Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie

GROOTSCHALIG ONDERZOEK
naar het FOTOKOPIËREN EN PRINTEN
IN BELGIË
Een onderzoek uitgevoerd door Profacts
© Profacts 2013
HET KOPIEERLUIK VAN DIT ONDERZOEK
IS EEN OFFICIËLE STUDIE OP BASIS VAN
ARTIKEL 26 VAN HET K.B. VAN 30 OKTOBER 1997
ONDER AUSPICIËN VAN DE MINISTER VAN ECONOMIE
2013

GROOTSCHALIG ONDERZOEK NAAR HET FOTOKOPIËREN EN PRINTEN IN BELGIË
© Profacts - 2013 1
GROOTSCHALIG ONDERZOEK
NAAR HET FOTOKOPIËREN EN PRINTEN IN BELGIË
Het kopieerluik van dit onderzoek is een officiële studie op basis van
artikel 26 van het K.B. van 30 oktober 1997
onder auspiciën van de Minister van Economie
2013

INHOUDSTAFEL
VOORWOORD.......................................................................................................................................... 7
EXECUTIVE SUMMARY........................................................................................................................... 13
1. CONTEXT............................................................................................................................................ 17
1.1. Een nieuwe, officiële studie naar de papieren kopie in België ... en meer................................ 17
1.2. Waarom een aanvullende studie naar het printen? .................................................................. 18
2. KADER & DOELSTELLINGEN............................................................................................................... 23
2.1. Officiële studie naar de papieren kopie ..................................................................................... 23
2.2. Aanvullende studie naar de prints ............................................................................................. 25
3. METHODE: DATACOLLECTIE EN STEEKPROEF ................................................................................... 29
3.1. Hybride methode ....................................................................................................................... 29
3.2. Luik “Bevolking”: fotokopieer- en printgedrag .......................................................................... 33
3.2.1. Telefonische interviews....................................................................................................... 33
3.2.2. Persoonlijke dagboeken ...................................................................................................... 36
3.2.3. Face-to-face interviews....................................................................................................... 39
3.2.4. Apparatenbezit en reproductiegedrag in de thuisomgeving .............................................. 41
3.3. Luik “Organisaties”: hardware & reproductiebudget ................................................................ 41
3.4. Correctie van de steekproef....................................................................................................... 44
3.4.1. Luik “Bevolking”................................................................................................................... 45
3.4.2. Luik “Organisaties” .............................................................................................................. 49
4. RESULTATEN FOTOKOPIEËN.............................................................................................................. 55
4.1. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën en de verdeling ervan per sector ............................. 56
4.1.1. Methode.............................................................................................................................. 56
4.1.2. Resultaten: het aantal fotokopieën en de verdeling ervan per sector ............................... 61
4.2. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën van beschermde werken en de verdeling ervan per
sector................................................................................................................................................. 63
4.2.1. Definitie “beschermd werk”................................................................................................ 63

4.2.2. Bepaling “beschermd werk” op basis van het dagboek...................................................... 63
4.2.3. Resultaten: percentage en volume fotokopieën van beschermd werk per sector............. 65
4.3. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie ................... 69
4.3.1. Resultaten: het aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie ..................... 69
4.3.2. Resultaten: het aantal en de onderlinge verhouding van fotokopieën van beschermde
werken per categorie per sector................................................................................................... 69
4.4. Luik “Organisaties”: het aantal apparaten en de verdeling ervan per sector............................ 71
4.5. Luik “Organisaties”: budget dat wordt besteed aan reproductie en reprografievergoeding.... 72
5. RESULTATEN PRINTS.......................................................................................................................... 77
5.1. Luik “bevolking”: het aantal prints en de verdeling ervan per sector........................................ 78
5.1.1. Methode.............................................................................................................................. 78
5.1.2. Resultaten: het aantal prints en de verdeling ervan per sector.......................................... 78
5.2. Luik “bevolking”: het aantal prints van beschermde werken en de verdeling ervan per sector80
5.2.1. Definitie “beschermd werk”................................................................................................ 80
5.2.2. Bepaling “beschermd werk” op basis van het dagboek...................................................... 80
5.2.3. Resultaten: percentage en volume prints van beschermd werk per sector....................... 82
5.3. Luik “bevolking”: het aantal prints van beschermde werken per categorie.............................. 87
5.3.1. Resultaten: het aantal prints van beschermde werken per categorie................................ 87
5.3.2. Resultaten: het aantal en de onderlinge verhouding van prints van beschermde werken
per categorie per sector................................................................................................................ 87
5.4. Luik “Organisaties”: het aantal apparaten en de verdeling ervan per sector............................ 89
5.5. Luik “Organisaties”: budget dat wordt besteed aan reproductie voor prints ........................... 89
6. GEAGGREGEERDE RESULTATEN FOTOKOPIEËN EN PRINTS .............................................................. 93
6.1. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën en prints en de verdeling per sector........................ 93
6.1.1. Het totaalbeeld: fotokopieën en prints............................................................................... 93
6.1.2. Het aantal fotokopieën en prints en de verdeling ervan per sector................................... 94
6.2. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën en prints van beschermde werken en de verdeling
ervan per sector ................................................................................................................................ 98
6.2.1. Het totaalbeeld: fotokopieën en prints van beschermde werken...................................... 98
6.2.2. Het aantal fotokopieën en prints van beschermd werk en de verdeling ervan per sector
..................................................................................................................................................... 100
6.3. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën en prints van beschermde werken en de verdeling
ervan per categorie ......................................................................................................................... 105
6.4. Luik “organisaties”: het aantal apparaten en de verdeling ervan per sector .......................... 107
6.5. Luik “organisaties”: budget dat wordt besteed aan reproductie............................................. 107

