ÎÕÓÚÓÉÀ
Çàëûøìàëàrûìûçäà òÿêàìöë íÿçÿrèééÿñèíèí þçöíö äîüróëòìàìàñûíà âÿ ïó÷
îëìàñûíà àèä ôèêèrëÿrÿ gåíèø éår àéûrìàüûìûçûí ÿñàñ ñÿáÿáè àäû÷ÿêèëÿí íÿçÿrèééÿíèí
ÿñëèíäÿ äèí ÿëåéhèíÿ äöøöíúÿ âÿ òÿëèìëÿräÿí èáàrÿò îëìàñûäûr. Éàràäûëûøû âÿ
áèëàâàñèòÿ Àëëàhûí âàrëûüûíû èíêàr åäÿí äàrâèíèçì 140 èëäèr êè, áèr ÷îõ èíñàíëàrûí
þç èìàíûíû èòèrìÿñèíÿ âÿ éà øöáhÿéÿ äöøìÿñèíÿ ñÿáÿá îëór. Áóíà gþrÿ äÿ áó
íÿçÿrèééÿíèí àëäàäûúû îëäóüóíó ñöáóòà éåòèrìÿê âÿ äèqqÿòÿ ÷àòäûrìàq ÷îõ
ìöhöì èìàíè âÿçèôÿäèr. Áóíó èíñàíëàrà ÷àòäûrìàq èñÿ äàhà âàúèáäèr.
Áÿçè îõóúóëàrûìûçûí áÿëêÿ äÿ òÿêúÿ áèr êèòàáûìûçû îõóìàüà ôörñÿòè îëàúàq.
Áóíà gþrÿ äÿ hÿr áèr êèòàáûìûçäà áó ìþâçóéà qûñà äà îëñà éår àéûrìàüû
ìÿqñÿäÿóéüóí áèëèrèê.
Íÿçÿrÿ ÷àòäûrûëìàñû ëàçûì îëàí äègÿr áèr ìÿñÿëÿ äÿ áó êèòàáëàrûí è÷èíäÿêèëÿrëÿ
ÿëàqÿäàräûr. Éàçû÷ûíûí áöòöí êèòàáëàrûíäà èìàíè ìþâçóëàr Qóràí àéÿëÿrè èøûüûíäà
èçàh îëóíór, èíñàíëàr Àëëàhûí àéÿëÿrèíè þérÿíìÿéÿ âÿ îíëàrà óéüóí éàøàìàüà äÿâÿò
åäèëèrëÿr. Àëëàhûí àéÿëÿrè èëÿ áàüëû áöòöí ìÿñÿëÿëÿr èñÿ îõóúóíóí øöóróíäà hå÷
áèr øöáhÿ âÿ éà ñóàë éàràòìàéàúàq øÿêèëäÿ à÷ûqëàíûr.
Áó èçàhàòäà èñòèôàäÿ åäèëÿí ñÿìèìè, ñàäÿ âÿ àõûúû öñëóá êèòàáëàrûí 7 éàøäàí
70 éàøà qÿäÿr hÿr êÿñ òÿrÿôèíäÿí ràhàò áàøà äöøöëìÿñèíè òÿìèí åäèr. Áåëÿ òÿñèrëè
âÿ äÿëèë-ñöáóòëó èçàhàò ñàéÿñèíäÿ êèòàáëàr áèríÿôÿñÿ îõóíór. Ùÿòòà äèíè rÿää åòìÿê
ôèêrèíäÿ qÿòè îëàíëàr äà áó êèòàáëàräà gþñòÿrèëÿí hÿqèqÿòëÿräÿí òÿñèrëÿíèr âÿ
äåéèëÿíëÿrèí äîüróëóüóíó èíêàr åäÿ áèëìèr. Áó êèòàáû âÿ ìöÿëëèôèí äègÿr ÿñÿrëÿrèíè
hÿì òÿêëèêäÿ, hÿì äÿ qàrøûëûqëû ñþháÿò, ïîëåìèêà øÿràèòèíäÿ ràhàò îõóìàq
ìöìêöíäör. Áó êèòàáëàräàí èñòèôàäÿ åòìÿê èñòÿéÿí áèr qróï îõóúóíóí îíëàrû
áèrëèêäÿ îõóìàñû ìþâçó èëÿ áàüëû ôèêèr âÿ òÿúröáÿñèíè äÿ áèr-áèrè èëÿ áþëöøìÿñè
ñÿáÿáèíäÿí éàràrëû îëàúàq.
Áóíóíëà áåëÿ ñàäÿúÿ îëàràq Àëëàh rèçàñû ö÷öí éàçûëàí áó êèòàáëàrûí òàíûíìàñûíà
âÿ îõóíìàñûíà êþìÿê åòìÿê äÿ áþéöê õèäìÿòäèr. Çöíêè ìöÿëëèôèí áöòöí
êèòàáëàrûíäà îõóúóéà ìöñáÿò òÿñèr áàüûøëàéàí ìÿñÿëÿëÿrè ñöáóò åòìÿê öñóëó ÷îõ
göúëöäör. Ùÿì÷èíèí äèíè èçàh åòìÿê èñòÿéÿíëÿrèí ÿëèíäÿêè ÿí òÿñèrëè öñóëëàräàí
áèrè äÿ áó êèòàáëàrû hàìûíûí îõóìàñûíû òÿøâèq åòìÿê, áóíà ÷àëûøìàqäûr.
Ìöÿëëèôèí äègÿr ÿñÿrëÿrèíèí öç qàáûüûíûí øÿêèëëÿrèíèí êèòàáëàrûí ñîí hèññÿñèíÿ
ÿëàâÿ åäèëìÿñèíèí äÿ ìöhöì ñÿáÿáëÿrè âàr. Êèòàáû ÿëèíÿ àëàí hÿr áèr àäàì éóõàrûäà
qåéä åòäèéèìèç õöñóñèééÿòëÿrè þçöíäÿ òîïëàéàí âÿ îõóìàqäàí õîøëàíäûüûíû öìèä
åòäèéèìèç áó êèòàáëà åéíè õöñóñèééÿòëÿrÿ ìàëèê îëàí ÷îõëó ÿñÿrëÿrèí îëäóüóíó
gþrÿúÿê. Åéíè çàìàíäà hÿì äèíè, hÿì äÿ ñèéàñè ìþâçóëàräà èñòèôàäÿ åäÿúÿéè
ìÿíáÿëÿrèí ìþâúóäëóüóíà øàhèä îëàúàq.
Áàøqà êèòàáëàräà ràñò gÿëäèéèìèç øÿõñè ôèêèrëÿrÿ, ìöÿëëèô qÿíàÿòëÿrèíÿ, øöáhÿëè
ìÿíáÿëÿrÿ ÿñàñëàíàí èçàhëàrà, ìöqÿääÿñëÿrÿ qàrøû ëàçûì îëàí ÿäÿá âÿ hþrìÿòÿ
äèqqÿò éåòèrìÿéÿí öñëóáëàrà, öìèäñèçëèéÿ àïàràí øöáhÿëè éàçûëàrà âÿ äègÿr
÷àòûøìàçëûqëàrà áó ÿñÿrëÿräÿ ràñò gÿëÿ áèëìÿçñèíèç.

Ùÿçðÿòè
Ñöëåéìàí
"Áèç Äàâóäà Ñöëåéìàíû áÿõø
åòäèê. Íÿ ýþçÿë áÿíäÿ! Î äàèì
Àëëàhà ñûüûíàí áèð êèìñÿ èäè"
("Ñàä" ñóðÿñè, 30).
Harun Yahya

ÌÖßËËÈÔ Âß ÎÍÓÍ
ßÑßRËßRÈ ÙÀQQÛÍÄÀ
Ùàróí Éÿhéà èìçàñûíäàí èñòèôàäÿ åäÿí ìöÿëëèô 1956-úû èëäÿ Àíêàràäà
àíàäàí îëóá. Îròà ìÿêòÿáè Àíêàràäà îõóéóá. Ñîírà Èñòàíáóëäà Ìåìàr Ñèíàí
Óíèâårñèòåòèíèí gþçÿë ñÿíÿòëÿr ôàêöëòÿñèíäÿ âÿ Èñòàíáóë Óíèâårñèòåòèíèí ôÿëñÿôÿ
áþëöìöíäÿ òÿhñèë àëûá. 80-úè èëëÿräÿí áó göíÿ qÿäÿr èìàíè, åëìè âÿ ñèéàñè
ìþâçóëàräà õåéëè ÿñÿr éàçûá. Áóíóíëà éàíàøû ìöÿëëèôèí òÿêàìöë÷öëÿrèí
(äàrâèíèñòëÿrèí) ñàõòàêàrëûüûíû, îíëàrûí èääèàëàrûíûí hå÷ áèr åëìè hÿqèqÿòÿ
ÿñàñëàíìàäûüûíû gþñòÿrÿí, hàáåëÿ äàrâèíèçìèí qàíëû èäåîëîgèéàëàrëà øöáhÿëè
ÿëàqÿëÿrèíè öçÿ ÷ûõàràí áèr ÷îõ ìöhöì ÿñÿrëÿrè âàr.
Ìöÿëëèôèí áó èìçàñû èíêàr÷û äöøöíúÿéÿ qàrøû ìöáàrèçÿ àïàràí èêè
ïåéüÿìáÿrèí õàòèrÿñèíÿ hþrìÿò ÿëàìÿòè îëàràq ñå÷èëèá: îíëàrû éàä åòìÿê
ìÿqñÿäèëÿ Ùàróí âÿ Éÿhéà àäëàrûíäàí èñòèôàäÿ åäèëèá. Rÿñóëóëëàhûí ìþhöröíöí
ìöÿëëèô òÿrÿôèíäÿí êèòàáëàrûí öç qàáûüûíà âóróëìàñûíûí ñèìâîëèê ìÿíàñû èñÿ
îíëàrûí è÷èíäÿêèëÿrëÿ áàüëûäûr. Áó ìþhör Qóràíè-Êÿrèìèí Àëëàhûí ñîíóíúó
Êèòàáû âÿ ñîíóíúó ñþçö, Ïåéüÿìáÿrèìèçèí èñÿ ïåéüÿìáÿrëÿrèí ñîíóíúóñó
îëìàñûíûí rÿìçèäèr. Ìöÿëëèô áöòöí éàçûëàrûíäà Qóràíû âÿ Rÿñóëóëëàhûí
ñöííÿñèíè rÿháÿr òóòór. Áóíóíëà äà èíêàr÷û äöøöíúÿ ñèñòåìëÿrèíèí áöòöí ÿñàñ
èääèàëàrûíû áèr-áèr ïó÷à ÷ûõàrìàüû âÿ äèíÿ qàrøû éþíÿëÿí åòèràçëàrû òàìàìèëÿ
ñóñäóràúàq ñîíóíúó ñþçö ñþéëÿìÿéè hÿäÿô ñå÷èr. Çîõ áþéöê hèêìÿò âÿ
êàìàë ñàhèáè îëàí Rÿñóëóëëàhûí ìþhörö áó ñîíóíúó ñþçö ñþéëÿìÿê íèééÿòèíÿ
áèr äóà êèìè èñòèôàäÿ åäèëèá.
Ìöÿëëèôèí ÿñÿrëÿrèíäÿêè ÿñàñ ìÿqñÿä Qóràíû áöòöí äöíéàäà òÿáëèü åòìÿê,
áóíóíëà èíñàíëàrû Àëëàhûí âàrëûüû, áèrëèéè âÿ àõèrÿò êèìè ÿñàñ èìàí ìÿñÿëÿëÿrè
áàrÿäÿ äÿrèíäÿí äöøöíìÿéÿ ñþâq åòìÿê, èíêàr÷û ñèñòåìëÿrèí ÷öröê ÿñàñëàrûíû
âÿ áàòèë òÿòáèqàòëàrûíû hÿr êÿñÿ gþñòÿrìÿêäèr.
Ùàróí Éÿhéàíûí ÿñÿrëÿrè Ùèíäèñòàíäàí ÀÁØ-à, Áþéöê Árèòàíèéàäàí
Èíäîíåçèéàéà, Ïîëøàäàí Áîñíèéà-Ùårñîqîâèíàéà, Èñïàíèéàäàí Áràçèëèéàéà,
Ìàëàéçèéàäàí Èòàëèéàéà, Ôràíñàäàí Áîëqàrûñòàíà âÿ ÌÄÁ þëêÿëÿrèíÿ qÿäÿr
äöíéàíûí ÿêñÿr þëêÿëÿrèíäÿ ìàràqëà qàrøûëàíûr âÿ áèríÿôÿñÿ îõóíór. Èígèëèñ,
ôràíñûç, àëìàí, èòàëéàí, èñïàí, ïîròóqàë, óräó, ÿrÿá, àëáàí, róñ, áîøíàê, óéüór,
Èíäîíåçèéà, ìàëàé, áåíqàë, áîëqàr, éàïîí, xèí, Àçÿráàéúàí êèìè äèëëÿrÿ
òÿrúöìÿ åäèëÿí áó ÿñÿrëÿr gåíèø îõóúó êöòëÿñè òÿrÿôèíäÿí ìàràqëà èçëÿíèr.
Äöíéàíûí äþrä áèr òÿrÿôèíäÿ áþéöê råçîíàíñ äîüóràí áó äèqqÿòÿëàéèq
ÿñÿrëÿr èíñàíëàrûí ÷îõóíóí èìàí gÿòèrìÿñèíÿ, ÿêñÿr àäàìëàrûí äà þç èìàíûíû
êàìèëëÿøäèrìÿñèíÿ ñÿáÿá îëór. Áó êèòàáëàrû îõóéàí âÿ èíúÿëÿéÿí hÿr êÿñ
îíëàräàêû hèêìÿòè, hàáåëÿ éûüúàì, äîëüóí, àñàí áàøà äöøöëÿí ñÿìèìè öñëóáó,
hÿéàòè hÿqèqÿòëÿrèí åëìè-ìÿíòèqè èçàhûíû äÿrhàë gþrör. Áó ÿñÿrëÿr hÿr áèr êÿñÿ

òåç áèr çàìàíäà òÿñèr åòìÿê, òàì íÿòèúÿ âårìÿê, åòèràçëàrà éår qîéìàìàq
âÿ äÿëèëëÿrèí åëìèëèéè êèìè õöñóñèééÿòëÿrÿ ìàëèêäèr. Áó ÿñÿrëÿrè îõóéàí âÿ
îíëàrûí öçÿrèíäÿ úèääè äöøöíÿí àäàìëàrûí ìàòårèàëèñò ôÿëñÿôÿíè, àòåèçìè,
áàøqà áàòèë ôèêèr âÿ ôÿëñÿôÿëÿrè ìöäàôèÿ åòìÿñè äàhà ÿñëà ìöìêöí äåéèë.
Áÿçèëÿrè ìöäàôèÿ åòñÿëÿr áåëÿ áóíó éàëíûç èíàäêàrëûq öçöíäÿí åäÿúÿêëÿr, ÷öíêè
îíëàrûí ôèêèrëÿrèíèí ÿñàñëàrû ÷öröêäör.
Äþâröìöçäÿêè áöòöí èíêàr÷û úÿrÿéàíëàr Ùàróí Éÿhéàíûí êöëëèééàòûíäà
åëìè äöøöíúÿ íþqòåéè-íÿçÿrèíäÿí ìÿüëóá åäèëèáëÿr. Øöáhÿ éîõäór êè, áó
õöñóñèééÿòëÿr Qóràíûí hèêìÿòèíäÿí âÿ îíóí èôàäÿ åòäèéè ôèêèrëÿrèí
gþçÿëëèêëÿrèíäÿí qàéíàqëàíûr.
Ìöÿëëèôèí þçö èñÿ áó ÿñÿrëÿrèíÿ gþrÿ ëîâüàëàíìûr, ÿêñèíÿ, Àëëàhûí
hèäàéÿòèíÿ âàñèòÿ÷è îëìàüà íèééÿò åäèr. Áóíäàí áàøqà áó ÿñÿrëÿr íÿør
åäèëÿrêÿí hå÷ áèr ìàääè qàçàíú göäöëìör.
Áó hÿqèqÿòëÿr íÿçÿrÿ àëûíìàëûäûr. Î çàìàí ìÿëóì îëàr êè, èíñàíëàrû îíëàrà
gþrìÿäèéèíè gþrìÿêäÿ êþìÿê åäÿí, îíëàrûí hèäàéÿòÿ gÿëìÿñèíÿ ñÿáÿá îëàí
áåëÿ ÿñÿrëÿrèí îõóíìàñûíà hÿâÿñëÿíäèrìÿéèí þçö äÿ ÷îõ ìöhöì õèäìÿòäèr.
Áó äÿéÿrëè ÿñÿrëÿrè òàíûòìàq ÿâÿçèíÿ èíñàíëàrûí çåhíèíè qàrûøäûràí, ôèêèrëÿrèíèí
qàrûøìàñûíà ñÿáÿá îëàí, øöáhÿ âÿ òÿrÿääöäëÿrè àràäàí qàëäûrìàüà, èìàíû õèëàñ
åòìÿéÿ áèr òÿñèrè îëìàäûüû òÿúröáÿäÿí êå÷èrèëÿí êèòàáëàrû éàéìàq éàëíûç âÿ
éàëíûç ÿìÿê âÿ âàõò èòêèñè äåìÿê îëàúàq. Èìàíû õèëàñ åòìÿêäÿí äàhà ÷îõ
ìöÿëëèôèí ÿäÿáè göúöíö gþñòÿrìÿéÿ éþíÿëìèø êèòàáëàräà áó òÿñèrèí îëìàéàúàüû
àéäûíäûr. Áó ìþâçó èëÿ áàüëû øöáhÿñè îëàíëàr âàrñà, îíëàr Ùàróí Éÿhéàíûí
ÿñÿrëÿrèíèí éågàíÿ ìÿqñÿäèíèí äèíñèçëèéè àràäàí qàëäûrìàqäàí âÿ Qóràí
ÿõëàqûíû éàéìàqäàí èáàrÿò îëäóüóíó, áó õèäìÿòäÿêè òÿñèr göúöíöí,
ìöâÿôôÿqèééÿò âÿ ñÿìèìèééÿòèí àéäûí gþröíäöéöíö îõóúóëàrûí öìóìè
qÿíàÿòèíäÿí àíëàéà áèëÿr. Áóíó qÿòè øÿêèëäÿ éÿqèíëÿøäèrìÿê âÿ àíëàìàq
ëàçûìäûr êè, äöíéàäàêû çöëì âÿ èüòèøàøëàrûí, ìöñÿëìàíëàrûí ÷ÿêäèéè
ÿçèééÿòëÿrèí ÿñàñ ñÿáÿáè äèíñèçëèéèí èäåéà hàêèìèééÿòèäèr.
Áóíëàräàí qóròóëìàüûí éîëó èñÿ äèíñèçëèéèí èäåéà úÿhÿòäÿí ìÿüëóá
åäèëìÿñè, èìàíè hÿqèqÿòëÿrèí îròàéà ÷ûõàrûëìàñû âÿ Qóràí ÿõëàqûíûí èíñàíëàrûí
äÿrê åäèá ìÿíèìñÿéÿ áèëÿúÿéè øÿêèëäÿ ÷àòäûrûëìàñûäûr. Äöíéàíû hÿr göí äàhà
÷îõ çöëìÿ, èüòèøàø âÿ ôÿñàäëàrà ìÿróç qîéìàq èñòÿéÿíëÿrèí íèééÿòèíè íÿçÿrÿ
àëñàq áÿëëè îëàr êè, áó õèäìÿòèí ìöìêöí qÿäÿr ñörÿòëè âÿ òÿñèrëè øÿêèëäÿ éårèíÿ
éåòèrèëìÿñè ÷îõ âàúèáäèr. ßêñ òÿqäèräÿ ÷îõ gåú îëà áèëÿr. Áó ÿhÿìèééÿòëè
õèäìÿòäÿ ÷îõ áþéöê áèr âÿçèôÿíè þç öçÿrèíÿ gþòörìöø Ùàróí Éÿhéàíûí
êöëëèééàòû Àëëàhûí èúàçÿñè èëÿ XXI ÿñräÿ èíñàíëàrû Qóràíäà áèëäèrèëÿí ÿìèí-
àìàíëûüà âÿ áàrûøà, äîüróëóq âÿ ÿäàëÿòÿ, gþçÿëëèê âÿ õîøáÿõòëèéÿ àïàrìàqäà
áèr âàñèòÿ îëàúàq.

