Omurlar, türlere göre farklılıkları izah edilmeye çalışılmıştır.

1. COLUMNA
VERTEBRALIS
• Prof. Dr. İsmail Hakkı NUR

2. Axial ve iskelet
 Vücudun orta hattı boyunca ilerleyen kemiklerdir. Kafatası
kemikleri, Columna vertebralis ve Costae(göğüs kafesi)de
bu sistemin içine dahildir. (Sarı renkle renklendirilmiştir.)

3. Clumnae Vertebrae 5 bölgeye ayrılır

4. Cervical Vertebrae-Kafatasından 1. costae’ya kadar

5. Thoracic-. Köğüs kafesi de dahil olan kısımdır. Sırt
bölgesidir

6. Lumbar- Bel bölgesidir son kaburgadan kuyruk
sokumuna kadar olan kısımdır.

7. Sacral-Pelvis girişinde bulunan omurlardır.

8. Coccygeal- Pelvis’in çıkış yerinden başlar. Kuyruk
omurlarıdır..

13. VERTEBRAE
• Corpus vertebrae (1)
– –Extremitas cranialis (caput vertebrae) (2)
– –Extremitas caudalis (fossa vertebrae)
– –Crista ventralis (3)
• Arcus vertebrae
• Processus vertebrae
– –Processus spinosus (8)
– –Processus transversus (15)
– –Processus articularis cranialis (9)
– –Processus articularis caudalis(10)
– –Processus mamillaris (13)
– –Processus mamiloarticularis
– –Processus accesorius (12)
• İncisura et foramina vertebrae
– –Foramen vertebrale (7)
• Canalis vertebralis
– –İncisura vertebralis cranialis (6) caudalis (14)
– –Foramen vertebrale laterale (b)
– –Foramen inter vertebrale laterale (c)
– –Spatium interarculae (a)
Spatium lumbosacrale
Spatium sacrocaudale
Spatium atlanttoaxiale

14. EVCİL MEMELİ HAYVANLARDA VERTEBRAE
SAYILARI
C Th L S Ca
Equidae 7 18 6* 5 17-20
B.Rum. 7 13 6 5 18-21
Ovis 7 13 6 4 16-22
Capra 7 13 6 5 16-22
Car. 7 13 7 3 18-22
Homo 7 12 5 5 5
* Lumbal vertebra sayısı, arap atında 5, merkepte 5 veya 6’dır

15. VERTEBRAE CERVICALES
(Boyun omurları)

16. ATLAS
 arcus ventralis
 arcus dorsalis
 ala atlantis – fossa atlantis
 fovea art. cranialis et caudalis
 For. vertebrale laterale
 For. alare
 For. transversarium
 Tuberculum dorsale et ventrale
 fovea dentis

17. ATLAS

19. Equidae-Büyük Ruminant
foramen transversarium
Ala atlantis
Fossa atlantis

20. Carnivor-Küçük Ruminant
 incisura alaris
 foramen transversarium
 arcus ventralis

21. AXIS
(eksen-epistropheus)

22. Equidae-Büyük Ruminant
 Dens büyük ruminantta yarım silindir şeklinde,
equidae’de kürek biçiminde ve dorsal yüzünde T harfi
şeklinde bir kabartı bulunur.
 Dens'in yan tarafında bulunan facies articularis cranialis
büyük ruminantta kesintiye uğramadığı halde, equidae’de
ventral tarafta bir aralık ile kesintiye uğramıştır.

23. Equidae-Büyük Ruminant
 Her iki hayvan türünde de processus spinosus, crista
şekline dönüşmüştür. Ancak equidae’de bu crista ikiye
ayrılarak V harfi biçimini almıştır.
 Processus articularis caudalis equidae’de crista'nın
devamı şeklindedir. Halbuki büyük ruminantta arcus
dorsalis'in arka kenarından geriye doğru uzanır.

