1. KANTU KONTARI
1. Komenigarri izango zaizue, azken ekoizpenerako bete behar izango duzuen
prozesua argi izatea. Horretarako, hiruko taldeak egin eta aztertu ondoko txantiloia.
Ezer falta bada, gehitu eta soberan zeozer ikusten baduzue, planteatu ikaskideei.
Nolako jarduerak
Zer ikasiko dugu? Nola ebaluatuko dugu lana?
egingo ditugu?
 Lirikaren  Lirikaz dakidana
kanporatu.  Auto-ebaluazioaren
ezaugarri nagusiak
 Lirika bidez
bereizten.
 Ikaskideen
 Eskemak egiten. herrikoiaren
ebaluazioaren bidez
 Abesti bat aztertzen zenbait ezaugarri
 Aurkeztutako
ikuspuntu ezberdinak ezagutu. lantxoen bidez
kontuan hartuz.  E  Probatxoen bidez
 Abestien aurkezpena zaugarri horiek  Koadernoak
egiteko azalpen dituzten zenbait zuzenduz
testua idazten. kantu entzun eta  Azken ekoizpenaren
abestu bidez
 Prestatuko
 Z  …
azalpenak ahoz
jendeaurrean ematen. enbait ariketa
JARRERAK
egin ezaugarri  Parte-hartze
horietaz aktiboaren bidez
jabetzeko.  Talde-lanetan kideak
 A errespetatuz
bestiak aztertu  …
eta kontaketa
bihurtu.
 E
skema bat egin..
 A
zalpen testua
idatzi.
 A
hozko azalpenak
eman.

3. Zer motatako abestiak dituzue gogoko?
Zergatik gustatzen zaizu abesti bat: letragatik edo musikagatik?
Abestietako letren atzean ba al dago esanahirik?
Zer kontatzen dute?
Euskal kantarik ezagutzen al duzue? Zein? Nork abesten du?
2.
jarduera. XALBADORREN HERIOTZEAN
Hirunaka jarriko zarete. Xalbadorren heriotzean fotomontaia adi entzun eta ikusiko
duzue. Ondoren, beheko galderak erantzungo dituzue. Bukatutakoan, talde handian,
abestiari lotutako zenbait alderdiz jardungo duzue irakaslearekin batera.
Azkenik, denon artean abesteari ekingo diogu.

4. http://www.youtube.com/watch?v=Ze6RRujw3Co
Ezagutzen zenuten abestia?
Zer kontatzen da abestian?
Nor da protagonista?
Non bizi da? Nola?
Zer egiten du?
Zer dakarkizue burura?

5. XALBADORREN HERIOTZEAN
Adiskide bat bazen
benetan bihozbera
poesiaren hegoek
sentimenduzko bertsoek
antzaldatzen zutena.
Plazetako kantari
bakardadez josia
hitzen lihoa iruten
bere barnean irauten
oinazez ikasia...ikasia
Non hago, zer larretan
Urepeleko artzaina
mendi hegaletan gora
oroitzapenen gerora
ihesetan joan hintzana. (Bis)
Hesia urraturik
libratu huen kanta
lotura guztietatik
gorputzaren mugetatik
aske sentitu nahirik.
Azken hatsa huela
bertsorik sakonena
inoiz esan ezin diren
estalitako hegien
oihurik bortitzena... bortitzena
Non hago.........

6. BERTZOLARITZA.
3. jarduera. Hirunaka jarriko zarete. Denbora tartetxo bat emango zaizue etxean
bertsolaritzari buruz lortutako informazioa elkartrukatzeko eta komunean
jartzeko. Ondoren, talde bakoitzak lortu duen informazioaren berri emango du
ahoz. Zehaztu nor izango den taldeko bozeramalea. Beste taldeetakoek adi
entzun beharko dute , arau bat bete behar izango baituzue ”ezin izango da
informazio bera errepikatu”.
BERTSOLARITZARI BURUZKOINFORMAZIOA

7. 4.Jarduera
Taldean bildurik, jo ezazue www.bertsozale.com helbidera eta ezkerreko
zutabean bertsoak aukeraren gainean klikatu eta barnean entzuteko bertsoak
hautatu. Bertsolaria, doinua, jardun mota…ezberdinak aukeratu. Entzun,
disfrutatu eta ikasi!
Bertsoak entzuten diharduzuen bitartean, bete ezazue honako txantiloi hau eta
gero irakasleari eman.
Entzuteko bertsoak
Taldea: ............. Taldekideak: ................................................ Eguna: ...............
Entzundak Doinua Neurria Gaia Bestelako Zuen
o datu iritzia
bertsoaren jakingarririk?
egilea