Ùÿçðÿòè
Ñöëåéìàí
Harun Yahya

Ýèðèø 10
Ùÿçðÿòè Ñöëåéìàí 14
Ùç.Ñöëåéìàíà âåðèëÿí öñòöí åëì
âÿ íåìÿòëÿð 17
Ùç.Ñöëåéìàíûí ìþhòÿøÿì hàêèìèééÿòè âÿ ýöúëö îðäó-
ñó 59
Ùç.Ñöëåéìàíûí éöêñÿê ÿõëàãû 66
Ùàðóò âÿ Ìàðóò 88
Ùç.Ñöëåéìàíâÿ Ñÿáà ìÿëèêÿñè 94
Ùç.Ñöëåéìàíûí âÿôàòû 126
Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíäÿêè
úèíëÿð âÿ håéâàíëàð 128

Ùç.Ñöëåéìàíëà Ùç.Çöëãÿðíåéí
àðàñûíäàêû îõøàðëûãëàð 134
Ãóðàíäà òÿðèô åäèëÿí
èêè ìöõòÿëèô èäàðÿ÷èëèê 146
Ñÿáà õàëãûíûí ìÿðóç ãàëäûüû àãèáÿò 152
ßhäè-ßòèãäÿ Ùç.Ñöëåéìàí 162
Ùç.Ñöëåéìàí, Ùç.Çöëãÿðíåéí âÿ Ìåhäè îõøàðëûãëàðû 192
Íÿòèúÿ 256
Ãóðàíäà úèíëÿð 258
Ãóðàíäà øåéòàí 272

10
È
íñàíëàðà áèð ðÿhìÿò âÿ hèäàéÿò ðÿháÿðè îëàðàã íàçèë åäèëÿí
Ãóðàíäà Ïåéüÿìáÿðèìèç Ùç.Ìÿhÿììÿäèí (ñ.ÿ.â.) éàøàäûã-
ëàðûíäàí, èíêàð÷ûëàðà ãàðøû àïàðäûüû òÿáëèüàòäàí âÿ Àëëàhûí
äèíèíè éàéìàã ö÷öí àïàðäûüû áþéöê ìöáàðèçÿäÿí ÷îõ ãèéìÿòëè hèê-
ìÿòëÿð âåðèëèá. Åéíè øÿêèëäÿ Ïåéüÿìáÿðèìèçäÿí (ñ.ÿ.â.) ÿââÿë éà-
øàìûø Ùç.Ìóñà, Ùç.Éóñèô, Ùç.Èñà, Ùç.Éóíóñ, Ùç.Ëóò, Ùç.Íóh,
Ùç.Øóåéá âÿ Ùç.Ñàëåh êèìè áèð ÷îõ åë÷èíèí hÿéàòû hàããûíäà äà ìö-
höì ìÿëóìàòëàð âåðèëèð. Ïåéüÿìáÿðèìèç (ñ.ÿ.â.) êèìè îíëàð äà àõè-
ðÿò ýöíöíö õàòûðëàäàðàã èíñàíëàðû Àëëàhà èìàí ýÿòèðìÿéÿ äÿâÿò åò-
ìèø, ýþçÿë ÿõëàãûí úÿìèééÿò òÿðÿôèíäÿí ìÿíèìñÿíèëìÿñè ìÿãñÿ-
äèëÿ hàãã äèíèí òÿáëèüàòûíû àïàðìàã âÿçèôÿñèíè þç öçÿðëÿðèíÿ ýþ-
òöðìöøäöëÿð.
Àéÿëÿðäÿ åë÷èëÿðèí ýþçÿë ÿõëàãû, ñÿìèìè äóàëàðû, ÷ÿòèíëèêëÿð ãàð-
øûñûíäàêû hÿðÿêÿòëÿðè âÿ öðÿêäÿí ýÿëÿí ñÿéëÿðè áöòöí èíñàíëàðà áèð
íÿñèhÿò âÿ õàòûðëàòìà êèìè òÿðèô åäèëèð. Âÿ Àëëàh èíñàíëàðà áó ìö-
ãÿääÿñ åë÷èëÿðèí ýþñòÿðäèéè éîëëà ýåòìÿéè, îíëàðà èòàÿò åòìÿéè òþâ-
ñèéÿ åäèð. Áó hèäàéÿò ðÿháÿðëÿðèíèí éîëó èëÿ ýåäÿí, åhòèéàòû ÿëäÿí
âåðìÿéÿí âÿ äàâðàíûøëàðûíû äöçÿëäÿíëÿðèí äöíéà âÿ àõèðÿòäÿ îë-
äóãëàðû ìöääÿò ÿðçèíäÿ áèð ãîðõó âÿ êÿäÿð éàøàìàéàúàüûíû ìöæ-
Ýèðèø

äÿëÿéèð ("ßðàô" ñóðÿñè, 35). Åë÷èëÿðèí ýþíäÿðèëìÿ ñÿáÿáëÿðè "Íè-
ñà" ñóðÿñèíäÿ áó øÿêèëäÿ ýþñòÿðèëèð:
"Áèç hÿð áèð ïåéüÿìáÿðè, àíúàã îíà Àëëàhûí èçíèëÿ èòàÿò
îëóíñóí äåéÿ, ýþíäÿðäèê..." ("Íèñà" ñóðÿñè, 64).
Áóäóð, àäû Ãóðàíäà áó äÿéÿðëè âÿ ìöãÿääÿñ èíñàíëàð àðàñûíäà
÷ÿêèëÿí ïåéüÿìáÿðëÿðäÿí áèðè äÿ Ùç.Ñöëåéìàíäûð. Ùç.Ñöëåéìàí
Ùç.Íóhóí êþêöíäÿí ýÿëÿí, Àëëàh äÿðýàhûíäàí hèäàéÿò âÿ éöêñÿê
åëì áÿõø åäèëÿí áèð ïåéüÿìáÿðäèð. Ãóðàíäà Ùç.Ñöëåéìàí hàããûí-
äà áåëÿ áèëäèðèëèð:
"...Áóíäàí ÿââÿë Íóhó âÿ îíóí íÿñëèíäÿí îëàí Äàâóäó,
Ñöëåéìàíû, ßééóáó, Éóñèôè, Ìóñàíû âÿ Ùàðóíó äà hèäàéÿ-
òÿ ãîâóøäóðìóøäóã. Áèç éàõøû èø ýþðÿíëÿðè áåëÿ ìöêàôàòëàí-
äûðûðûã" ("ßíàì" ñóðÿñè, 84).
Àëëàh Ùç.Ñöëåéìàíû Èñðàèëîüóëëàðûíà áèð õÿáÿðäàðåäèúè âÿ ãîð-
õóäóúó êèìè ýþíäÿðìèøäè. Âÿ î, Àëëàh äÿðýàhûíäàí âÿhé àëàí ïåé-
üÿìáÿðëÿðäÿí áèðèäèð:
"Áèç Íóhà âÿ îíäàí ñîíðàêû ïåéüÿìáÿðëÿðÿ âÿhé ýþíäÿð-
äèéèìèç êèìè, ñÿíÿ äÿ âÿhé ýþíäÿðäèê. Áèç Èáðàhèìÿ, Èñìàè-
ëÿ, Èñhàãà, Éÿãóáà âÿ îíóí þâëàäëàðûíà, Èñàéà, ßééóáà,
Éóíèñÿ, Ùàðóíà âÿ Ñöëåéìàíà äà âÿhé ýþíäÿðäèê. Áèç Äà-
âóäà äà Çÿáóðó âåðäèê" ("Íèñà" ñóðÿñè, 163).
Êèòàáûí ãàðøûäàêû ôÿñèëëÿðèíäÿ ìöôÿññÿë øÿêèëäÿ ýþðÿúÿéèìèç êè-
ìè, Àëëàh Ùç.Ñöëåéìàíà áþéöê áèð ñÿëòÿíÿò, òàéû-áÿðàáÿðè îëìà-
éàí áèð âàð-äþâëÿò, úèíëÿðèí âÿ ãóøëàðûí äÿñòÿêëÿäèéè ÷îõ ýöúëö îð-
äóëàð âÿ öñòöí åëìè áèëèêëÿð áÿõø
åòìèøäè. Ùç.Ñöëåéìàí éàøàäûüû
òîðïàãëàðäà hÿéàòû áîéó ÿäàëÿò-
ëÿ hþêì åòìèø, éöêñÿê hþê-
ìðàíëûã âÿ ðÿháÿðëèéè ñàéÿñèíäÿ
ìöõòÿëèô áèðëèêëÿðè þç ÿòðàôûíäà
òîïëàìûøäû. Àíúàã êàèíàòäàêû
11

12

13
áöòöí åëìëÿðèí, ìöëêöí âÿ hþêìöí ýåð÷ÿê ñàhèáèíèí àëÿìëÿðèí Ðÿá-
áè îëàí Àëëàh îëäóüóíó hÿð çàìàí áèëÿðÿê hÿð èøèíäÿ Àëëàhû äö-
øöíöá Îíà éþíÿëìèøäè ("Ñàä" ñóðÿñè, 30). Îíà ãàðøû îëàí èòàÿòêàð
âÿ òÿñëèìèééÿòëè äàâðàíûøûíû þìðö áîéó ãîðóéóá ñàõëàìûøäû.
Áó êèòàáû éàçìàãäà ìÿãñÿäèìèç Àëëàhûí áèð ÷îõ õöñóñèééÿòëÿ-
ðè èëÿ èíñàíëàðäàí öñòöí òóòäóüó Ùç.Ñöëåéìàíû Ãóðàíäà òÿðèô åäè-
ëÿí þçöíÿìÿõñóñëóüó èëÿ èíñàíëàðà òàíûòìàã, Ðÿááèìèçèí áó ñå÷è-
ëÿí ãóëóíóí íöìóíÿâè ÿõëàãû öçÿðèíäÿ äÿðèíäÿí äöøöíìÿêäèð.
Ùç.Ñöëåéìàíäàí áÿhñ åäÿí àéÿëÿð þéöä àëìàã ìÿãñÿäèëÿ èíúÿ-
ëÿíÿíäÿ îíëàðûí hÿð áèðèíèí áó ýöíöìöçÿ äÿ èøûã ñàëàúàã ÷îõ ìö-
höì íÿñèhÿò âÿ äÿðñëÿð îëìàñû ýþðöíÿúÿê.
Áó êèòàáû éàçìàãäà äèýÿð áèð ìÿãñÿäèìèç èñÿ ñþçöýåäÿí áó ãèñ-
ñÿíèí áèð ÷îõ úÿhÿòäÿí àõûð çàìàíà àèä îëìàñûäûð. Ìÿëóì îëäó-
üó êèìè, àõûð çàìàí ãèéàìÿòÿ éàõûí áèð âàõòäà Ãóðàí ÿõëàãûíûí
áöòöí äöíéà öçÿðèíäÿ hàêèì îëàúàüû âÿ èíñàíëàð àðàñûíäà ýåíèø øÿ-
êèëäÿ éàøàíàúàüû áèð ìÿðhÿëÿäèð. Êå÷ìèø äþâðëÿðäÿ åäèëìèø ÿõëàã-
ñûçëûãëàð, òÿçéèãëÿð, çöëìëÿð, ÿäàëÿòñèçëèêëÿð âÿ äåýåíåðàñèéà áó ôè-
ðàâàí äþâðäÿ îðòàäàí ãàëõàúàã, hÿð íþâ ñûõûíòûíûí éåðèíè áÿðÿêÿò,
áîëëóã, çÿíýèíëèê, ýþçÿëëèê, ñöëh âÿ õîøáÿõòëèê àëàúàã. Òåõíîëîýè-
éà ýåòäèêúÿ èíêèøàô åäÿúÿê âÿ áöòöí áóíëàðäàí èíñàíëàðûí õåéðè âÿ
ðàhàòëûüû ö÷öí èñòèôàäÿ åäèëÿúÿê.
Ïåéüÿìáÿð ÿôÿíäèìèçäÿí (ñ.ÿ.â.) àëûíìà hÿäèñëÿðäÿ àõûð çàìà-
íûí áèð ÷îõ þçÿëëèéè òÿðèô åäèëèð. Áó äþâðäÿ Àëëàh Ùàäè (hèäàéÿò âå-
ðÿí) ñèôÿòèíè äàøûéàí áèð øÿõñè-ìÿíÿâèíè (Ìåhäè) ñÿáÿá ñàëàúàã, èí-
êàð÷û ôÿëñÿôÿ âÿ èäåîëîýèéàëàðû îðòàäàí ãàëäûðàúàã âÿ äöíéàíûí äþðä
áèð òÿðÿôèíäÿ äàâàì åäÿí çöëìÿ âÿ ãàðûøûãëûüà ñîí ãîéàúàã. Ìåh-
äèíèí ÿí ìöhöì âÿçèôÿñè äèíèí Ïåéüÿìáÿðèìèç (ñ.ÿ.â.) äþâðöíäÿ-
êè êèìè îëìàñûíû òÿìèí åòìÿê, Ãóðàí ÿõëàãûíû èíñàíëàð àðàñûíäà hà-
êèì ÿõëàãà ÷åâèðìÿê, áöòöí äöíéàäà ñöëh âÿ ÿìèí-àìàíëûüû áÿð-
ïà åòìÿêäèð. Ïåéüÿìáÿðèìèçèí (ñ.ÿ.â.) àøàüûäàêû hÿäèñèíäÿ èñÿ
Ìåhäèíèí Ùç.Ñöëåéìàí âÿ Ùç.Çöëãÿðíåéíëÿ îõøàð áèð õöñóñèééÿ-
òèíÿ äèããÿò ÷ÿêèëèð:

"Áèç Äàâóäà âÿ Ñöëåéìàíà åëì âåðäèê. Îíëàð
äåäèëÿð: "Áèçè Þç ìþìèí áÿíäÿëÿðèíèí ÷îõóí-
äàí öñòöí òóòàí Àëëàhà hÿìä îëñóí!" Ñöëåé-
ìàí Äàâóäà âÿðÿñÿ îëäó âÿ äåäè: "Åé èíñàí-
ëàð! Áèçÿ ãóø äèëè þéðÿäèëäè âÿ hÿð øåéäÿí âåðèë-
äè. Áó, hÿãèãÿòÿí, à÷ûã-àøêàð áèð ëöòôäöð!""
("Íÿìë" ñóðÿñè, 15-16).
15
Ù
ç.Ñöëåéìàí Àëëàhûí Þç äÿðýàhûíäàí ìöëê âÿ hèêìÿò-
ëÿ äÿñòÿêëÿäèéè ("Áÿãÿðÿ" ñóðÿñè, 251), áèð ôÿçë âåðäè-
éè ("Ñÿáà" ñóðÿñè, 10) âÿ Çÿáóðó âÿhé åòäèéè, öñòöí åëì
ñàhèáè îëàí áÿíäÿñè Ùç.Äàâóäóí îüëóäóð. Àëëàh "Ñàä" ñóðÿñèíäÿ
"Áèç Äàâóäà Ñöëåéìàíû hÿäèééÿ åòäèê..." ("Ñàä" ñóðÿñè, 30) øÿê-
ëèíäÿ áóéóðóð.
Ùÿçðÿòè
Ñöëåéìàí

16
Àëëàh åéíèëÿ Ùç.Äàâóä êèìè Ùç.Ñöëåéìàíû äà Èñðàèëîüóëëàðûíà ïåé-
üÿìáÿð êèìè ýþíäÿðìèøäè. Îíó hèäàéÿòÿ ÷àòäûðìûø, õåéèðëè ãóëëà-
ðûíäàí áèðè ñàéìûø âÿ äèýÿð ïåéüÿìáÿðëÿð êèìè àëÿìëÿðäÿí öñòöí
òóòìóøäó. Àéÿ Àëëàhûí èìàí ýÿòèðÿíëÿðÿ àøàüûäàêû þéöäö èëÿ äà-
âàì åäèð:
"Îíëàð Àëëàhûí äîüðó éîëà éþíÿëòäèéè êèìñÿëÿðäèð. Ñÿí äÿ îí-
ëàðûí hàãã éîëóíó òóòóá ýåò. Äå: "Ìÿí áóíóí ìöãàáèëèíäÿ
ñèçäÿí áèð ÿâÿç èñòÿìèðÿì. Áó àëÿìëÿð ö÷öí éàëíûç áèð þéöä-
íÿñèhÿòäèð"" ("ßíàì" ñóðÿñè, 90).
Ùç.Ñöëåéìàí äà äèýÿð ïåéüÿìáÿðëÿð êèìè èíñàíëàðû Àëëàhà
èìàí ýÿòèðìÿéÿ, Îíà øÿðèê ãîøàíëàðäàí óçàãëàøìàüà, Àëëàhûí ÿìð
âÿ òþâñèéÿëÿðèíÿ òàáå îëìàüà äÿâÿò åòìèøäè.

