SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  33
QAZ HƏCMLƏRININ ÖLÇÜLMƏSINDƏ
IŞTIRAK EDƏN ƏSAS PARAMETRLƏR
VƏ ONLARIN TƏYINI
• Hal parametrləri və hal tənlikləri.
• İstiliyin mexaniki işə çevrilməsində köməkçi vasitə rolunu
oynayan qazların, yəni işlək cismlərin halı üç əsas
kəmiyyətlə:
- təzyiq, temperatur və xüsusi həcmlə təyin edilir.
• Həmin kəmiyyətlərin qiyməti işlək cismin istilik verməsi
və ya udulması ilə əlaqədar olaraq dəyişir və o bir
haldan başqa hala keçir.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
Qaz qanunları.
• Müxtəlif qaz qanunlarının: Boyl-Mariot, Gey- Lussak, Dalton, Avaqadro qanunları
və onların öyrənilməsi və tətbiqinə aid məsələlərin həlli xüsusi əhəmiyyət kəsb
edir.
• İstehsalatda gedən bir çox fiziki-kimyəvi proseslərin mahiyyəti bu qanunlar
vasitəsilə izah olunur. Məlumdur ki, qazın halı onun temperaturu, təzyiqi və həcmi
ilə xarakterizə edilir.
• Qazlar üçün 0°C, 760 mm civə sütunu normal şərait (n.ş.) hesab olunur. Bu
şəraitdə qazların həcmi Vo, təzyiqi isə Po olur. Bütün qazların halı aşağıdakı
qanunlarla izah edilir.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
• I. Boyl Mariot qanunu:
• Sabit temperaturda qazların təzyiqi həcmi ilə tərs mütənasibdir.
və ya PV=const
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
1
2
2
1
V
V
P
P
=
• Məsələ 1. Sabit temperaturda təzyiqi 135 at olan 4 l balonda l atmosfer təziqdə
oksigenin tutduğu həcmi hesablayaq.
• Həlli: Boyl- Mariot qanununa görə sabit temperaturda
Pı Vı=P2V2 olduğundan
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
l
P
VP
V 540
1
4135
2
11
2 =
⋅
==
• II. Gey-Lüssak qanunu:
• Sabit təzyiqdə qızdırılan qazların qaz kütləsinin həcmi, qazın temperaturu hər dəfə bir dərəcə
yüksəldikcə 0°-də tutduğu həcmin hissəsi qədər böyüyür.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
)
273
273
(
273
0
0
0
t
V
tV
VV
+
=+=
• Məsələ 2. Balonda 27°C-də 720 mm təzyiq altında 5 l qazın 39°C-də 780 mm təzyiqdə
həcmi nə qədər olar.
•
• Həlli: Buradan V0 tapsaq
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
273
00 TVP
PV
⋅
=
l
TP
PV
V 8,4
300780
3125720273
0
0 =
⋅
⋅⋅
=
⋅
=
• Qabda bir neçə qaz qarışığı olarsa qabın divarlarına qazın hər birinin təzyiqi qabın bütün həcmini
təklikdə tutası olsaydı onun göstərdiyi təzyiqə bərabər olardı. Qaz qarışığının ümumi təzyiqində
hər qazın payına düşən təzyiqə parsial təzyiq deyirlər. Bu qanun Dalton qanunu adı ilə elmdə
məlumdur. Qanunda deyilir: qaz qarışığının ümumi təzyiqi onu əmələ gətirən ayrı-ayrı qazların
parsial təzyiqləri cəminə bərabərdir.
• Qaz qarışığını əmələgətirən ayn-ayrı qazların parsial təzyiqi məlum olduqda qarışığın ümumi
təzyiqini hesablamaq olar, və eləcədə qarışığın həcmi tərkibinə və ümumi təzyiqinə əsasən
qazların parsial təzyiqlərini hesablamaq olar.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
• Məsələ 3. 720 mm.c.süt.-da götürülmüş 3 l, metan, 630 mm.c.süt.-da
götürülmüş 4 l hidrogen və 816 mm.c.süt. götürülmüş l l-dəm qazından ibarət
qaz qarışığı hazırlanmışdır. Qarışığın həcmi 8 l-dir. Qarışıqdakı qazların parsial
təzyiqlərini və qarışığın ümumi təzyiqini hesablayın.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
• III. Avoqadro qanunu:
Normal şəraitdə (n.ş.) müxtəlif qazların bərabər həcmlərində bərabər sayda molekul
olur.
Bu o deməkdir ki, bərabər sayda molekul varsa onda, bu qazların təzyiqləri də
bərabər olmalıdır. Buradan belə aydın olur ki, eyni temperatur və həcmdə qazların
təzyiqi onların təbiətindən deyil, molekulların sayından aslıdır. Gey-Lüssak qanununa
görə reaksiyaya girən qazların həcm nisbətlərini bilməklə alınan maddələrin
molekullarının tərkibini müəyyən etmək olar və ya əksinə reaksiyadan alman
maddələrin molekul tərkibi məlum olduqda onların həcm nisbətini müəyyən etmək
olar.
<#>
• Texnoloji proseslərin elektron qaz sərfölcən çihazları axın prosesində qaz halının dəyişməsini
