SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  22
Télécharger pour lire hors ligne
IKASKUNTZARAKO
TEKNOLOGIAK
MODU KONTZIENTE
ETA INKLUSIBOAN
ERABILTZEKO GIDA
1. Aurkezpena
2. Funtsezko elementuak proposamen inklusibo baterako
3. Inplikazioak antolamenduari dagokionez
4. Inplikazioak lan egiteko moduei dagokienez
5. Inplikazioak ekintza konkretuei dagokienez
6. Erreferentziazko tresnak
aurkibidea
(H)ABIAN 2030 gizarte eraldaketarako hezkuntza-estrategiaren markoan, ikuspegi metodologikoek oso
dimentsio garrantzitsua dute, eta ondoren aipatzen diren indar-lerroak dira horren adierazpide konkretua:
2. indar-ideia	
Gizarte Eraldaketarako Hezkuntzaren ikuspegi politiko-pedagogikoak txerta daitezen sustatzea eta indartzea.
3. indar-ideia	
Eskubideen ikuspegia txerta dadin sustatzea eta indartzea.
4. indar-ideia	
Tokiko-global ikuspegia txerta dadin sustatzea eta indartzea.
Agenteen arteko topaketa eta praktikan oinarritutako ikaskuntza ere gizarte eraldaketarako hezkuntza horren e-
zaugarri dira. Horretarako, GLEA Garapenerako Lankidetzaren Euskal Agentziatik zenbait topaketa proposatu
ditugu hezkuntza-agenteekin, eta gogoetak, ikerketa-planak eta esperientzia konkretuak planteatu ditugu to-
paketa horietan. Heziketa Topaketa deitutako topaketa horietan lekua ere izan da, halaber, baterako ikaskun-
tzak sortzeko esperientziei, ibilbideari eta planteatutako ikerketei dagokienez. Heziketa Topaketen ekimen hori
GLEAren 2017-2020 aldiko GOLDATU Ekintza Planean agertzen da, ekintzarako prestakuntza ildoaren barruan.
1. Aurkezpena
2
Gida honekin jarraipena ematen diegu zenbait argitalpen eta
ikus-entzunezko baliabideri, zeinen xedea ikuspegi metodologiko
desberdinak txertatzeko gako, ikuspegi, metodologia, estrategia
eta baliabideak ematea den, zenbait ikuspegi metodologiko txerta-
tzeko pistak eskaintze aldera.
Zehazki, BKT Berrikuntzarako eta Komunikaziorako Teknologietatik
LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologietara nola aurrera egitea-
ri buruzko 2020ko otsailaren 14an egin zen IV. Heziketa Topaketa-
tik ateratako gogoeta eta ikaskuntzekin, eta Enrique Clementeren
ekarpenarekin, lan-gida hau landu dugu ikaskuntzarako teknologiak
txertatzeko prozesuak martxan jartzea bultzatzeko eta, batez ere,
lankidetza-ikaskuntza bultzatzeko. Gida horren osagarri gisa gida-
ren beraren laburpen bat kontsulta dezakezu hemen, baita Heziketa
Topaketa horretan partekatutako informazioa ere.
3
2.	Funtsezko elementuak
proposamen inklusibo baterako
Ikaskuntzaren eta komunikazioaren teknologiek gure bizimoduak
eraldatu dituzte, baita arlo pertsonalean eta sozialean garatzeko
gure moduak ere. Orain arte informazioaren eta komunikazioaren ku-
deaketatzat hartua izan dena bizitzaren ikaskuntzaren zatitzat hartzen
da orain, baita pertsonen arteko elkarrekintzako eta komunikazioko
elementutzat ere. Gaur egun herritarrak subjektu digitaltzat hartze-
ra eramaten gaitu teknologiak Herritarrentzako eskumen digitalen
Europako Esparruak (DigComp) gogorarazten digunez. Era berean,
Delors Txostenean zein Garapen Jasangarriko Helburuetan, kali-
tatezko hezkuntza eta pertsona guztientzako aukera-berdintasuna
bultzatzea da helburua, eta Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologien
bidez sendotu daitezke helburu horiek.
Gure prozesu eta gizarte-harremanen digitalizazioak lehen adierazitako marko eta gomendioen ildotik joan behar
du. Horrenbestez, hezkuntza-prozesuen digitalizazioak ez ditu inoiz ahaztu behar hezkuntza-politiken gida izan
behar duten balioak.
4
Balio horien artean ditugu ekitatea, elkarrekikotasuna
eta justizia soziala.
Ekitatea: lankidetza-ikaskuntzarako teknologiek
(edo ikaskuntza eta ezagutzaren teknologiek) infor-
mazio bera baliatzea eta kultura-ezagutzak eskuratzea
ahalbidetzen dute, pertsona jaio edo garatu den tes-
tuinguru soziala edozein izanda ere. Horretarako beha-
rrezkoa da pertsona guztiak, edozein kondizio eta posi-
zio dutela ere, teknologia horiek baliatu ahal izatea eta
ingurunean moldatzeko oinarrizko eskumenak garatu
ditzatela.
Elkarrekikotasuna: berdinen arteko harremanak
ezartzea ere ahalbidetzen dute teknologia horiek, bes-
tela kasu askotan ezinezkoak izango liratekeen bitarte-
koak eta baliabideak partekatzea eta sinergiak sortzea
ahalbidetzen baitute. Horrela, ikaskuntza bateratu eta
lankidetzazkoa sustatzen da.
Justizia soziala: LIT Lankidetza Ikaskuntzarako
Teknologiak (Ikaskuntza eta Ezagutzaren Teknologiak)
lagungarriak izan daitezke pertsona bakoitzaren abia-
puntu-mailak berdintzeko eta aukera-berdintasuna
emateko. Gainera, justizia sozial hori benetakoa ez
den egoerak eta testuinguruak ageriko egin ditzake-
te teknologia horiek, baita ekintza kolektiboaren bi-
dez teknologia horiek eraldatzen lagundu ere.
Azken urte hauetan aldaketa ez-linealak gertatu dira
teknologiaren garapenean eta haren erabilgarritasu-
nean: alde batetik aurrera egin dute mundu digitala-
rekin lotutako gailuek, eskaintzak eta metodologiak;
baina, bestetik, beste zenbait elementuk –hala nola
sarbideak, ezagutzak eta baliabideen aprobetxamen-
duak metodologia berritzaileetarako– ez dute erritmo
berean aurrera egin.
Digitalizazioa olatu bat da, olatu horretan murgilduta
geunden COVID-19aren pandemiaren aurretik, eta
pandemiak bizkortu egin du olatu horren aurreraka-
da. Pertsona bakoitza olatu horren puntu desberdin
batean kokatuta dagoela egiaztatzea ahalbidetu du
horrek, eta ondorio desberdinekin kokatuta dagoela,
hain zuzen ere. Funtsezkoa da digitalizazioaren era-
bilgarritasunak digitalizazioaren beraren erabilera
etiko, arrazional, justu eta efizientea ematea.
5
Duela gutxira arte, IKT Informazioaren eta Komuni-
kazioaren Teknologiak ziren hizpide, eta berritutako
bertsioetan haien elementu erlazionala hasi da kontuan
hartzen, HIKT Harremanaren, Informazioaren eta Ko-
munikazioaren Teknologiak esaten zaielarik. Egun-egun-
goenak diren ikuspegietatik begiratuta, LIT Lankidetza
Ikaskuntzarako Teknologiez (Ikaskuntza eta Ezagutza-
ren Teknologiak ere deitzen zaie) hitz egitea plantea-
tzenda,zeinenbidezteknologiarenesparrusozialaplan-
teatzenden,etazerbitzuarenikuspegiak,aldiz,pertsona
batzuk beren ingurune eta klase sozial berekoak ez diren
beste batzuekin lankidetzan oinarrituta elkarrekintzan
aritzera eramango ditu. Gaur egun argi dugu teknologia
ezagutzari lotutako elementu bat dela eta betiere per-
tsonen lankidetzan, parte-hartzean eta ahalduntzean
oinarritutako testuinguru batean gertatzen dela. Zentzu
horretan, beste gogoeta-ildo batek APT Ahalduntzea-
ren eta Parte-hartzearen Teknologiak deitu nahi ditu
teknologia horiek, eta pertsona batzuek beste batzue-
kin eragiteko duten gaitasuna indartzea dute ardatz.
Ildo horretan, paradigma berriek erakusten dute
teknologiarekiko harremanaren gidalerroak zera
hartu beharko lukeela kontuan, nola jarduten du-
gun, nola ikasten dugun eta errealitatea nola eral-
datzen dugun. Horregatik, lehen hurbilketa-fase ba-
tean ikastegiak edo erakundeak gailuen erabileran
ipintzen bazuen arreta, aplikazioen domeinura iga-
ro da fokua bigarren fase batean. Gaur egun, hiru-
garren fase batean, gure bizitzan garatzea ahalbi-
detuko diguten gaitasunak eskuratzea izango
litzateke ardatza, gailuez eta aplikazioez haratago.
6
ldo horretan, funtsezkoa da gure munduan ikuspegi
digital betetik elkarreragitea ahalbidetzen duten gai-
tasunak zeintzuk diren argitzea. Ondoren adierazten
direnak izango lirateke oinarrizko gaitasunak:
Informazioa kudeatzen ikastea.
Komunikazio eraginkor eta aberats bat garatzeko
gai izatea.
Eduki digitalak indibidualki eta taldean produzi-
tzea.
Harremaneko eta laneko ingurune seguruak ezar-
tzea.
Egunerokoan sortzen diren arazoak bideratzea.
Errealitatea eraldatzeko proposamenak egitea eta
jardutea.
Elementu horiek dira gaitasun digitalaren oinarrizko
