1. Beynəlxalq Mühasibat Uçotunun Əsasları
Treyninqi

2. Müəssisə və Uçota Giriş

3. İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR VƏ TƏDRİS
MƏRKƏZİ HAQQINDA
2009-cu ildə təsis olunub. www.iatm-az.com
Müştərilərə korporativ idarəetmə, maliyyə və mühasibatlıq
sahəsində tədris, araşdırma və məsləhət xidmətləri göstərir.
Yeni yaranmasına baxmayaraq şirkət qısa müddətdə
əhəmiyyətli layihələrdə iştirak etmiş və bir sıra müəssisələrə
öz xidmətlərini göstərmişdir. Müştərilərimizin siyahısına
TRASEKA HAK DK, EuroAudit MMC (Nexia İnternational),
Keyfiyyət Assosiasiyası İB, Qartal MMC və s. kimi tanınmış
şirkətlər də daxildir.
02/15/13

4. Təlimçilər:
Radil Fətullayev
 İqtisadi Araşdırmalar və Tədris Mərkəzi (İATM), Vitse-Prezident, maliyyə xidmətləri üzrə
məsləhətçi ekspert;
 Peşəkar kurslar, treyner;
 Qafqaz Universiteti, Müəllim, Milli və Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları üzrə.
Ədalət Adıgözəlov
 İqtisadi Araşdırmalar və Tədris Mərkəzi, Treyner, mühasibatlıq üzrə məsləhətçi ekspert;
 Peşəkar mühasibat kursları, treyner;
 İATM, Orakl mühasibat proqramı üzrə treyner.
Pərvin Əliyev
 Nexia International, Treyner assistent;
 İqtisadi Araşdırmalar və Tədris Mərkəzi (İATM), məsləhətçi- mühasib;
 Peşəkar kurslar, treyner;

5. Əhatə olunacaq suallar
Əhatə olunacaq suallar
1. Müəssisə nədir?;
2. Müəssisənin növləri və təşkilatı-hüquqi formaları;
3. İqtisadi fəaliyyətdə istifadə edilən resurslar;
4. Müəssisə fəaliyyətində daxili və xarici mühit amilləri;
5. Müəssisənin əməliyyat, maliyyə və investisiya fəaliyyəti;
6. Müəssisənin idarəedilməsi və planlaşdırma;
7. Müəssisənin gəlirləri və xərcləri;
8. Müəssisə fəaliyyərində uçot və hesabatlılıq.

6. Müə ssisə nə dir?
Mənfəət əldə etmək və insanlara xidmət etmək məqsədi ilə
Mə hsul və xidmə tlə r
İstehsal edən
Qurumdur
və
Satan

7. Fəaliyyət sahəsinə görə Biznesin
(Müəssisələrin) 4 əsas formaları:
Xidmət müəssisələri
mühasibat, hüquq, tibbi və s.
Ticarət müəssisələri
Wal-Mart, Safeway, The Gap
İstehsal müəssisələri
General Motors, 3M, Reynolds Metals
Maliyyə müəssisələri
Citicorp, Merrill Lynch, American
Express
Qeyd: Bəzi müəssisələr özündə daha çox funksiyaları daşıyan
biznes qura bilər.

8. Müəssisənin aşağıdakı təşkilatı hüquqi formaları
vardır:
Fərdi
Şərikli (ortaqlıq)
Korporasiyalar (təsərrüfat cəmiyyətləri)

9. FƏRDİ MÜƏSSİSƏ
Bir şəxsə aid olub və onun tərəfindən idarə olunan
mü¬əssisələrdir. Fərdi sahibkar müəssisənin
öhdəliklərinə görə özünün bütün əmlakı ilə cavabdehlik
daşıyır. Bu cür müəssisələrin üstünlüyü asan idarə
olunmasıdır.
Çatışmayan cə hə ti müəssisəyə əlavə kapitalın cəlb
edilməsi imkanlarının az olmasıdır.

10. ŞƏRİKLİ (ORTAQLIQ) MÜƏSSİSƏ
Ən azı iki fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfinndən
müqavilə əsasında təsis edilir. Fərdi müəssisələrdən
bir fərqi vardır ki, o da müəssisənin ortağının
olmasıdır. Müəssisənin şərikləri onun öhdəliklərinin
yerinə yetirilməsinə görə özlərinin bütün əmlakı ilə
məsuliyyət daşıyırlar . Ortaqlıq müəssisələrinin 2
forması ola bilər: tam ortaqlıq və komandit
ortaqlıq.

11. TAM ORTAQLIQ MÜƏSSİSƏ
Ortaqlıq o halda tam ortaqlıq sayılır ki, onun
iştirakçıları (tam ortaqları)nizamnaməyə müvafiq
surətdə ortaqlıq adından sahibkarlıq fəaliyyəti ilə
məşğul olur və ortaqlığın öhdəlikləri üzrə onlara
mənsub əmlakla məsuliyyət daşıyırlar.