8. 5. jarduera. Taldekatze berbera mantenduz, zeuek edota ezagun batek bizi
izandako pasadizoren bat aukeratu beharko duzue ( txikitan ibaira erori
zenekoa, irakasleak txuletarekin harrapatu zuen egunekoa…) eta doinu bat
aukeratuz bertso bihurtu beharko duzue pasadizoa. Ondoren, abesteari ekingo
diozue. GOGORATU AURREKO JARDUERAN IKUSITAKOA. ANIMO!

9. GURE BERTSOA GURE
BERTSOA

10. 6. Jarduera
A
C
Lukainkatxo bi guri emotea B Urkiolako denderuari
ez da milagro handie, larogeigarren urtean
etxekoandrie barkatu ez zaldar batek urten deutso
bazara ondo notadu. Gaztea nintzanean orkatilako zanean.
denbora batean
ez nintzan sosegatzen
ezkondu anean.
D F
Zure otorduan madari, .
adarrak ditu hamabi;
etxe hontako alabatxoak Bedeinkatua izan dedillo
baba lorearea dirudi etxe hontako jendia,
pobre ta umil dabiltzanentzat
badute borondatia.
 Emandako informazioan oinarrituta, esan kopla zahar
E hauetatik zeintzuk diren eskekoak eta zeintzuk
dantzarakoak.
Astotxo bat baneuka  Goiko testuetan azpimarratu kopla zaharraren ezaugarriak
buztan zuriegaz  Sailkatu koplak neurriaren arabera
Ermure joateko
 Batueraz ez dauden hitzak azpimarratu eta batueraz jarri.
gona gornegaz.
 Kanta itzazue honako hauek aurreko jarduerako dantza koplak kantatzeko erabili
dituzuen doinuetan, bakoitzari ondo datorkiona egokituz.
Oraingo neskatilek Arrabako landea Neure laztanak jaten deu
Neure laztanak jaten deu
dauken gogoaz balego Gorbeien mailukiekaz ogie
ezkonduko litzakez hantxe egingo geunke ostera be eukiko deu
ota moltzoagaz. zirikin zakien. luze ta linde garrie.
7. jarduera.

11. Neure laztanak yaten deu
Eguzkie yoan da mailukiekaz ogie
bere amagana ostera bere eukiko deu
biher etorriko da luze ta linde garrie.
denpora ona bada.
Mari Karmen yoskilea
Astotxo bat baneuko etxe oneko alabea
buzten zuriegaz egun baten yosten ditu
Ermure yoateko prakak eta arkondarea.
gona gorriegaz.
Aspaldien eztot ikusi
Amorebidetako ai Donostiko Fidela
bizi-alargune ha baino gurago neunke
bakarrik egon barik txarri onaren gibela.
hartuixu lagune.
Dingili dango Mariñe
Hamalau zapatarik beti honela bagiñe
ein dabe juntea beti honela izateko
zeinek lenago yosi burue deukek ariñe.
zapata puntea.
Leihotxu bet ein behar dot
Tiriki tauki tauki itsasoaren parean
mailuaren hotsa handixi ikusteko neure
hamalau hargin baino laztantxoa doanean.
hoba dok harotza.
Itsasoan ure lodi
Agure buruzuri ezta hondarrik agiri
oilanda zalea neure laztana ikustearren
nok irakatsi deutsu paseuko nintike handi.
gurera bidea?
Bilbon barberurik asko
Gazteak badakizu endemas Barrenkalean
zelan dantzan egin neu bere haraxe noa
burua gora-gora buruen min dodanean.
kaderai eragin.
Neure kapela makurra
beti tabernara gura
halakon baten itxikot
azunberdiren kontura.
Ederregia zara zu
soloan beharrerako
hartuixu kaballerue
kalean pasiorako.