xarakterizə edən kəmiyyətlərin ( təzyiq, temperatur, xüsusi çəkinin nizamlanması və hesablanmasında
tətbiq olunan nəzarət ölcü cihazlarından ibarət müasir avadanlıqlqr öz-özlüyündən təsərrüfatın ən
mürəkkəb və məsul hissəsidir.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
• Bu avadanlıqlar qaz alqı satqısı işinin təchizatçı –istehlakcı tərəflər arasında müəyyən
olunmuş texniki normalar həddində reallaşdırılması, istehsalın iqtisadi baxımdan səmərəli
və maliyyə intizamına uygun qurulması işlərinə xidmət edir.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
• Qaz sərfinin hesablanmasında ölcü vahidi kimi 760 mm civə sütunu təzyiqində 20 dərəcə selsi
temperaturda sıfıra bərabər nəmlik həddində 1 metr kubu ölcülü həcmə yerləşən təbii qazın
miqdarı müəyyən edilmişdir.
• Bu usulla istənilən təzyiq və temperatur həddində drosel chazından axıb kecən
maye,buxar,yaxud qazın miqdarını dəqiqliklə ölcmək mümkündür.
НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
Klapan КэО-01 Klapan КэО-02
Təzyiq tənzimləyiciləri
Tənzimləyici РДС-ПС-01 Tənzimləyici РДС-ДС-02
Tənzimləyici РДС-ПС-08 Tənzimləyici РДС-ПС-09 Tənzimləyici РДС-ПС-10
Tənzimləyici РДС-ПС-05
Drossel
ЗИ5.150.051
Paylayıcı
ЗИ2.954.031 Drossel
ЗИ5.150.050
Bucaq
ЗИ8.658.178
Bucaq
ЗИ8.658.179
Əlaqəndirici
ЗИ8.658.171
Ara
birləşdirici
ЗИ8.658.172
Manometr МТИElektropnevmatikk çevrici ЭП-Ех
ТУ 25-2472.0070-89
РЕГУЛЯТОР РДО-1
43
Кран 1 Кран 2
êî ðï óñ
ðåø ¸ òêè
Ê
АВ Б
Âû õ
Âû õ 1
Âû õ 2
Âõ 1
Âõ 2
6
7
5
1
2
Рвх Рвых
ì àí æåòà
MM
13ООО Фирма «Газприборавтоматика»
РДО-1 Tənzimləyicisinin “özünə
qədər” sxeminə görə birləşdirilməsi
РЕГУЛЯТОР РДО-1(ПО СХЕМЕ «ДО СЕБЯ»)
14ООО Фирма «Газприборавтоматика»
РЕГУЛЯТОР РДО-2
15ООО Фирма «Газприборавтоматика»
РЕГУЛЯТОР РДО-3
Рвых
Рвх
Г-Г+
2
A 1
11
12
13
Вх 2
Вх 1
Вых 2
Вых
Вх 1
Б
БВ
В
А
А
Вых
решётки
манжета
корпус
Кран 2
Кран 1
Р = 0,02...0,1 МПаупр
Р = 0,14 МПапит
4...20 mA
6
4
3
8
7
5
10
9
5
1
К
Вых 1
ВХ
16ООО Фирма «Газприборавтоматика»
РЕГУЛЯТОР РДО-4
Âû õ
Âõ 1
Âõ 2
Âõ 1
Âûõ
-+
+-
5
6
3
4
8
7
êî ðï óñ
ì àí æåòà
ðåø ¸ òêè
Ê
Âû õ 1
Âû õ 2
10
9
7
1
2
17ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ПРИМЕР ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ СХЕМЫ РЕГУЛЯТОРА
ДЛЯ ОГРАНИЧЕНИЯ РАСХОДА
Âûõ
Âõ 1
+-
4
êî ðï óñ
ì àí æåòà
ðåø ¸ òêè
Ê
Âû õ 1
Âû õ 2
10
9
1
2
(äàò÷èêà
óñòðî éñòâà
î ò ñóæàþ ù åãî
ï åðåï àäà)
18ООО Фирма «Газприборавтоматика»
БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ МОНИТОРИНГОВЫЙ БРМ
62915
8
3 11 4 7
10
20ООО Фирма «Газприборавтоматика»
БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ С ЗАЩИТОЙ БРЗÐåãóëÿòî ð ÐÄÑ-Ï Ñ-01 Ðåãóëÿòî ð ÐÄÑ-Ï Ñ-01
Ðåãóëÿòî ð ÐÄÑ-ÄÑ-01
ê ï î òðåáèòåëþ
Ì àí î ì åòð
ðàñï ðåäåëèòåëü
Êëàï àí ÊýÎ -01
Â1
ÂÕ
ÂÕ ÂÕ
ÂÕ ÂÕÂÛ Õ
ÂÛ Õ1 ÂÛ Õ1
ÂÛ Õ2
ÂÛÕ ÂÛ Õ
Â2
21
БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ СТУПЕНЧАТЫЙ БРС
22ООО Фирма «Газприборавтоматика»
БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ БРПГ
С ДИСТАНЦИОННЫМ УПРАВЛЕНИЕМ
23ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ОСНОВНЫЕ ПОТРЕБИТЕЛИ
25ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ОСНОВНЫЕ ЗАКАЗЧИКИ-ПРОИЗВОДИТЕЛИ ОБОРУДОВАНИЯ
27ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ОСНОВНЫЕ ЗАКАЗЧИКИ-ПРОИЗВОДИТЕЛИ ОБОРУДОВАНИЯ
28ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ОСНОВНЫЕ ЗАКАЗЧИКИ-ПРОИЗВОДИТЕЛИ ОБОРУДОВАНИЯ
29ООО Фирма «Газприборавтоматика»
ОСНОВНЫЕ ЗАКАЗЧИКИ-ПРОИЗВОДИТЕЛИ ОБОРУДОВАНИЯ
30ООО Фирма «Газприборавтоматика»
D BIYYAT:Ə Ə
• Ədəbiyyat
• 1. İ.A.İbrahimov, «İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması».B.1987.
• 2. M.C.Məmmədova İstilik texnikası, Azərnəşr, Bakı, 1963, 240 s.
• 3. Fərzanə E.N., Mirsalimov R.M., Salihov S.Q. “Təziqlər fərqinə görə maddə sərfinin ölçülməsi
üsulu.”
• 4. Azərbaycan Respublikasının Qaz təchizatı haqqında qanunu.≪ ≫