sei elementuak, herritar garen aldetik gure inguru-
nearekin elkarreragitea ahalbidetzen digutenak.
Sare sozialak eta ikaskuntza-sareak ezartzea dakar
gaitasun horiek kudeatu eta garatzeak, eta horrekin
batera testuinguru jakin batzuk sortzea, zeinetan
beste pertsona batzuekiko harremanak teknologia-
rekin, pertsonekin eta munduarekin dugun harre-
manaren ikuspegi humanoago bat bultzatzen duen.
Horrela, komunikazio-kanal berriak, eta berdinen
eta desberdinen arteko lankidetza-kanalak sortu
daitezke.
7
Honako hauek garatzea ahalbidetzen du gaitasun horrek:
Belaunaldi arteko ikaskuntza-proiektu digitalak.
Ikastegi arteko edo erakunde arteko ikaskun-
tza-proiektu digitalak.
Erakunde arteko ikaskuntza-proiektu digitalak tes-
tuinguru sozialetan.
Beste lankidetza-proiektu mota batzuk: organizazio
arteko ikaskuntzak, elkarrekintzako ekintza puntualak,
sektore konkretuei zuzendutako lan-programak, besteak
beste.
Horregatik guztiagatik, ikusten da LIT Lankidetza Ikas-
kuntzarako Teknologien (edo Ikaskuntza eta Ezagu-
tzaren Teknologiak) erabilerak pertsonen garapena eta
ezagutza bultza dezakeela, eta horrekin batera gure
muga sozialetatik haratago doan taldekako lana, beste
herrialde, beste testuinguru, beste ingurune
eta abar batzuetako jendearekin dugun lankide-
tza, eta maila pertsonal eta kolektiboen siner-
giak sortzea ahalbidetzen duena, sinergia horiek
hazkunde indibiduala pertsona gisa, eta erakun-
de eta komunitateetako zati gisa ahalbidetzen
duelarik.
8
Teknologiak hezkuntza- eta gizarte-arloan duen zereginak gogoeta
estrategiko bat inplikatzen du erakundearen edo ikastetxearen hel-
buruak, misioa eta hezkuntza-proiektua lortzeko nola lagun dezakeen
ikusteko. Gogoeta hori laneko oinarrizko dokumentuetan islatuta
egotea komeni da. Ondoren, dokumentuetan gogoeta egin eta es-
plizitatu beharreko arloetako zenbait aipatuko ditugu.
A. Ikastegiari/erakundeari dagokionez
Pertsona guztientzako aukera-berdintasuna bermatu behar dute
hezkuntza-proiektuek. Urteko plan batean islatu behar da hori, zei-
nean LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiek (Ikaskuntza eta Eza-
gutzaren Teknologiak) atal berezi bat behar duten, bai eta hezkun-
tza-proiektuaren zati den politika digitaleko dokumentuan ere. Ikas-
tegiaren proiektua gidatzen duten balioek (inklusioa, parte-hartzea,
genero-ekitatea, justizia...) lanaren alderdi honetan ere izan behar
dute isla.
3.	Inplikazioak antola-
menduari dagokionez
9
Horrela digitalizazio-plan bat ezarri daiteke epe labur
eta ertainera, sortzen diren arazoei erantzun espezifiko
bat emateko. Gainera, plan horiek berrikusteak teoria
kokatzea eta errealitatera egokitzea ahalbidetzen du.
Kontuan hartu beharreko alderdien artean Irakaskun-
tzako Gaitasun Digitalaren Markoak adierazten dituen
honako elementu hauek daude:
1. Informazioa:
Informazio digitalaren kudeaketa: euskarri fisikoak,
komunikazioaren aukeraketa, erreferentziazko hodeia
eta datu pribatuen kudeaketa aztertzea.
Informazioaren erabilera arrazoizko eta kritikoa
modu orekatu batean.
2. Komunikazioa:
Ikaskuntza-ingurune birtualen aukeraketa: beste
zenbait alderdiren artean, irisgarritasuna aztertu behar
da, ikaskuntza hori jaso dezaketen pertsonen anizta-
sunari, ikaskuntza hori erabiltzeko erraztasunari, segur-
tasunari, araudiari, ikaskuntza hori nork erabiliko duten
eta edukien kudeaketari erantzunez.
Sareko komunikazioaren azterketa eta sare sozialen
erabilera ikastegi edo erakundeetatik.
3. Edukien sorrera:
Edukien garapena eta eduki horien argitalpena.
Baliabide digitalen kontsumitzaile hutsak izatea sai-
hestea eta edukiak ikuspegi kritiko eta aberasgarri ba-
tekin sortzea.
Edukien arteko lotura, erlazio eta dependentziak
ezartzea, eta horiek gaian edo pertsonetan duten eragi-
na identifikatzea.
4. Segurtasuna:
Prestakuntza-kanal seguruak ezartzea.
Segurtasun-arazoen aurrean jarduten jakitea.
5. Arazoen konponbidea:
Erabiltzaileek sortutakoak.
10
Gailuen erabilerak eragindakoak.
Kanpo-agenteek eragindakoak.
Informazioaren kudeaketa-arazoak.
Antolamendu-arloan, honako atal hauek barnean har-
tuak dituzten elementuak bildu beharko ditu proiektu
pedagogikoak:
Digitalizazio-plan koherente eta koordinatua ikas-
tegian edo erakundean, bai eta proiektua eta jarduerak
partekatzen dituzten ikastegi edo erakundeen artean
ere.
Elementu metodologiko berrien bultzada sendotze-
ko bitarteko bat izan behar du digitalizazioak: flipped
classroom, proiektuen araberako ikaskuntza, lankide-
tza-ikaskuntza, besteak beste; hau da, lan-dinamikak eta
ikaskuntza-irakaskuntza prozesuaren arrakasta sendo-
tzen dituzten elementu metodologikoak.
LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiak (Ikas-
kuntza eta Ezagutzaren Teknologiak) erabiltzea ikaskun-
tza aktiboa, ikaskuntzaren pertsonalizazioa eta ikasleen
protagonismoa sustatzeko. Horretarako, IDU Ikaskuntza
Diseinu Unibertsala ikuspuntu metodologikoa hartzen da
erreferentzia gisa, zeinak askotariko euskarriak erabiltzea
eskatzeaz gain, metodologia zuzentzen zaien pertsonen
aniztasunaren espezifikotasunei erantzutea ere eskatzen
duen.
Erreminta digitalen erabilera koherentea. Ikastegi edo
erakundeak irteera-profil bat izango du ezarria gaitasun
digitalaren esparruan, baita ikaskuntza-antolakuntzako
ingurune bat ere erakundeak definitutako metodologia,
baliabide eta aplikazioen definizio batekin.
Steam Estrategiaren osagaiak indartu behar ditu di-
gitalizazioak, hala nola STEAM esparruan bokazio eta
nahi profesionalak inspiratzea, arreta bereziak eskainiz
ikasleei, etorkizuneko erronkak direla-eta behar bezala
prestatzeko.
11
Sarbide- eta sustapen-ekintzei dagokienez:
Teknologiarako sarbidea bermatzen da, pertsona
bakoitzak bizi duen egoera sozialerako egokiak diren
bitarteko, plataforma eta baliabideak emanez.
Gaitasun digitalen garapena errazten eta babes-
ten da zenbait bitartekoren bidez.
Pertsona horien prestakuntza eta elkarrekintza sen-
dotzen duten gailu eta lan-sareen kudeaketarako lan-
gile kualifikatuak eskueran jartzen dira.
Baliabide digitalen normalizazioaren aldeko apus-
tua egiten da.
Esperientzien trukea errazten eta sustatzen da
ikaskuntza-sareetan.
12
B.Irakasleak/hezitzaileak:
Ezagutzak, baliabideak eta trukeguneak izan behardituz-
te hezitzaileek hezkuntza-proposamen hauek garatzeko,
eta, hori horrela, ona izango litzateke honako elementu
hauei lotutako ekintzak aztertzea eta proposatzea:
Hezkuntza-proiektuan integratutako prestakun-
tza-plana eskaintzen da, gaitasun digitalari lotutako
zenbait alderdi biltzen dituena.
Baliabide digitalak funtsezkoak dira programazio di-
daktikoan, eta baliabide horiek partekatzen dira.
Irakasle- eta hezitzaile-sareen lana bultzatzen da
ikaskuntza-esperientziak eta baliabideak partekatu eta
komunikazioa sendotzeko.
Metodologien ikaskuntza-sekuentziak bilatzen dira,
gaitasun digital eta profesionalen egokitzapena eta
lorpena mailaz maila ahalbidetze aldera, beldurrak eta
erreparoak gaindituz.
Irakaskuntzako gaitasun digitala garatzea ahalbi-
detzen duten erakunde eta elkarteekin parte hartzea,
eta gaitasun hori behar bezala eta modu erakargarrian
garatzea hezitzaile zein ikasleentzat, batez ere azken
horiei dagokienez.
Hezkuntza-arloan inplikatutako agenteen arteko
komunikazio eta esperientzien trukea sendotzen du-
ten topaketak antolatzen dira.
13
C. Erakunde publikoak:
Erakunde publikoek funtsezko zeregina dute tekno-
logia horien txertatzean, egokitzapenean eta erabile-
ran, sustatu egin baititzakete hezkuntza formalaren zein
hezkuntza ez-formalaren esparruan. Gure gogoetan on-
dorengo jardun-ildoetan erraztasunik ote dagoen jakin
behar dugu.
Teknologiarako sarbidea bermatzen da baliabide
material eta giza baliabideen bidez, modu ekitatibo ba-
tean.
Ezagutza eta gaitasun digitalen garapena errazten
eta babesten da zenbait bitartekoren bidez.