12. XVIII. MENDEKO KANTU LIRIKOAK
Izen honekin Ipar Euskal Herrian XVIII. mende
aldera, nahiz aurretik nahiz ondoren, sortutako Deliberatu? nuen gau batez joaitera
kantu lirikoak ezagutzen dira. lili arraro haren eskurat hartzera.
Ez bainuen pensatzen beiratzen zutela!...
Kantu lirikoek, zenbait ñabardura gorabehera, Gau hartan uste nuen, han galtzen nintzela!
maitasuna edo amodioa dute gaitzat: despedida
kantak dira, edo amodioa adieraztekoak, edo Etsenplu bat nahi dut eman guzieri, eta
onartu gabeko maitasunaren aurrean frustrazioa partikularzki jende gazteari:
agertzen dutenak. Aipagarria da kantuok duten Gauaz ibiltzen dena ez da zuhur ari;
funtzio moralizatzailea, hau da, zerbait irakatsi ni begiraturen naiz, eskerrak Jaunari!
nahi dute; amodioak sor ditzakeen kalteez neskak
ohartaraztea dute helburu batzuek; Gehienek, 1. nere sahatsean: nire ondoan
ordea, abisu itxura dute: fideltasuna proposatzen 2. deliberatu,, erabaki
3. etsenplu: adibide
dute amoranteen arteko harreman eredutzat.
Metaforen erabilera da azpigenero honek duen
Lili bat ikusi dut baratze batean, ezaugarririk aipagarriena eta politena. Baliabide
desiratzen bai'nuke nere sahetsean estilistiko honek ematen baitio kantu lirikoari xarma
lorea ez du galtzen, udan ez neguan, eta lilura.
haren parerik ez da bertze bat munduan!
Baina zer da metafora?
Hitz baten benetako esanahia beste hitz bati ematea.
Hau da, bi hitzen arteko antzekotasunen bat kontuan
izanda, bi elementuak identifikatzea, beti ere, bien
arteko konparazio espliziturik egin gabe.
Azken pestetan egin nituen izarraren
ezagutzak;
denen artetik ageri ziren
haren begi urdin-beltzak;
irri pollit bat egin baitzautan,
piztu zauztan esperantzak.
izarra = neska
Kantu lirikoen kasuan, maitearen irudia adierazteko
erabiltzen da metafora. Oro han hiru elementurekin
identifikatu ohi da emakumearen irudia: izarrarekin,
lorearekin eta txoriarekin.

13. LILI BAT IKUSI DUT EIJERRA ZIRA, MAITIA
Eijerra zira, maitia,
Lili bat ikusi dut baratze batian;
Desiratzen bainuen nere sahetsian. erraiten deizut egia;
Lorie ez du galtzen udan ez neguian;
nurk eraman ote deizu lehen floria?
Haren parerik ez da bertze bat munduan.
Deliberatu izan dut gau batez joaiterat
-Eztizu egin izotzik,
Lili agrados haren besoetan hartzerat.
Ez bainuien pensatzen guardiatzen zutela: ez eta ere karrunik
Gau hartan uste nuen han galtzen nitzela.
ene lehen floriari kalte egin dienik.
Badut abisu bat emaiteko herriko yenderi
Eta partikulazki gazte dieneri:
Gauaz dabilan hori ez dela zuhurregi. -Landan eder iratze,
Ni eskapatu bainaz eskerrak Yainkoari behi ederrak aretxe;
zu bezalako politetarik desir nuke bi seme.
http://www.goear.com/listen/0c39326/---
-Horren maite ba'naizu,
obrak irakats itzatzu:
Elizala eraman eta han espusa nezazu.
-Apezak dira España'n,
bereterrak Erruma'n;
hurak hanti jin artino,
gitian txosta kanberan.
-Aita dizut hil-berri,
amak eztizu urt'erdi;
zurekilan libertitzeko dolua dizut barnegi.
-Oihaneko otsua,
dolu dereiat,gaxua,
antxuekin lo'gin eta zeren barurik beihua.
-Enun ez ni otsua,
gutiago gaxua,
antxuekin lo'ginik ere kuntent gabez beinua.
-Bortu goretan lanhape

14. hur-bazterretan ahate;
zu bezalako falsietarik eztizut nahi deusere.
http://www.goear.com/listen/606cfe8/eijerra-zira-
maitia-kantu-lirikoa