Contenu connexe

Tendances

PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 Excavaciones
PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 ExcavacionesPTRI-GTO-DSSSTPA-0112 Excavaciones
PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 ExcavacionesLibreria E-duca
 
Economix - how our economy works?
Economix - how our economy works?Economix - how our economy works?
Economix - how our economy works?Rafiq Shahverdiyev
 
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja Morbova
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja MorbovaZagor Ludens Kolor 008 - Pretnja Morbova
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja MorbovaStripovizijacom
 
əLamət bildirən sözlər
əLamət  bildirən  sözlərəLamət  bildirən  sözlər
əLamət bildirən sözlərnaile1
 
Sabit elektrik cərəyanı
Sabit elektrik cərəyanıSabit elektrik cərəyanı
Sabit elektrik cərəyanımimio_azerbaijan
 
WELL HEAD pcp overview1234
WELL HEAD  pcp overview1234WELL HEAD  pcp overview1234
WELL HEAD pcp overview1234Afsal Ameen c
 
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1Stripovizijacom
 
Zagor VC OP 045 - Besmrtni Zagor
Zagor VC OP 045 - Besmrtni ZagorZagor VC OP 045 - Besmrtni Zagor
Zagor VC OP 045 - Besmrtni ZagorStripovizijacom
 