17
À
ëëàh Ùç.Ñöëåéìàíûí éóõàðûäàêû àéÿäÿ õÿáÿð âåðèëÿí äóà-
ñûíûí ìöãàáèëèíäÿ îíó Þç äÿðýàhûíäàí ÷îõ áþéöê íå-
ìÿòëÿðëÿ âÿ öñòöí åëìëÿðëÿ äÿñòÿêëÿìèø, îíà hå÷ êèìèí
ÿëèíèí ÷àòìàéàúàüû áèð ìöëê, áþéöê áèð ñÿëòÿíÿò, îõøàðû îëìàéàí
áèð hàêèìèééÿò âåðìèøäè. Ùç.Ñöëåéìàíûí hÿéàòûíäàí áÿçè hèññÿëÿ-
ðèí ãåéä åäèëäèéè àéÿëÿðäÿ áó çÿíýèíëèêäÿí, ýöú âÿ èãòèäàðäàí, ñà-
hèá îëäóüó åëìëÿðäÿí èñòèôàäÿ ãàéäàëàðû ÿòðàôëû øÿêèëäÿ ýþñòÿðèëèð.
Ùç.Ñöëåéìàíà
âåðèëÿí öñòöí åëì
âÿ íåìÿòëÿð
"(Ñöëåéìàí äóà åäèá) äåäè: "Åé Ðÿááèì!
Ìÿíè áàüûøëà âÿ ìÿíÿ åëÿ áèð ìöëê âåð êè,
ìÿíäÿí ñîíðà hå÷ êÿñ íàèë îëà áèëìÿñèí.
Ùÿãèãÿòÿí, Ñÿí áþéöê åhñàí ñàhèáèñÿí!"
("Ñàä" ñóðÿñè, 35).

Ùç. Ñöëåéìàíà hþêìðàíëûã
höãóãó âåðèëìèøäè
Ïåéüÿìáÿðëÿðèí hÿéàòûíû þéðÿíäèéèìèç çàìàí îíëàðûí âåðäèêëÿðè ãÿ-
ðàðëàðäà, ìöõòÿëèô èøëÿðèíäÿ, äàíûøûãëàðûíäà Àëëàhûí îíëàðà áÿõø åò-
äèéè öñòöí áèð åëìèí ýÿòèðäèéè àüûë âÿ hèêìÿò à÷ûã øÿêèëäÿ îðòàéà
÷ûõûð. Ùç.Ñöëåéìàíûí þçö äÿ hþêì âÿ åëì âåðèëìèø áèð ïåéüÿì-
áÿðäèð. Î, éàøàäûüû ìöääÿòäÿ åéíèëÿ àòàñû Ùç.Äàâóä êèìè "hàãã
èëÿ hþêì åòìèø" ("Ñàä" ñóðÿñè, 26), ãàðøûñûíà ÷ûõàí hÿð íþâ ÷ÿòèí-
ëèéè ÿäàëÿòëÿ hÿëë åòìèøäè.
"Äàâóäó âÿ Ñöëåéìàíû äà éàä åò!
Î çàìàí êè, îíëàð áèð òàéôàíûí ãî-
éóíëàðûíûí ýèðèá õàðàá åòäèéè áèð ÿêèí
ñàhÿñè hàããûíäà hþêì âåðèðäèëÿð âÿ
Áèç äÿ îíëàðûí hþêìöíÿ øàhèä èäèê"
("ßíáèéà" ñóðÿñè, 78).
"Áèç îíó (ìÿñÿëÿíèí hþêìöíö) äÿðhàë Ñö-
ëåéìàíà àíëàòäûã. Âÿ îíëàðûí hÿð áèðèíÿ
hþêì âÿ åëì âåðäèê..."
("ßíáèéà" ñóðÿñè, 79).

19
ßäàëÿò ñèñòåìèíèí óüóðëà äàâàì åòäèðèëìÿñè ö÷öí hÿð øåéäÿí ÿâ-
âÿë àäèë ðÿháÿðëÿðÿ, ÿäàëÿòëÿ hþêì åäÿí èìàí ñàhèáè èíñàíëàðà åh-
òèéàú âàð. Àëëàhûí "Éóíóñ" ñóðÿñèíäÿ äÿ áèëäèðäèéè êèìè, Ùç.Ñö-
ëåéìàíûí äþâðö äÿ áó ÿäàëÿò àíëàéûøûíûí ñþçöí ÿñë ìÿíàñûíäà éà-
øàíäûüû áèð äþâðäöð: "Ùÿð öììÿòèí áèð ïåéüÿìáÿðè âàðäûð. Îí-
ëàðà ïåéüÿìáÿð ýÿëäèéè çàìàí àðàëàðûíäà ÿäàëÿòëÿ hþêì îëó-
íàð âÿ îíëàðà çöëì åäèëìÿç!" ("Éóíóñ" ñóðÿñè, 47). Àéÿëÿðäÿí
Ùç.Ñöëåéìàíûí äþâðöíäÿ àäèë áèð ìöhàêèìÿ ñèñòåìèíèí îëäóüó áè-
ëèíèð. Ìöíàãèøÿëÿðÿ íÿçÿð ñàëûá ÿäàëÿòëÿ hþêì âåðÿí àäàìëàð
Ùç.Ñöëåéìàí âÿ Ùç.Äàâóääóð.
Ùöähöä àäëû ãóøóí ëàçûì îëàí âàõòäà èòèá éîõ îëìàñû âÿ Ùç.Ñö-
ëåéìàíûí áó ìþâçóäà ñþéëÿäèéè ñþç áó áàõûìäàí äèããÿò÷ÿêèúèäèð:

20
Ùç.Ñöëåéìàíûí àäèë äàâðàíûøûíûí áèð íöìóíÿñè Ùöähöäöí èòìÿ-
ñèíäÿí ñîíðà åòäèéè áèð hÿðÿêÿòäèð. Ùç.Ñöëåéìàí ÿââÿëúÿ Ùöähö-
äöí þçöíö ìöäàôèÿ åòìÿñèíÿ ôöðñÿò âåðìèø, îíó äèããÿòëÿ äèíëÿ-
ìèø, îíó àíè áèð ãÿðàðëà úÿçàëàíäûðìàìûøäû. Îíóí à÷ûã áèð äÿëèë
ýÿòèðìÿñèíè ýþçëÿìèøäè.
Ùç. Ñöëåéìàíà ãóøëàðûí äàíûøûã
äèëè þéðÿäèëìèøäè
Àëëàh Ùç.Ñöëåéìàíà ãóøëàðûí äàíûøûã äèëèíè þéðÿòìèø âÿ áó öñ-
òöí åëì ñàéÿñèíäÿ îðäóñóíäà ãóøëàðäàí èáàðÿò áèð äÿñòÿ éàðàòìà-
üà íàèë îëìóøäó. Áåëÿëèêëÿ, Ùç.Ñöëåéìàí ãóøëàðëà éàõûíëûã åòìèø,
îíëàðà èñòÿäèéè øÿêèëäÿ hþêì åäÿ áèëìèøäè. Áó hàë áöòöíëöêëÿ
Àëëàhûí Ùç.Ñöëåéìàíà îëàí ðÿhìÿòèíèí áèð íÿòèúÿñèäèð. Áóíóí ôÿð-
ãèíäÿ îëàí Ñöëåéìàí ïåéüÿìáÿð õàëãûíà âåðäèéè à÷ûãëàìàäà áó
åëìè îíà Àëëàhûí þéðÿòäèéèíè õöñóñè øÿêèëäÿ áèëäèðìèøäè. Áó åëìèí
þçöíÿ àèä áèð õöñóñèééÿò îëìàäûüûíû âÿ èíñàíûí éàëíûç Àëëàhûí þé-
ðÿòìÿñè èëÿ áåëÿ áèð åëìÿ ñàhèá îëà áèëÿúÿéèíè âóðüóëàìûøäû. Áå-
ëÿëèêëÿ, Àëëàh ãàðøûñûíäàêû òÿñëèìèééÿò âÿ ìþhòàúëûüûíû à÷ûã øÿêèë-
äÿ èôàäÿ åòìèøäè:
"Ñîíðà ãóøëàðû éîõëàéûá äåäè: "Ùöähöäö
íèéÿ ýþðìöðÿì? Éîõñà î áóðàäà éîõäóð?
Àíä îëñóí êè, îíà øèääÿòëè áèð ÿçàá âåðÿð,
éà äà òóòóá áîüàçûíû öçÿðÿì. Éàõóä äà î
àøêàð áèð äÿëèë ýÿòèðñèí!""
("Íÿìë" ñóðÿñè, 20-21).

21
Ùç.Ñöëåéìàí ãèññÿñèíäÿêè áó ìÿëóìàòäàí áÿçè ìöhöì íÿòè-
úÿëÿð ÷ûõûð:
* Ãóøëàðûí äèýÿð èíñàíëàðûí äóéà áèëìÿäèéè õöñóñè áèð äàëüà áî-
éóíäà þçëÿðèíÿ õàñ áèð äàíûøûãëàðû âàð. Ùç.Ñöëåéìàíà áó õöñóñè äàë-
üàäàêû äàíûøûüû àíëàéà áèëÿúÿê áèð åëì âåðèëìèøäè.
Áó, òåõíîëîæè áèð èìêàíëà äà îëà áèëÿð.
Õöñóñèëÿ ìåøÿëÿð, îòëàãëàð âÿ áàòàãëûãëàð êèìè áèòêèëÿ-
ðèí ýþðöøÿ ÿíýÿë òþðÿòäèéè éåðëÿðäÿ ÿëàãÿ ãóøëàð ö÷öí
÷îõ ìöhöìäöð. Ãóøëàð ìàhíû îõóìàã, ãûøãûðìàã,
ìöõòÿëèô ñÿñëÿð ÷ûõàðìàãëà ÿëàãÿ ãóðóðëàð. Ùÿð íþâöí
þçöíÿ õàñ ìàhíûñû éàõóä ìàhíûëàðû âàð. Ùÿòòà áÿçè ãóø-
ëàðûí áèð äéóæèíäÿí ÷îõ ôèòè âÿ ìàhíûñû âàð. Áÿçè ãóø-
ëàð äà äèýÿð íþâëÿðèí ìàhíûëàðûíû éàõóä äà èíñàíëàðû
éàìñûëàéà áèëèðëÿð.
Ãóøëàðûí ñÿñ òåëëÿðè éîõäóð.
Ñÿñ ÷ûõàðìàã ö÷öí áèð ãó-
øóí ñÿñ ãóòóñó áîéóíúà òèò-
ðÿéèøëÿð ýþíäÿðèëèð. Áó ñÿñ
ãóòóñóíà íÿ ãÿäÿð ÷îõ ÿçÿ-
ëÿ áàüëûäûðñà, áèð î ãÿäÿð ÷îõ
ñÿñ ÷ûõàðà áèëèð. Ìÿñÿëÿí, áöë-
áöëëÿðèí ÷îõ ñàéäà ÿçÿëÿñè âàð
âÿ îíëàð áèð ÷îõ ôÿðãëè ñÿñëÿð
÷ûõàðà áèëèðëÿð.
"Åé èíñàíëàð! Áèçÿ ãóø äèëè þéðÿäèëäè
âÿ hÿð øåéäÿí âåðèëäè. Áó, hÿãèãÿòÿí,
à÷ûã-àøêàð áèð ëöòôäöð!"
("Íÿìë" ñóðÿñè, 16).

24
Ïèëîòñóç òÿééàðÿ òåõíîëîýèéàñû
Ïèëîòñóç òÿééàðÿ òåõíîëîýèéàñû ýöíäÿí-ýöíÿ èíêèøàô åäèð.
Þëêÿìèçäÿêè ÈÙÄ (Èíñàíñûç Ùàâà Äàøûìàëàðû) àäëû áó éå-
íè òåõíîëîýèéà hÿð þëêÿíèí ìöäàôèÿ ëàéèhÿëÿðèíäÿ þí ñûðà-
ëàðäà éåð àëûð. Àìåðèêà Ùàâà Ãöââÿëÿðè áó áàõûìäàí èêè
ìöhöì ïðîãðàì èðÿëè ñöðöá. UAV (Unmanned Aerial
Vehicle - Èíñàíñûç Ùàâà Äàøûìàëàðû) âÿ UCAV
(Uninhabited Combat Air Vehicle - Èíñàíñûç Ùÿðáè Ùàâà
Äàøûìàëàðû) àäëàíäûðûëàí áó èêè ïðîãðàì éàõûí ýÿëÿúÿê-
äÿ ïèëîòñóç òÿééàðÿëÿðèí ÷îõ þíÿì ãàçàíàúàüûíû îðòàéà ãî-
éóð. Áó éåíè òåõíîëîýèéàíû "éåíè áèð ÷àü" êèìè òÿãäèì åäÿí
Àìåðèêà Ùàâà Ãöââÿëÿðèíèí ñÿëàhèééÿòëè øÿõñëÿðè ñþçöýå-
äÿí òåõíîëîýèéàíûí ïèëîòëó òÿééàðÿëÿðëÿ ìöãàéèñÿäÿ ÷îõ
áþéöê öñòöíëöêëÿðèíèí îëäóüóíó ñþéëÿéèðëÿð. Ùÿì éåð-
äÿí èäàðÿ åäèëÿí, hÿì äÿ ïðîãðàìëàøäûðûëàðàã èñòèôàäÿ åäè-
ëÿ áèëÿí áó âàñèòÿëÿðèí áÿçè öñòöíëöêëÿðè áóíëàðäûð:
* Èíñàíûí hÿéàòû èëÿ ðèñê åäèëìèð. Ùÿð hàíñû áèð èòêè âåð-
ìÿäÿí êÿøôèééàò àïàðìàã âÿ ìöhàðèáÿ åòìÿê ìöìêöí-
äöð;