15. 8.jarduera: “ XVIII. Mendeko kantu lirikoak” testua irakurriko duzue . Ondoren, “ Lili bat
ikusi dut” eta “ Eijerra zira maitea” kantu lirikoak entzun eta irakurriko dituzue ea gaia
eta maitearen irudia identifikatzeko gai zareten kantuotan .
http://www.goear.com/listen/606cfe8/eijerra-zira-maitia-kantu-lirikoa
http://www.goear.com/listen/0c39326/---
9. jarduera: Esaera zaharrak, atsotitzak. Bikoteka bilduko zarete eta atsotitzak lantzeko
aukeretan murgilduko. Klikatu hemen eta hasi! euskaljakintza : atsotitzak edo,
http://www.ametza.com/bbk/htdocs/garate.htm . Ondoren, gehien gustatu zaizkizuen hamar
atsotitzen bildumatxoa idatziko duzue.
ATSOTITZAK ESANAHIA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

16. 10.jarduera. Eskema bat egin
NOLA EGIN ESKEMA BAT
Testuko ideia nagusiak zein bigarren e) Markatutako eglturaren atal
mailakoak ordena logikoan bakoitzean hari dagokion hitza zein
erlazionaturik azaltzen dituen harekin erlazionatutako ideia
adierazpen grafikoa da eskema. nagusia idatziko dugu.
d) Azkenlk, atal horietako bakoitzarl
Nola egin eskema bat beharrezko adarrak gehituko
dlzklogu, bakoitzean dagokion hitza
• Hasteko, arreta handiz irakurri behar eta ideia nagusiak zein bigarren
da testua edukiaz zein igorlearen mailakoak gehltuz.
komunikazio asmoaz jabetzeko.
• Hori egin ondoren, edukia nola
antolatuta daukan ikusl behar da, hau
da, egitura identlfikatu behar da:
kausa/ondoriozkoa, konparaziozkoa, Eskema motak
deskribapenezkoa... Unitate honetan
langai ditugun testuel dagokienez, 1. Zenbakiz egindakoa
deskribapenezko egitura dute; izan ere,
gai beraren alderdi ugari garatzen LIRIKA
dituzte paragrafoek.
1. Ezaugarriak
• Testuaren atalak identlfikatu ondoren,
1.1.giza sentimenduen…
haietako bakoitzean dauden kontzeptu
nagusiak bereizi behar dira. 2. Azpigeneroak
2.1………………..
• Kontzeptu horiekin lotutako ideia
nagusiak identifikatzea izango da
hurrengo pausoa.
• Azkenlk, informazio hori guztia
eskeman adieraztea besterik ez da
geratzen. Egitura deskriptlboa duen 2. Letraz egindakoa
informaazio-testu baten eskemak
olnarrlzko osagai hauek ditu:
a) Eskemaren izenburua: testuaren A. Lirika
izenburuarekin bat etorrl ohi da. a) Ezaugarriak
b) Testuaren egitura: haren atal a)giza sentimenduen…
kopuruaren baitan zatituko dugu b) …………….
eskemaren lehen hezurdura. b) Azpigeneroak
3. Zuhaitz itxurakoa
LIRIKA

17. 11. jarduera
• Erlazionatu ondorengo kontzeptuak dagokion baieztapenarekin
KONTZEPTUAK BAIEZTAPENAK
ESKEKO KOPLA • Maitasuna du gaitzat
• Kopla zaharra
DANTZARAKO KOPLA • Gehienek 10 eta 8
silabako bi lerro pare, edo 8, 8,10
eta 8 silabako lau lerro dituzte,oin
LIRIKA errimadunak.
• Ezaugarri nagusia
BERTSOLARITZA
errepika da.
KANTU LIRIKOA • Maitearen irudia
izarra, txoria eta lorearekin
identifikatzen da.
ATSOTITZAK
• Eguneroko
bizimodutik herriak aterata.
KOPLA ZAHARRA
• Lirika
• Giza sentimenduen
espresioak biltzen ditu
• Lehen zatian
izadiaren sinbolismora jotzen du
• Bat- batekotasuna
• Puntu bakoitzak
errimatu behar du.
• Erromeria giroan
kantatzen dira
• Funtzio
moralizatzailea dute

