultati anketnog istraživanja sa mladim migrantima sa
prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu
Ovaj deo istraživanja u kome je učestvovalo 30 mladih migranata sa
prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu proporcionalno je
obuhvatilo oba pola, osobe različitih zanimanja, nacionalnosti,
bračnog statusa, obrazovanja, kao i predstavnike sve tri starosne
grupe standardno obuhvaćene istraživanjem (15-19 godina; 20-24
godina; 25-30 godina).
Podaci dobijeni pomoću anketnog istraživanja sa 30 mladih
migranata sa prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu
pokazuju da su najzastupljeniji razlozi migracija mladih unutar
posmatranog regiona, kao i ka regionu, školovanje i oni ekonomsko-
finansijske prirode.
Tako 30 mladih migranata sa prebivalištem u Jablaničkom i
Pčinjskom okrugu, na pitanje o razlozima doseljavanja odgovara na
sledeći način:
Tabela 6. Koji je razlog Vašeg doseljavanja? prezentovano u %
Daljom analizom podataka dobijenih iz anketnog istraživanja 30
mladih migranata sa prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom
okrugu, dolazi se do zaključka da je najveća zastupljenost onih
migracija koje se dešavaju unutar ovog regiona, bar kad se radi o
mladim migrantima koji svoje boravište i dalje imaju u nekoj od
opština/gradova dva obuhvaćena okruga.
35
38
17
7 3 ekonomski razlozi
školovanje
brak
ugrožena bezbednost
ostali razlozi
14. 14
Tako, nešto više od četvrtine mladih migranata sa prebivalištem u
Jablaničkom i Pčinjskom okrugu izjavljuje da je migriralo iz sela u
grad, dok je nešto manje od četvrtine migriralo iz susednog mesta.
Takođe, blizu četvrtina ih se doselilo iz drugog grada u Srbiji; po 14%
iz drugog grada na jugu Srbije i sa Kosova i Metohije. Samo jedan
ispitanik od ukupno 30 se doselio iz inostranstva.
Oba pola navode gotovo podjednako zastupljene razloge za
migriranje (Tabela 7) osim što je brak razlog doseljavanja isključivo
osoba ženskog pola sa kojima je rađen ovaj deo istraživanja.
Takođe, primetno je i to da je školovanje kao razlog migracije
najizraženiji kod ispitanika koji nisu u braku. Dalja analiza podataka
pokazuje i to da je od tri starosne grupe obuhvaćene istraživanjem
(15-19 godina; 20-24 godina; 25-30 godina) migracijama zbog
školovanja najsklonija grupa od 15-19 godina, dok je migriranju zbog
ekonomsko-finansijskih razloga najsklonija ona 25-30 godina
starosti.
Ispitanici još izjavljuju i da politička situacija za 86% njih nije imala
uticaj na to što su oni migrirali, kao i da sličan uticaj za 58% njih nije
dolazio od strane porodice i prijatelja. Međutim, ispitanici takođe
izjavljuju i to da politička situacija ipak ima uticaj na njihovo
eventualno ponovno migriranje, i ovo izjavljuje 13 ispitanika,
odnosno mladih migranata. Za 12 ispitanika porodica/prijatelji utiču
pri donošenju odluke o ponovnoj migraciji. Od ovog broja, devetoro
ih izjavljuje da porodica/prijatelji utiču na njihovu odluku i podržavaju
ih u nameri da ponovo migriraju, dok troje izjavljuje da
porodica/prijatelji utiču na taj način što ovim ispitanicima ne pružaju
podršku jer ne želi da odu, odnosno migriraju.
Uzevšu u obzir gore navedeno i nije neočekivano što svi ispitanici
obuhvaćeni ovim delom istraživanja, i pored toga što su već jednom
ili više puta migrirali, i dalje pokazuju veoma visok migracioni
kapacitet što se može i videti u narednoj tabeli.
15. 15
Tabela 7. Da li ispitanik razmišlja o ponovnoj migraciji? 30
ispitanika - prezentovano u broju datih odgovora
Inostranstvo sa 20% i domaće destinacije sa 80% (Beograd, Niš,
Novi Sad) su i kod ovih ispitanika omiljene destinacije, a više od
polovine „posao“ navodi kao glavni razlog razmišljanja o ponovnoj
migraciji.