Baliabide digitalen normalizazioaren aldeko apustua
egiten da.
Esperientzien trukea errazten eta sustatzen da ikas-
kuntza-sare eta ikaskuntza-esperientzien bidez.
D. Ikastegi/erakundearekiko kanpo-agenteak:
Teknologiak txertatzea errazteko lan-sareak susta-
tzeaz aipatzen ari garenaren ildotik, eta aldi berean tek-
nologia horien erabilerak gure ingurune hurbilenaren eta
urrunagoko beste batzuen garapena errazteko, honako
ekarpen hauek balioestea ere komeni da:
Inguruneko gizarte-eragileekiko eta bertan dauden
baliabideekiko harremana indartzen da.
Garapen hori sendotzen duten plataforma eta pro-
grametan laguntzen da.
Lan- eta ikaskuntza-sareetan parte hartzen da.
Erakunde eta sailen arteko harremanak sortzen dira
ezagutzaren eta esperientzien transmisioa sendotzeko.
14
4. 	Inplikazioak lan egiteko
moduei dagokienez
Arestian adierazitako gogoetek ikasgelan zein taldetan
burutzen diren lan egiteko moduetan izan behar dute
isla. Ondoren, galde-sorta txiki bat proposatzen da,
SELFIE (Self-reflection on Effective Learning by Fos-
tering Innovation through Educational technology) eta
haren laguntza galde-sortan oinarritutakoa, ingurune
digitalek eskatzen dizkiguten lan egiteko moduak ego-
kitzeko premiak identifikatzen ahalbidetu dezakeena.
Hezitzaile gisa...
... teknologiak erabiltzen ditut irakaskuntza eta ikaskun-
tza efizienteagoak izan daitezen.
... teknologia digitalak erabiltzen ditut irakasteko modu
berriak entseatzeko.
... hezitzaileen sare eta taldeetan parte hartzen dut.
... teknologia digitalak erabiltzen ditut irakaskuntza lan
egiten dudan pertsonen premia indibidualetara egoki-
tzeko.
... kreatibitatea sustatzeko erabiltzen ditut teknologia di-
gitalak.
... Internetetik lortutako edo sare sozialen bidez parteka-
tutako informazioa kritikoki aztertzen irakasten dut.
... ikasleek lagun dezaten edo lanak taldean egin ditzaten
laguntzeko erabiltzen ditut teknologia digitalak.
… ikasleei egiten diren ikasgai edo ekintzetan beren abi-
lezia digitalak garatzeko aukera emateko erabiltzen ditut
teknologia digitalak.
… injustiziako, inekitateko, eta abarreko egoerak eralda-
tzera bideratuta dauden ekintzak proposatzeko erabil-
tzen ditut teknologiak.
15
… ikasleak beste talde batzuekin edo beren inguruneare-
kiko desberdinak diren beste errealitate batzuekin konek-
ta daitezen erabiltzen ditut teknologiak.
… ezagutzak ez ezik, gaitasunak eta jarrerak ere ebalua-
tzeko erabiltzen ditut teknologia digitalak.
… ikasleek beren ikaskuntza propioa eta beste batzuena
ebalua dezaten erabiltzen ditut teknologia digitalak.
Nire ikastegi/erakundean...
... estrategia digitalaren garapenean parte hartzen dut.
... ikaskuntza eta irakaskuntzako prozesuetan teknologia
digitalaren erabilerak dituen emaitzen berrikuspenean
parte hartzen dut.
... ikaskuntza teknologiei buruzko esperientziak trukatzen
ditut nire kideekin.
... eduki digitala sortzen dut irakaskuntzarako eta ikas-
kuntzarako.
... modu seguru eta arduratsu batean nola jokatu behar
den erakusten dut, linean zein deskonexio-uneetan.
… estrategia digital xehatua daukagu.
… erabilgarri dauden ikaskuntzako material digitalak
kalitatezkoak dira.
… nire ikastegi/erakundeak hornitzen dituen ingurune
digitalak erabilerrazak dira.
… pertsona guztiek teknologia digitalerako sarbide
nahikoa dute etxean.
… ikaskuntza eta irakaskuntzako prozesuetan teknolo-
gia digitalak erabiltzera animatzen naute.
… inguruneko erakundeekin aliantzak eta konexioak
sortzera animatzen naute, edukietan zein abilezia di-
gitalen garapenean lan egiteko.
16
Erakunde/ikastegian teknologia digitalak erabiltzen
direnean...
… errazagoa da ikasleen premia indibidualei erantzutea.
… errazagoa da ikaskuntza haien interes propioekin erla-
zionatzea.
… modu independenteagoan ikasten da.
… errazagoa da sareak sortzea beste hezitzaile batzuekin.
… errazagoa da hezkuntza-prozesuan laguntzen duten
beste erakunde batzuekin aliantzak sortzea.
… errazagoa da ebaluatzea, ez ezagutza soilik, baita gaita-
sunak eta jarrerak ere.
Familia gisa...
… digitalizazioaren funtsezko elementu batzuk ulertzen di-
tut: informazioa, komunikazioa eta segurtasuna.
… erakunde/ikastegiaren bizitzan parte hartzen dut, baita
gaitasun digitaleko alderdietan ere: gailuen erabilera, pla-
taformak, hitzaldiak, komunikazioak, eta abar.
17
5. Inplikazioak ekintza
konkretuei dagokienez
LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologien (Ikaskuntza
eta Ezagutzaren Teknologiak) estrategia egoki bat ga-
ratzeko ondoren adierazitako eta erreferentzietan aipa-
tutako atalak kontuan hartzea komeni da.
Materialak sortzeari dagokionez:
Materialek seguruak izan behar dute, egiletza-es-
kubideak errespetatu, Creative Commons lizentzia bati
jarraitu, betiere sekuentziatuak eta eboluzio-garapenari
egokituak.
Materialen xede-publikoa hartu behar da kontuan,
eta malguak, moldagarriak eta berrerabilgarriak izan
behar dute.
Formatu estandarrak hartu behar dira kontuan, ahal
den neurrian HBI Hezkuntza Baliabide Irekiak patroia-
rekin eta Software Libreko estandarrekin.
Materialek bisualak izan behar dute gehienez, batez
ere ikaskuntza-irakaskuntzako prozesu egoki bat bila-
tzen bada. Plataforma ugarik sendotzen dute material
horien erabilera.
Talde-lana eta hezkuntza-proiektuan onesten diren
balioen garapena sustatu behar dute materialek.
18
Ikaskuntza-esperientziei dagokienez:
Elementuak sortu behar dira ikaskuntza-esperien-
tziak esanguratsuak izan daitezen. Horretarako, asko-
tariko baliabideak beharko dira: infografiak sortu, kon-
tzeptuzko mapak, argazkia, giro-musika, podcastak, iko-
noak, marrazkiak, elementu bektorialak.
Informazioaren eta webguneen iragazketa eta an-
tolamendu on bat prestatzea eta erabiltzea komeni da:
bilatzen edo aurkitzen dugun informazioa bizkor sailka-
tzen, gordetzen eta berreskuratzen jakitea.
Denbora kudeatzeko estrategiak eduki behar ditu-
gu: denborak mugatzen ikasi beharra dago, materialak
lantzeko zein material horiek zuzentzeko. Teknologiaren
arrazoizko erabilera batetik egin behar dugu hori.
Garrantzitsua da eskolak konektatzen dituzten
lan-programak sendotzea eta horretarako komunika-
zioko zein prestakuntzako plataformak erabiltzea.
Horren adibide dira Sare Hezkuntza proiektuak edo
zenbait komunikazio-elementu, hala nola Amarauna,
Procomún, Steam, eta abar.
Bestela haiekin harremanetan jartzea zaila izango li-
tzatekeen errealitate eta kolektiboekin konexio erreala
edo birtuala ahalbidetzen duten esperientziak.
Beste zenbait alderdi orokorragoak:
Online komunikazio eraginkor eta zuzenduaren era-
bilera bermatu behar da.
Softwareak zein hardwareak irisgarriak izan behar
dute: egoerarako egokienak izan behar dute gailuek,
eta plataformek, doakoak izateaz gain, alderdi etiko
eta sozialak gehien errespetatzen dituztenak izan behar
dute.
Teknologienerabilerakarrazoizkozeinharremanezko
elementuak garatu behar ditu, elementu emozionalak,
eta abar.
19
6. Erreferentziazko tresnak
ERREFERENTZIAZKO DOKUMENTUAK
• Marco común de la competencia digital docente
• Marco de referencia de la competencia digital docente
• Berritzegune Nagusia: irakasleen konpetentzia digitala
• STEAM estrategia
• Ikaskuntza Diseinu Unibertsala
• El aula del futuro
• Hezkuntzan ere librezale
• Juventud y tecnologías digitales: espacios de ocio, participación y
aprendizaje
• Virtual Educa
TRESNAK ETA PROPOSAMENAK
• Gasteizko Berritzeguneko IKT baliabideak
• Amarauna
• Khan Academy
• Apuntes Marea Verde
• Banco de recurso educativos digitales
• Manual para el teletrabajo docente
• Herramientas y servicios TIC abiertos para Educación
• Centro nacional de desarrollo curricular en sistemas no
propietarios
• Proyecto Crea
20
Ondoren, interesgarriak izan daitezkeen estekak aurkituko dituzu.
Ikaskuntzarako teknologiak modu kontziente e inklusiboan erabiltzeko gida