12. KOMANDİT ORTAQLIQ MÜƏSSİSƏ
Elə bir ortaqlıqdır ki, ortaqlığın adından sahibkarlıq
fəaliyyətini həyata keçirən və ortaqlığın öhdəlikləri
üzrə öz əmlakı ilə məsuliyyət daşıyan iştirakçıları
(tam ortaqlar) ilə yanaşı ortaqlığın fəaliyyəti ilə bağlı
zərər üçün qoyduqları mayaların məbləği həddində
risk daşıyan və ortaqlığın sahibkarlıq fəaliyyətində
iştirak etməyən bir və ya bir neçə iştirakçısı - maya
qoyanı (kommanditçi) vardır.

13. Korporasiyaların (təsərrüfat cəmiyyətlərinin)
aşağıdakı növləri vardır:
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət
Əlavə məsuliyyətli cəmiyyət
Səhmdar cəmiyyəti

14. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət
Bir və ya bir neçə şəxs (fiziki və (və ya) hüquqi
şəxs) tərəfindən təsis edilən, nizamnamə kapitalı
nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş miqdarda
paylara bölünən cəmiyyət məhdud məsuliyyətli
cəmiyyət sayılır. Məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə
məsuliyyət daşımır və cəmiyyətin fəaliyyəti ilə
bağlı zərər üçün qoyduqları mayaların dəyəri
həddində risk daşıyırlar.

15. ƏLAVƏ məsuliyyətli cəmiyyət
MMC-dən fərqli olaraq əlavə məsuliyyətli
cəmiyyətin iştirakçıları müəssisənin öhdəlikləri
üzrə əlavə məsuliyyət daşıyırlar. Bunun səbəbi
şirkətə kredit vəsaitlərinin cəlb edilməsini
asanlaşdırmaqdır. Ona görə ki, kreditorlar MMC-
lərə vəsait verməyi riskli hesab edirlər.

16. Səhmdar cəmiyyəti
Səhmdar cəmiyyəti təsərrüfat fəaliyyətini həyata
keçirmək məqsədilə nizamnamə fondunu səhm
buraxmaq yolu ilə formalaşdıran fiziki və hüquqi
şəxslərin könüllü sazişi əsasında yaradılan
müəssisədir.
Açıq və Qapalı formada səhmdar cəmiyyətlər vardır.

17. Açıq tipli səhmdar cəmiyyəti
Səhmləri müstəqil surətdə özgələşdirilə bilən
cəmiyyət açıq tipli səhmdar cəmiyyəti sayılır.
Səhmdar cəmiyyətinin öhdəliklərinə görə
səhmdarlar onlara məxsus olan səhm zərfi həcmində
məs’uliyyət daşıyırlar.

18. QAPALI TİPLİ Səhmdar cəmiyyəti
Səhmləri yalnız tə’sisçilər arasında bölüşdürülən və
tə’sisçilərin əksəriyyətinin razılığı ilə özgələşdirilə
bilən cəmiyyət qapalı tipli səhmdar cəmiyyəti sayılır.

19. Müəssisənin struktur
Direktorlar Şurası
Direktorlar Şurası
Prezident, CEO
Prezident, CEO
Vitse-Prezident
Vitse-Prezident Vitse-Prezident
Vitse-Prezident Vitse-Prezident
Vitse-Prezident Vitse-Prezident
Vitse-Prezident
Maliyyə, CFO
Maliyyə, CFO İnsan Qaynaqları
İnsan Qaynaqları Satış
Satış İsehsal
İsehsal
X zavodununn
X zavodununn Y zavodunun
Y zavodunun ZZzavodunun
zavodunun
Xəzinədar meneceri
meneceri meneceri
meneceri meneceri
meneceri
Muhasib
Muhasib Xəzinədar
Heyyət öhdəlikləri Xətti öhdəliklər
Heyyət öhdəlikləri Xətti öhdəliklər

20. Xammal-
Xammal-
M
material
material
at
er
ia
lx
ər
ci
İstehsal
İstehsal İşçi
İşçi
Əmək haqqı
Məhsul
Məhsul
amilləri
amilləri qüvvəsi
qüvvəsi
ci
ər
ax
iy
as
tiz
Əsas
or
Əsas
am
vəsaitlər
vəsaitlər

21. Məhsul
Məhsul
Satış
Satış Satıcı
Satıcı
Alıcı
Alıcı

22. Müə ssisə nin idarə olunmasının 3 ə sas
metodu vardır:
Tə şkilet
Planlama Nə zarə t
mə

23.  Nə istehsal etmə li?
 Nə istehsal etmə li?
 Necə istehsal etmə li?
 Necə istehsal etmə li?
 Kimin üçün istehsal
 Kimin üçün istehsal
etmə li?
etmə li?
Gün
də l
ik Pla
Nə
n
qəd
ər?
Han
Çıx sı baz
arm a
aq? ra

24. Təşkiletmə necə aparılır?
İstehsal amillərini bir araya gətirməklə...
Əgər sahibkarın təşkiletmə bacarığı olmasa
istehsalın və satışın baş tutması mümkün olmaz