Interesatno je međutim da se kod većine ovih ispitanika razmišljanje
o ponovnoj migraciji završilo samo na tome, barem za sada, pa tako
„samo“ 58% ispitanika izjavljuje da još uvek nije preduzimalo
konkretne korake za migriranje, dok je 42% ispitanika tražilo posao,
smeštaj, radne dozvole, vizu...
Slično kao i ispitanici iz generalne populacije mladih, gotovo polovina
od 30 mladih migranata sa prebivalištem u Jablaničkom i Pčinjskom
okrugu percepcira migraciju kao trajnu promenu stanja, dok druga
polovina ispitanika (osim dvoje koje je izjavilo da ne planiraju
migriranje (Tabela 7)), na pitanje “Da li planirate da se odselite
privremeno, na par godina ili trajno?” daje uglavnom podjednako
zastupljene odgovore. Tako je migriranje “na par godina” veoma
slično zastupljeno u odgovorima kao i ono na “na par meseci”.
Međutim, tek 59% mladih migranata obuhvaćenih ovim delom
istraživanja izjavljuje da bi se u slučaju ponovnog migriranja vratili u
region koji čine opštine/gradovi Jablaničkog i Pčinjskog okruga. Ovo
jasno govori o tome da mladi migranti, naročito oni koji planiraju
trajno migriranje, jesu veoma ozbiljni u ovoj nameri, te da nemaju
želju da se vraćaju u region Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
28
2
Da
Ne
16. 16
Rezultati dubinskih intervjua
Ovaj deo obuhvatio je 30 mladih migranata sa prebivalištem ili
boravištem u Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
Istraživanje je proporcionalno i ravnomerno obuhvatilo oba pola,
osobe različitih zanimanja, bračnog statusa, obrazovanja, kao i
predstavnika sve tri starosne grupe standardno obuhvaćene
istraživanjem (15-19 godina; 20-24 godina; 25-30 godina).
Istraživanje je u najvećem procentu (50%) obuhvatilo migrante iz
Leskovca, njih 15, ali su bili zastupljeni i migranti iz drugih mesta:
Vranje (8), Vlasotince (3), Vladičin Han (2), Crna Trava i Lebane po
jedna osoba.
17 ispitanika je ženskog a 13 muškog pola. Najviše ispitanika je
starosti od 25-30 godina (21 ispitanik), zatim slede ispitanici starosti
od 20-24 godina kojih ima 8. Samo 1 ispitanik je starosti između 15-
19 godina. Svi ispitanici su srpske nacionalnosti i većinom nisu u
braku (24) dok ih je 6 udato, odnosno oženjeno. 14 ispitanika ima
visoku stručnu spremu, 11 srednju a 5 neku višu školu. Zaposlenih je
18, 10 je studenata a 2 je nezaposleno.
Podaci dobijeni pomoću dubinskih intervjua organizovanim sa 30
mladih migranata sa prebivalištem ili boravištem u Beogradu,
poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga pokazuju da su
najzastupljeniji razlozi migracija mladih ka Beogradu, kao jednoj od
poželjnijih destinacija potencijalnih migranata (Tabela 5 i pripadajući
podaci), školovanje i oni ekonomsko-finansijske prirode.
Tako 30 mladih migranata sa prebivalištem ili boravištem u
Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga, na pitanje
“Zašto ste odlučili da se preselite u Beograd?” daje odgovore od
kojih su najzastupljeniji „Zbog školovanja“ (21 ispitanik), „Zbog posla“
(7 ispitanika), i ostali nespecifični razlozi (2 ispitanika). Iz priloženog
je jasno da je školovanje najzastupljeniji razlog migracija mladih iz
Jablaničkog i Pčinjskog okruga ka Beogradu. Međutim, kako je u
ovom istraživanju pomoću dubinskih intervjua učestvovalo samo 10
ispitanika koji trenutno studiraju, nameće se logičan zaključak da 11
ispitanika koji navode da se zbog školovanja preselilo u Beograd
17. 17
zapravo jeste završilo školovanje i ostalo da živi i radi u Beogradu.
Procenat ispitanika koji je po prikupljenim rezultatima istraživanja
zaposlen (60%) dodatno potvrđuje ovaj zaključak.