Contenu connexe

Similaire à Ikaskuntzarako teknologiak modu kontziente e inklusiboan erabiltzeko gida

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...
Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...
Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...txiotxio
 
310020e pub isei_competencia_digital_e
310020e pub isei_competencia_digital_e310020e pub isei_competencia_digital_e
310020e pub isei_competencia_digital_etxiotxio
 
Aldizkari proiektua
Aldizkari proiektuaAldizkari proiektua
Aldizkari proiektua4superneskak
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanMaitane Zumeta
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanMaitane Zumeta
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanMaitane Zumeta
 
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuan
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuanIk tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuan
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuanmagis003
 
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakia
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakiaIk tak, eskuntza aireberritzeko aitzakia
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakiaanetxu8
 
Uztaiak taldea
Uztaiak taldeaUztaiak taldea
Uztaiak taldeappardo005
 
Uztaiak taldea
Uztaiak taldeaUztaiak taldea
Uztaiak taldeappardo005
 
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA Usutxu
 
Siiintesia
SiiintesiaSiiintesia
Siiintesialauburu4
 
From digital an audiovisual competence tomedia competence
From digital an audiovisual competence tomedia competenceFrom digital an audiovisual competence tomedia competence
From digital an audiovisual competence tomedia competenceikasizhazi
 
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakia
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakiaIKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakia
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakiaariadnatkd
 
Laburpena, txikiweb, telebista
Laburpena, txikiweb, telebistaLaburpena, txikiweb, telebista
Laburpena, txikiweb, telebistalanmodularra
 

Similaire à Ikaskuntzarako teknologiak modu kontziente e inklusiboan erabiltzeko gida (20)

Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...
Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...
Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia – Mar...
 
310020e pub isei_competencia_digital_e
310020e pub isei_competencia_digital_e310020e pub isei_competencia_digital_e
310020e pub isei_competencia_digital_e
 
Hausnarketa
HausnarketaHausnarketa
Hausnarketa
 
Aldizkari proiektua
Aldizkari proiektuaAldizkari proiektua
Aldizkari proiektua
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzan
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzan
 
Iktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzanIktak lehen hezkuntzan
Iktak lehen hezkuntzan
 
Aldizkaria
AldizkariaAldizkaria
Aldizkaria
 
Txostenaaaaaaa
TxostenaaaaaaaTxostenaaaaaaa
Txostenaaaaaaa
 
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuan
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuanIk tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuan
Ik tek abantaila anitzak eskaintzen dituzte ikasketa prozesuan
 
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakia
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakiaIk tak, eskuntza aireberritzeko aitzakia
Ik tak, eskuntza aireberritzeko aitzakia
 