24. AXIS (Eksen)

26. Equidae-Büyük Ruminant
.Dens
•facies articularis cranialis büyük ruminantta kesintiye uğramadığı halde, equidae’de
ventral tarafta bir aralık ile kesintiye uğramıştır.
•processus spinosus
•Processus articularis caudalis

28. Carnivor-Küçük Ruminant
•Dens
•incisura vertebralis cranialis
•Processus spinosus'un ön ucu

29. Carnivor-Küçük Ruminant
•Dens carnivorda koni şeklinde,
küçük ruminantta yarım silindir
biçimindedir.
•Carnivorda incisura vertebralis
cranialis bulunur, küçük ruminantta
ise bu çentik foramen vertebrale
laterale şekline dönüşmüştür.
•Processus spinosus'un yerini alan
crista'nın ön ucu, carnivorda dens'in
ön ucuna kadar uzanır, küçük
ruminantta ise daha kısadır.

30. 3.-7. VERTEBRAE CERVICALES
 3.-5. boyun omurları birbirine benzerdir
 6. boyun omurun processus transversus'un cranial kolunun
ventrale doğru uzaması crista ventralis yoktur. Equide’lerde kızak,
Ruminant’larda tahta bacak görünümündedir
 7. boyun omurunda
foramen transversarium yok
fovea costalis caudalis vardır

31. 3-5 Cervical omurlar
 A- Equidea B- Ruminant

32. Equidae-Büyük Ruminant
1. Yedinci boyun omuru hariç, diğer boyun
omurlarına dorsalden bakıldığında, equidae’de
dikdörtgen, büyük ruminantta kare şeklinde
olduğu görülür.
2. Processus spinosus büyük ruminantta
equidae'ye oranla daha yüksektir.
3. Altıncı boyun omurunun processus
transversus'u equidae’de kızak, büyük
ruminantta ise ventrale doğru daha yüksek bir
çıkıntı şeklindedir.

34. Carnivor-Küçük Ruminant
1.proc. muscularis Carnivorda processus articularis caudalis'in
dorsal yüzünde processus muscularis adinda bir çıkıntı
bulunur. Küçük ruminantta ise yoktur.
2. Küçük ruminantta carnivor'a oranla caput vertebrae daha çıkıntılı,
fossa vertebrae ise daha derindir.
3. Carnivorda 7. Omurun caudal’inde fovea costalis caudalis’ler
bulunmaz

35. VERTEBRAE THORACICAE
(Sırt omurları)
 equidae 18
 ruminant ve carnivor 13 çifttir
 tuberositas spinalis
 processus mamillaris
 fovea costalis cranialis
 fovea costalis caudalis
 fovea costalis transversalis
 cidago bölgesi
 Fovea costalis cranialis
 Foramen vertebrale laterale
Büyük ruminantta corpus
vertebrae makara şeklinde

36. Equidae-Büyük Ruminant
1. Fovea costalis cranialis equidae’de daha derin,
ruminant’ta ise sığdır.
2. Equidae’de incisura vertebralis-caudalis bulunur.
Büyük ruminantta bunun yerini foramen
vertebrale laterale almıştır.
3. Büyük ruminantta corpus vertebrae'ye yandan
bakıldığında tipik bir makara biçiminde olduğu
görülür.

37. Carnivor-Küçük Ruminant
1. Corpus vertebrae, carnivorda küçük ruminanta
oranla daha kısadır.
2. Crista ventralis ruminantta daha belirgindir.
3. Incisura vertebralis caudalis carnivorda daha
derin olduğu için, corpus vertebrae'nin ortası
hizasına kadar gelir. Halbuki küçük ruminantta
aynı çentik caudal 1/3 hizasında son bulur.

38. Equidae-Büyük Ruminant
1. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni
ruminantta birbirine eşittir. Bu oran equidae’de
5/3'tür.
2. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü
büyük ruminantta içbükey, equidae’de ise düzdür.
3. Equidae’de son iki vertebra lumbalis'in processus
transversus'larında eklem yüzü mevcuttur. Bu
oluşum büyük ruminantta bulunmaz.

39. Carnivor-Küçük Ruminant
1. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni
arasındaki oran küçük ruminantta 4/5,
carnivorda 5/3'tür.
2. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü
küçük ruminantta içbükey, carnivorda düzdür.
3. Processus accessorius carnivor'da bulunur,
küçük ruminantta bulunmaz.
4. Processus transversus'ların duruşu carnivorda
cranioventral, ruminantta ise transversaldir.