Možda i iznenađujuće, gotovo polovina ispitanika (14 osoba)
izjavljuje da je bilo u potpunosti ili veoma zadovoljno svojim životom
na jugu Srbije. Samo 5 ispitanika izjavljuje da nije bilo zadovoljno
svojim životom na jugu Srbije.
Ispitanici takođe jednoglasno izjavljuju da nebezbednost i politička
situacija nisu imali uticaja na njihovu odluku da se nastane u
Beogradu; dok na većinu (23 ispitanika) porodica i prijatelji nisu
uticali na odluku da se nastane u Beogradu, ali ipak jesu pružili
podršku ispitanicima u ovoj nameri.
Istovremeno, i sama percepcija migracija mladih od strane ispitanika
jeste takva da većina ispitanika (21 osoba) smatra da se veliki broj
mladih iselio iz mesta iz kojih ispitanici potiču, i to baš u Beograd.
Dalje, 21 ispitanik smatra da se u mestu koje su napustili „ništa na
bolje nije promenilo“. Da poboljšanja ima, misli samo 4 ispitanika.
Dalja analiza podataka dobijenih pomoću dubinskih intervjua
organizovanih sa 30 mladih migranata sa prebivalištem ili boravištem
u Beogradu, a poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga, pokazuje
i to da većina ispitanika retko posećuje mesto iz kojeg su migrirali,
što je prilično indikativno o percepciji migranata ka mestima iz kojih
su se doselili u Beograd.
Tabela 8. Koliko često ispitanik dolazi u mesto iz kog se iselio?
prezentovano u %
3,3
33,3
40
23,3 jednom nedeljno
jednom mesečno
jednom u 3 meseca
skoro uopšte
18. 18
Trećina ispitanika koji su studenti najredovnije posećuje bivše mesto
boravka i gotovo svi ovo čine jednom mesečno ili jednom u 2
meseca. Međutim, s druge strane, trećina ispitanika koja je
zaposlena skoro uopšte ne posećuje svoje bivše prebivalište, tako
da možda i zbog navedenog, na pitanje „da li ćete probati da se
nakon školovanja/profesionalnog usavršavanja vratite u svoje mesto
i nađete/ započnete svoj posao?“, ispitanici odgovaraju sledeće:
Tabela 9. Da li ćete probati da se nakon
školovanja/profesionalnog usavršavanja vratite u svoje mesto i
nađete ili započnete svoj posao? prezentovano u %
Dalja analiza podataka dobijenih pomoću dubinskih intervjua
organizovanih sa 30 mladih migranata sa prebivalištem ili boravištem
u Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga, pokazuje i
to da je 76,7% ispitanika “zadovoljnije sopstvenim društvenim
statusom u Beogradu nego u mestu u kome su živeli”, pa ih je tako
čak 90% zadovoljnije kvalitetom usluga u Beogradu nego u mestu u
kome su živeli (misli se na obrazovne, zdravstvene, komunalne,
druge javne usluge, itd.).
Na kraju, indikativno je i to da je migracioni potencijal ispitanika sa
prebivalištem ili boravištem u Beogradu, poreklom iz Jablaničkog i
Pčinjskog okruga prilično visok. Tako, 70% ispitanika izjavljuje da
“razmišlja o tome da napusti Beograd”. Ovi ispitanici gotovo
jednoglasno navode “inostranstvo” kao poželjnu destinaciju.
73,3
13,3 13,3
Neću
Probaću
Ne znam, možda
19. 19
ZAKLJUČCI&PREPORUKE
Rezultati istraživanja “Mladi i migracije” prvenstveno pokazuju da
mnogo ozbiljnije bavljenje problematikom migracija omladinske
populacije regiona Jablaničkog i Pčinjskog okruga mora postati jedan
od glavnih prioriteta države, lokalnih samouprava i društva uopšte.
Naime, rezultati istraživanja jasno i nedvosmisleno pokazuju da je
migracioni potencijal, odnosno procenat mladih starosti od 15 do 30
godina iz Jablaničkog i Pčinjskog okruga koji aktivno razmišlja o
migriranju iz mesta u kome žive, izutetno veliki jer isti iznosi čak
67%. Još zabrinjavajući podatak možda je i taj što značajan procenat
mladih izjavljuje da jeste preduzimalo konkretne korake u pravcu
migriranja i što ovo, takođe u visokom procentu, izjavljuju i oni mladi
koji su razmišljali o migriranju ali su od ove ideje iz ovog ili onog
razloga odustali. Nameće se zaključak da ostanak mladih koji su
razmišljali o migriranju ali su od ove ideje odustali, ima direktne veze
sa (ne)uspesnošću koraka koje su preduzimali u pravcu migriranja.