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osveta
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osvetaZagor VC OP 028 - Kandraksova osveta
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osvetaStripovizijacom
 
Qazma - Drilling Azərbaycanca
Qazma - Drilling AzərbaycancaQazma - Drilling Azərbaycanca
Qazma - Drilling AzərbaycancaEngineers Change
 
Fire hydrant valve
Fire hydrant valveFire hydrant valve
Fire hydrant valveabbywang514
 
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1Blagojce Treneski
 
API Centrifugal Compressors
API Centrifugal CompressorsAPI Centrifugal Compressors
API Centrifugal CompressorsMNButt
 
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIES
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIESTYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIES
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIESSowmiya Siva
 

Tendances (20)

PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 Excavaciones
PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 ExcavacionesPTRI-GTO-DSSSTPA-0112 Excavaciones
PTRI-GTO-DSSSTPA-0112 Excavaciones
 
Economix - how our economy works?
Economix - how our economy works?Economix - how our economy works?
Economix - how our economy works?
 
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja Morbova
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja MorbovaZagor Ludens Kolor 008 - Pretnja Morbova
Zagor Ludens Kolor 008 - Pretnja Morbova
 
Pul
PulPul
Pul
 
əLamət bildirən sözlər
əLamət  bildirən  sözlərəLamət  bildirən  sözlər
əLamət bildirən sözlər
 
zagor-cp-029-Sjene
zagor-cp-029-Sjenezagor-cp-029-Sjene
zagor-cp-029-Sjene
 
Sabit elektrik cərəyanı
Sabit elektrik cərəyanıSabit elektrik cərəyanı
Sabit elektrik cərəyanı
 
โบรชัวร์ 5-2555 (big c standard)
โบรชัวร์ 5-2555 (big c standard)โบรชัวร์ 5-2555 (big c standard)
โบรชัวร์ 5-2555 (big c standard)
 
Mechanical & drilling
Mechanical & drilling Mechanical & drilling
Mechanical & drilling
 
WELL HEAD pcp overview1234
WELL HEAD  pcp overview1234WELL HEAD  pcp overview1234
WELL HEAD pcp overview1234
 
Mürəkkəb sözlər
Mürəkkəb sözlərMürəkkəb sözlər
Mürəkkəb sözlər
 
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1
Tex Willer Libellus Kolor Biblioteka 006 - Klopka -1
 
Zagor VC OP 045 - Besmrtni Zagor
Zagor VC OP 045 - Besmrtni ZagorZagor VC OP 045 - Besmrtni Zagor
Zagor VC OP 045 - Besmrtni Zagor
 
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osveta
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osvetaZagor VC OP 028 - Kandraksova osveta
Zagor VC OP 028 - Kandraksova osveta
 
Qazma - Drilling Azərbaycanca
Qazma - Drilling AzərbaycancaQazma - Drilling Azərbaycanca
Qazma - Drilling Azərbaycanca
 
Fire hydrant valve
Fire hydrant valveFire hydrant valve
Fire hydrant valve
 
K N - ZG - JS 2
K N - ZG - JS 2K N - ZG - JS 2
K N - ZG - JS 2
 
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1
Zagor - 010 - prolaz na sjeverozapad part 1
 
API Centrifugal Compressors
API Centrifugal CompressorsAPI Centrifugal Compressors
API Centrifugal Compressors
 
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIES
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIESTYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIES
TYPES OF VALVES FOR OIL AND GAS INDUSTRIES
 

Plus de Imran Agayev

Ultrasəs müayinə metodu
Ultrasəs müayinə metoduUltrasəs müayinə metodu
Ultrasəs müayinə metoduImran Agayev
 
Ilkin tibbi yardımın əsasları 2-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın  əsasları 2-ci hissəIlkin tibbi yardımın  əsasları 2-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın əsasları 2-ci hissəImran Agayev
 
Ilkin tibbi yardımın əsasları 1-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın  əsasları 1-ci hissəIlkin tibbi yardımın  əsasları 1-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın əsasları 1-ci hissəImran Agayev
 
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsi
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsiİstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsi
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsiImran Agayev
 
Radioqrafik sınaq
Radioqrafik sınaqRadioqrafik sınaq
Radioqrafik sınaqImran Agayev
 
Dənizdə təhlükəsizlik
Dənizdə təhlükəsizlikDənizdə təhlükəsizlik
Dənizdə təhlükəsizlikImran Agayev
 
