FIL10, wika, pang-araw-araw na buhay

2. • makikilalang ang wika ay makikita sa
mga paraang:
pagkilos
berbal
pasalita

3. • Isang uri ng pagpapahayag o komunikasyong hindi
ginagamitan ng mga salitang sinasabi o sinusulat.
• Ito ay binubuo ng mga manerismo.
• Sa wikang ito,mauunawaan kung panatag ang isang tao
sa kanyang kinalalagyan sa pamamagitan ng pagkilala
sa mga reaksyong mababakas sa kanyang mukha at
katawan.
• Makikita ito sa mga ngiti ng pag-ayon o di kaya ay sa
matalas na tingin ng pagtutol.

4. • Isang sistema ng pinanagisag at pakikipag-ugnayan na
kinakatawan ng mga titik.
• Isa rin itong uri ng komunikasyon na nagsisimbolong
pasulat.
• Sa wikang Filipino,ang alpabetong Filipino ay may 28 na
titik at ito ay may iba’t ibang bigkas o phonemic
transcription ang mga ito.

5. • Ang mga titik ay isinasalin sa sistema ng tunog na
arbitraryo ring itinatakda ng mga lumilikha at gumagamit
nito.
• Halimbawa,ang titik na “a” ay binibigkas ng mga Pilipino
bilang /a/.Sa mga Amerikano,ang titik “a” ay
magkakaroon ng ibang palatunugan kapag binigkas na
ng /ey/.

6. • Sa wikang Tagalog,ang titik “i” ay binibigkas bilang /i/
samantalang kapag binigkas na ito ng isang mula sa
rehiyon sa bandang kanluran tulad ng bisaya at iba
pa,ang “i” ay binibigkas bilang tunog na /e/.
• Kaya ang salitang “tila” ay nagiging tunog “tela” na ang
ibig sabihin ay (isang uri ng habi ng mga sinulid na
ginagamit sa paggawa ng mga damit at saplot.

8. • Komunikasyon sa pamamagitan ng mga pasulat o
pasalitang simbolo.
• Naging daan upang maibahagi sa isa’t isa ang kani-
kanilang mga ninanais at niloloob.
• Isang mahalagang kasangkapan upang maipahayag ng
tao ang kanyang damdamin at kaisipan.

9. • Ang wika ay masistemang balangkas.
• Ang wika ay sinasalitang tunog.
• Ang wika ay pinipili at isinasaayos.
• Ang wika ay arbitraryo.
• Ang wika ay ginagamit.
• Ang wika ay nakabatay sa kultura.
• Ang wika ay nagbabago.

10. • Lahat ng wika ay may sistematikong nakaayos sa isang
tiyak na balangkas.
• Tunog-> Kapag pinagsama-sama ->Salita ->
Pangungusap->Diskurso
Ponolohiya:
• “Ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng
binibigkas na tunog sa isang wika.”
Halimbawa:
Ang mga fonemang /p/, /a/, /g/, /k/, /a/, /i/ at /n/
na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay
mabubuo ang salitang [pagkain].

11. • Ponolohiya:
• “Ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng
binibigkas na tunog sa isang wika.”
• Halimbawa:
• Ang mga fonemang /p/, /a/, /g/, /k/, /a/, /i/ at /n/
• na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay
mabubuo ang salitang [pagkain].

12. Morpolohiya o morfoloji
• Ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na
makabuluhang yunit ng salita sa isang wika.
• Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing,
doktor, dentista
•
Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
•
Fonema = a
•
*tauhan, maglaba, doktora

13. Sintaksis
• Ang sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga
pangungusap sa isang wika.
• Hal. Mataas ang puno.
Ang puno ay mataas
Diskurso
Kapag nagkaroon na ng makahulugang palitan ng mga
pangungusap ang dalawang tao, ito ay nagkakaroon na ng
tinatawag na diskurso, o “pagkakaintindihan gamit ang
wika”.

15. • Ang wika ay binubuo ng mga tunog.
• Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang
maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang
makalikha ng mga salita. (Tingnan ang ponolohiya)

16. • Bakit nga ba natin pinipili ang wika?
• Upang magkaroon ng komunikasyon at maunawaan ng
ating kinakausap.
• Upang maging epektibo ang komunikasyon, kailangang
isaayos natin ang paggamit ng wika.

17. • Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit
nito. (komunidad)
• Halimbawa:
• [Balay]->Bahay sa Ilocano
• [Casa]-> Bahay sa Chavacano
• Hindi naiintindihan ng tao ang salita -> Hindi siya
kabilang sa komunidad kung saan nahango ang salita

18. • Ang wika ay parang kasangkapan: Kapag meron pang
saysay, ito ay ginagamit.
• Ngunit kapag wala na, ito ay tinatapon at hindi na
ginagamit.
Halimbawa ng mga salitang hindi na masyadong ginagamit
Lumpen prolelyado, Predikamento, sulatroniko, asoge, etc

19. • Bakit nga ba hindi pare-parehas ang mga wika sa
mundo?
• Ito ay dahil sa pagkakaiba-iba ng mga kultura sa bansa.
• Ito ang dahilan kung bakit may mga kaisipan sa isang
wika ang walang katumbas sa ibang wika .
• Halimbawa: Epal, pitik, basta, pagpag, pasma, etc.

20. • Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika.
• Halimbawa: BOMBA
• Kahulugan
• a. Pampasabog
• b. Igipan ng tubig mula sa lupa
• c. Kagamitan sa palalagay ng hangin
• d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at
pelikula
• e. Sikreto o baho ng mga kilalang tao

23. Ang wika ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan.
Kalipunan ito ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na
batas upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan.
Ginagamit ang pamamaraang ito sa pagpapaabot ng
kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at
pagsulat. Isa rin itong likas na makataong pamamaraan ng
paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mga hangarin
sa pamamagitan ng isang kaparaanang lumilikha ng tunog;
at kabuuan din ito ng mga sagisag sa paraang binibigkas.
Sa pamamagitan nito, nagkakaugnayan, nagkakaunawaan
at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang pulutong ng mga
tao.

24. Ang politika ay ang proseso o pamamaraan ng
paggawa ng pasiya para sa mga grupo ng mga tao.
Bagaman kadalasang iniuugnay ang politika sa
pamahalaan, maaari ring pagmasdan ito sa lahat ng
interaksiyon ng grupong pang-tao kabilang ang pang-
kalakal, akademya at relihiyoso. Agham pampolitika ang
tawag sa pag-aaral sa mga gawing pampolitika at pag-
usisa sa pagkuha at paglapat ng kapangyarihan, katulad
ng kakayahang magpataw ng sariling kalooban sa iba.

25. • Ang kultura o kalinangan sa pangkalahatan ay tumutukoy
sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa isang payak na
kahulugan, ito ang "kaparaanan ng mga tao sa buhay",
ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang mga
bagay-bagay. Iba't iba ang kahulugan ng kultura na
sumasalamin sa iba't ibang mga teoriya sa kaunawaan, o
sukatan sa pagpapahalaga, sa aktibidad ng
sangkatauhan. Sa iba, ito ang kuro o opinyon ng buong
lipunan, na maaaring makita sa kanilang mga salita, aklat
at mga sinulat, relihiyon, musika, pananamit, pagluluto, at
iba pa.

26. Wika ang kasangkapan sa pagbabagong anyo ng
pulitika at kapangyarihan sa isipan at puso ng tao. Hindi
konkreto ang lakas ng wika at ito’y pangkaisipan. Sa
mabisang gamit ng wika, nakakaapekto ito at napapakilos
tayo.
Culture... Is an organization of phenomena that is
dependent upon symbols, acts, objects, ideas, and
sentiments.

28. Immigrant Italians or Ukranians residing in the US or
Canada have been so assimilated that even their thought
processes. I mean their minds, are anglicized. The only
thing left of their originality is the Italian or Ukranian blood
in their veins and their food culture.
If you want to destroy a people's self -esteem, all
you need to do is to destroy their language; make it
impossible for them to discuss amongst themselves in a
language incomprehensible to their new captors their
masters. Thereafter, put your own language into their
mouths, and then let them grow up as your caricatures.

29. Kung totohanin ang pagsasakatuparan – at hindi
magiging bantilawan o urong-sulong ang pagkilos ng
pamahalaan – ang kabataang Pilipino ay tiyak na
magkakaroon ng panibago’t naiibang oryentasyon. Isipin
na lamang na ang Agham Panlipunan, lalo na ang nasa
diwang Pilipino, o Pilipino sa nilalaman, ay mahahasik sa
kamalayang Pilipino sa pamamagitan ng wikang Filipino.
Sa ganito’y magkakaroon ng malaking pangangailangan
sa mga babasahing nasusulat sa Filipino. Makakabuting
pagkuru-kuruin na habang banyaga ang diwa, nilalaman at
wika ng hanguan o batis ng karunungan at kaalaman, ang
kulturang Pilipino’y mananatiling banyaga.

30. In country after country, the official language is
invariably that of the former colonial master. The people
have kept their mother tongues, but these languages, if not
dying have not grown. To be an educated African today
means going through a painful process of cutting oneself
off from the culture of one’s ancestor’s in exchange for a
chance at personal success.

31. Tanzania was the object of envy of everybody.
Because of the foresight of the late Julius Nyerere, Swahili
has become a sophisticated language. He ordered the
preparation of dictionaries and word list, realizing its
potential as a pan-African language. After Tanzania
acquired its independence in 1961, Swahili replaced
English as the official and national language. Today, it is the
Americans who are learning Swahili.