25
* Ïèëîòñóç òÿééàðÿëÿðèí þë÷öñö êè÷èê îëäóüó ö÷öí ìàääè áà-
õûìäàí äà ñÿðôÿëèäèð;
* Þë÷öëÿðèíÿ âÿ ìàëèê îëäóãëàðû òåõíîëîýèéàéà ýþðÿ äöø-
ìÿí ðàäàðëàðû òÿðÿôèíäÿí ìöÿééÿí åäèëìÿ åhòèìàëëàðû
äàhà àç îëóð. Ìÿñÿëÿí, NASA-äà hÿéàòà êå÷èðèëÿí X-36
ïðîãðàìû óçóíëóüó 5-6 ìåòð, ÷ÿêèñè èñÿ òÿõìèíÿí 600 êã
îëàí òÿééàðÿëÿðèí èñòåhñàëûíû íÿçÿðäÿ òóòóð. Áó òÿééàðÿ-
ëÿð êîìàíäà ìÿðêÿçèíäÿ ñèìóëéàòîðëà èøëÿéÿí ïèëîò òÿðÿ-
ôèíäÿí èäàðÿ îëóíóð. Ùöúóìëàðà ãàðøû òÿäáèð äÿ âàñèòÿäÿ-
êè êàìåðàëàðäàí þòöðöëÿí òÿñâèðëÿðÿ ýþðÿ éåðäÿêè ïèëîò òÿ-
ðÿôèíäÿí èäàðÿ åäèëèð;
* Þë÷öëÿðè ñÿáÿáè èëÿ âÿ ïèëîòñóç îëäóãëàðû ö÷öí éöêñÿê ìà-
íåâð ãàáèëèééÿòèíÿ ìàëèêäèðëÿð;
* Ñàhèá îëäóãëàðû ðÿíýëè âÿ èíôðàðóæ êàìåðàëàðûí êþìÿéè
èëÿ ÿë÷àòìàç áþëýÿëÿðäÿí áåëÿ êÿøôèééàò õÿáÿðëÿðè àëà áè-
ëèðëÿð. Áó ãåéäëÿð ïåéê âàñèòÿñèëÿ ãûñà ìöääÿò ÿðçèíäÿ èäà-
ðÿ ìÿðêÿçèíÿ ÷àòäûðûëà áèëÿð;
* Àðàøäûðìàëàðà ýþðÿ, ïèëîòëó áèð òÿééàðÿäÿ ó÷óø ñààòëà-
ðûíûí 80 ôàèçè ïèëîòóí òÿëèìè, 20 ôàèçè èñÿ èø ìÿãñÿäè îëäó-
üó hàëäà èíñàíñûç òÿééàðÿëÿðäÿí 100 ôàèç èø ìÿãñÿäèëÿ èñ-
òèôàäÿ îëóíóð. Áóíóí hÿì çàìàí, hÿì äÿ ìàääè áàõûì-
äàí áþéöê ôàéäàñû âàð.
Áó öñòöíëöêëÿð ïèëîòñóç òÿééàðÿëÿðèí ñå÷èëìÿñè ö÷öí àüû-
ëà èëê ýÿëÿí ñÿáÿáëÿðäèð. Éóõàðûäà àäûíû ÷ÿêäèéèìèç ëàéè-
hÿëÿð hàìûñû hÿëÿ òàì hÿéàòà êå÷èðèëìÿéèá. Àíúàã áó ëà-
éèhÿëÿð øöáhÿñèç êè, éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ òÿééàðÿ òåõíîëîýèéà-
ñûíäà ëàéèã îëäóüó éåðè òóòàúàã.3

26
Ãóøëàðûí þç àðàëàðûíäà õöñóñè áèð
ðàáèòÿ äèëè âàð âÿ áóíóí ö÷öí ñÿñ-
ëÿðèíäÿí óñòàëûãëà èñòèôàäÿ åäèðëÿð.
Ãóøëàð ìöÿééÿí ñÿñ äàëüàëàðûíäàí
- UV-A äàëüà áîéó - èñòèôàäÿ åäÿ-
ðÿê ÿëàãÿ ãóðóð. Áèçèì åøèòìÿäèéè-
ìèç ñÿñ äàëüàëàðûíäà äàíûøäûãëàðû
ö÷öí áèç áóíëàðû ãàâðàéà áèëìèðèê.
Ãóøëàð áàëàëàðûíû, àòà-àíàëàðûíû,
úöòëÿðèíè áó ñÿñëÿðëÿ òàíûéûð, ñöðö-
ëÿðèíèí òîïëàíìàñûíû òÿìèí åäèð,
áèð-áèðèíè òÿhëöêÿäÿí õÿáÿðäàð åäèð-
ëÿð. Îíëàð ðàáèòÿ äàëüàëàðûíû äÿéè-
øèá ÷îõ ñöðÿòëÿ ìÿëóìàò äàøûéà áè-
ëèðëÿð.
Óëòðàñîíèê âÿ òðàíñîíèê àäëàíäûðûëàí ñÿñëÿð íîðìàë èíñàíûí åøèòìÿñè ö÷öí ëàçûì îëàí
ñÿñ äàëüàëàðûäûð. Áèð ñûðà ãóø, hÿøÿðàò âÿ éà ýÿìèðèúè, éàðàñà, èò, ïèøèê êèìè ìÿìÿëèëÿð
áó éöêñÿê äàëüàëàðû äóéóá îíëàðëà ðàáèòÿ ãóðóð. Èíñàíëàð èñÿ áó ñÿñëÿðè åøèäÿ âÿ áó ñÿ-
áÿáäÿí îíëàð àðàñûíäàêû ÿëàãÿíè àíëàéà áèëìèð. Àíúàã àéÿëÿðäÿí äÿ ýþðäöéöìöç êèìè,
Àëëàh Ùç.Ñöëåéìàíà áó ñÿñëÿðè ãÿáóë åäÿúÿê âÿ àíëàéà áèëÿúÿê áèð åëì âÿ òåõíîëîýèéà
âåðìèø îëà áèëÿð.

Êÿøôèééàò âÿ õÿáÿðëÿøìÿ
úèhàçëàðûíäàí èñòèôàäÿ åäèëìÿñè
Áó ýöí ìèêðîêàìåðàëàðûí êþìÿéè èëÿ êÿøôèééàò ìÿã-
ñÿäëè òÿñâèð éàðàòìà ÷îõ àñàíëàøûá. ßââÿëëÿð éàëíûç
êÿøôèééàò ãóðóìëàðû òÿðÿôèíäÿí èñòèôàäÿ åäèëÿí âÿ òåõ-
íîëîýèéàñû èúòèìàèééÿòäÿí ýèçëÿäèëÿí ìèêðîêàìåðàëàðû
áó ýöí hÿð èñòÿéÿí ñàòûí àëà áèëÿð.
Ãàëñòóê, ãîë ñààòû, ñòîëöñòö ëàìïà âÿ éà ñààò, ãÿëÿì, åé-
íÿê, ãÿëÿìéîíàí, êèòàá, àëûøãàí, ïàïàã, êè÷èê ðàäèî,
îéóíúàã, ñÿñëÿìÿ àëÿòè, òåëåôîí, äóìàí äåòåêòîðëàðû, áèò-
êèíèí àëòû êèìè éåðëÿðÿ éåðëÿøäèðèëÿ áèëÿí ìèêðîêàìå-
ðàëàð ñàéÿñèíäÿ hå÷ êèì áèëìÿäÿí ýþðöíòö ÿëäÿ åäèëèð.
Ùÿð ýöí áèð àç äà êè÷èëÿí áó êàìåðàëàðûí þë÷öëÿðè 2 ìèë-
ëèìåòðëÿ áèð íå÷ÿ ñàíòèìåòð àðàñûíäàäûð.7 Åéíè ìèêðî-
êàìåðàëàðû éóõàðûäà ñàäàëàäûãëàðûìûçëà éàíàøû håé-
âàíëàðûí öçÿðèíÿ äÿ éåðëÿøäèðìÿê ìöìêöíäöð.
Áó ìèêðîêàìåðàëàðûí áèð ÷îõ õöñóñèééÿòëÿðè âàð. Ìÿ-
ñÿëÿí, áèð ìèêðî éàçû àëÿòè èëÿ ÿëäÿ åäèëÿí ýþðöíòöëÿð
íîðìàë áèð éàçû àëÿòè èëÿ ãåéä åäèëÿíëÿ åéíè êåéôèééÿò-
äÿäèð. Áàòàðåéà èëÿ èøëÿéÿí áó êàìåðàëàðëà àü-ãàðà
éàõóä äà ðÿíýëè ÷ÿêèëèø àïàðìàã ìöìêöíäöð. Áÿçè êà-
ìåðàëàð ôàñèëÿñèç ÷ÿêèëèø àïàðàðêÿí äèýÿðëÿðè äÿ øÿðàè-
òÿ óéüóí îëàðàã àâòîìàòèê äþíÿðÿê hÿðÿêÿò åäèð. Áà-
òàðåéà èëÿ èøëÿéÿí áó ìèêðîêàìåðàëàð ñààòëàðëà ÷ÿêèëèø
àïàðà áèëèð. Èíôðàãûðìûçû êàìåðàëàð èñÿ òÿãðèáÿí 150
ìåòðëèê áèð ñàhÿíè çöëìÿò ãàðàíëûãäà ãåéä åäÿ áèëèð.8
Êÿøôèééàò ìÿãñÿäëè ýèçëè äèíëÿìÿ úèhàçëàðûíà èíýèëèñúÿ "âóã"
("áþúÿê") äåéèëèð. Áó "áþúÿê"ëÿð áèð ñàhÿéÿ éåðëÿøäèðèëÿíäÿ
ÿëàãÿíè ÿíýÿëëÿéÿí âÿ éà ìÿëóìàòû áèð ñàhÿäÿí äèýÿðèíÿ þòö-
ðÿí úèhàçëàðäûð. Áó úèhàçëàðû äèíëÿéÿí øÿõñ hÿäÿôäÿí áèð íå÷ÿ
éöç ìåòð óçàãäà îëà áèëÿð. Áó äèíëÿìÿ úèhàçëàðûíûí èñòåhñàëû, ñà-
òûøû âÿ òÿòáèãè ÀÁØ-äà ìèëéàðäëàðëà äîëëàðëûã áèð ñÿíàéåíè òÿøêèë
åäèð.9 Áþéöê úèíàéÿòëÿðèí àðàøäûðûëìàñûíäà, òåëåôîíëàðûí äèíëÿ-
íèëìÿñèíäÿ áó úèhàçëàðäàí ýåíèø èñòèôàäÿ åäèëèð. "Áþúÿê" àäëû äèí-
ëÿìÿ úèhàçëàðûíûí áèð íå÷ÿ íþâö âàð. Óëòðàñîíèê îëàíëàðû ñÿñè íîð-
ìàëäàí éöêñÿéÿ ãàëäûðûð. Äàhà ñîíðà áó ñèãíàë íîðìàë ñÿñ äàë-
üàñûíà ÷åâðèëèð.

28
Ùàôèç Îñìàí, Ñöëöñ Íÿñèh Ãèòÿ, XVII ÿñð, "Ñÿìàíûí Ðÿááèíÿ òÿâÿê-
êöë åòäèê, ãÿçàíûí ñÿáÿáëÿðèíÿ òÿñëèì îëäóã" éàçûëûá.

29
* Ñöëåéìàí ïåéüÿìáÿð ãóøëàðûí áó ôÿðãëè äàëüàëàðäàêû ñÿñëè ðà-
áèòÿñèíè àíëàìàñû ñàéÿñèíäÿ îíëàðà ìöõòÿëèô ÿìðëÿð âåðìèø, ãóø-
ëàð äà îíóí áó ÿìðëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðìèø îëà áèëÿðëÿð (ßí äîüðó-
ñóíó Àëëàh áèëèð).
* Ùç.Ñöëåéìàí ãóøëàðäàí áÿçÿí õÿáÿð àïàðìàãäà, áÿçÿí åëÿ
ìÿëóìàò òîïëàìàãäà èñòèôàäÿ åòìèø âÿ áó øÿêèëäÿ ÷îõ ìöhöì íÿ-
òèúÿëÿð ÿëäÿ åòìèøäè. Áó åëì îíóí äèýÿð þëêÿëÿðëÿ ÿëàãÿñèíè àñàí-
ëàøäûðìûø, ÿë÷àòìàç áþëýÿëÿðÿ ðàhàòëûãëà ýåòìÿñèíÿ èìêàí âåðìèø-
äè (ßí äîüðóñóíó Àëëàh áèëèð).
* Áó àéÿ èëÿ îëà áèëñèí êè, àõûðçàìàíäà îõøàðû èñòèôàäÿ åäèëÿ-
úÿê éöêñÿê áèð òåõíîëîýèéàíûí âàðëûüûíà äèããÿò ÷ÿêèëèð. Áó ãèññÿ-
äÿ ñþçöýåäÿí ãóøëàðëà áèçèì òàíûäûüûìûç àäè ãóøëàðà äåéèë, áó ýöí
èñòèôàäÿ îëóíàí ïèëîòñóç òÿééàðÿëÿðÿ èøàðÿ åäèëìÿñè åhòèìàëû äà âàð.*
Áóíëàðäàí áàøãà, Ùç.Ñöëåéìàí äèýÿð þëêÿëÿð âÿ äöøìÿíëÿðè hàã-
ãûíäà êÿøôèééàò ìÿëóìàòû ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí ãóøëàðà þòöðöúö úèhàç
éåðëÿøäèðìèø, áó øÿêèëäÿ hÿì òÿñâèð, hÿì äÿ ñÿñ éàçûñû ÿëäÿ åò-
ìèø, áåëÿëèêëÿ äÿ áóíëàðäàí þëêÿñèíèí èäàðÿ÷èëèéèíäÿ ìöõòÿëèô øÿ-
êèëäÿ èñòèôàäÿ åòìèø äÿ îëà áèëÿð.
* Ùç.Ñöëåéìàíûí úèíëÿð âÿ øåéòàíëàð öçÿðèíäÿ áþéöê áèð hàêè-
ìèééÿòèíèí îëäóüó ìÿëóìäóð. Àëëàh "Ñÿáà" âÿ "ßíáèéà" ñóðÿëÿ-
ðèíäÿ áóíóíëà áàüëû áåëÿ áóéóðóð:
"...Úèíëÿðèí áèð ãèñìè Ðÿááèíèí èçíè èëÿ îíóí éàíûíäà èøëÿ-
éèðäè.... " ("Ñÿáà" ñóðÿñè, 12). "...Áèç øåéòàíëàðäàí ãÿââàñëûã åäÿí-
ëÿðè âÿ áàøãà èøëÿð ýþðÿíëÿðè äÿ îíóí èõòèéàðûíà âåðäèê..." ("ßí-
áèéà" ñóðÿñè, 82).
Áó áàõûìäàí äöøöíäöêäÿ ãóøëàðäàí äà ÷îõ ãóø ýþðêÿìèíäÿêè
úèíëÿðäÿí ìåéäàíà ýÿëÿí áèð îðäó îëà áèëÿð.
* Áàøãà áèð åhòèìàë äà âàð êè, àéÿäÿ ñþçöýåäÿí ãóøëàð úèíëÿð
òÿðÿôèíäÿí èäàðÿ åäèëèð. Âÿ Ñöëåéìàí ïåéüÿìáÿð äÿ úèíëÿð âàñè-
òÿñèëÿ ãóøëàðà èñòÿäèéè áöòöí èøëÿðè ýþðäöðìöø îëà áèëÿð.
* Ãóðàí Àëëàhûí ãèéàìÿò ýöíöíÿ ãÿäÿð áöòöí èíñàíëàð ö÷öí êå-
÷ÿðëè ñàéäûüû Êèòàáäûð. Áóíà ýþðÿ Ùç.Ñöëåéìàí ãèññÿñèíäÿêè hà-

30
äèñÿëÿðèí áÿçèëÿðè àõûðçàìàíäà äà éàøàíà áèëÿð. Áó àéÿëÿð Àëëàhûí
úèíëÿðè âÿ øåéòàíëàðû àõûðçàìàíäà äà èíñàíëàðûí õèäìÿòèíÿ âåðÿúÿ-
éèíÿ èøàðÿ îëà áèëÿð. Éåíÿ áó ãèññÿäÿ èøàðÿ åäèëÿðÿê äèããÿòèí éþ-
íÿëäèëäèéè éöêñÿê òåõíîëîýèéàäàí àõûðçàìàíäàêû èíñàíëàðûí äà ÷îõ
ýåíèø øÿêèëäÿ èñòèôàäÿ åäÿúÿéèíÿ äèããÿòèìèçè ÷ÿêìèø îëà áèëÿð (ßí
äîüðóñóíó Àëëàh áèëèð).
Ùç.Ñöëåéìàíûí äèøè ãàðûøãàíû àíëàìàñû
Éóõàðûäàêû àéÿ áåëÿ èçàh åäèëÿ áèëÿð.
* Äèøè ãàðûøãà âàäèéÿ ýÿëÿíëÿðèí Ùç.Ñöëåéìàíûí îðäóñó îëäó-
üóíó àíëàìàãäàäûð. Áóðàäà ÷îõ øöóðëó áèð òàíûìà âàð. Áó âàäèäÿ
îëàí ãàðûøãàëàðûí þç àðàëàðûíäà äàíûøìàñû, ÿòðàôëàðûíäà áàø âåðÿí
hàäèñÿëÿðè òàì îëàðàã áèëìÿñè ôÿðãëè áèð úÿìèééÿò îëàúàãëàðûíà èøà-
ðÿ îëà áèëÿð. Áó øöóðëó äàâðàíûø ñþçöýåäÿí úàíëûëàðûí úèí îëìà åh-
òèìàëûíû àüûëà ýÿòèðèð (ßí äîüðóñóíó Àëëàh áèëèð).
* Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, áóðàäà hÿð hàíñû ãàðûøãàäàí áÿhñ
åäèëìèð. "Ãàðûøãà âàäèñè" äåéèëÿí õöñóñè áèð éåðÿ âÿ ãàðûøãàëàðà äèã-
ãÿò ÷ÿêèëèð. Áó äà ñþçöýåäÿí úàíëûëàðûí úèí îëìà åhòèìàëûíû ãöâ-
âÿòëÿíäèðèð:
"Íÿhàéÿò, îíëàð ãàðûøãà âàäèñèíÿ ýÿëèá
÷àòäûãäà áèð ãàðûøãà äåäè: "Åé ãàðûøãàëàð!
Éóâàëàðûíûçà ýèðèí êè, Ñöëåéìàí âÿ îðäóñó
þçëÿðè äÿ áèëìÿäÿí ñèçè áàñûá ÿçìÿñèíëÿð!""
("Íÿìë" ñóðÿñè, 18).