25. S: İstehsal və satış prosesinə nəzarət
S: İstehsal və satış prosesinə nəzarət
olunmasa nə baş verər?
olunmasa nə baş verər?
C: 1. Təkrar istehsal posesi baş verməsi
C: 1. Təkrar istehsal posesi baş verməsi
mürəkkəbləşər;
mürəkkəbləşər;
2. Mənfəəti müəyyən etmək çətinləşər
2. Mənfəəti müəyyən etmək çətinləşər

26. 1: İnzibati nəzarət
1: İnzibati nəzarət
a. Nizam intizama nəzarət etməklə
a. Nizam intizama nəzarət etməklə
2: Maliyyə nəzarəti;
2: Maliyyə nəzarəti;
a. Dəyər hərəkətlərinə nəzarət etməklə
a. Dəyər hərəkətlərinə nəzarət etməklə

27. Pul
Pul Ə mtəə
Ə mtəə Pul
Pul
Gəlirlər və xərclərə nəzarət etməkdir.
Gə lirlə r Xə rclə r

28. Pul
Pul Ə mtəə
Ə mtəə Pul
Pul
Mühasibat
uçotu vasitə silə

29.  Biznes 
fə aliyyə tinin Fə aliyyə tin
tanınması qeyd
olunması  Fə aliyyə t
nə ticə lə rinin
bə yan edilmə si

30. Mühasibat uçotu
Mühasibat uçotu İstifadçinin düzgün
İstifadçinin düzgün
qərar qəbul etməsi üçün
qərar qəbul etməsi üçün
Uyğun
Uyğun
Müəyyən edən
Müəyyən edən
İnformasiyanı Etibarlı
Etibarlı
Qeyd edən
Qeyd edən
Müqayisə
Müqayisə
Hesabat şəklində olunan
olunan
Hesabat şəklində
çatdıran
çatdıran
bir
02/15/13 sistemdir

31. Mühasibat məlumatlarının
istifadəçiləri
Xarici
İstifadə çilə r Daxili
İstifadə çilə r
•Borc •İstehlskçı • Menecerlə r • Satıcı Heyə t
verə nlə r Qrupları • Şöbə • Büdcə işçilə ri
Rə hbə rlə ri
•Sə hmdarlar •Xarici • Nə zarə tçilə r
Auditorlar • Daxili
•Hökumə t Auditorlar
orq. •Müştə rilə r

32. Xarici
İstifadə çilə r Daxili
İstifadə çilə r
Maliyyə uçotu xarici
istifadə çiə ri üçün maliyyə İdarə etmə uçotu daxili
hesabatlarını hazırlayır. istifadə ilə r üçün informasiya
hazırlayır.

33. Accounting və Bookkiping
arasIndakI fərq
Accounting Bookkiping
Ə mə liyyatları Ə mə liyyatların
tə hlil edə rə k qeydiyyatını
informasiya aparmaq
hazırlamaq

34. Şirkə tin fə aliyyə ti ilə ə laqə dar düzgün
qə rar qə bul etmə aşağıdakı 3
informasiyadan asılıdır:
(1) Maliyyə nə ticə si
(2) Maliyyə və ziyyə ti
(3) Nağd Pulun hə rə kə ti

35. Əsas Maliyyə HesabatlarI:
(1) Maliyyə nə ticə si Gə lir hesabatı və Kapitalda
də yişiklik hesabatı
(2) Maliyyə və ziyyə ti Balans hesabatı
(3) Nağd Pulun Nağd Pulun hə rə kə ti
hə rə kə ti haqqında hesabatı

36. Xalis gə lir
gə lirlə r və
xə rclə r
arasındakı
fə rqdir.
Gə lir hesabatı şirkə tin dövr ə rzində çə kdiyi
xə rclə ri və ə ldə etdiyi gə lirlə rini göstə rə n
hesabat olub maliyyə nə ticə sini ifadə edir .

37. xüsusi kapitalda dəyişiklik haqda hesabat
$2,200 mə nfəə t
şirkə tin xüsusi
kapitalını artırır.
Scott Şirkə tinin
Xüsusi Kapitalda Də yişiklik haqqında Hesabatı
31 Dekabr 2007-ci il tarixinə
Kapital, 1 Dekabr 2007-ci il tarixinə $ -
Plyus: Sahibkar Kapitalı $20 000
Xalis gəlir (mənfəət) $ 2 200 $22 200
Minus: Sahibkar çıxarışı $ 500
31 Dekabr 2007-ci il tarixinə Xüsusi Kapital $21 700

38. Balans hesabatı dövr
Balans hesabatı dövr
ə rzində şirkə tin maliyyə
ə rzində şirkə tin maliyyə
və ziyyə tini göstə rir..
və ziyyə tini göstə rir

40. SON
Modul 1
Diqqə tinizə görə tə şə kkür
edirik!
Hazırladılar:
Radil Fə tullayev
Ə dalə t Adıgözə lov
Pə rvin Ə liyev
Bakı şəhəri., M.Muxtarov küç., 194. AZ1065
Tel/fax: +99412 480 28 45, 513 28 56,
Mob: 055 203 07 85, 050 513 28 56
www.iatm-az.com
e-mail: office@iatm-az.com