Posmatrajući samo zvaničan podatak
4
po kojem se čak 3 opštine iz
Jablaničkog i Pčinjskog okruga nalaze na spisku 10 opština u Srbiji
sa najvećim padom stanovnika očigledno je da je problem migracija,
odnosno iseljavanja iz regiona izuzetno izražen, naročito u manjim
sredinama. Međutim, čak i najveća gradska sredina u regionu nije
pošteđena problema sa migracijama pa tako naselje Leskovac po
popisu iz 2011. godine ima gotovo 5000 stanovnika manje nego
2002. godine što Leskovac svrstava po veličini tek na 12. mesto u
Republici Srbiji.
Istraživanje “Mladi i migracije” takođe pokazuje da razlozi migracija
mladih iz regiona koji obuhvataju Jablanički i Pčinjski okrug nisu
previše komplikovanii da se isti mogu sažeti u jednu rečenicu
“kvalitet života”. Istraživanje pokazuje i to da doseljavanje mladih u
region koji obuhvataju Jablanički i Pčinjski okrug nije značajno
zastupljeno i da se u oba okruga nastavlja višedecenijski trend
prisutan na nivou cele Srbije: migracije iz sela ka gradu.
4
Prvi rezultati popisa 2011. godine
20. 20
Uzevši sve navedeno u obzir, jasno je da svi društveni akteri regiona
u budućem periodu moraju pokloniti mnogo veću pažnju problemu
koji očigledno izrazito opterećuje sve opštine/gradove iz Jablaničkog
i Pčinjskog okruga: migracije mladih, pre svega iz regiona.
U tom smislu bilo bi potrebno osmisliti i sprovesti specifično
dizajnirane i precizno usmerene mere kojima će se obaviti konkretne
investicije u ostanak mladih u mestima njihovog rođenja i odrastanja.
Ovo npr. mogu biti mere usmerene ka sveopštem podizanju kvaliteta
života mladih ljudi, istovremeno ne ograničavajući ove napore samo
na tzv. ekonomske aspekte. Zapošljavanje, normalno, ipak treba biti
najveći prioritet ali pritom ne treba gubiti iz vida da na kvalitet života
mladih i potencijalnu odluku o migriranju značajno utiču i drugi, ne
potpuno ekonomski faktori. Ovo istraživanje to i pokazuje.
Takođe, u ublažavanju i eventualnom rešavanju problema migriranja
mladih,od koristi mogu biti i različiti programi neformalne edukacije,
kao i podrške mladima da u svom mestu pokrenu sopstveni biznis.
Posebno bi u ovom smislu bile značajne i mere koje bi bile usmerene
na promociji poljoprivrede i stočarstva kod mladih, te stvaranje bolje
opšte klime za bavljenje ovim granama privređivanja od strane
mladih osoba, naročito onih koji decenijama unazad konstantno i u
velikom broju migriraju sa sela u potrazi za „lagodnijim gradskim
životom“.
Dodatno, privatno-javna partnerstva bi mogla biti formirana sa ciljem
zadržavanja izuzetno obrazovanih i kvalifikovanih mladih ljudi u
lokalnim sredinama iz kojih oni potiču. U ovom smislu privatno-javna
partnerstva bi mogla iznedriti mehanizme sufinansiranja školovanja i
usavršavanja ovakvih mladih osoba uz obavezu da se po završetku
školovanja, odnosno usavršavanja, ove osobe vrate u lokalnu
sredinu iz koje potiču; ali i to da u relativno kratkom vremenu nakon
ovog povratka dobiju trajno zaposlenje, pre svega zahvaljujući
prethodno formiranom privatno-javnom partnerstvu.
Na kraju, poželjno bi bilo i revidirati brojne lokalne strateške planove
(naročito one koji se bave ekonomskim razvojem i unapređenjem
položaja mladih), a od kojih se mnogi i ne implementiraju u praksi, te
iste učiniti kompaktnijim ali time i realno finansijski izvodljivijim. U
implementaciju ovih novih strategija bi od samog početka trebalo
aktivno uključiti i lokalne organizacije civilnog društva.