31
* Ùç.Ñöëåéìàíûí ãàðûøãàëàðûí þç àðàëàðûíäàêû äàíûøûüûíû åøèòìÿ-
ñèíäÿ äÿ àõûðçàìàíäà êîìïöòåð òåõíîëîýèéàñûíäà ÿëäÿ åäèëÿúÿê èðÿ-
ëèëÿéèøëÿðÿ éþíÿëèê áÿçè äèããÿò÷ÿêèúè èøàðÿëÿðèí îëìàñû ìöìêöí-
äöð.
* Ìöàñèð äþâðäÿ "Ñèëèêîí âàäèñè" òåðìèíè òåõíîëîýèéà äöíéàñû-
íûí ìÿðêÿçèíè èôàäÿ åäèð. Ùç.Ñöëåéìàí ãèññÿñèíäÿ äÿ áèð ãàðûøãà
âàäèñèíäÿí áÿhñ åäèëìÿñè ñîí äÿðÿúÿ äèããÿòÿëàéèãäèð. Àëëàh áó àéÿ
èëÿ áÿëêÿ äÿ àõûðçàìàíäà éàøàíàúàã éöêñÿê áèð òåõíîëîýèéàéà äèã-
ãÿò ÷ÿêèð.
* Îíó äà ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, hàë-hàçûðäà ãàðûøãàëàðäàí âÿ
áÿçè hÿøÿðàòëàðäàí éöêñÿê òåõíîëîýèéà ñàhÿñèíäÿ ýåíèø èñòèôàäÿ åäè-
ëèð. Áó úàíëûëàðûí íöìóíÿ îëàðàã ýþòöðöëìÿñè éîëó èëÿ èñòåhñàë åäè-
ëÿí ðîáîò ëàéèhÿëÿðè ìöäàôèÿ ñÿíàéåñèíäÿí òåõíîëîýèéà ñàhÿñèíÿ
ãÿäÿð âÿ áàøãà áèð ÷îõ éåðëÿðäÿ õèäìÿò ýþñòÿðèð. Àéÿäÿ áó èíêè-
øàôà äà èøàðÿ åäèëÿ áèëÿð.
"(Ñöëåéìàí ãàðûøãàíûí) áó ñþçöíäÿí ýöëöìñÿéèá
äåäè: "Åé Ðÿááèì! Ìÿíÿ ìÿíèì þçöìÿ âÿ
àòà-àíàìà åhñàí áóéóðäóüóí íåìÿòÿ øöêð åòìÿê,
Ñÿíèí ðàçû ãàëàúàüûí éàõøû èø ýþðìÿê ö÷öí èëhàì
âåð! Âÿ ìÿíè Þç ìÿðhÿìÿòèíëÿ ñàëåh áÿíäÿëÿðèíèí
çöìðÿñèíÿ äàõèë åò!""
("Íÿìë" ñóðÿñè, 19).

1950-úè èëëÿðäÿ Àìåðèêà àêàäåìèêëÿðèíèí åëì âÿ òÿúðöáÿëÿðèíè áèð àðà-
éà ýÿòèðèá äöíéà áàçàðûíà ýèðìÿê èñòÿéè èëÿ éàðàäûëàí âÿ 4000 êì-ëèê
áèð ñàhÿíè òóòàí Ñèëèêîí âàäèñè Êàëèôîðíèéàäàêû Ñòåíôîðä Óíèâåðñèòåòè-
íèí ðÿháÿðëèéè èëÿ ãóðóëóá. Áóðàäà äöíéàíûí äþðä áèð éàíûíäà åëì, èí-
ôîðìàñèéà âÿ éöêñÿê òåõíîëîýèéà öçÿðèíäÿ èøëÿéÿí 8000 øèðêÿò òîïëà-
íûá. 300.000-ÿ éàõûí éöêñÿê èõòèñàñëû êàäð, àëèì, ìöhÿíäèñ âÿ òÿäãè-
ãàò÷û éöêñÿê òåõíîëîæè ìÿhñóëëàðûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè ö÷öí áóðàäà ÷à-
ëûøûð, òåõíîëîýèéà ñàhÿñèíäÿ áàø âåðÿí èíêèøàôûí áþéöê áèð hèññÿñè áó-
ðàäà hÿéàòà êå÷èðèëèð.10

Ìèíè òåõíîëîýèéàëàðäà-
êû ñîí èíêèøàô:
ðîáîò ãàðûøãà îðäóñó
Ãàðûøãàëàðûí íöìóíÿ ýþòöðöëìÿ-
ñè éîëó èëÿ èíêèøàô åòäèðèëÿí ëàéèhÿëÿðèí
ÿí ìÿøhóðó ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ áèð-áè-
ðèíäÿí àñûëû îëìàäàí àïàðûëàí "Ðîáîò ãà-
ðûøãà îðäóñó ëàéèhÿñè"äèð. Ìÿñÿëÿí, Âèðúèíèéà
Ïîëèòåõíèê Èíñòèòóòó âÿ Âèðúèíèéà Äþâëÿò Óíèâåðñèòå-
òè òÿðÿôèíäÿí àïàðûëàí áèð àðàøäûðìà êè÷èê, óúóç âÿ ñà-
äÿ ðîáîòëàðûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè ìÿãñÿäèíè ýöäöð. Ìÿã-
ñÿä hàìûñû ôèçèêè áàõûìäàí áèð-áèðèíèí áÿíçÿðè îëàí áó ðî-
áîòëàðäàí áèð ðîáîò îðäóñó ãóðìàãäûð. Ëàéèhÿ ãóðóúóëà-
ðû áó ðîáîòëàðûí èøëÿìÿ ïðèíñèïëÿðèíè áó øÿêèëäÿ à÷ûãëàéûð:
"Ãðóï øÿêëèíäÿ hÿðÿêÿò åòìÿëÿðè, êîîðäèíàñèéà è÷èíäÿ, áèð
äÿñòÿ hàëûíäà ôèçèêè èøëÿðè éåðèíÿ éåòèðìÿëÿðè âÿ îðòàã ãÿðàð
âåðìÿëÿðè".
Áó ðîáîò îðäóëàðûíûí áöòöí òåõíèêè âÿ åëåêòðèê ñèñòåìëÿ-
ðè áèð ãàðûøãà òîïëóìóíóí äàâðàíûøûíûí íÿçÿðäÿ òóòóëìàñû
éîëó èëÿ ïëàíëàøäûðûëìûøäûð. Þç úèíñëÿðèíäÿí îëàí hÿøÿðàò úöò-
ëÿðèíÿ áÿíçÿäèêëÿðèíÿ ýþðÿ îíëàðà "ãàðûøãà îðäóñó ðîáîò-
ëàð" äåéèëèð.

"Ãàðûøãà îð-
äóñó ðîáîò" ñèñòåìè èëê áàø-
ëàíüûúäà áèð "ìàòåðèàë äàøûìà ñèñ-
òåìè" êèìè ëàéèhÿëÿíäèðèëèá. Áó ññåíà-
ðèéÿ ýþðÿ, áèð ÷îõ êè÷èê ðîáîòà úèñèìëÿ-
ðè ÿëáèð øÿêèëäÿ ãàëäûðûá îí-
ëàðû íÿãë åòìÿê èøè òàïøû-
ðûëàúàãäû. Äàhà ñîíðà îí-
ëàðäàí ìöõòÿëèô èøëÿðäÿ äÿ èñ-
òèôàäÿ åäèëìÿñèíÿ ãÿðàð âåðèëäè.
Ìþâçó èëÿ ÿëàãÿäàð áèð âåðèëèøäÿ
áó ðîáîòëàðäàí íÿ ìÿãñÿäëÿ èñòèôàäÿ
åäèëÿúÿéè áó øÿêèëäÿ òÿðèô åäèëìèøäèð:
"Íöâÿ âÿ òÿhëöêÿëè ìàääÿíèí òÿ-
ìèçëÿíìÿñè, ìÿäÿí÷èëèê (ìàòåðèàëû ÷û-
õàðìà âÿ õèëàñåòìÿ), ìèíà òÿìèçëÿìÿ,
õÿáÿðëÿøìÿ âÿ êåøèê ÷ÿêìÿ, ïëàíåò
ñÿòhëÿðèíèí þéðÿíèëìÿñè âÿ ãàçûíòûëàð".11
Ãàðûøãà ðîáîò òåõíîëîýèéàñû ñàhÿ-
ñèíäÿ ìöòÿõÿññèñ îëàí Èñðàåë À.Âàãíåð
òÿðÿôèíäÿí Èñðàèë ïàðëàìåíòèíÿ òÿãäèì
åäèëìèø áèð ðàïîðòäà èñÿ ãàðûøãà ðîáîò
ëàéèhÿëÿðè àøàüûäàêû øÿêèëäÿ ýþñòÿðèëèð:

36
"Ãàðûøãà-ðîáîòëàð îðòàã áèð hÿäÿôÿ ÷àòìàã ö÷öí ïëàíëàøäûðûëìûø
ôèçèêè âàðëûãëàðäûð. Áóíëàðûí ÷îõ ìÿhäóä åíåðæè ãàéíàüûíäàí éàðàð-
ëàíäûüû âÿ ôÿàëèééÿò ñàhÿëÿðèíäÿ áèð ÷îõ èçëÿð ãîéàðàã ÿëàãÿ ãóð-
äóüó ýþðöíöð. Èøëÿðèí áó ðîáîòëàð àðàñûíäà áþëýöñö éà ìÿðêÿçè íÿ-
çàðÿò÷è âÿ äèýÿð íöìàéÿíäÿëÿðÿ òÿëèìàò ýþíäÿðÿí áèð øÿõñ òÿðÿ-
ôèíäÿí hÿéàòà êå÷èðèëÿ, éà äà øÿõñëÿðèí ÿââÿëúÿäÿí èòàÿò åòìÿñè øÿð-
òèëÿ âåðèëÿí áèð èøèí òàìàìëàíìàñû äà òÿìèí åäèëÿ áèëèð.
Ö÷öíúö áèð éîë èñÿ èø ÿñíàñûíäà áó èøáèðëèéèíèí ãàáàãúàäàí ãÿ-
ðàð âåðìÿäÿí òÿáèè øÿêèëäÿ îðòàéà ÷ûõìàñûäûð. Áóíëàðûí èñòèôàäÿ ìÿã-
ñÿäè òÿäãèãàò, õÿðèòÿ ÷ÿêìÿ, áèð åâèí òÿìÿëèíè òÿìèçëÿìÿ, íàìÿ-
ëóì áèð ïëàíåòè êÿøô åòìÿ âÿ éà áèð ìèíà ñàhÿñèíè òÿìèçëÿìÿ îëà
áèëÿð".12
Áó íöìóíÿëÿðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, ãàðûøãàëàðûí èúòèìàè hÿ-
éàòû ìöàñèð äþâðäÿ áèð ÷îõ ëàéèhÿëÿðèí òÿìÿëèíè òÿøêèë åòìÿêäÿ âÿ
ãàðûøãàëàðûí êþìÿéè èëÿ ãóðóëàí ðîáîò òåõíîëîýèéàëàðû èíñàíëàðà áþ-
éöê ôàéäà âåðìÿêäÿäèð. Åëÿ áó ñÿáÿáëÿ äÿ Ùç.Ñöëåéìàí ãèññÿ-
ñèíäÿ ãàðûøãàëàðà âÿ îíëàðûí îëäóüó âàäèéÿ äèããÿò ÷ÿêèëìÿñè ñîí
äÿðÿúÿ ìöhöìäöð. Àëëàh áó àéÿ èëÿ äèããÿòè áÿëêÿ äÿ Ùç.Ñöëåé-
ìàí äþâðöíäÿêè òåõíîëîæè èíêèøàôà úÿëá åäèð. Ìÿñÿëÿí, àéÿëÿðäÿ
èøëÿäèëÿí "ãàðûøãàëàð" èôàäÿñè èëÿ ðîáîòëàðäàí òÿøêèë åäèëìèø áèð îð-
äóéà èøàðÿ åäèëÿ áèëÿð. Ùç.Ñöëåéìàí îíóí ÿìðèíÿ òàáå îëàí úèí-
ëÿðèí âÿ øåéòàíëàðûí êþìÿéè èëÿ ÷îõ éöêñÿê òåõíîëîýèéàéà ñàhèá
ðîáîòëàðäàí èáàðÿò áèð îðäó ãóðóá îíëàðû ìöõòÿëèô âÿçèôÿëÿðëÿ ýþ-
ðÿâëÿíäèðìèø îëà áèëÿð.
Àéÿëÿðäÿ õöñóñèëÿ àõûðçàìàíäà ðîáîò òåõíîëîýèéàñûíäà ÿëäÿ åäè-
ëÿúÿê èðÿëèëÿéèøëÿðÿ, ðîáîòëàðûí èíñàí hÿéàòûíäà ìöhöì áèð ðîë îé-
íàéàúàüûíà, áèð ÷îõ àüûð èøëÿðè ýþðöá îíëàðûí hÿéàòûíû ðàhàò åäÿ-
úÿéèíÿ èøàðÿ åäèëèð. Øöáhÿñèç êè, ÿí äîüðó îëàíû Àëëàh áèëèð.

Êöëÿéèí Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðèëìÿñè
* Àëëàh êöëÿéè Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðìèø âÿ îíäàí ìöõ-
òÿëèô èøëÿðèíäÿ áèð âàñèòÿ îëàðàã èñòèôàäÿ åòìÿñèíÿ èìêàí éàðàòìûø-
äûð. Áó èôàäÿ èëÿ Ùç.Ñöëåéìàí äþâðöíäÿ âÿ åéíè øÿêèëäÿ àõûðçà-
ìàíäà òåõíîëîýèéàäà êöëÿê åíåðæèñèíäÿí èñòèôàäÿéÿ èøàðÿ åäèëÿ áè-
ëÿð.
* Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ "ôûðòûíà øÿêëèíäÿêè êöëÿéèí" âåðèëäè-
éèíè áèëäèðìÿêëÿ àõûðçàìàíäà èíêèøàô åäÿúÿê éöêñÿê òÿééàðÿ òåõ-
íîëîýèéàñûíà äèããÿò ÷ÿêèëìèø îëà áèëÿð.
"ßìðèëÿ áÿðÿêÿò âåðäèéèìèç éåðÿ äîüðó
øèääÿòëÿ ÿñÿí êöëÿéè äÿ Ñöëåéìàíà áèç ðàì
åòäèê. Áèç hÿð øåéè áèëÿíèê!"
("ßíáèéà" ñóðÿñè, 81).
Áó ýöí éåë äÿéèðìàíëà-
ðûíäàí áèð ÷îõ þëêÿëÿðèí
åëåêòðèêÿ îëàí òÿëÿáàòû-
íûí þäÿíèëìÿñèíäÿ èñòè-
ôàäÿ îëóíóð. Éåë äÿéèð-
ìàíëàðû XXI ÿñðèí ìö-
höì åíåðæè ãàéíàüû ñòà-
òóñóíó àëìûø âÿ éàíà-
úàãëà èøëÿéÿí ýåíåðà-
òîðëàðà óúóç âÿ ôàéäàëû
áèð àëòåðíàòèâ îëìóøäóð.

39
* Àéÿäÿ éåð àëàí "ñÿhÿðäÿí ýöíîðòàéà ãÿäÿð áèð àéëûã éîë,
ýöíîðòàäàí àõøàìà ãÿäÿð äÿ áèð àéëûã éîë" èôàäÿñè èëÿ Ùç.Ñö-
ëåéìàíûí ìöõòÿëèô áþëýÿëÿð àðàñûíäà ñöðÿòëè áèð øÿêèëäÿ hÿðÿêÿò åò-
äèéèíÿ äèããÿò ÷ÿêèëìèø îëà áèëÿð.
* Ùç.Ñöëåéìàí þç äþâðöíäÿ èíäèêè òÿééàðÿ òåõíîëîýèéàñûíà áÿí-
çÿð áèð òåõíîëîýèéàäàí èñòèôàäÿ åäèá êöëÿêëÿ hÿðÿêÿò åäÿí âàñèòÿ-
ëÿð ìåéäàíà ýÿòèðìèø âÿ áóíëàðûí âàñèòÿñèëÿ óçàã ìÿñàôÿëÿðè ãûñà
çàìàíäà ãÿò åòìèø îëà áèëÿð. Øöáhÿñèç êè, ÿí äîüðóñóíó Àëëàh áè-
ëèð.
"Ñöëåéìàíà äà êöëÿéè ðàì åòäèê.
Î ñÿhÿðäÿí ýöíîðòàéà ãÿäÿð áèð àéëûã
éîë, ýöíîðòàäàí àõøàìà ãÿäÿð äÿ áèð
àéëûã éîë ýåäèðäè..."
("Ñÿáà" ñóðÿñè, 12).

Òÿééàðÿëÿðèí ãàíàäëàðû òÿçéèã ôÿðãè òÿøêèë
åäèá íÿãëåòìÿ èøèíè hÿéàòà êå÷èðÿúÿê øÿ-
êèëäÿ ïëàíëàøäûðûëûá. Ó÷óø ãàíàäëàðûí ÿò-
ðàôûíäà hàâàíûí hÿðÿêÿò åòìÿñè íÿòèúÿñèí-
äÿ ìöìêöí îëóð. Òÿééàðÿíèí àüûðëûüûíà
áÿðàáÿð áèð äàøûìà ãöââÿñè èëÿ òÿêÿðëÿð
éåðäÿí àðàëàíûð âÿ òÿééàðÿ hàâàéà ãàëõûð.
Áó äàøûìà ãöââÿñè áó øÿêèëäÿ îð-
òàéà ÷ûõûð. Íîðìàë hàëäà hàâà
äàëüàëàð øÿêëèíäÿ éóìøàã áèð àõû-
íà ìàëèêäèð. Àíúàã ãàíàäûí hÿ-
ðÿêÿòè èëÿ áèðëèêäÿ hàâàíûí àõûíû
äà äÿéèøèð. Ùàâà áþëöíöð âÿ ãà-
íàäûí ÿòðàôûíäàí êå÷èð.