Uztaiak taldea
Uztaiak taldeaUztaiak taldea
Uztaiak taldea
 
Uztaiak taldea
Uztaiak taldeaUztaiak taldea
Uztaiak taldea
 
Uztaiak
UztaiakUztaiak
Uztaiak
 
Hausnarketa
HausnarketaHausnarketa
Hausnarketa
 
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA
IKT-AK, HEZKUNTZA AIREBERRITZEKO AITZAKIA
 
Siiintesia
SiiintesiaSiiintesia
Siiintesia
 
From digital an audiovisual competence tomedia competence
From digital an audiovisual competence tomedia competenceFrom digital an audiovisual competence tomedia competence
From digital an audiovisual competence tomedia competence
 
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakia
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakiaIKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakia
IKT-ak, hezkuntza aireberritzeko aitzakia
 
Laburpena, txikiweb, telebista
Laburpena, txikiweb, telebistaLaburpena, txikiweb, telebista
Laburpena, txikiweb, telebista
 

Plus de Irekia - EJGV

Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...
Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...
Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...Irekia - EJGV
 
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko batIrekia - EJGV
 
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”Irekia - EJGV
 
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...Irekia - EJGV
 
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...Irekia - EJGV
 
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83Irekia - EJGV
 
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...Irekia - EJGV
 
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunak
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunakSilver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunak
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunakIrekia - EJGV
 
Consumo y preferencias de la generación silver
Consumo y preferencias de la generación silverConsumo y preferencias de la generación silver
Consumo y preferencias de la generación silverIrekia - EJGV
 
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurrean
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurreanLa sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurrean
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurreanIrekia - EJGV
 
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023Irekia - EJGV
 
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82Irekia - EJGV
 
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Irekia - EJGV
 
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Irekia - EJGV
 
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028Irekia - EJGV
 
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028Irekia - EJGV
 
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...Irekia - EJGV
 
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdf
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdfGizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdf
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdfIrekia - EJGV
 
II Plan Estratégico de Servicios Sociales
II Plan Estratégico de Servicios SocialesII Plan Estratégico de Servicios Sociales
II Plan Estratégico de Servicios SocialesIrekia - EJGV
 
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjero
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjeroPercepciones y actitudes hacia la población de origen extranjero
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjeroIrekia - EJGV
 

Plus de Irekia - EJGV (20)

Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...
Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...
Comportamiento electoral en las pasadas elecciones / Hauteskundeen aurrean he...
 
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat
“Haurdunaldia hobe tabakorik gabe” izenburua duen gida espezifiko bat
 
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”
Guía para el embarazo, bajo el título “El embarazo mejor sin tabaco”
 
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...
Gida praktiko erretzearen ondorio kaltegarriei buruz kontzientziatzeko eta oh...
 
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...
Guía práctica para concienciar sobre los efectos perjudiciales de fumar y ayu...
 
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 83
 
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...
Hauteskunde Autonomikoetarako boto aurreikuspena / Previsión de voto para Ele...
 
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunak
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunakSilver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunak
Silver belaunaldiaren kontsumoa eta lehentasunak
 
Consumo y preferencias de la generación silver
Consumo y preferencias de la generación silverConsumo y preferencias de la generación silver
Consumo y preferencias de la generación silver
 
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurrean
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurreanLa sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurrean
La sociedad vasca ante el futuro / Euskal gizartea etorkizunaren aurrean
 
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023
Estudio de hábitos de consumo 2023 / Kontsumo-ohituren azterketa 2023
 
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82
Euskal Soziometroa / Sociómetro Vasco 82
 
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
 
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
Elecciones Autonómicas / Hauteskunde Autonomikoak
 
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028
Euskadiko Osasun Mentaleko Estrategia 2023 – 2028
 
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028
Estrategia de Salud Mental de Euskadi 2023 – 2028
 
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...
Economia circular y gestión de residuos / Ekonomia zirkularra eta hondakinen ...
 
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdf
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdfGizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdf
Gizarte Zerbitzuen II. Plan Estrategikoaeu.pdf
 
II Plan Estratégico de Servicios Sociales
II Plan Estratégico de Servicios SocialesII Plan Estratégico de Servicios Sociales
II Plan Estratégico de Servicios Sociales
 
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjero
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjeroPercepciones y actitudes hacia la población de origen extranjero
Percepciones y actitudes hacia la población de origen extranjero
 