40. VERTEBRAE LUMBALES
(Bel omurları)
Carnivorda 7,
Ruminant ve equidae 6
Merkep ve Arap atında 5
processus
mamilloarticularis
processus accessorius

41. Equidae-Büyük Ruminant
1. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü büyük
ruminantta içbükey, equidae’de ise düzdür.
2. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eni ruminantta
birbirine eşittir. Bu oran equidae’de 5/3'tür.
3. Equidae’de son iki vertebra lumbalis'in processus
transversus'larında eklem yüzü mevcuttur. Bu oluşum
büyük ruminantta bulunmaz.

42. Carnivor-Küçük Ruminant
1. Processus articularis cranialis'teki eklem yüzü küçük
ruminantta içbükey, carnivorda düzdür
2. Processus spinosus'ların yüksekliği ile eniarasındaki
oran küçük ruminantta 4/5, carnivorda 5/3'tür.
3.
4. Processus accessorius carnivor'da bulunur, küçük
ruminantta bulunmaz.
5. Processus transversus'ların duruşu carnivorda
cranioventral, ruminantta ise transversaldir.

43.  Sayıları 5-7 arasında değişir.
 Corpus vertebrae’lar boyun omurlarına göre daha küçük ve kısa, göğüs omurlarına göre
daha uzundur.
 Caput ve fossa vertebrae’lar oldukça düzdür.
 Crista ventralis son göğüs omurununki gibi küttür.
 Arcus vertebrae, geniş ve yüksektir.
 Proc. spinosus’lar, enli ve öne eğik ve son göğüs omurinkinden alçaktır.
 Proc. transversus’lar yanlara doğru oldukça gelişip uzamışlardır. (proc. costarius da
denir.)
 Equide bel omunlarının sondan bir öncekinin proc. transversus’larının arka yüzünde
ve sonuncununkilerin hem önünde hem arkasında birer eklem yüzü bulunur.
 Proc. articularis cranialis ve caudalis’ler son göğüs omurunkine benzerler. Ondan farlı
olarak öndekiler içe arkadakiler dışa biraz bükülmüştürler
 Son sırt omurlarında olduğu gibi proc. articularis cranialis’ler ile proc .mamillaris’ler
birleşip proc. mamilloarticularis’leri şekillendirmişlerdir.
 Carnivorlarda arcus’un arka kenarlarında yönleri geriye yönelik proc. accessorius isimli
çıkıntılar bulunur

44. 6. ve 7. cervical omurlar
6. Cervical omur’un önden
görünüşü
7.Cervical omur’un önden
görünüşü

45. 7. Boyun omuru ve sırt omuru
Sırt omuru
7. Boyun omuru

46. Vertebrae thoracicae
Sırt omurtları
• Corpus vertebra
• Fovea costalis cranialis
• Fovea costalis caudalis
• Fovea costalis transversalis
• Proc.mamillaris
• Proc. art. caudalis ve
cranialis
• For. Vertebra laterale
• Crista ventralis
• Proc. spinosus

47. RUMİNANT THORACİC VERTEBRAE

48. EQUİDEA THORACİC VERTEBRA

49. Vertebrae Lumbalis

50. VERTEBRAE SACRALES
Ventral’den görünüm
• basis ossis sacri,
• apex ossis sacri
• facies pelvina
• linea transversa
• foramina sacralia ventralia
• promontorium
• pars lateralis
• ala ossis sacri

51. lumbar vertebrae, Dorsolateral
görünüm
RUMİNANT LUMBAL VERTEBRAE

52. EQUİDEA LUMBAL VERTEBRAE

53. CARNİVOR LUMBAL VERTEBRAE

54. SACRUM
KUYRUK SOKUMU

55. Equidae-Büyük Ruminant
1.Büyük ruminantta crista
sacralis media ve crista
sacralis intermedia
bulunur. Equidae’de ise
crista sacralis lateralis
vardır.
2. Facies pelvina
equidae’de düz, büyük
ruminantta dışbükeydir.