Òÿééàðÿ hàâàéà ãàðøû hÿðÿêÿò hàëûíäà èêÿí éàðàíàí ãöâ-
âÿéÿ àåðîäèíàìèê ãöââÿ äåéèëèð. Òÿééàðÿíèí ÷ÿêèñè, éÿíè éå-
ðèí úàçèáÿ ãöââÿñè áèð êöòëÿ ãöââÿñèäèð. Àåðîäèíàìèê ãöâ-
âÿ èñÿ òÿééàðÿíèí ÿòðàôûíäàêû hàâà èëÿ òÿìàñäà îëäóüó hèñ-
ñÿëÿðäÿ éàðàíûð. Áó ãöââÿíèí ñÿòhÿ äèê îëàí hèññÿñèíÿ "òÿç-
éèã", ñÿòhÿ òîõóíàí hèññÿñèíÿ èñÿ "ñöðòöí-
ìÿ ãöââÿñè" äåéèëèð. Öìóìè àåðîäèíàìèê
ãöââÿíèí òÿééàðÿíèí hÿðÿêÿò éþíöíÿ äèê âÿ
éóõàðû òÿðÿô îëàí hèññÿñèíÿ "äàøûìà",
òÿééàðÿíèí hÿðÿêÿòèíÿ ïàðàëåë âÿ ýåðè-
éÿ òÿðÿô îëàí hèññÿñèíÿ èñÿ "éàí
ãöââÿ" äåéèëèð. Òÿééàðÿíèí øàãó-
ëè hàëäàêû öôöãè ó÷óøóíà äàøûìà
ãöââÿñè éåðèí úàçèáÿ ãöââÿñèíÿ
çèää òÿñèð åäèð. Áó èêè ãöâ-
âÿ áÿðàáÿð îëàíäà òÿé-
éàðÿ hàâàäà ñàáèò øÿ-
êèëäÿ ó÷à áèëèð.
Ãàíàäûí öñò òÿðÿôè äîíãàð áèð ïðîôèëÿ ìàëèêäèð. Áÿçè ôèçèêè
ãàíóíëàðà ýþðÿ, ãàíàäûí öñòöíäÿí êå÷ÿí hàâà ñöðÿòëÿíèð
âÿ áó hàâà ãàíàäûí àëòûíäàêû hàâàäàí äàhà àç òÿçéèã ÿìÿ-
ëÿ ýÿòèðèð. Áàøãà ñþçëÿ, àëòäàêû hàâà ãàíàäû äàhà ÷îõ éó-
õàðû ãàëäûðäûüû hàëäà öñòäÿêè hàâà îíó áèð ãÿäÿð àç àøàüû
ñûõûð. Áó òÿçéèã íèñáÿòè òÿééàðÿíèí àëòäàí éóõàðûéà òÿðÿô èòÿ-
ëÿíìÿñèíÿ âÿ éóõàðû ÷ÿêèëìÿñèíÿ éîë à÷ûð. Áó âÿçèééÿòäÿ òÿé-
éàðÿ úàçèáÿ ãöââÿñèíè äÿô åäèð âÿ îíóí hàâàäà ãàëìàñû ö÷öí
äàøûìà ãöââÿñè éàðàíûð. Âÿ òÿééàðÿ hàâàéà ãàëõûð.

42
Åëåêòðèêäÿí èñòèôàäÿéÿ äàèð èøàðÿëÿð
Àëëàhûí Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðäèéè áþéöê íåìÿòëÿðäÿí áè-
ðè äÿ "ÿðèìèø ìèñ ìÿäÿíèäèð". Áó àéÿíè ôÿðãëè øÿêèëëÿðäÿ èçàh åò-
ìÿê ìöìêöíäöð.
* Ùç.Ñöëåéìàí ñÿðÿíúàìûíäà îëàí øåéòàí âÿ úèíëÿðäÿí èñòèôà-
äÿ åäÿðÿê ÿðèìèø ìèñäÿí hÿì äåêîðàòèâ, hÿì äÿ èñòèôàäÿéÿ éà-
ðàðëû èðè ãàáëàð, ãàçàíëàð âÿ håéêÿëëÿð äöçÿëòäèðìèø îëà áèëÿð. Ùÿì-
÷èíèí áó ãàá, ãàçàí âÿ håéêÿëëÿð àéÿëÿðäÿ ãåéä åäèëèð ("Ñÿáà" ñó-
ðÿñè, 13).
* ßðèìèø ìèñäÿí èñòèôàäÿ èëÿ Ùç.Ñöëåéìàí äþâðöíäÿ åëåêòðèê-
ëÿ èøëÿéÿí éöêñÿê áèð òåõíîëîýèéàíûí âàðëûüûíà äà èøàðÿ îëóíóð. Áèë-
äèéèìèç êèìè, ìèñ åëåêòðèêè âÿ èñòèëèéè ÿí éàõøû þòöðÿí ìåòàëëàðäàí
áèðèäèð âÿ áó ñÿáÿáäÿí åëåêòðèê ñÿíàéåñèíèí òÿìÿëèíè òÿøêèë åäèð.
Äöíéàäà èñòåhñàë åäèëÿí ìèñèí ìöhöì áèð hèññÿñèíäÿí åëåêòðèê ñÿ-
íàéåñèíäÿ èñòèôàäÿ åäèëèð.
* Ùç.Ñöëåéìàí äþâðöíäÿ ÷îõ ìèãäàðäà èñòåhñàë åäèëÿí åëåêòðèê
èíøààò âÿ ðàáèòÿ êèìè áèð ÷îõ ñàhÿëÿðäÿ èñòèôàäÿ åäèëìèø îëà áèëÿð.
Àéÿäÿêè "ñåë êèìè àõûòäûã" èôàäÿñè äÿ áóíà èøàðÿ îëà áèëÿð (ßí äîü-
ðóñóíó Àëëàh áèëèð).
"...Îíóí ö÷öí ìèñ ìÿäÿíèíè ñåë
êèìè ÿðèäèá àõûòäûã..."
("Ñÿáà" ñóðÿñè, 12).

"Ñÿáà" ñóðÿñèíèí 12-úè àéÿñèíäÿ ýåäÿí "àéíÿë êåòðè" èôàäÿñè ÿðèìèø ìèñ êèìè ãÿáóë åäèë-
ñÿ, áóíóíëà áóýöíêö åëåêòðèê ñÿíàéåñèíÿ èøàðÿ åäèëäèéè åhòèìàë îëóíóð. Èñòèëèéè âÿ åëåê-
òðèêè ÿí éàõøû þòöðÿí ìåòàëëàðäàí áèðè îëàí ìèñ éöêñÿê òåõíîëîýèéàíûí áàøëûúà ìàääÿ-
ëÿðèíäÿí áèðèäèð.

45
* Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð àéÿäÿêè "àéíÿë ãûòðè" èôàäÿñèíè íåôò êèìè
èçàh åäèð. Ìöàñèð äþâðäÿ íåôò éöêñÿê òåõíîëîýèéàíûí ÿí áàøëûúà
õàììàëûäûð. Ùç.Ñöëåéìàí äà íåôòäÿí þç äþâðöíöí òåõíîëîýèéàñûí-
äà ÷îõ ýåíèø øÿêèëäÿ èñòèôàäÿ åòìèø îëà áèëÿð (Øöáhÿñèç êè, ÿí äîü-
ðóñóíó Àëëàh áèëèð).
Úèíëÿðèí âÿ øåéòàíëàðûí
Ùç. Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðèëìÿñè
Àëëàhûí Ùç.Ñöëåéìàíà áÿõø åòäèéè äèýÿð áèð íåìÿò äÿ áèð ñûðà
øåéòàí âÿ úèíëÿðè îíà õèäìÿò÷è âåðìÿñèäèð. Ùç.Ñöëåéìàí ÿìðèíÿ
âåðèëÿí úèí âÿ øåéòàíëàðà îðäóñóíäà, ñÿíÿò èøëÿðèíäÿ âÿ èíøààò ôÿà-
ëèééÿòèíäÿ ìöõòÿëèô èøëÿð âåðÿðÿê îíëàðäàí ôàéäàëàíìûøäû.
"...Úèíëÿðèí áèð ãèñìè Ðÿááèíèí èçíè èëÿ
îíóí éàíûíäà èøëÿéèðäè. Îíëàðäàí hÿð
êÿñ ÿìðèìèçäÿí ÷ûõûðäûñà, îíà úÿhÿííÿì
îäóíóí ÿçàáûíäàí äàääûðàðäûã"
("Ñÿáà" ñóðÿñè, 12).

46
Øåéòàíëàðûí Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðèëìÿñè îíà Àëëàh òÿðÿ-
ôèíäÿí ÷îõ áþéöê áèð ëöòôäöð. ×öíêè øåéòàí éåð öçöíöí áèð ÷îõ åë-
ìèíÿ âÿ äöíéàäà áàø âåðÿí hàäèñÿëÿðèí ýèçëè âÿ éà à÷ûã áèëýèëÿðè-
íÿ ñàhèá áèð âàðëûãäûð. Áåëÿ áèð åëìÿ ñàhèá îëàí âàðëûüû þç ÿìðèí-
äÿ ñàõëàìàã Ùç.Ñöëåéìàíûí hÿì äèýÿð þëêÿëÿðëÿ ÿëàãÿ ñàõëàìà-
ñûíû, hÿì äÿ þç þëêÿñèíè èäàðÿ åòìÿê èøèíè àñàíëàøäûðìûø îëà áèëÿð.
"Áèç êöëÿéè îíà ðàì åòäèê. Êöëÿê îíóí
ÿìðè èëÿ èñòÿäèéè éåðÿ ðàhàòúà ýåäèðäè.
Øåéòàíëàðäàí îëàí hÿð áèð áÿííàíû âÿ
ãÿââàñû äà îíà òàáå åòäèðäèê"
("Ñàä" ñóðÿñè, 36-37).
"Áèç øåéòàíëàðäàí ãÿââàñëûã åäÿíëÿðè
âÿ áàøãà èøëÿð ýþðÿíëÿðè äÿ îíóí
èõòèéàðûíà âåðäèê. Áèç îíëàðûí
öñòöíäÿ ýþç îëóðäóã"
("ßíáèéà" ñóðÿñè, 82).

Áó ýöí äÿíèçèí àëòûíäàêû éàòàãëàð íåôò àõòàðûøëàðûíûí ìöhöì áèð hèñ-
ñÿñèíè òÿøêèë åäèð. Ïëàòôîðìàëàð âàñèòÿñèëÿ à÷ûëàí ãóéóëàð ö÷öí éöçëÿð-
ëÿ ìåòð äÿðèíëèéÿ åíèðëÿð.

* Ùç.Ñöëåéìàí áó äàëüûú øåéòàíëàðû ÷îõ ìöõòÿëèô èøëÿðëÿ âÿçè-
ôÿëÿíäèðìèø îëà áèëÿð. Øåéòàíëàð êÿøôèééàò âÿ éà hÿðáè õàðàêòåðëè
âÿçèôÿëÿð àëà áèëäèêëÿðè êèìè åëìè âÿçèôÿëÿðè äÿ éåðèíÿ éåòèðìèø îëà
áèëÿðëÿð. Ìÿñÿëÿí, Ùç.Ñöëåéìàí îíëàðäàí äÿíèç àëòûíäàêû çÿíýèí-
ëèêëÿðèí àøêàðëàíàðàã áó õÿçèíÿëÿðèí èíñàíëàðûí õèäìÿòèíÿ âåðèëìÿ-
ñè ö÷öí ëàçûìè àðàøäûðìàëàðûí àïàðûëìàñû êèìè èøëÿðäÿ èñòèôàäÿ åò-

ìèø îëà áèëÿð.
* Áó àéÿäÿí áåëÿ ãÿðàðà ýÿëìÿê îëàð êè, ñàäÿúÿ òîðïàüûí öñ-
òöíöí äåéèë, äÿíèçèí àëòûíûí äà èøëÿíìÿñèíèí ÿhÿìèééÿòè àíëàøûëûð.
Àíúàã äÿíèçèí àëòûíäàêû ãûçûë, íåôò êèìè ãèéìÿòëè ôàéäàëû ãàçûíòû-
ëàðûí ÷ûõàðûëûá èøëÿíìÿñè, îíëàðûí èíñàíëàðà ôàéäàëû âÿ éàðàðëû îëà-
úàã hàëà ýÿòèðèëìÿñè ö÷öí éöêñÿê áèð òåõíîëîýèéà ëàçûìäûð. Êå÷-

"Ãåéáèí à÷àðëàðû Àëëàhûí
éàíûíäàäûð. Îíëàðû àíúàã
Î áèëèð. (Àëëàh) ñóäà âÿ
ãóðóäà íÿ âàðñà áèëèð. Éå-
ðÿ äöøÿí åëÿ áèð éàðïàã
éîõäóð êè, Àëëàh îíó áèë-
ìÿñèí. Éåðèí çöëìÿòëÿðè
è÷èíäÿ åëÿ áèð òîõóì, åëÿ
áèð øåé éîõäóð êè, à÷ûã-àé-
äûí êèòàáäà îëìàñûí!"
("ßíàì" ñóðÿñè, 59).

ìèøäÿ øåéòàíëàð Ùç.Ñöëåéìàíà áó òåõíèêè äÿñòÿéè âÿ èíñàí ýöúö-
íö òÿìèí åòìèø îëà áèëÿðëÿð.
* Àõûð çàìàíäà èñÿ äÿíèç àëòûíäàêû çÿíýèíëèêëÿðèí öçÿ ÷ûõàðûë-
ìàñû Àëëàhûí èíñàíëàðûí õèäìÿòèíÿ âåðäèéè ìöàñèð òåõíèêè àëÿòëÿ-
ðèí, âàñèòÿëÿðèí âÿ äÿíèçàëòû úèhàçëàðûí ñàéÿñèíäÿ äàhà äà àñàíëàø-
ìàãäàäûð. Àéÿäÿ áó èñòèãàìÿòäÿ áèð èøàðÿíèí îëìàñû åhòèìàë åäè-
ëèð.
* Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, àéÿäÿ ÿëàâÿ îëàðàã äÿíèç àëòûíäà îëàí
èíúè, ìÿðúàí êèìè áÿçÿê ÿøéàëàðûíûí âÿ äèýÿð íåìÿòëÿðèí ãèéìÿò-
ëÿíäèðèëìÿñèíÿ äÿ äèããÿò ÷ÿêèëìèø îëà áèëÿð (Øöáhÿñèç êè, ÿí äîü-
ðóñóíó Àëëàh áèëèð).
* ßââÿëêè ñÿhèôÿäÿêè àéÿíèí ñîíóíäà Àëëàh "Áèç îíëàðûí öñòöí-
äÿ ýþç îëóðäóã" ("ßíáèéà" ñóðÿñè, 82) øÿêëèíäÿ áèëäèðèð. Áó àéÿ
èëÿ Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíäÿ îëóá äÿíèçèí äÿðèíëèêëÿðèíäÿ âÿçèôÿ-
ñèíè éåðèíÿ éåòèðÿí äàëüûú øåéòàíëàðûí ýþéëÿðèí âÿ éåðèí Ðÿááè îëàí
Àëëàhûí íÿçàðÿòè àëòûíäà îëäóüó áèð äàhà õàòûðëàäûëûð. Àëëàh øåéòàí-
ëàðûí Ùç.Ñöëåéìàíà öñéàí åòìÿñèíÿ hå÷ áèð øÿêèëäÿ èìêàí âåðìÿ-
éÿúÿê áèð ýöúö äÿ Þçöíäÿí áèð ðÿhìÿò îëàðàã ïåéüÿìáÿðèíÿ áÿõø
åòìèøäèð.