Ikaskuntzarako teknologiak modu kontziente e inklusiboan erabiltzeko gida

  • 2. 1. Aurkezpena 2. Funtsezko elementuak proposamen inklusibo baterako 3. Inplikazioak antolamenduari dagokionez 4. Inplikazioak lan egiteko moduei dagokienez 5. Inplikazioak ekintza konkretuei dagokienez 6. Erreferentziazko tresnak aurkibidea
  • 3. (H)ABIAN 2030 gizarte eraldaketarako hezkuntza-estrategiaren markoan, ikuspegi metodologikoek oso dimentsio garrantzitsua dute, eta ondoren aipatzen diren indar-lerroak dira horren adierazpide konkretua: 2. indar-ideia Gizarte Eraldaketarako Hezkuntzaren ikuspegi politiko-pedagogikoak txerta daitezen sustatzea eta indartzea. 3. indar-ideia Eskubideen ikuspegia txerta dadin sustatzea eta indartzea. 4. indar-ideia Tokiko-global ikuspegia txerta dadin sustatzea eta indartzea. Agenteen arteko topaketa eta praktikan oinarritutako ikaskuntza ere gizarte eraldaketarako hezkuntza horren e- zaugarri dira. Horretarako, GLEA Garapenerako Lankidetzaren Euskal Agentziatik zenbait topaketa proposatu ditugu hezkuntza-agenteekin, eta gogoetak, ikerketa-planak eta esperientzia konkretuak planteatu ditugu to- paketa horietan. Heziketa Topaketa deitutako topaketa horietan lekua ere izan da, halaber, baterako ikaskun- tzak sortzeko esperientziei, ibilbideari eta planteatutako ikerketei dagokienez. Heziketa Topaketen ekimen hori GLEAren 2017-2020 aldiko GOLDATU Ekintza Planean agertzen da, ekintzarako prestakuntza ildoaren barruan. 1. Aurkezpena 2
  • 4. Gida honekin jarraipena ematen diegu zenbait argitalpen eta ikus-entzunezko baliabideri, zeinen xedea ikuspegi metodologiko desberdinak txertatzeko gako, ikuspegi, metodologia, estrategia eta baliabideak ematea den, zenbait ikuspegi metodologiko txerta- tzeko pistak eskaintze aldera. Zehazki, BKT Berrikuntzarako eta Komunikaziorako Teknologietatik LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologietara nola aurrera egitea- ri buruzko 2020ko otsailaren 14an egin zen IV. Heziketa Topaketa- tik ateratako gogoeta eta ikaskuntzekin, eta Enrique Clementeren ekarpenarekin, lan-gida hau landu dugu ikaskuntzarako teknologiak txertatzeko prozesuak martxan jartzea bultzatzeko eta, batez ere, lankidetza-ikaskuntza bultzatzeko. Gida horren osagarri gisa gida- ren beraren laburpen bat kontsulta dezakezu hemen, baita Heziketa Topaketa horretan partekatutako informazioa ere. 3
  • 5. 2. Funtsezko elementuak proposamen inklusibo baterako Ikaskuntzaren eta komunikazioaren teknologiek gure bizimoduak eraldatu dituzte, baita arlo pertsonalean eta sozialean garatzeko gure moduak ere. Orain arte informazioaren eta komunikazioaren ku- deaketatzat hartua izan dena bizitzaren ikaskuntzaren zatitzat hartzen da orain, baita pertsonen arteko elkarrekintzako eta komunikazioko elementutzat ere. Gaur egun herritarrak subjektu digitaltzat hartze- ra eramaten gaitu teknologiak Herritarrentzako eskumen digitalen Europako Esparruak (DigComp) gogorarazten digunez. Era berean, Delors Txostenean zein Garapen Jasangarriko Helburuetan, kali- tatezko hezkuntza eta pertsona guztientzako aukera-berdintasuna bultzatzea da helburua, eta Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologien bidez sendotu daitezke helburu horiek. Gure prozesu eta gizarte-harremanen digitalizazioak lehen adierazitako marko eta gomendioen ildotik joan behar du. Horrenbestez, hezkuntza-prozesuen digitalizazioak ez ditu inoiz ahaztu behar hezkuntza-politiken gida izan behar duten balioak. 4
  • 6. Balio horien artean ditugu ekitatea, elkarrekikotasuna eta justizia soziala. Ekitatea: lankidetza-ikaskuntzarako teknologiek (edo ikaskuntza eta ezagutzaren teknologiek) infor- mazio bera baliatzea eta kultura-ezagutzak eskuratzea ahalbidetzen dute, pertsona jaio edo garatu den tes- tuinguru soziala edozein izanda ere. Horretarako beha- rrezkoa da pertsona guztiak, edozein kondizio eta posi- zio dutela ere, teknologia horiek baliatu ahal izatea eta ingurunean moldatzeko oinarrizko eskumenak garatu ditzatela. Elkarrekikotasuna: berdinen arteko harremanak ezartzea ere ahalbidetzen dute teknologia horiek, bes- tela kasu askotan ezinezkoak izango liratekeen bitarte- koak eta baliabideak partekatzea eta sinergiak sortzea ahalbidetzen baitute. Horrela, ikaskuntza bateratu eta lankidetzazkoa sustatzen da. Justizia soziala: LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiak (Ikaskuntza eta Ezagutzaren Teknologiak) lagungarriak izan daitezke pertsona bakoitzaren abia- puntu-mailak berdintzeko eta aukera-berdintasuna emateko. Gainera, justizia sozial hori benetakoa ez den egoerak eta testuinguruak ageriko egin ditzake- te teknologia horiek, baita ekintza kolektiboaren bi- dez teknologia horiek eraldatzen lagundu ere. Azken urte hauetan aldaketa ez-linealak gertatu dira teknologiaren garapenean eta haren erabilgarritasu- nean: alde batetik aurrera egin dute mundu digitala- rekin lotutako gailuek, eskaintzak eta metodologiak; baina, bestetik, beste zenbait elementuk –hala nola sarbideak, ezagutzak eta baliabideen aprobetxamen- duak metodologia berritzaileetarako– ez dute erritmo berean aurrera egin. Digitalizazioa olatu bat da, olatu horretan murgilduta geunden COVID-19aren pandemiaren aurretik, eta pandemiak bizkortu egin du olatu horren aurreraka- da. Pertsona bakoitza olatu horren puntu desberdin batean kokatuta dagoela egiaztatzea ahalbidetu du horrek, eta ondorio desberdinekin kokatuta dagoela, hain zuzen ere. Funtsezkoa da digitalizazioaren era- bilgarritasunak digitalizazioaren beraren erabilera etiko, arrazional, justu eta efizientea ematea. 5
  • 7. Duela gutxira arte, IKT Informazioaren eta Komuni- kazioaren Teknologiak ziren hizpide, eta berritutako bertsioetan haien elementu erlazionala hasi da kontuan hartzen, HIKT Harremanaren, Informazioaren eta Ko- munikazioaren Teknologiak esaten zaielarik. Egun-egun- goenak diren ikuspegietatik begiratuta, LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiez (Ikaskuntza eta Ezagutza- ren Teknologiak ere deitzen zaie) hitz egitea plantea- tzenda,zeinenbidezteknologiarenesparrusozialaplan- teatzenden,etazerbitzuarenikuspegiak,aldiz,pertsona batzuk beren ingurune eta klase sozial berekoak ez diren beste batzuekin lankidetzan oinarrituta elkarrekintzan aritzera eramango ditu. Gaur egun argi dugu teknologia ezagutzari lotutako elementu bat dela eta betiere per- tsonen lankidetzan, parte-hartzean eta ahalduntzean oinarritutako testuinguru batean gertatzen dela. Zentzu horretan, beste gogoeta-ildo batek APT Ahalduntzea- ren eta Parte-hartzearen Teknologiak deitu nahi ditu teknologia horiek, eta pertsona batzuek beste batzue- kin eragiteko duten gaitasuna indartzea dute ardatz. Ildo horretan, paradigma berriek erakusten dute teknologiarekiko harremanaren gidalerroak zera hartu beharko lukeela kontuan, nola jarduten du- gun, nola ikasten dugun eta errealitatea nola eral- datzen dugun. Horregatik, lehen hurbilketa-fase ba- tean ikastegiak edo erakundeak gailuen erabileran ipintzen bazuen arreta, aplikazioen domeinura iga- ro da fokua bigarren fase batean. Gaur egun, hiru- garren fase batean, gure bizitzan garatzea ahalbi- detuko diguten gaitasunak eskuratzea izango litzateke ardatza, gailuez eta aplikazioez haratago. 6
  • 8. ldo horretan, funtsezkoa da gure munduan ikuspegi digital betetik elkarreragitea ahalbidetzen duten gai- tasunak zeintzuk diren argitzea. Ondoren adierazten direnak izango lirateke oinarrizko gaitasunak: Informazioa kudeatzen ikastea. Komunikazio eraginkor eta aberats bat garatzeko gai izatea. Eduki digitalak indibidualki eta taldean produzi- tzea. Harremaneko eta laneko ingurune seguruak ezar- tzea. Egunerokoan sortzen diren arazoak bideratzea. Errealitatea eraldatzeko proposamenak egitea eta jardutea. Elementu horiek dira gaitasun digitalaren oinarrizko sei elementuak, herritar garen aldetik gure inguru- nearekin elkarreragitea ahalbidetzen digutenak. Sare sozialak eta ikaskuntza-sareak ezartzea dakar gaitasun horiek kudeatu eta garatzeak, eta horrekin batera testuinguru jakin batzuk sortzea, zeinetan beste pertsona batzuekiko harremanak teknologia- rekin, pertsonekin eta munduarekin dugun harre- manaren ikuspegi humanoago bat bultzatzen duen. Horrela, komunikazio-kanal berriak, eta berdinen eta desberdinen arteko lankidetza-kanalak sortu daitezke. 7
