Osmanlı'nın son döneminde yaşadığı sorunlar ve bunlara çözüm olarak girişilen reformlar

1. Kısa Türkiye Tarihi
Kitap Özeti
1- Osmanlı Varoluş Krizi içinde
2- Tanzimat Reformu

2. Sorular
1. 18. Yüzyıl sonundan 19. yüzyıl
ortasına kadar dünyadaki durum
neydi?
2. Osmanlı İmparatorluğu bu dönemde
ne gibi sorunlarla uğraşıyordu?

3. Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

4. 1746’ya kadar Osmanlılar Habsburglar, Venedikliler ve
Nadir Şah yönetimindeki İran’a karşı kanlı ve masraflı
savaşlarda genel olarak konumlarını kabul ettirmiş ya da
bir seferinde kaybettiklerini bir sonrakinde almışlardı,
ancak Rusya’ya karşı 1768-1774 savaşı kesin bir
yenilgiyle sonuçlanmıştı. 1774’ten sonra Osmanlı
İmparatorluğu Avrupa güçleriyle askerî olarak rekabet
edemeyecekti. Bu yenilgi aynı zamanda, imparatorluğun
yüzünü kökten değiştiren, derinlemesine ve acılı
dönüşümlerin tetikleyicisi oldu. Bu dönüşümlere
dışarıdan yenilgiler, içeriden isyan ve sarsıntılar eşlik
etti.
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

5. Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

6. Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826
İçeride Merkezi İktidarın Zayıflaması
Sırp isyanı
Yunan isyanı
Tepedelenli Ali Paşa Yanya’da özerkliği
Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın özerkliği
Mekke, Medine’de Vahhabi kontrolü
Artan Dış Tehditler
II. Katerina’nın “Yunan Planı”ndan sonra Osmanlı’nın Büyük Britanya,
Fransa, Rusya ve Avusturya arasında paylaşılma planları
İngiliz Donanması İstanbul önlerinde
Rusya’nın Kırım’a el koyması ve Karadeniz’e girmesi
Napoleon’un “Mısır seferi”,
Avrupalı tüccarlara geniş ticaret hakları
Rusya Ortodoksların, Fransa Katolik, Ünitarist Hıristiyanlar
Lübnan’daki Maruniler ve yeni Ermeni Katolik mezhebinin hamisi

7. III. Selîm’i derinlemesine vergi önlemleriyle birlikte,
imparatorluğun askerî yapısına kapsamlı bir yenileme.
“yeni düzen” (nizâm-ı cedid)
Vergilerle artan mali yük ve toplumda “yeni düzen”e
karşı, birlikleri bir kenara itilen eski ekolün düşmanlığıyla
birlikte büyük bir muhalefet, özellikle yeniçeriler,
sened-i ittifak
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

8. 1768-1774 Rusya-Osmanlı Savaşı.
1770 Osmanlı donanmasının Çeşme Limanı'nda imhası, Rus General
Orlow’un Mora’da harekâtları.
1774-1789 I. Abdülhamid.
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı toprak kaybı, Kırım’ın
tarafsızlığı, Rus çarı Osmanlı Ortodokslarının hamisi; padişah
Kırım’daki Müslümanların, daha sonra tüm Rusya’dakilerin halifesi,
Karadeniz Rus deniz trafiği.
1776 Bir devlet deniz mühendisliği okulu olan Mühendishane-i Bahri
Hümayun’un kurulması.
1783 Rusya Kırım’ı ilhak eder.
1788-1822 Tepedelenli Ali Paşa Yanya’da (İonnina) özerk.
1789-1807 III. Selîm
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