Yanğinla mübarizə
Yanğinla mübarizə Yanğinla mübarizə
Yanğinla mübarizə Imran Agayev
 
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumat
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumatPeşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumat
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumatImran Agayev
 
Səviyyə ölçənlər
Səviyyə ölçənlərSəviyyə ölçənlər
Səviyyə ölçənlərImran Agayev
 
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunması
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunmasıQida təhlükəsizliyinin idarə olunması
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunmasıImran Agayev
 
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləri
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləriƏtraf mühitin idarəetmə sistemləri
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləriImran Agayev
 

Plus de Imran Agayev (14)

Ultrasəs müayinə metodu
Ultrasəs müayinə metoduUltrasəs müayinə metodu
Ultrasəs müayinə metodu
 
Ilkin tibbi yardımın əsasları 2-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın  əsasları 2-ci hissəIlkin tibbi yardımın  əsasları 2-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın əsasları 2-ci hissə
 
Ilkin tibbi yardımın əsasları 1-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın  əsasları 1-ci hissəIlkin tibbi yardımın  əsasları 1-ci hissə
Ilkin tibbi yardımın əsasları 1-ci hissə
 
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsi
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsiİstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsi
İstehsalatda sağlam və təhlükəsiz əmək şəraitinin təmin edilməsi
 
Radioqrafik sınaq
Radioqrafik sınaqRadioqrafik sınaq
Radioqrafik sınaq
 
Mikroprosessorlar
MikroprosessorlarMikroprosessorlar
Mikroprosessorlar
 
Dənizdə təhlükəsizlik
Dənizdə təhlükəsizlikDənizdə təhlükəsizlik
Dənizdə təhlükəsizlik
 
Yanğinla mübarizə
Yanğinla mübarizə Yanğinla mübarizə
Yanğinla mübarizə
 
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumat
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumatPeşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumat
Peşə xəstəlikləri və bədbəxt hadisələr barədə məlumat
 
Səviyyə ölçənlər
Səviyyə ölçənlərSəviyyə ölçənlər
Səviyyə ölçənlər
 
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunması
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunmasıQida təhlükəsizliyinin idarə olunması
Qida təhlükəsizliyinin idarə olunması
 
İMDG CODES
İMDG CODESİMDG CODES
İMDG CODES
 
Atəş xətti
Atəş xəttiAtəş xətti
Atəş xətti
 
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləri
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləriƏtraf mühitin idarəetmə sistemləri
Ətraf mühitin idarəetmə sistemləri
 