56. SACRUM
• facies dorsalis
• crista sacralis media (Rum.)
• crista sacralis intermedia (Rum.)
• crista sacralis lateralis (Eq.)
• foramina sacralia dorsalia
• pars lateralis
• ala ossis sacri
• facies auricularis
• canalis sacralis

57. Equidae-Büyük Ruminant
3. Pars lateralis equidae’de küt,
büyük ruminantta keskindir.
4. Ala ossis sacri'nin ön kenarında
equidae’de bir eklem yüzü
bulunur, büyük ruminantta
bulunmaz.
5. Processus articularis cranialis
equidae’de düz, büyük
ruminantta içbükeydir.

58. EQUİDEA SACRUM ÖNDEN
GÖRÜNÜM

59. Carnivor-Küçük Ruminant
1. Carnivor'un sacrum'u küçük
ruminantlarınkine oranla kısadır.
2. Processus articularis cranialis
carnivor'da düz, küçük ruminantta
içbükeydir.
3.Processus articularis caudalis
carnivor'da bulunur, küçük ruminantta
bulunmaz.
4. Crista sacralis media ile crista
sacralis intermedia küçük ruminantta
bulunur, carnivorda bulunmaz.
5. Ala ossis sacri'nin duruşu carnivorda
lateral, küçük ruminantta
caudodorsaldir.

60. VERTEBRAE CAUDALES-VERTEBRAE COCCYGEAE
(Kuyruk omurları)
1- İlk kuyruk omuru, bir omurun tüm
özelliklerine sahiptir.
2-Geriye doğru gidildikçe, önce proc.
transversus'lar ile proc. articularis'ler,
sonra arcus vertebrae kaybolur ve
corpus'lar ortası basık birer kemik
silindiri şeklini alırlar.
3-Sadece bos’ta 1. den, felis’te 3. den,
canis’te 4.’den sonraki omurların alt
kesimlerinde proc. hemalis isimli
çıkıntılar ve bu çıkıntıların birbirlerine
doğru yaklaşmasından oluşan arcus
hemalis bulunur. Bu kemerin içinde
a. caudalis mediana geçer.

61. THORAX
(Göğüs kafesi)
• spatium intercostale
• apertura thoracis cranialis
• apertura thoracis caudalis
• cavum thoracis

62. Thorax –Göğüs Kafesi
• Genel görünümü tabanı geriye yönelik koniye benzer kemiksel bir
kafestir.
• Çatısını dorsalden vertebrae thoracicae, lateralden costae ve ventralden
sternum oluşturur.
• Evcil hayvanlarda genellikle yanlardan basıktır. Yalnız carnivor’larda
silindire yakındır.
• Boşluğuna cavum thoracis adı verilir.
• Boşluğun öndeki girişine apertura thoracis cranialis, arkadaki çıkışına
basis thoracis veya apertura thoracis caudalis denir.
• Arcus costalis’ler ile sternum arasındaki açıya angulus arcuum costalium
adı verilir.
• Thorax içten diaphragma’nın aracılığı ile önde cavum pectoris ve arkada
cavum abdominis’e ait pars intrathoracalis isimli iki bölmeye ayrılmıştır.

63. COSTAE
(Kaburgalar)
os costale
cartilago costalis
extremitas vertebralis
extremitas sternalis
corpus
1. Costae verae (sternales)
2. Costae spuriae (asternales)
arcus costalis
3.Costae fluctuantes (insan ve
carnivor)

64. • caput costae
• collum costae
• tuberculum costae
• facies articularis
• capitis costae cranialis
• facies articularis capitis costae caudalis
• crista capitis costae
• facies articularis tuberculi costae
• corpus costae
• angulus costae
• facies interna
• facies externa
• sulcus costae
• a.v.n. intercostalis
• genu costae

65. • equidae ve carnivor corpus
costae dar
• Ruminant’ta geniştir.

66. STERNUM (Göğüs kemiği)
• sternebrae
• synchondrosis sternalis
• incisura costalis
1. Manubrium sterni
cartilago manubrii
2.Corpus sterni
equidae ve ruminant’ta 5,
carnivorda 6 sternebra'dan oluşur.
3.Processus xiphoideus
• cartilago xiphoideus

67. STERNUM (Göğüs kemiği)
• Equidae’de sternum bilateral (yanlardan), ruminantta
ise dorsoventral basıktır. Carnivorda sternebra'lar
dört köşeli bir çubuk gibidir.

68. Ruminant costae

69. STERNUM ve COSTA VERA

70. Göğüs şekli