  • 9. Honako hauek garatzea ahalbidetzen du gaitasun horrek: Belaunaldi arteko ikaskuntza-proiektu digitalak. Ikastegi arteko edo erakunde arteko ikaskun- tza-proiektu digitalak. Erakunde arteko ikaskuntza-proiektu digitalak tes- tuinguru sozialetan. Beste lankidetza-proiektu mota batzuk: organizazio arteko ikaskuntzak, elkarrekintzako ekintza puntualak, sektore konkretuei zuzendutako lan-programak, besteak beste. Horregatik guztiagatik, ikusten da LIT Lankidetza Ikas- kuntzarako Teknologien (edo Ikaskuntza eta Ezagu- tzaren Teknologiak) erabilerak pertsonen garapena eta ezagutza bultza dezakeela, eta horrekin batera gure muga sozialetatik haratago doan taldekako lana, beste herrialde, beste testuinguru, beste ingurune eta abar batzuetako jendearekin dugun lankide- tza, eta maila pertsonal eta kolektiboen siner- giak sortzea ahalbidetzen duena, sinergia horiek hazkunde indibiduala pertsona gisa, eta erakun- de eta komunitateetako zati gisa ahalbidetzen duelarik. 8
  • 10. Teknologiak hezkuntza- eta gizarte-arloan duen zereginak gogoeta estrategiko bat inplikatzen du erakundearen edo ikastetxearen hel- buruak, misioa eta hezkuntza-proiektua lortzeko nola lagun dezakeen ikusteko. Gogoeta hori laneko oinarrizko dokumentuetan islatuta egotea komeni da. Ondoren, dokumentuetan gogoeta egin eta es- plizitatu beharreko arloetako zenbait aipatuko ditugu. A. Ikastegiari/erakundeari dagokionez Pertsona guztientzako aukera-berdintasuna bermatu behar dute hezkuntza-proiektuek. Urteko plan batean islatu behar da hori, zei- nean LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiek (Ikaskuntza eta Eza- gutzaren Teknologiak) atal berezi bat behar duten, bai eta hezkun- tza-proiektuaren zati den politika digitaleko dokumentuan ere. Ikas- tegiaren proiektua gidatzen duten balioek (inklusioa, parte-hartzea, genero-ekitatea, justizia...) lanaren alderdi honetan ere izan behar dute isla. 3. Inplikazioak antola- menduari dagokionez 9
  • 11. Horrela digitalizazio-plan bat ezarri daiteke epe labur eta ertainera, sortzen diren arazoei erantzun espezifiko bat emateko. Gainera, plan horiek berrikusteak teoria kokatzea eta errealitatera egokitzea ahalbidetzen du. Kontuan hartu beharreko alderdien artean Irakaskun- tzako Gaitasun Digitalaren Markoak adierazten dituen honako elementu hauek daude: 1. Informazioa: Informazio digitalaren kudeaketa: euskarri fisikoak, komunikazioaren aukeraketa, erreferentziazko hodeia eta datu pribatuen kudeaketa aztertzea. Informazioaren erabilera arrazoizko eta kritikoa modu orekatu batean. 2. Komunikazioa: Ikaskuntza-ingurune birtualen aukeraketa: beste zenbait alderdiren artean, irisgarritasuna aztertu behar da, ikaskuntza hori jaso dezaketen pertsonen anizta- sunari, ikaskuntza hori erabiltzeko erraztasunari, segur- tasunari, araudiari, ikaskuntza hori nork erabiliko duten eta edukien kudeaketari erantzunez. Sareko komunikazioaren azterketa eta sare sozialen erabilera ikastegi edo erakundeetatik. 3. Edukien sorrera: Edukien garapena eta eduki horien argitalpena. Baliabide digitalen kontsumitzaile hutsak izatea sai- hestea eta edukiak ikuspegi kritiko eta aberasgarri ba- tekin sortzea. Edukien arteko lotura, erlazio eta dependentziak ezartzea, eta horiek gaian edo pertsonetan duten eragi- na identifikatzea. 4. Segurtasuna: Prestakuntza-kanal seguruak ezartzea. Segurtasun-arazoen aurrean jarduten jakitea. 5. Arazoen konponbidea: Erabiltzaileek sortutakoak. 10
  • 12. Gailuen erabilerak eragindakoak. Kanpo-agenteek eragindakoak. Informazioaren kudeaketa-arazoak. Antolamendu-arloan, honako atal hauek barnean har- tuak dituzten elementuak bildu beharko ditu proiektu pedagogikoak: Digitalizazio-plan koherente eta koordinatua ikas- tegian edo erakundean, bai eta proiektua eta jarduerak partekatzen dituzten ikastegi edo erakundeen artean ere. Elementu metodologiko berrien bultzada sendotze- ko bitarteko bat izan behar du digitalizazioak: flipped classroom, proiektuen araberako ikaskuntza, lankide- tza-ikaskuntza, besteak beste; hau da, lan-dinamikak eta ikaskuntza-irakaskuntza prozesuaren arrakasta sendo- tzen dituzten elementu metodologikoak. LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologiak (Ikas- kuntza eta Ezagutzaren Teknologiak) erabiltzea ikaskun- tza aktiboa, ikaskuntzaren pertsonalizazioa eta ikasleen protagonismoa sustatzeko. Horretarako, IDU Ikaskuntza Diseinu Unibertsala ikuspuntu metodologikoa hartzen da erreferentzia gisa, zeinak askotariko euskarriak erabiltzea eskatzeaz gain, metodologia zuzentzen zaien pertsonen aniztasunaren espezifikotasunei erantzutea ere eskatzen duen. Erreminta digitalen erabilera koherentea. Ikastegi edo erakundeak irteera-profil bat izango du ezarria gaitasun digitalaren esparruan, baita ikaskuntza-antolakuntzako ingurune bat ere erakundeak definitutako metodologia, baliabide eta aplikazioen definizio batekin. Steam Estrategiaren osagaiak indartu behar ditu di- gitalizazioak, hala nola STEAM esparruan bokazio eta nahi profesionalak inspiratzea, arreta bereziak eskainiz ikasleei, etorkizuneko erronkak direla-eta behar bezala prestatzeko. 11
  • 13. Sarbide- eta sustapen-ekintzei dagokienez: Teknologiarako sarbidea bermatzen da, pertsona bakoitzak bizi duen egoera sozialerako egokiak diren bitarteko, plataforma eta baliabideak emanez. Gaitasun digitalen garapena errazten eta babes- ten da zenbait bitartekoren bidez. Pertsona horien prestakuntza eta elkarrekintza sen- dotzen duten gailu eta lan-sareen kudeaketarako lan- gile kualifikatuak eskueran jartzen dira. Baliabide digitalen normalizazioaren aldeko apus- tua egiten da. Esperientzien trukea errazten eta sustatzen da ikaskuntza-sareetan. 12
  • 14. B.Irakasleak/hezitzaileak: Ezagutzak, baliabideak eta trukeguneak izan behardituz- te hezitzaileek hezkuntza-proposamen hauek garatzeko, eta, hori horrela, ona izango litzateke honako elementu hauei lotutako ekintzak aztertzea eta proposatzea: Hezkuntza-proiektuan integratutako prestakun- tza-plana eskaintzen da, gaitasun digitalari lotutako zenbait alderdi biltzen dituena. Baliabide digitalak funtsezkoak dira programazio di- daktikoan, eta baliabide horiek partekatzen dira. Irakasle- eta hezitzaile-sareen lana bultzatzen da ikaskuntza-esperientziak eta baliabideak partekatu eta komunikazioa sendotzeko. Metodologien ikaskuntza-sekuentziak bilatzen dira, gaitasun digital eta profesionalen egokitzapena eta lorpena mailaz maila ahalbidetze aldera, beldurrak eta erreparoak gaindituz. Irakaskuntzako gaitasun digitala garatzea ahalbi- detzen duten erakunde eta elkarteekin parte hartzea, eta gaitasun hori behar bezala eta modu erakargarrian garatzea hezitzaile zein ikasleentzat, batez ere azken horiei dagokienez. Hezkuntza-arloan inplikatutako agenteen arteko komunikazio eta esperientzien trukea sendotzen du- ten topaketak antolatzen dira. 13