Qaz həcmlərinin ölçülməsi

  • 1. QAZ HƏCMLƏRININ ÖLÇÜLMƏSINDƏ IŞTIRAK EDƏN ƏSAS PARAMETRLƏR VƏ ONLARIN TƏYINI
  • 2. • Hal parametrləri və hal tənlikləri. • İstiliyin mexaniki işə çevrilməsində köməkçi vasitə rolunu oynayan qazların, yəni işlək cismlərin halı üç əsas kəmiyyətlə: - təzyiq, temperatur və xüsusi həcmlə təyin edilir. • Həmin kəmiyyətlərin qiyməti işlək cismin istilik verməsi və ya udulması ilə əlaqədar olaraq dəyişir və o bir haldan başqa hala keçir. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 3. Qaz qanunları. • Müxtəlif qaz qanunlarının: Boyl-Mariot, Gey- Lussak, Dalton, Avaqadro qanunları və onların öyrənilməsi və tətbiqinə aid məsələlərin həlli xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. • İstehsalatda gedən bir çox fiziki-kimyəvi proseslərin mahiyyəti bu qanunlar vasitəsilə izah olunur. Məlumdur ki, qazın halı onun temperaturu, təzyiqi və həcmi ilə xarakterizə edilir. • Qazlar üçün 0°C, 760 mm civə sütunu normal şərait (n.ş.) hesab olunur. Bu şəraitdə qazların həcmi Vo, təzyiqi isə Po olur. Bütün qazların halı aşağıdakı qanunlarla izah edilir. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 4. • I. Boyl Mariot qanunu: • Sabit temperaturda qazların təzyiqi həcmi ilə tərs mütənasibdir. və ya PV=const НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#> 1 2 2 1 V V P P =
  • 5. • Məsələ 1. Sabit temperaturda təzyiqi 135 at olan 4 l balonda l atmosfer təziqdə oksigenin tutduğu həcmi hesablayaq. • Həlli: Boyl- Mariot qanununa görə sabit temperaturda Pı Vı=P2V2 olduğundan НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#> l P VP V 540 1 4135 2 11 2 = ⋅ ==
  • 6. • II. Gey-Lüssak qanunu: • Sabit təzyiqdə qızdırılan qazların qaz kütləsinin həcmi, qazın temperaturu hər dəfə bir dərəcə yüksəldikcə 0°-də tutduğu həcmin hissəsi qədər böyüyür. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#> ) 273 273 ( 273 0 0 0 t V tV VV + =+=
  • 7. • Məsələ 2. Balonda 27°C-də 720 mm təzyiq altında 5 l qazın 39°C-də 780 mm təzyiqdə həcmi nə qədər olar. • • Həlli: Buradan V0 tapsaq НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#> 273 00 TVP PV ⋅ = l TP PV V 8,4 300780 3125720273 0 0 = ⋅ ⋅⋅ = ⋅ =
  • 8. • Qabda bir neçə qaz qarışığı olarsa qabın divarlarına qazın hər birinin təzyiqi qabın bütün həcmini təklikdə tutası olsaydı onun göstərdiyi təzyiqə bərabər olardı. Qaz qarışığının ümumi təzyiqində hər qazın payına düşən təzyiqə parsial təzyiq deyirlər. Bu qanun Dalton qanunu adı ilə elmdə məlumdur. Qanunda deyilir: qaz qarışığının ümumi təzyiqi onu əmələ gətirən ayrı-ayrı qazların parsial təzyiqləri cəminə bərabərdir. • Qaz qarışığını əmələgətirən ayn-ayrı qazların parsial təzyiqi məlum olduqda qarışığın ümumi təzyiqini hesablamaq olar, və eləcədə qarışığın həcmi tərkibinə və ümumi təzyiqinə əsasən qazların parsial təzyiqlərini hesablamaq olar. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 9. • Məsələ 3. 720 mm.c.süt.-da götürülmüş 3 l, metan, 630 mm.c.süt.-da götürülmüş 4 l hidrogen və 816 mm.c.süt. götürülmüş l l-dəm qazından ibarət qaz qarışığı hazırlanmışdır. Qarışığın həcmi 8 l-dir. Qarışıqdakı qazların parsial təzyiqlərini və qarışığın ümumi təzyiqini hesablayın. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 10. • III. Avoqadro qanunu: Normal şəraitdə (n.ş.) müxtəlif qazların bərabər həcmlərində bərabər sayda molekul olur. Bu o deməkdir ki, bərabər sayda molekul varsa onda, bu qazların təzyiqləri də bərabər olmalıdır. Buradan belə aydın olur ki, eyni temperatur və həcmdə qazların təzyiqi onların təbiətindən deyil, molekulların sayından aslıdır. Gey-Lüssak qanununa görə reaksiyaya girən qazların həcm nisbətlərini bilməklə alınan maddələrin molekullarının tərkibini müəyyən etmək olar və ya əksinə reaksiyadan alman maddələrin molekul tərkibi məlum olduqda onların həcm nisbətini müəyyən etmək olar. <#>