18. Sailka itzazu testuak dagokien azpigeneroaren izenaren baitan.
Eta justifika ezazu zure aukeraketa bakoitzaren identitatea
markatzen duten ezaugarriak aipatuz.
A) Oles eta Oles B) Amodioa
Hau haizearen epela! Airean Amodioa zoin den zoroa mundu
dabil orbela. guziak badaki.
Etxe hontako jende leialak Nik maiteño bat izaki
gabon jainkoak diela eta beste batek eramaki... Jainko
maiteak gerta dezala enekin baino
Zapata txuri paperez hobeki...
euri denean batere ez.
Nagusi jauna, esan bazaigu Azken pestetan egin nituen
hasiko geran edo ez. izarraren ezagutzak;
denen artetik ageri ziren
Esku txuritan papera haren begi urdin-beltzak;
mahaian urrez platera. irri pollit bat egin baitzautan, piztu
Lotsa gogorrez heldu gerade, zauztan esperantzak.
Jauna, berorren atera.
Geroztik ere mintzatu gira,
Horra hor goian izarra eia nahi ninduenez... (ea maite ninducn ala ez)
errekaldian izarra. Harek bietan baietz erranik,
Etxe hontako nagusi jaunak pentsa kontentu nintzanez!
urregorrizko bizarra. Ez nuen uste haren agintza (promesa, hitza)
betea zela gezurrez.
Etxeko andre zabala
toki oneko alaba.
Orain bihotza urtua daukat
Bidean nator informaturik
gatza uretan bezala:
limosnerua zarela.
izar onaren argien ordain,
izigarrizko itzala!
Ohoin tzar (lapur handi) batek berriki joanik,
nola naiteke kontsola!
Biltzailea: P. Laffite

20. D) Amaren alabarik E) Txepetxa
Amaren alabarik Euskal lurreko txorictan den
munduan badago, (bis) txikitxuena da bera,
gizon kanpo-ederrez gaztain kolora bakarrekua
neu aserik nago. (bis) nahi bada ez da ederra;
munduan badago begi argiak, buru xanpala,
neu aserik nago. moko tentia aurrera,
gorputza motza, hankak laburrrak,
Sagar erreta ta xaltokako ibilera,
bestea gordinik, (bis) xalapartako hegalaria
ai ze bizimodua eta kantari ergela.
gastatzen dodan nik. P,M; Otaño
Txikitxu politori zer
dozu negarrez?
Aitak tabernarako
dirurik emon ez.
Aitak tabernarako
dirue emoteko,
berak hartuko leuke
nork emon baleuko.
Etxetxo zar bat dago
Barazar gañean,
etxako urik sartzen
ateri denean.
TESTUAK AZPIGENEROA EZAUGARRIAK
A
B
D
E

21. http://www.goear.com/listen/0042957/marinelaren-bakardadea-mikel-markez
Hogei urtekin alde egiten
gurasoekin ez ongi MARINELAREN BAKARDADEA
bizinahia baina ez lotura
burua oraindik duzu argi.
Marinela izan nahi eta
amets hori beti buruan,
buruan bakarrikan balitz
baitere bihotz barruan.
Hogeita bat urte eskasekin
bete zenuen ametsa
zazpi itsasoak zeharkatuz
handituaz bizinahia.
Mila emakumeren gorputza
sarritan izan duzu
baina ez duzu hauetako baten
arima inoiz ezagutu.
Hirurogei urte konplitu
jadanik zaude trakets
indarrak galdu dituzu eta
itsasoa uzteko prest.
Zahartzaroarekin hatera 12. jarduera Testuaren lanketa
ideiak dira aldatu
eta mundua zure Inguruan
egin zaizu ezkutatu. 1- Zer kontatzen da?
Portuan utzitakoaz Nor da pertsonaia?
gaur sentitzen duzu pena, nolakoa da?
lurrak bai baititu Zer egiten du?
hainbat gauza Nola bizi da?
itsasoak ez duena.
Itsasoa zen zure maitale 1- Idatzi 10 bat lerrotan kanta honen atzean
lurrean arrotz zera, egon daitekeen istorioa, zuk zeuk
ezin inori pena hau kontatu imaginatzen duzuna, baina abestiak
dioenean oinarrituz.
ta itsasoa ezin maita.
Mikel MARKEZ "...eta etorri egin zait", 1991
1- Talde txikietan bilduta, adierazi zuen ustez zer
desberdintasun dituzten abestiak eta
kontakizunak, eta azaldu gelaren aurrean.

22. DATUAK BILTZEKO TXANTILOIA
ZER JAKIN NAHI DUGU?
________________________________________________________________
ZERI BURUZKO INFORMAZIO ZEHATZA JASO BEHAR DUGU?
___________________________________________________________
INFORMAZIO ITURRIAK ZER INFORMAZIO DAGO BERTAN?