9. 1791 Ziştovi/Sistova Antlaşması: Habsburg ve Osmanlı imparatorlukları arasında
savaş öncesi sınırların yeniden tesisi.
1792 Yaş (İaşi) Antlaşması: Dinyester Osmanlı-Rusya sınırı olur.
1792 Nizâm-ı Cedîd: III. Selîm’in kapsamlı askerî ve mali ıslahatları.
1793 Londra, Viyana (1794), Paris (1795) ve Berlin’de (1796) daimi Osmanlı
elçiliklerinin kurulması.
1797-1799 Pazbandoğlu Osman Paşa’nın Vidin çevresinde ayaklanması.
1798-1801 Napoleon Bonaparte’ın Mısır seferi, bölgeyi işgali ve Suriye’de askeri
harekâtlar.
1804-1806 Sırp İsyanı.
1804 Vahhabiler Medine’yi ele geçirir.
1805 Mehmet Ali Mısır valisi olur (1848’e kadar, 1841’den sonra kalıtımsal).
1806 Trakya’da eşrafın direnişi nizâm-ı cedîd birliklerinin Edirne’de
konuşlandırılmasını engeller.
1806 Vahhabiler Mekke’yi ele geçirir.
1806-1812 Osmanlı-Rusya Savaşı
1807 İngiliz donanması İstanbul önlerinde; Mısır’da İngiliz saldırısı geri
püskürtülür.
1807 İstanbul’da isyan, Nizâm-ı Cedîd ocağının dağıtılması, III. Selîm’in tahttan
indirilmesi.
1807-1808 IV. Mustafa.
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

10. 1808 Bayrâkdâr Mustafâ Paşa’nın İstanbul’a yürüyüşü, IV. Mustafa’nın tahttan
indirilmesi ve halefi III. Selîm’in öldürülmesi.
1808-1839 II. Mahmud.
1808 Sekbân-ı Cedîd Ocağı'nın kurulması.
1808 II. Mahmud ve taşrada eşrafının anlaşması (Sened-i İttifak).
1808 Sadrazam Bayrakdâr Mustafâ’ya karşı isyan, IV. Mustafa’nın öldürülmesi
ve Sekbân-ı Cedîd Ocağı'nın dağıtılması.
1809-1812 Osmanlı-Rusya Savaşı, Bükreş Antlaşması'yla sona erer: Eflak ve
Boğdan’ın geri alınması, Bucak (Besarabya) bırakılır.
1811 Kahire’de egemen askerî hanedan, Memlukların katli.
1815-1817 Sırp isyanı, isyancının en üst knez (hükümdar, naib) olarak tanınmasıyla
sona erer (1839’a kadar) ve bölge geniş bir özerklik kazanır.
1821-1830 Yunan Bağımsızlık Savaşı
1824 Mısır donanması Yunan bağımsızlık savaşçılarına karşı büyük başarılar
elde eder.
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

11.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 Dış Nedenler mi
 Askeri yenilgiler mi?
 İmparatorluğu’nun “Avrupa dünya ekonomik sistemi”nin
“yarı çeper”ine eklemlenmesi mi?
 İç Nedenler mi?
 Yunanistan
 Mısır
 Savaş tazminatları
 Eşitsiz ticaret
 Gelircilik
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

12.  Yunan Bağımsızlık Savaşı,
 yeniçeri ocağının yok edilmesi
 Mısır’daki Mehmet Ali’yle çekişme
 Her üç zor sorun da birbiriyle yakından ilişkiliydi:
Yunanlılar bir Mısır ordusuyla aklı selîme davet
ediliyordu. İstanbul'un başına buyruk bir vali olarak
Kahire’de hüküm süren Mehmet Ali’ye bağımlılığı,
imparatorluğun III. Selîm’in ıslahatlarına karşın
üstesinden gelinemeyen askeri zafiyetinin sonucuydu.
 Yunan İsyanı sırasında Türkiye Avrupa’nın üç önemli
gücünü karşısına almıştı. Fransa ve İngiltere ile
birlikte Rusya.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

13.  1829 I. Nikolaus’un orduları Trakya’da, İstanbul
önlerindeydi ve Kafkaslar'ın güneyindeki tüm önemli
kaleleri (Kars, Erzurum, Bayburt) almışlardı.
 Fransa, 1830’da Mısır’ı ele geçirdi ve 1834’te Kuzey
Afrika’ya daimi olarak yerleşmeye karar verdi.
 İngiltere Napoleon’un Mısır seferinin baskısıyla 19.
yüzyılın başlarında Aden’e yerleşti ve nihayet 1839’da
burayı işgal etti.
 Avusturya, Osmanlı İmparatorluğu’nu Yunan İsyanı
sırasında dahi bir istikrar unsuru sayıyordu.
 Prusya, II. Mahmûd’un devletiyle dostane ilişkilerini
sürdürüyordu.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

14. İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)
1826 İstanbul’da yeniçeri isyanı. Sadık birliklerle kanlı biçimde bastırılması ve ocağın
kaldırılması. – 7 Ekim: Rusya’ya Akkerman Antlaşması. Rus ticaret gemilerine
serbest geçiş, Eflak ve Boğdan voyvodalarının yerel boyar arasından serbest
seçimi. - Sırbistan’ın özerkliği. - Yunan yurtseverler yüzlerini yardım için Rus
yönetimine çevirirler. – Askerî Tıbbiye Mektebi’nin kuruluşu.
1827 Temmuz: Londra Antlaşması üç büyük güç arasında uzlaşma sağlar: Yunanistan
iç işlerinde özerk olacak, ancak haraçgüzar beylik olarak Babıâli’ye tâbi olacaktır.
– 20 Ekim: Osmanlı-Mısır donanmasının Navarin (Navarino) Deniz Savaşı'nda
İngiltere, Fransa ve Rusya tarafından batırılması.
1828 30.000 kişinin askere alınarak ıslahat birliklerinin oluşturulması. – Rus ordusu
neredeyse eşzamanlı olarak Kafkaslar ve Balkanlar'da saldırıya geçer. Tuna
beylikleri ve Erivan hanlığının işgali, Kars’ın düşmesi.
1829 14 Eylül: Edirne Barış Antlaşması. Tuna Deltası ve Altunkale (Akhaltsike) çevresi
bırakıldı. Arta-Volos sınırına kadar Rusya himayesinde Yunanistan kurulacaktı.

15. İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)
1830 Harbiye Nazırı Hüsrev Paşa dört öğrenciyi eğitim için Paris’e yollar. - 2 Şubat:
Londra Protokolü, Yunanistan üstüne Rus ve İngiliz teklifleri arasında uzlaşma
sağlanır. – Cezayir’de Fransız işgali. – Sırbistan’ın egemenliği.
1831 İstanbul’da kolera. – Katolik milletinin kurulması. – İlk taş baskı kitabın ve Osmanlı
devlet ilanının basılması. – Mısır valisi Mehmet Alî Paşa Suriye’yi işgal eder.
1832 Yunanistan Krallığı’nın bağımsızlığının tanınması. – İlk resmî taşra gazetesi (Girit).
–Hıristiyan bir beyin önderliğinde Sisam (Samos) Adası bağımsız olur. 21 Aralık:
İbrahim Paşa Konya’da Osmanlı ordusunu yener.
1833 8 Temmuz: İstanbul’un ricasıyla Rus birlikleri Boğaz’da karaya çıkar. Hünkâr
İskelesi Rus-Türk savunma ittifakı.
1834 Eyalet milislerinin kuruluşu. – Modern posta idaresi. – Musul’da Calili ailesinin
gücünün kırılması.

16. İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)
1835 Büyük devlet ıslahatı. Geleneksel üç hizmet kurumunun -Bürokrasi
(kalemîye), kadı ve ulemâ (ilmîye) ve ordunun (seyfîye) başı eşit
haklara sahip olarak padişahın altında tanımlanırlar. – İstanbul’da bir
Yunan elçinin ve Selanik’te bir konsolosun görevlendirilmesi. – Kuzey
Afrika’daki Trablus tekrar Osmanlı yönetimine geçer. – Prusya
ordularının reformcusu Helmuth von Moltke’nin gelişi.
1837 İstanbul kadısı bir memuriyet binasına taşınır. – Berlin’de Osmanlı
heyeti.
1838 Hukuk mevzuatı için bir yüksek şura kurulur. – 16 Ağustos: İngiltere’yle
Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi. – Mustafa Reşit Paşa olağanüstü
yetkilerle donanmış bir elçi olarak Londra’ya gitti. – Dünyevi okullar için
bir resmi merciin kurulması.
1839 II. Mahmûd’un ölümü. – Sultan Abdülmecîd’in tahta çıkışı.

17. İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

18.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Yunanistan
 Mora Yarımadasında çıkan isyan. Buradaki huzursuzluk, hırsız
çeteleri, yüksek vergiler.
 Rus donanma amirali Kont Orlow’un 1770’teki harekâtlarından
sonra, yarımadadaki asayiş sorunu salgın halini almıştı. Arnavut
birlikler Osmanlı karşıtı isyanı yendiler, ancak bunun ardından uzun
süre geri çekilmediler.
 iç ve dış koşullar imparatorluğun kurucu unsurlarından olan bir nüfus
grubunu Osmanlı dışı seçeneklere yönelmeye götürdü.
İmparatorluğun son günlerine kadar Osmanlı'ya sadık
Rumlar/Yunanlılar vardı. Artık olmayan ise, Rumca konuşan
Ortodoksların Osmanlı dünyasına doğal aidiyetleriydi.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

19.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Mısır
 1806’da Mısır’a vali atanan Mehmet Alî, Avrupalı çağdaşları
tarafından II. Mahmûd’la birlikte haklı olarak “yeniden uyanan bir
Doğu’nun” en önemli kişileri olarak görülüyordu.
• 1811’den sonra Mısır’ı onun için biçilmiş ve dünya piyasasına uygun
bir ekonomik yapı kazanmasını sağlayacaktı. Bu, askerî güç inşa
etmesini mümkün kılmış ve bu da onu Osmanlı içinde dokunulmaz
bir konuma getirmişti.
• Daha 1820’lerin başında Mehmet Alî'nin Mısır’ı imparatorluk
merkezinden daha güçlü, daha zengin, daha iyi organize olmuştu ve
böyle bir şey de Osmanlı tarihinde hiç olmamıştı.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

20.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Savaş tazminatları
 1768-1774 savaşının masrafları ve savaş sonrası
Rusya’ya ödenen savaş tazminatı (yıllık bütçenin yarısı),
yalnızca Osmanlı devlet hazinesini değil, devletin
mecburi vergilerine maruz kalan kesimi de etkiledi. Buna
ek olarak, yeni ulaştırma teknolojileri (çelik, buharlı
gemiler) ve etkin, liberal mali yönetimle desteklenen
sanayi devrimiyle Avrupa devletlerinin hızla yükselen
ekonomik gücü, Osmanlı ekonomisini sonraki on yıllar
boyunca gittikçe daha açık biçimde geride bıraktı.
Osmanlı İmparatorluğu Varoluş Krizi içinde
1768-1826

21.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Eşitsiz ticaret
 “kapitülasyonlar” olarak adlandırılmış Avrupalı güçlerle
antlaşmalarında, Osmanlılarınkilere göre daha iyi.
Osmanlı diplomatları siyasi avantajlar elde etmek için sık
sık ticari ödünler veriyorlardı.
 pek çok gayri Müslim dış güçlerin korumasına
giriyorlardı. ilgili güçlerle aynı ayrıcalıklardan
yararlanıyor, diğerlerinin yanında düşük gümrük vergileri
ödüyor, Osmanlı hukukuna karşı sorumlu olmuyorlardı.
1808’de 120.000 Ortodoks Rum Rusya’nın himayesinde
böyle bir statüye sahiptiler.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

22.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Gelircilik
 Osmanlı ekonomi politikasının temellerinden –
gelenekçilik, iaşecilik (provizyonizm) ve gelircilik
(fiskalizm)– ilki, siyasi ve ekonomik sarsıntıların
zorlamasıyla yavaş ve sessizce kademeli olarak terk
edildi.
 Devlet Rusya’ya savaş tazminatını ödemek için hisse
senetleri çıkardı. Çok gelir toplandı ama sonra faizlerini
ödeyemeyeceği anlaşıldı. Ancak Napoleon Mısır’a
girince tekrar senetler piyasaya çıkarıldı. Bu iç
borçlanma yöntemi 1870’e kadar devam etti.
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)

23.  Osmanlı’nın dönüşümünün nedeni:
 İç Nedenler
 Yunanistan
 Mısır
 Savaş tazminatları
 Eşitsiz ticaret
 Gelircilik
İmparatorluğu’nun Son Yüzyılı:1826-1920
II. Mahmud Dönemi (1826-1839)