  • 11. • Texnoloji proseslərin elektron qaz sərfölcən çihazları axın prosesində qaz halının dəyişməsini xarakterizə edən kəmiyyətlərin ( təzyiq, temperatur, xüsusi çəkinin nizamlanması və hesablanmasında tətbiq olunan nəzarət ölcü cihazlarından ibarət müasir avadanlıqlqr öz-özlüyündən təsərrüfatın ən mürəkkəb və məsul hissəsidir. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 12. • Bu avadanlıqlar qaz alqı satqısı işinin təchizatçı –istehlakcı tərəflər arasında müəyyən olunmuş texniki normalar həddində reallaşdırılması, istehsalın iqtisadi baxımdan səmərəli və maliyyə intizamına uygun qurulması işlərinə xidmət edir. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 13. • Qaz sərfinin hesablanmasında ölcü vahidi kimi 760 mm civə sütunu təzyiqində 20 dərəcə selsi temperaturda sıfıra bərabər nəmlik həddində 1 metr kubu ölcülü həcmə yerləşən təbii qazın miqdarı müəyyən edilmişdir. • Bu usulla istənilən təzyiq və temperatur həddində drosel chazından axıb kecən maye,buxar,yaxud qazın miqdarını dəqiqliklə ölcmək mümkündür. НАЗВАНИЕ ПРЕЗЕНТАЦИИ <#>
  • 15. Təzyiq tənzimləyiciləri Tənzimləyici РДС-ПС-01 Tənzimləyici РДС-ДС-02 Tənzimləyici РДС-ПС-08 Tənzimləyici РДС-ПС-09 Tənzimləyici РДС-ПС-10 Tənzimləyici РДС-ПС-05
  • 17. Manometr МТИElektropnevmatikk çevrici ЭП-Ех ТУ 25-2472.0070-89
  • 18. РЕГУЛЯТОР РДО-1 43 Кран 1 Кран 2 êî ðï óñ ðåø ¸ òêè Ê АВ Б Âû õ Âû õ 1 Âû õ 2 Âõ 1 Âõ 2 6 7 5 1 2 Рвх Рвых ì àí æåòà MM 13ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 19. РДО-1 Tənzimləyicisinin “özünə qədər” sxeminə görə birləşdirilməsi РЕГУЛЯТОР РДО-1(ПО СХЕМЕ «ДО СЕБЯ») 14ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 20. РЕГУЛЯТОР РДО-2 15ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 21. РЕГУЛЯТОР РДО-3 Рвых Рвх Г-Г+ 2 A 1 11 12 13 Вх 2 Вх 1 Вых 2 Вых Вх 1 Б БВ В А А Вых решётки манжета корпус Кран 2 Кран 1 Р = 0,02...0,1 МПаупр Р = 0,14 МПапит 4...20 mA 6 4 3 8 7 5 10 9 5 1 К Вых 1 ВХ 16ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 22. РЕГУЛЯТОР РДО-4 Âû õ Âõ 1 Âõ 2 Âõ 1 Âûõ -+ +- 5 6 3 4 8 7 êî ðï óñ ì àí æåòà ðåø ¸ òêè Ê Âû õ 1 Âû õ 2 10 9 7 1 2 17ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 23. ПРИМЕР ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ СХЕМЫ РЕГУЛЯТОРА ДЛЯ ОГРАНИЧЕНИЯ РАСХОДА Âûõ Âõ 1 +- 4 êî ðï óñ ì àí æåòà ðåø ¸ òêè Ê Âû õ 1 Âû õ 2 10 9 1 2 (äàò÷èêà óñòðî éñòâà î ò ñóæàþ ù åãî ï åðåï àäà) 18ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 24. БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ МОНИТОРИНГОВЫЙ БРМ 62915 8 3 11 4 7 10 20ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 25. БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ С ЗАЩИТОЙ БРЗÐåãóëÿòî ð ÐÄÑ-Ï Ñ-01 Ðåãóëÿòî ð ÐÄÑ-Ï Ñ-01 Ðåãóëÿòî ð ÐÄÑ-ÄÑ-01 ê ï î òðåáèòåëþ Ì àí î ì åòð ðàñï ðåäåëèòåëü Êëàï àí ÊýÎ -01 Â1 ÂÕ ÂÕ ÂÕ ÂÕ ÂÕÂÛ Õ ÂÛ Õ1 ÂÛ Õ1 ÂÛ Õ2 ÂÛÕ ÂÛ Õ Â2 21
  • 26. БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ СТУПЕНЧАТЫЙ БРС 22ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 27. БЛОК РЕДУЦИРОВАНИЯ БРПГ С ДИСТАНЦИОННЫМ УПРАВЛЕНИЕМ 23ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 28. ОСНОВНЫЕ ПОТРЕБИТЕЛИ 25ООО Фирма «Газприборавтоматика»
  • 33. D BIYYAT:Ə Ə • Ədəbiyyat • 1. İ.A.İbrahimov, «İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması».B.1987. • 2. M.C.Məmmədova İstilik texnikası, Azərnəşr, Bakı, 1963, 240 s. • 3. Fərzanə E.N., Mirsalimov R.M., Salihov S.Q. “Təziqlər fərqinə görə maddə sərfinin ölçülməsi üsulu.” • 4. Azərbaycan Respublikasının Qaz təchizatı haqqında qanunu.≪ ≫