3. Ano ba ang PONEMA?
Ang ponema ay isa sa mga yunit ng tunog
na nagpapakita ng kaibahan ng isang salita
mula sa isa pang salita ng partikular na wika.
4. • Ang pag-aaral ng mahalagang yunit ng tunog o
ponema ay binubuo ng mga segmental at
suprasegmental.
Segmental ang mga tunay na tunog at ang
bawat tunog ay kinakatawan ng isang titik sa
ating alpabeto.
Ang suprasegmental ay pag-aaral ng diin
(stress), pagtaas-pagbaba ng tinig (tune o
pitch), paghaba (lenghtening) at hinto
(juncture).
5. 2 URI NG PONEMA:
1. PONEMANG SEGMENTAL
2. PONEMANG
SUPRASEGMENTAL
6. 1. PONEMANG SEGMENTAL
•Ginagamit upang
makabuo ng mga salita
upang bunuo ng mga
pangungusap.
•Ito ay kinakatawanan ng
titik o letra.
7. • Ang Filipino ay may 21 ponemang segmental – 16
sa mga ito aykatinig at lima naman ang patinig.
• Mga Katinig - /b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y, ?/
• Sa ating palabaybayan ang /?/ ay hindi binigyan ng
katumbas na
titik.
Sa halip, isinama ito sa palatuldikan at tinumbasan ng
tuldik na paiwa /’/ sa dahilang ito’y hindi normal na
tulad ng ibang ponema.
8. • Mahalaga ang /?/ o tuldik na paiwa /’/
sapagkat nakapagpapaiba ito ng kahulugan ng
salita kapag inilagay sa huling pantig ng salitang
nagtatapos sa patinig.
• Ang tawag sa /?/ ay glotal o impit na tunog.
• Ang impit na tunog o glotal ay itinuturing na
isang ponemang katinig sa Filipino bagama’t
hindi ito ipinakikita sa ortograpiya ng ating wika.
Mahalaga ito sa isang salita sapagkat
nakapagbabago ito ng kahulugan ng dalawang
salita na pareho ang baybay.
• Hal: bata/h/=robe, bata/’/=child
9. • Mga Patinig - /a, e, i, o, u/
• Itinuturing ang mga patinig na siyang
pinakatampok o pinakaprominenteng
bahagi ng pantig. Walang
pantig sa Filipino na walang patinig.
• Halimbawa:
• ba – hay, ba – ba – e, u –
lo, di - la
10. • May kani-kaniyang tiyak na dami o bilang
• ng makabuluhang tunog ang bawat wika.
•
Makabuluhan ang isang tunog kapag nag- iba ang
kahulugan nito sa sandaling alisin
• o palitan ito. Halimbawa’y mag-iiba ang
• kahulugan ng salitang baso kapag inalis ang
/s/ at ito’y nagiging bao. Kapag pinalitan
naman ang /s/ ng /l/, ito’y nagiging
balo.
• Samakatwid, ang /s/ ay makabuluhang
tunog sa Filipino at tinatawag itong
ponemang segmental o ponema.
11. 2. PONEMANG SUPRASEGMENTAL
•Ginagamit sa pagbigkas ng mga
salita upang higit na maging
mabisa ang
pakikipagtalastasan.
•HINDI ito ay kinakatawanan ng
titik o letra.