  • 15. C. Erakunde publikoak: Erakunde publikoek funtsezko zeregina dute tekno- logia horien txertatzean, egokitzapenean eta erabile- ran, sustatu egin baititzakete hezkuntza formalaren zein hezkuntza ez-formalaren esparruan. Gure gogoetan on- dorengo jardun-ildoetan erraztasunik ote dagoen jakin behar dugu. Teknologiarako sarbidea bermatzen da baliabide material eta giza baliabideen bidez, modu ekitatibo ba- tean. Ezagutza eta gaitasun digitalen garapena errazten eta babesten da zenbait bitartekoren bidez. Baliabide digitalen normalizazioaren aldeko apustua egiten da. Esperientzien trukea errazten eta sustatzen da ikas- kuntza-sare eta ikaskuntza-esperientzien bidez. D. Ikastegi/erakundearekiko kanpo-agenteak: Teknologiak txertatzea errazteko lan-sareak susta- tzeaz aipatzen ari garenaren ildotik, eta aldi berean tek- nologia horien erabilerak gure ingurune hurbilenaren eta urrunagoko beste batzuen garapena errazteko, honako ekarpen hauek balioestea ere komeni da: Inguruneko gizarte-eragileekiko eta bertan dauden baliabideekiko harremana indartzen da. Garapen hori sendotzen duten plataforma eta pro- grametan laguntzen da. Lan- eta ikaskuntza-sareetan parte hartzen da. Erakunde eta sailen arteko harremanak sortzen dira ezagutzaren eta esperientzien transmisioa sendotzeko. 14
  • 16. 4. Inplikazioak lan egiteko moduei dagokienez Arestian adierazitako gogoetek ikasgelan zein taldetan burutzen diren lan egiteko moduetan izan behar dute isla. Ondoren, galde-sorta txiki bat proposatzen da, SELFIE (Self-reflection on Effective Learning by Fos- tering Innovation through Educational technology) eta haren laguntza galde-sortan oinarritutakoa, ingurune digitalek eskatzen dizkiguten lan egiteko moduak ego- kitzeko premiak identifikatzen ahalbidetu dezakeena. Hezitzaile gisa... ... teknologiak erabiltzen ditut irakaskuntza eta ikaskun- tza efizienteagoak izan daitezen. ... teknologia digitalak erabiltzen ditut irakasteko modu berriak entseatzeko. ... hezitzaileen sare eta taldeetan parte hartzen dut. ... teknologia digitalak erabiltzen ditut irakaskuntza lan egiten dudan pertsonen premia indibidualetara egoki- tzeko. ... kreatibitatea sustatzeko erabiltzen ditut teknologia di- gitalak. ... Internetetik lortutako edo sare sozialen bidez parteka- tutako informazioa kritikoki aztertzen irakasten dut. ... ikasleek lagun dezaten edo lanak taldean egin ditzaten laguntzeko erabiltzen ditut teknologia digitalak. … ikasleei egiten diren ikasgai edo ekintzetan beren abi- lezia digitalak garatzeko aukera emateko erabiltzen ditut teknologia digitalak. … injustiziako, inekitateko, eta abarreko egoerak eralda- tzera bideratuta dauden ekintzak proposatzeko erabil- tzen ditut teknologiak. 15
  • 17. … ikasleak beste talde batzuekin edo beren inguruneare- kiko desberdinak diren beste errealitate batzuekin konek- ta daitezen erabiltzen ditut teknologiak. … ezagutzak ez ezik, gaitasunak eta jarrerak ere ebalua- tzeko erabiltzen ditut teknologia digitalak. … ikasleek beren ikaskuntza propioa eta beste batzuena ebalua dezaten erabiltzen ditut teknologia digitalak. Nire ikastegi/erakundean... ... estrategia digitalaren garapenean parte hartzen dut. ... ikaskuntza eta irakaskuntzako prozesuetan teknologia digitalaren erabilerak dituen emaitzen berrikuspenean parte hartzen dut. ... ikaskuntza teknologiei buruzko esperientziak trukatzen ditut nire kideekin. ... eduki digitala sortzen dut irakaskuntzarako eta ikas- kuntzarako. ... modu seguru eta arduratsu batean nola jokatu behar den erakusten dut, linean zein deskonexio-uneetan. … estrategia digital xehatua daukagu. … erabilgarri dauden ikaskuntzako material digitalak kalitatezkoak dira. … nire ikastegi/erakundeak hornitzen dituen ingurune digitalak erabilerrazak dira. … pertsona guztiek teknologia digitalerako sarbide nahikoa dute etxean. … ikaskuntza eta irakaskuntzako prozesuetan teknolo- gia digitalak erabiltzera animatzen naute. … inguruneko erakundeekin aliantzak eta konexioak sortzera animatzen naute, edukietan zein abilezia di- gitalen garapenean lan egiteko. 16
  • 18. Erakunde/ikastegian teknologia digitalak erabiltzen direnean... … errazagoa da ikasleen premia indibidualei erantzutea. … errazagoa da ikaskuntza haien interes propioekin erla- zionatzea. … modu independenteagoan ikasten da. … errazagoa da sareak sortzea beste hezitzaile batzuekin. … errazagoa da hezkuntza-prozesuan laguntzen duten beste erakunde batzuekin aliantzak sortzea. … errazagoa da ebaluatzea, ez ezagutza soilik, baita gaita- sunak eta jarrerak ere. Familia gisa... … digitalizazioaren funtsezko elementu batzuk ulertzen di- tut: informazioa, komunikazioa eta segurtasuna. … erakunde/ikastegiaren bizitzan parte hartzen dut, baita gaitasun digitaleko alderdietan ere: gailuen erabilera, pla- taformak, hitzaldiak, komunikazioak, eta abar. 17
  • 19. 5. Inplikazioak ekintza konkretuei dagokienez LIT Lankidetza Ikaskuntzarako Teknologien (Ikaskuntza eta Ezagutzaren Teknologiak) estrategia egoki bat ga- ratzeko ondoren adierazitako eta erreferentzietan aipa- tutako atalak kontuan hartzea komeni da. Materialak sortzeari dagokionez: Materialek seguruak izan behar dute, egiletza-es- kubideak errespetatu, Creative Commons lizentzia bati jarraitu, betiere sekuentziatuak eta eboluzio-garapenari egokituak. Materialen xede-publikoa hartu behar da kontuan, eta malguak, moldagarriak eta berrerabilgarriak izan behar dute. Formatu estandarrak hartu behar dira kontuan, ahal den neurrian HBI Hezkuntza Baliabide Irekiak patroia- rekin eta Software Libreko estandarrekin. Materialek bisualak izan behar dute gehienez, batez ere ikaskuntza-irakaskuntzako prozesu egoki bat bila- tzen bada. Plataforma ugarik sendotzen dute material horien erabilera. Talde-lana eta hezkuntza-proiektuan onesten diren balioen garapena sustatu behar dute materialek. 18
  • 20. Ikaskuntza-esperientziei dagokienez: Elementuak sortu behar dira ikaskuntza-esperien- tziak esanguratsuak izan daitezen. Horretarako, asko- tariko baliabideak beharko dira: infografiak sortu, kon- tzeptuzko mapak, argazkia, giro-musika, podcastak, iko- noak, marrazkiak, elementu bektorialak. Informazioaren eta webguneen iragazketa eta an- tolamendu on bat prestatzea eta erabiltzea komeni da: bilatzen edo aurkitzen dugun informazioa bizkor sailka- tzen, gordetzen eta berreskuratzen jakitea. Denbora kudeatzeko estrategiak eduki behar ditu- gu: denborak mugatzen ikasi beharra dago, materialak lantzeko zein material horiek zuzentzeko. Teknologiaren arrazoizko erabilera batetik egin behar dugu hori. Garrantzitsua da eskolak konektatzen dituzten lan-programak sendotzea eta horretarako komunika- zioko zein prestakuntzako plataformak erabiltzea. Horren adibide dira Sare Hezkuntza proiektuak edo zenbait komunikazio-elementu, hala nola Amarauna, Procomún, Steam, eta abar. Bestela haiekin harremanetan jartzea zaila izango li- tzatekeen errealitate eta kolektiboekin konexio erreala edo birtuala ahalbidetzen duten esperientziak. Beste zenbait alderdi orokorragoak: Online komunikazio eraginkor eta zuzenduaren era- bilera bermatu behar da. Softwareak zein hardwareak irisgarriak izan behar dute: egoerarako egokienak izan behar dute gailuek, eta plataformek, doakoak izateaz gain, alderdi etiko eta sozialak gehien errespetatzen dituztenak izan behar dute. Teknologienerabilerakarrazoizkozeinharremanezko elementuak garatu behar ditu, elementu emozionalak, eta abar. 19
  • 21. 6. Erreferentziazko tresnak ERREFERENTZIAZKO DOKUMENTUAK • Marco común de la competencia digital docente • Marco de referencia de la competencia digital docente • Berritzegune Nagusia: irakasleen konpetentzia digitala • STEAM estrategia • Ikaskuntza Diseinu Unibertsala • El aula del futuro • Hezkuntzan ere librezale • Juventud y tecnologías digitales: espacios de ocio, participación y aprendizaje • Virtual Educa TRESNAK ETA PROPOSAMENAK • Gasteizko Berritzeguneko IKT baliabideak • Amarauna • Khan Academy • Apuntes Marea Verde • Banco de recurso educativos digitales • Manual para el teletrabajo docente • Herramientas y servicios TIC abiertos para Educación • Centro nacional de desarrollo curricular en sistemas no propietarios • Proyecto Crea 20 Ondoren, interesgarriak izan daitezkeen estekak aurkituko dituzu.