54
Ñÿíÿò ÿñÿðëÿðèíèí Ùç.Ñöëåéìàíûí òÿëèìàòû âÿ ðÿháÿðëèéè èëÿ úèí
âÿ øåéòàíëàð òÿðÿôèíäÿí éàðàäûëäûüû éóõàðûäàêû àéÿäÿí àíëàøûëûð.
Ùç.Ñöëåéìàíûí øÿõñÿí þç òÿðèôëÿðè èëÿ ÷îõ ìþhòÿøÿì ñÿíÿò ÿñÿð-
ëÿðè éàðàòìàñû îíóí ÷îõ ýöúëö áèð åñòåòèê âÿ ñÿíÿò àíëàéûøûíà ìà-
ëèê îëäóüóíà äèããÿò ÷ÿêèð.
Áöòöí íåìÿòëÿð Àëëàhûí áèð ëöòôöäöð
Ùç.Ñöëåéìàí Àëëàhûí îíà âåðäèéè áöòöí ýöúäÿí âÿ ìöëêäÿí
Àëëàhûí äèíèíè ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ òÿìñèë âÿ òÿáëèü åòìÿê, Ðÿááèìè-
çèí áÿíçÿðñèç âÿ ýþðêÿìëè ñÿëòÿíÿòèíèí hÿð êÿñ òÿðÿôèíäÿí àíëà-
øûëìàñûíà ñÿáÿá îëìàã âÿ áó éîëëà äèí ÿõëàãûíû éàéìàã ö÷öí èñ-
òèôàäÿ åòìèøäèð. Èíñàíëàð Àëëàhà èìàí ýÿòèðìÿëÿðè ö÷öí ýÿëÿí äÿ-
âÿòÿ îíóí áó çÿêà, åëì âÿ ñÿíÿò ýöúö ãàðøûñûíäà àñàí øÿêèëäÿ òÿñ-
ëèì îëìóøäóëàð. Ùç.Ñöëåéìàí Àëëàhà îëàí áàüëûëûüûíûí ÿâÿçèíè ÿí
ýþçÿë øÿêèëäÿ àëìûø âÿ áöòöí äöíéàäà òàíûíàí ÷îõ áþéöê áèð hà-
êèìèééÿò ÿëäÿ åòìèøäè. Ìèí èëëÿðäÿí áÿðè Ùç.Ñöëåéìàíûí ýöúö âÿ
èãòèäàðû áèð ÷îõ èíñàíûí ýþçöíö ãàìàøäûðìûø, ìöõòÿëèô ðîìàíëàðà,
ðÿñì ÿñÿðëÿðèíÿ, ôèëìëÿðÿ ìþâçó îëìóøäóð.
"Îíóí ö÷öí íÿ èñòÿñÿ - óúà ãÿñðëÿð,
håéêÿëëÿð, áþéöê hîâóçëàðà áÿíçÿð
÷àíàãëàð âÿ éåðèíäÿí òÿðïÿíìÿéÿí èðè ãà-
çàíëàð äöçÿëäèðäèëÿð..."
("Ñÿáà" ñóðÿñè, 13).

58
Áó ôÿñèë áîéóíúà Ùç.Ñöëåéìàíà âåðèëÿí öñòöí åëìëÿðäÿí âÿ
ìöõòÿëèô íåìÿòëÿðäÿí áÿhñ åòäèê. Àíúàã áó ìþâçóäà õöñóñèëÿ âóð-
üóëàíìàñû ëàçûì îëàí áèð ìÿñÿëÿ âàð. Àéÿëÿðäÿ áöòöí áó íåìÿò-
ëÿðè âåðÿíèí, åëìëÿðè àíëàäàíûí âÿ áöòöí hàäèñÿëÿðè òþðÿäÿíèí ÿñ-
ëèíäÿ àëÿìëÿðèí Ðÿááè îëàí Àëëàh îëäóüó ýþñòÿðèëèð. Ùç.Ñöëåéìà-
íûí ýþðäöéö áöòöí èøëÿð Àëëàhûí èñòÿéè âÿ ìÿñëÿhÿòè èëÿ ýåð÷ÿêëÿ-
øèð. Ìÿñÿëÿí, Àëëàh àéÿñèíäÿ "Áèç ìÿñÿëÿíèí hþêìöíö Ñöëåé-
ìàíà àíëàòäûã" øÿêëèíäÿ áóéóðóð ("ßíáèéà" ñóðÿñè, 79). Ùå÷ áèð
èíñàíûí Àëëàh èñòÿìÿäèêúÿ hå÷ áèð hèêìÿòèí ôÿðãèíäÿ îëìàéàúàüû,
hþêì âåðÿ áèëìÿéÿúÿéè áó àéÿäÿí áàøà äöøöëöð. Áèð èíñàíûí áèð
hàäèñÿíè þç ãöäðÿòè èëÿ äÿðê åòìÿñè, ôèêèð éöðöäöá hþêì âåðìÿñè
ãÿòèééÿí ìöìêöí äåéèë. ×öíêè hþêìö âåðÿí Àëëàhäûð. Î, hþêì
âÿ hèêìÿò ñàhèáè îëàíäûð. Ãÿðàðû âåðÿí øÿõñ èñÿ àíúàã áèð èúðà÷û-
äûð. Àëëàh äèëÿäèéè ö÷öí î ãÿðàðû âåðÿ áèëèð.
Åéíè àéÿíèí äàâàìûíäà äàüëàðûí âÿ ãóøëàðûí Ùç.Ñöëåéìàíûí àòà-
ñû Ùç.Äàâóäëà áèðëèêäÿ áîéóí ÿéäèêëÿðè ìöÿééÿí åäèëäèêäÿí ñîí-
ðà "Áóíëàðû Áèç åòìèøäèê" ("ßíáèéà" ñóðÿñè, 79) øÿêëèíäÿ áèëäè-
ðèëèð. Ùç.Äàâóäà ýåéèì ñÿíÿòèíè þéðÿäÿí, êöëÿéÿ áîéóí ÿéäèðÿí,
ÿðèìèø ìèñè Ùç.Ñöëåéìàíûí ÿìðèíÿ âåðÿí Àëëàhäûð. Àëëàh "ßíáè-
éà" ñóðÿñèíèí 81-úè àéÿñèíäÿ "Áèç hÿð øåéè áèëÿíèê!" øÿêëèíäÿ áó-
éóðìàãäàäûð ("ßíáèéà" ñóðÿñè, 81).
Àëëàh äèëÿìÿäèêúÿ hå÷ áèð èíñàíûí áèð åëìÿ ñàhèá îëìàñû ìöì-
êöí äåéèë. Èíñàí èëëÿð áîéó îõóäóüó âÿ éà þéðÿíäèéè áèëèêëÿð íÿ-
òèúÿñèíäÿ þçöíö åëìëè áèð èíñàí håñàá åäÿ áèëÿð. Àíúàã åëìè âå-
ðÿíèí Àëëàh îëäóüóíó ÿñëà óíóòìàìàã ëàçûìäûð. ×öíêè áèð èíñà-
íûí hÿð hàíñû áèð åëìÿ ñàhèá îëìàñû Àëëàhûí î èíñàíà áÿëëè áèð hÿä-
äÿ áèð åëì âåðìÿñèíèí íÿòèúÿñèäèð. Ìÿëÿêëÿðèí "Ñÿí ïàê âÿ ìö-
ãÿääÿññÿí! Ñÿíèí áèçÿ þéðÿòäèêëÿðèíäÿí áàøãà áèç hå÷ áèð øåé
áèëìèðèê. Ùÿð øåéè áèëÿí Ñÿí. Ùèêìÿò ñàhèáè Ñÿíñÿí" ("Áÿãÿ-
ðÿ" ñóðÿñè, 32) øÿêëèíäÿêè ñþçëÿðè áó hÿãèãÿòè à÷ûã øÿêèëäÿ èôàäÿ
åäèð.

59
* Ùç.Ñöëåéìàí ìèñëè-áÿðàáÿðè îëìàéàí ÷îõ ýöúëö áèð îðäóéà
ñàhèáäèð. Áó îðäó úèíëÿðäÿí, ãóøëàðäàí âÿ èíñàíëàðäàí èáàðÿòäèð âÿ
÷îõ ýöúëö áèð õÿáÿðëÿøìÿ (êÿøôèééàò) øÿáÿêÿñè èëÿ äÿñòÿêëÿíèð.
Ùç.Ñöëåéìàíûí
ìþhòÿøÿì hàêèìèééÿòè
âÿ ýöúëö îðäóñó
"Ñöëåéìàíûí úèíëÿðäÿí, èíñàíëàð-
äàí âÿ ãóøëàðäàí èáàðÿò ãîøóíó
òîïëàíäû. Îíëàð
úÿðýÿ-úÿðýÿ äöçöëöá ýåäèðäèëÿð"
("Íÿìë" ñóðÿñè, 17).

60
* Àéÿäÿ Ùç.Ñöëåéìàí òÿêúÿ áèð îðäóñóíóí äåéèë, îðäóëàðûíûí
îëìàñûíäàí áÿhñ åäèëèð. Îðäó êÿëìÿñèíèí úÿì hàëäà èøëÿíìÿñè îíóí
îðäóñóíóí ýöúöíöí âÿ ñàéúà öñòöíëöéöíöí äÿ áèð èôàäÿñèäèð.
* Ùç.Ñöëåéìàíûí îðäóñóíóí ÿí äèããÿò÷ÿêèúè òÿðÿôèíäÿí áèðè äÿ
îíóí íèçàì-èíòèçàìûäûð. Úèíëÿð, ãóøëàð âÿ èíñàíëàð êèìè ö÷ ìöõ-
òÿëèô ãðóï åéíè îðäó òÿðêèáèíäÿ áþéöê áèð hàðìîíèéà èëÿ âÿçèôÿ-
ëÿíäèðèëèð, îðäóäàêû èíòèçàìäà hå÷ áèð ìàíåÿéÿ ðàñò ýÿëèíìèð.
* Îðäóñóíóí úèí âÿ øåéòàíëàð òÿðÿôèíäÿí äÿñòÿêëÿíìÿñè Ùç.Ñö-
ëåéìàíûí áèð ÷îõ àñïåêòäÿí öñòöíëöéöíö òÿìèí åäèð. Áó âàðëûãëàð
èíñàíëàðûí áàúàðìàäûüû áèð ÷îõ øåéëÿðè àñàíëûãëà åäèðëÿð. "...Î âÿ
îíóí úàìààòû ñèçëÿðè ñèçèí îíëàðû ýþðÿ áèëìÿäèéèíèç éåðëÿðäÿí ýþ-
ðöðëÿð..." ("ßðàô" ñóðÿñè, 27) àéÿñèíäÿ äÿ áèëäèðèëäèéè êèìè, îíëàð
þçëÿðèíè ýþñòÿðìÿäÿí èíñàíëàðû ýþðÿ áèëèðëÿð. Áó õöñóñèééÿò úèíëÿ-
ðÿ õÿáÿðëÿøìÿ âÿ êÿøôèééàò ìÿñÿëÿñèíäÿ ÷îõ áþéöê öñòöíëöê âå-
ðèð.
"Áèç êöëÿéè îíà ðàì åòäèê. Êöëÿê îíóí
ÿìðè èëÿ èñòþäèéè éåðÿ ðàhàòúà ýåäèðäè. Áèç
øåéòàíëàðäàí îëàí hÿð áèð áÿííàíû âÿ
ãÿââàñû, åëÿúÿ äÿ áàøãàëàðûíû çÿíúèðëÿí-
ìèø hàëäà îíóí èõòèéàðûíà âåðäèê"
("Ñàä" ñóðÿñè, 36-38).

61
* Àéÿäÿêè "çÿíúèðëÿíìèø hàëäà" ("Ñàä" ñóðÿñè, 36-38) èôàäÿñè
Ùç.Ñöëåéìàíûí îíóí õèäìÿòèíÿ âåðèëìèø úèí âÿ øåéòàíëàð öçÿðèí-
äÿ ÷îõ áþéöê áèð hàêèìèééÿòèíèí îëäóüóíà èøàðÿ åäèð.
* Áó ìÿëóìàòëàð Ùç.Ñöëåéìàíûí hàêèìèééÿòèíèí ñàäÿúÿ äèíäàð
âÿ òÿñëèì îëìóø úèíëÿðè äåéèë, èíêàð÷ûëàðû äà ÿhàòÿ åòäèéèíè àøêàðà
÷ûõàðûð. Ùç.Ñöëåéìàíûí øåéòàíëàðû, øåéòàíûí òÿñèðè àëòûíäàêû èíñàí-
ëàðû âÿ äèíñèç îëàíëàðû çÿðÿðñèç hàëà ýÿòèðìÿñè äÿ áó àéÿäÿí àíëà-
øûëûð. Ùÿòòà îíëàðû Èñëàìà ôàéäàëû îëàúàã hàëà ýÿòèðìèø, îíëàðà ìöõ-
òÿëèô âÿçèôÿëÿð âåðìèøäèð.
* Àëëàh áó àéÿäÿ Èñëàì ÿõëàãûíûí hþêì ñöðäöéö áèð øÿðàèòäÿ
øåéòàí òÿáèÿòëè, ïèñ íèééÿòëè èíñàíëàðûí úÿìèééÿòÿ çÿðÿð âåðìÿñè-
íèí ãàðøûñûíûí àëûíìàñûíûí âàúèáëèéèíÿ èøàðÿ åäÿ áèëÿð. Áåëÿ èíñàí-
ëàðû Àëëàh éîëóíäà áèð èøëÿ òÿìèí åòìÿê èñÿ hÿì áó êèìè çÿðÿðëÿ-
ðèí ãàðøûñûíû àëàúàã, hÿì äÿ Èñëàì àäûíà áèð ôàéäàëû èøèí ìåéäàíà
÷ûõìàñûíà ñÿáÿá îëàúàã.
* Áó àéÿ èëÿ èíñàíëàðà çöëì âÿ ïèñëèê åäÿí, éåð öçöíäÿ ôèòíÿ-
ôÿñàä òþðÿäÿí øåéòàí õàðàêòåðëè èíñàíëàðûí ÷îõ úèääè áèð íÿçàðÿò àë-
òûíäà èäàðÿ îëóíìàñûíûí çÿðóðèëèéèíÿ èøàðÿ îëóíà áèëÿð. Áó øÿõñëÿ-
ðèí õàëãà ãàðûøàðàã èíñàíëàðà çÿðÿð âåðìÿñèíèí ãàðøûñû àëûíìàëûäûð.
* Àëëàh áó àéÿäÿ àõûðçàìàíäà ýöíàhêàðëàðûí úÿçàëàíäûðûëìàñû
çàìàíû òÿòáèã åäèëÿúÿê öñóëëàðà äèããÿò ÷ÿêìèø îëà áèëÿð. Î äþâð-
äÿ ýöíàhêàðëàðûí úÿìèééÿòÿ çÿðÿð âåðìÿñè ÿíýÿëëÿíÿúÿê, àíúàã
áó øÿõñëÿð ìöõòÿëèô ñàhÿëÿðäÿ èøëÿäèëÿðÿê èíñàíëàðà ôàéäàëû hàëà ýÿ-
òèðèëÿúÿê îëà áèëÿðëÿð.
* Àéÿäÿ áèëäèðèëÿí "çÿíúèð" ("Ñàä" ñóðÿñè, 36-38) èôàäÿñè èëÿ
Àëëàh àõûðçàìàíäà èñòèôàäÿ åäèëÿí åëåêòðèêëè çÿíúèðÿ îõøàð áèð òÿh-
ëöêÿñèçëèê ñèñòåìèíÿ äèããÿò ÷ÿêìèø îëà áèëÿð. Ñþçöýåäÿí èíñàíëà-
ðûí ãà÷ìàñû, îíëàðûí hÿì þçëÿðèíÿ, hÿì äÿ ÿòðàôûíäàêûëàðà çÿðÿð
âåðìÿñè áó øÿêèëäÿ ÿíýÿëëÿíÿúÿê.

64
Áó àéÿëÿðäÿí äÿ ìÿëóìäóð êè, Ùç.Ñöëåéìàí îðäóñóíó áèð ãàé-
äà îëàðàã íèçàìëàéû âÿ éîõëàéûð, õîøàýÿëìÿçëèê îëàíäà áóíó òåç
áèð çàìàíäà äóéóð âÿ ëàçûì îëàí òÿäáèðëÿðè ýþðöðäö. Íèçàì-èíòè-
çàìû ïîçàúàã hÿðÿêÿòëÿðèí åäèëìÿñèíÿ ãÿòèééÿí èçí âåðìèðäè. Èúà-
çÿñèç âÿ õÿáÿðñèç øÿêèëäÿ áèð éåðÿ ýåòìÿéèí ÷îõ ìöhöì áèð õÿòà
îëìàñû Ùç.Ñöëåéìàíûí éóõàðûäàêû ñþçëÿðèíäÿí àíëàøûëûð.
"Äóðìà, îíëàðûí éàíûíà ãàéûò! Àíä îëñóí
êè, ýöúëÿðè ÷àòìàéàúàã áèð îðäó èëÿ öñòëÿðè
íÿ ýåäèá îíëàðû þç éóðäóíäàí çÿëèë âÿ õàð
âÿçèééÿòäÿ ÷ûõàðäàðûã!"
("Íÿìë" ñóðÿñè, 37).
"Ñîíðà ãóøëàðû éîõëàéûá äåäè: "Ùöähöäö íèéÿ ýþð-
ìöðÿì? Éîõñà î áóðà äà éîõäóð? Àíä îëñóí êè,
îíà øèääÿòëè áèð ÿçàá âåðÿð, éà äà òóòóá áîüàçûíû
öçÿðÿì. Éàõóä äà î àøêàð áèð äÿëèë ýÿòèðñèí!""
("Íÿìë" ñóðÿñè, 20-21).

Ùç.Ñöëåéìàí Ñÿáà ìÿëèêÿñèíäÿí hÿäèééÿëÿð ýÿòèðÿí óëàãëàðà
éóõàðûäàêû øÿêèëäÿ ñÿñëÿíèð. Áó ñþçëÿðäÿí ýþðöíäöéö êèìè, î, hå÷
áèð øÿêèëäÿ hÿäèééÿ ãÿáóë åòìÿéÿúÿéèíè áèëäèðìèø, áåëÿëèêëÿ äÿ Ñÿ-
áà ìÿëèêÿñèíèí îíà òÿñëèì îëìàñû ôèêðèíäÿ íåúÿ ãÿòè îëäóüóíó äà
ýþñòÿðìèøäèð.
Áåëÿëèêëÿ, áó àéÿäÿí Ùç.Ñöëåéìàíûí îðäóñóíóí î äþâðäÿ hå÷
áèð þëêÿíèí îðäóñó èëÿ ìöãàéèñÿ åäèëìÿéÿúÿê ãÿäÿð ýöúëö îëäó-
üó ýþðöíöð. Ùÿì÷èíèí ãàðøûäàêû ñÿhèôÿëÿðäÿ ýþðÿúÿéèìèç êèìè, Ñÿ-
áà áàø÷ûëàðû áó õÿáÿðè àëäûãäà òÿñëèì îëìàãäàí áàøãà áèð ÷àðÿëÿ-
ðèíèí îëìàäûüûíû àíëàìûøäûëàð. Áó äà îíëàðûí Ùç.Ñöëåéìàíûí îðäó-
ñóíóí ìÿüëóáåäèëìÿçëèéèíè áèëìÿñèíèí áèð ýþñòÿðèúèñèäèð.
Åëåêòðèê çÿíúèðè
Áó ýöí Àìåðèêà áàøäà îëìàãëà áèð ÷îõ þëêÿëÿðäÿ úèíàéÿòêàðëàðû úÿçàëàí-
äûðìàã ö÷öí åëåêòðèê çÿíúèðèíäÿí èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Áÿçèëÿðè úàíèëÿð àéàã-
ëàðûíà áàüëàíàí áó çÿíúèðëÿ åâ äóñòàüû åäèëèðëÿð. Áó çÿíúèð hÿáñõàíà ÿâÿ-
çèíÿ åâèíäÿ âÿ îëäóüó éåðèí ÿòðàôûíäàêû äàð áèð ñàhÿ è÷èíäÿ hÿáñÿ àëûíàí
ýöíàhêàð âÿ ìöòòÿhèìëÿðÿ òàõûëûð. Åëåêòðèê çÿíúèðè òàõûëàí àäàìûí hÿðÿ-
êÿòëÿðèíèí 24 ñààò èçëÿíìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàíûð. Öçÿðèíäÿ çÿíúèð îëàí àäàì
ÿhàòÿ äàèðÿñè 80 êì-è êå÷ìÿéÿí áèð hÿðÿêÿò ñÿâèééÿñèíÿ ìàëèêäèð, àíúàã
áó ñàhÿäÿí ÷ûõìàüà úÿhä åäÿðñÿ, òÿhëöêÿñèçëèê õèäìÿòè âÿ ïîëèñëÿð òÿðÿ-
ôèíäÿí ãàðøûñû àëûíûð.13 Áåëÿúÿ, ýöíàhêàð øÿõñ hÿì ýöíäÿëèê hÿéàòûíû ìö-
ÿééÿí áèð ÷ÿð÷èâÿäÿ äàâàì åòäèðèð, hÿì äÿ úèíàéÿò åòìÿéÿúÿéèíè áèëèð.

66
Ùç.Ñöëåéìàíûí
éöêñÿê ÿõëàãû
Ê
èòàáûí áóðà ãÿäÿð îëàí áþëìÿëÿðèíäÿ Àëëàhûí
Ùç.Ñöëåéìàíà âåðäèéè ìöõòÿëèô åëìëÿðäÿí,
ìþhòÿøÿì ñÿëòÿíÿòèíäÿí âÿ ýöúëö îðäóñóíäàí
áÿhñ åòäèê. Ùç.Ñöëåéìàíûí Ãóðàíäà ýþñòÿðèëÿí ÿí þíÿì-
ëè õöñóñèééÿòëÿðèíäÿí áèðè èñÿ hå÷ øöáhÿñèç êè, ñàhèá îë-
äóüó éöêñÿê ÿõëàãûäûð. Î, hÿéàòû áîéó èíñàíëàðû
Àëëàhûí ðàçû îëàúàüû äèí ÿõëàãûíû éàøàìàüà äÿâÿò åòìèø,
åéíè çàìàíäà þçö äÿ äÿðèí èìàíû âÿ ýþçÿë ÿõëàãû èëÿ
áöòöí èíñàíëàðà íöìóíÿ îëìóøäó.

67
Ùÿð èøèíäÿ Àëëàhà öç òóòóðäó
Ùç.Ñöëåéìàíûí hÿéàòû èëÿ áàüëû îëàí Ãóðàí àéÿëÿðèíäÿ ÿí ÷îõ
äèããÿò÷ÿêÿí ìþâçóëàðäàí áèðè îíóí ýþðäöéö áöòöí èøëÿðäÿ hÿìè-
øÿ Àëëàhà öç òóòìàñû, Îíà äóà åòìÿñè âÿ hÿð èñòÿäèéèíè Àëëàhà à÷-
ìàñûäûð.
Ùç.Ñöëåéìàí áöòïÿðÿñòëèéèí ýåíèø éàéûëäûüû áèð äþâðäÿ éàøàìûø,
àíúàã hå÷ âàõò hå÷ áèð øåéè Àëëàhà øÿðèê ãîøìàìûøäû. Ñàäÿúÿ
Àëëàhûí ðèçàñûíû ýþçëÿìèø âÿ Àëëàhûí äèíèíèí hàêèì îëìàñû ö÷öí
hå÷ áèð èíñàíûí âÿ âàðëûüûí ÿìðèíè ýþçëÿìÿäÿí ñÿäàãÿòëÿ
éàøàìûøäûð. Áöòëÿðÿ èíàíàí Ñÿáà þëêÿñèíè èìàíà äÿâÿò
åäÿðêÿí äÿ îíëàðû Àëëàhà òÿñëèì îëìàüà äÿâÿò åòìèø,
Ýöíÿøÿ ñÿúäÿ åòìÿêäÿí èìòèíà åòìÿëÿðèíè èñòÿìèø-
äè.
"...Íÿ ýþçÿë áÿíäÿ! Î äàèì
Àëëàhà ñûüûíàí áèð êèìñÿ èäè"
("Ñàä" ñóðÿñè, 30).

Ùç.Ñöëåéìàí hÿð hàíñû áèð ÷ÿòèíëèêëÿ, ÿçàáëà, éà äà áèð íåìÿò-
ëÿ ãàðøûëàøäûãäà äÿðhàë Àëëàhà öç òóòóðäó. Ùÿð ñþçöíäÿ Àëëàhû àíûð,
hÿð ãÿðàðûíû Àëëàhûí àäûíû àíàðàã âåðèðäè. Àëëàh Ùç.Ñöëåéìàíû ìöõ-
òÿëèô éîëëàðëà ñûíàüà ÷ÿêìèø, î äà áóíà hÿìèøÿ ÷îõ ýþçÿë áèð ÿõ-
ëàãëà úàâàá âåðìèøäè. Ìÿñÿëÿí, éóõàðûäàêû àéÿäÿ äÿ ýþñòÿðèëäèéè
êèìè, Ùç.Ñöëåéìàíûí ñûíàíäûüû âàõò èëê äöøöíäöéö øåé Àëëàhà äóà
åòìÿê, Îíóí áàüûøëàéàí îëìàñûíà âÿ ðÿhìÿòèíÿ ñûüûíìàã îëìóøäó.
"Àíä îëñóí êè, Áèç Ñöëåéìàíû èìòàhàíà
÷ÿêäèê. Òàõòûíûí öñòöíÿ áèð úÿñÿä àòäûã.
Ñîíðà î ãàéûòäû: "Åé Ðÿááèì! Ìÿíè áàüûø-
ëà âÿ ìÿíÿ åëÿ áèð ìöëê âåð êè, ìÿíäÿí
ñîíðà hå÷ êÿñ íàèë îëà áèëìÿñèí. Ùÿãèãÿòÿí,
Ñÿí áþéöê åhñàí ñàhèáèñÿí!"
("Ñàä" ñóðÿñè, 34-35).

Ùç.Ñöëåéìàí ñàäÿúÿ ÷ÿòèí âàõòëàðûíäà äåéèë, hÿð hàíñû áèð çÿ-
ôÿð âÿ óüóð ÿëäÿ åòäèêäÿ äÿ åéíè ÿõëàã ýþñòÿðìèø, äàèì òÿâàçþ-
êàð âÿ Àëëàhà ìþhòàú áèð áÿíäÿ îëäóüóíó àíëàìûøäûð. ßëäÿ åòäè-
éè áöòöí óüóðëàðûí Àëëàh òÿðÿôèíäÿí áèð ñûíàã îëäóüóíóí ôÿðãèíÿ
âàðìûøäû. Éóõàðûäàêû àéÿäÿ äÿ áèëäèðèëäèéè êèìè, óüóðëàðû ãàðøûñûí-
äà ÷îõ òÿâàçþêàð áèð äàâðàíûø ýþñòÿðìèøäè. Áó ñÿäàãÿòëè ãàðøûëûã
îíóí hÿð íþâ óüóðóíóí äà hÿð íþâ ÷ÿòèíëèê êèìè Àëëàh òÿðÿôèíäÿí
ñûíàã îëäóüóíó áèëìÿñèíèí áèð íÿòèúÿñèäèð.
"...Áó, Ðÿááèìèí ëöòôöíäÿíäèð. Ìÿíè èì-
òàhàíà ÷ÿêìÿéè ö÷öíäöð êè, ýþðÿê øöêð
åäÿúÿéÿì, éîõñà íàíêîð îëàúàüàì! Êèì
øöêð åòñÿ, éàëíûç þçö ö÷öí øöêð åäÿð;
êèì íàíêîð îëñà, hÿãèãÿòÿí, Ðÿááèì
ìþhòàú äåéèëäèð, êÿðÿì ñàhèáèäèð!"
("Íÿìë" ñóðÿñè, 40).

71
Ùÿìèøÿ Àëëàhà øöêð åäÿí áèð áÿíäÿ èäè
Àëëàh Ùç.Äàâóä êèìè Ùç.Ñöëåéìàíà äà ÿââÿëëÿð hå÷ êèìñÿéÿ
âåðèëìÿìèø íåìÿòëÿð áÿõø åòìèø, îíà Àëëàhà øöêð åòìÿñè ö÷öí áèð
÷îõ øåéëÿð ëöòô åòìèøäè. Ùç.Ñöëåéìàí áó íåìÿòëÿð ö÷öí hÿð çàìàí
øöêð åòìèø, òÿâàçþêàð âÿ ñÿäàãÿòëè äàâðàíìûø, hÿð èøèíäÿ Àëëàhà
öç òóòìóøäó. ×öíêè äàhà þíúÿ äÿ ãåéä åòäèéèìèç êèìè, î, áöòöí
íåìÿòëÿðèí âÿ öñòöí úÿhÿòëÿðèí Àëëàh äÿðýàhûíäàí ýÿëÿí áèð ñûíàã
îëäóüóíó, áó íåìÿòëÿðÿ âåðÿúÿéè úàâàáëà håñàá ýöíöíäÿ ãàðøûëà-
øàúàüûíû áèëÿí âÿ áöòöí áóíëàðà ýþðÿ äàâðàíàí áèð áÿíäÿäèð.
"Ñèç åé Äàâóä àèëÿñè! Øöêðàíëûãëà
èòàÿò åäèí! Áÿíäÿëÿðèìäÿí
øöêð åäÿíè àçäûð!"
("Ñÿáà" ñóðÿñè, 13).
"Åé Ðÿááèì! Ìÿíÿ âÿ àòà-àíàìà åhñàí
áóéóðäóüóí íåìÿòÿ øöêð åòìÿê, Ñÿíèí
ðàçû ãàëàúàüûí éàõøû èø ýþðìÿê ö÷öí èë-
hàì âåð! Âÿ ìÿíè Þç ìÿðhÿìÿòèíëÿ ñà-
ëåh áÿíäÿëÿðèíèí çöìðÿñèíÿ äàõèë åò!"
("Íÿìë" ñóðÿñè, 19).

73
Ùç.Ñöëåéìàíûí ãàðûøãàëàðûí þç àðàëàðûíäàêû äàíûøûüûíû åøèòäèê-
äÿí ñîíðà òåç Àëëàhà öç òóòìàñû âÿ äóà åòìÿñè àéÿäÿ áèëäèðèëìèø-
äèð. Î, þçöíÿ âåðèëÿí íåìÿòëÿð ãàðøûñûíäà hÿìèøÿ áóíëàðûí hÿãèãè
ñàhèáèíèí Ðÿááèìèç îëäóüóíó áèëìèø, áöòöí äàâðàíûø âÿ ñþçëÿðè èëÿ
hÿäÿôèíèí Àëëàhûí ðèçàñûíû ãàçàíìàã îëäóüóíó ýþñòÿðìèøäèð.
Àëëàh îíóí áó ñÿìèìè âÿ ñÿäàãÿòëè ÿõëàãûíûí ãàðøûëûüûíû ÷îõ ýþ-
çÿë øÿêèëäÿ âåðìèø âÿ îíó "Ùÿãèãÿòÿí, î, äÿðýàhûìûçà éàõûí îëà-
úàã âÿ îíóí ãàéûäûá ýÿëÿúÿéè éåð äÿ ýþçÿë îëàúàãäûð" ("Ñàä" ñó-
ðÿñè, 40) àéÿñè èëÿ ìöæäÿëÿìèøäè. Áèð äèýÿð àéÿäÿ èñÿ îíó âÿ àòà-
ñû Ùç.Äàâóäó "ìþìèí áÿíäÿëÿðèíèí ÷îõóíäàí öñòöí òóòäóüó-
íó" ("Íÿìë" ñóðÿñè, 15) áèëäèðìèøäè.
Ùÿì÷èíèí Ùç.Ñöëåéìàí äèøè ãàðûøãàëàðûí ãàðûøãà äÿñòÿñèíÿ îëàí
ãàéüûñûíû ýþðäöêäÿ äÿðhàë àòà-àíàñûíû õàòûðëàìûøäû. Áó, èíñàíà
àíà âÿ àòà âàñèòÿñèëÿ ýÿëÿí íåìÿòëÿðÿ (óøàãëûüûíäàí îíà áàõûëìà-
ñû, áþéöìÿñè, òÿðáèéÿñè êèìè) ãàðøûëûã îëàðàã áóíëàðûí ÿñë ñàhèáè îëàí
Àëëàhà øöêð åòìÿñèíèí âàúèáëèéèíè ýþñòÿðÿí ìöhöì áèð äÿðñäèð.
Ùç.Ñöëåéìàíûí håéâàíëàðà îëàí ñåâýèñè
"Àõøàìöñòö îíà úèíñ, ÷àïàð àòëàð
ýþñòÿðèëäèéè çàìàí î äåäè:
"Ìÿí ýþçÿëëèéè (áó àòëàðû) Ðÿááèìèí
çèêðèíäÿí äîëàéû ñåâèðÿì.
Íÿhàéÿò, ãåéá îëóá ýèçëÿíäè"
("Ñàä" ñóðÿñè, 31-32).

74
Àéÿëÿðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, Ùç.Ñöëåéìàí äóðóøëàðûíäàêû âÿ
ãà÷ûøëàðûíäàêû ýþçÿëëèê âÿ óñòàëûãëàðû èëÿ ñåéð÷èëÿðÿ áþéöê çþâã âå-
ðÿí áó håéâàíëàðû ñåâìÿê ö÷öí õöñóñè áèð âàõò àéûðìàãäàäûð. Âÿ
áó ÿñíàäà Àëëàhû àíàðàã Îíóí áþéöêëöéöíÿ èíàíìàãäàäûð. Áó, íö-
ìóíÿâè áèð ìþìèíèí äàâðàíûøûäûð: èìàíëû áèð øÿõñ ýþðäöéö ýþçÿë-
ëèêëÿð âÿ áó ýþçÿëëèêëÿðèí ðóhóíà òÿñèðè ãàðøûñûíäà Àëëàhû çèêð åäÿð.
Áó, ìþìèíëÿðèí Àëëàhà îëàí ñîíñóç ñåâýèëÿðèíèí íÿòèúÿñèíäÿ éà-
ðàíàí áèð òÿñèðëÿíìÿäèð.
Äèí ÿõëàãûíûí ýþçÿëëèêëÿðèíäÿí óçàã îëàí èíñàíëàðûí ÷îõó þçö-
íÿ ãàïàëû, ÿòðàôûíäàêû hàäèñÿëÿðÿ âÿ âàðëûãëàðà ãàðøû äèããÿòñèç, õî-
øàýÿëìÿç õàðàêòåðëè îëóðëàð. Àíúàã Ùç.Ñöëåéìàíûí äàâðàíûøûíäàí
ýþðöíäöéö êèìè, ìöñÿëìàí ÿòðàôûíäàêû ýþçÿëëèêëÿðÿ ãàðøû ñîí äÿ-
ðÿúÿ äèããÿòëè, ýþçÿëëèê, åñòåòèêà âÿ
ñÿíÿòäÿí çþâã àëàí èíúÿ äö-
øöíúÿëè áèð èíñàíäûð. Î,
Àëëàhûí âåðäèéè íåìÿòëÿðèí
ôÿðãèíäÿäèð âÿ áóíëàðäàí
çþâã àëûá øöêöð åòìÿéè áèëèð.
Àëëàh "Äå: "Àëëàhûí Þç
áÿíäÿëÿðè ö÷öí éàðàòäûüû
çèíÿòè âÿ òÿìèç ðóçèëÿðè êèì
hàðàì áóéóðìóøäóð?"
Äå: "Áóíëàð äöíéàäà
èìàí ýÿòèðÿíëÿð ö÷öíäöð,
ãèéàìÿò ýöíöíäÿ èñÿ
éàëíûç ìþìèíëÿðÿ ìÿõ-
ñóñäóð..." ("ßðàô" ñóðÿ-
ñè, 32) àéÿñè èëÿ äöíéàäà-
êû íåìÿòëÿðèí ÿñëèíäÿ
ìöñÿëìàíëàð ö÷öí éàðà-
äûëäûüûíû õÿáÿð âåðèð.