7. DIGITALE GEBRUIKEN ...................................................................................................................... 111
8. BIJLAGEN ......................................................................................................................................... 115
Bijlage 1: vragenlijst CATI ................................................................................................................ 119
Bijlage 2: dagboek ........................................................................................................................... 141
Bijlage 2a: begeleidende brief..................................................................................................... 141
Bijlage 2b: dagboek ..................................................................................................................... 142
Bijlage 3: vragenlijst face-to-face interviews.................................................................................. 161
Bijlage 4: vragenlijst luik organisaties ............................................................................................. 167
Bijlage 4a: begeleidende brief..................................................................................................... 167
Bijlage 4b: vragenlijst luik organisaties ....................................................................................... 168
Bijlage 5: relatief gewicht van de subsectoren ............................................................................... 181
Bijlage 5a: gedeelte fotokopieën................................................................................................. 183
Bijlage 5b: gedeelte prints........................................................................................................... 187
Bijlage 5c: gedeelte reproducties (fotokopieën en prints).......................................................... 191

VOORWOORD
Het ‘paperless office’: mythe of waarheid in de vroege 21ste
eeuw ?
In deze snel veranderende wereld van iPads, (hybride) tablets, ultrabooks en smartphones is het
paperless office – een kantoor zonder papier, waarin alle informatie digitaal wordt bewaard en
verspreid – al meermaals voorspeld.
Al in 1975, een slordige 38 jaar geleden, verscheen in Business Week een artikel waarin de snelle
neergang van papier als informatiedrager op de werkvloer werd aangekondigd (Business Week, “The
office of the future”, 30 juni 1975). Gedaan dus met bergen kopieën en prints: alle routinetaken in
een onderneming of instelling zouden voortaan digitaal gebeuren. Op vandaag, in de vroege 21ste
eeuw, zou dat proces nog moeten zijn versneld, zeker nu er een generatie jongeren op de
arbeidsmarkt is gekomen die echte digital natives zijn en bijna vergroeid lijken met hun smartphone,
tablet of portable.
Hoog tijd dus voor een reality check. Is het waar dat er steeds minder gefotokopieerd en geprint
wordt in België?
Papieren kopieën in detail in kaart gebracht
Die vraag is op zich, om louter economische redenen, al interessant genoeg om onderzocht te
worden, maar ze heeft, wat de papieren kopie betreft, ook belangrijke juridische consequenties. In
België mag je immers, binnen de huidige wettelijke grenzen, fotokopieën nemen van
auteursrechtelijk beschermde werken zonder toestemming van de auteur of de uitgever. Die laatsten
worden daarvoor vergoed door een systeem van collectief geïnde auteursrechtelijke vergoedingen
op zowel de fotokopieën zelf als op de apparaten die voor het nemen van die kopieën kunnen
worden gebruikt. Die vergoedingen – die vastgesteld zijn in een Koninklijk Besluit van 30 oktober
1997 - worden met een moeilijk woord “reprografievergoedingen” genoemd. Ze worden in België
geïnd door Reprobel, een privé-vennootschap maar zonder winstoogmerk, met een wettelijk
inningsmonopolie en met een opdracht van algemeen belang.
Datzelfde K.B. uit 1997 draagt Reprobel op om op gezette tijdstippen een grootschalige studie naar
de papieren kopie in België te voeren. De meest recente versie van deze studie is een belangrijk
onderdeel van dit rapport.
De studie werd uitgevoerd door Profacts, een full service marktonderzoeksbureau dat zijn sporen op
het terrein ruimschoots heeft verdiend. Profacts heeft een uitgebreide ervaring in uiteenlopende
onderzoeksdomeinen en sectoren, waaronder o.m. de publieke sector, telecom, energie, banken en
FMCG.

De Minister van Economie – de bevoegde minister voor het auteursrecht – heeft de methodologie
van de studie naar de papieren kopie in België goedgekeurd en Profacts heeft de studie in volle
onafhankelijkheid uitgevoerd op basis van internationaal aanvaarde marktonderzoekstandaarden.
U heeft dus een belangrijke en tegelijk ook grootschalige en gedetailleerde studie in handen. Het
veldonderzoek heeft een vol jaar geduurd en omvatte zowel telefonische bevragingen,
gedetailleerde dagboekonderzoeken als “face-to-face” interviews bij bibliotheken en copyshops, in
alle economische sectoren maar ook bij particulieren en bij mensen die niet beroepsactief zijn. Nooit
eerder werd in België de papieren kopie zo gedetailleerd in kaart gebracht.
Gedetailleerde parallelstudie naar de prints
Omdat de wereld niet stilstaat en er duidelijk een verschuiving van kopieën naar prints plaatsvindt,
heeft deze studie daarnaast ook het printen van (auteursrechtelijk beschermde) werken in België in
kaart gebracht. Reprobel heeft de studie vrijwillig tot het printen uitgebreid, hoewel zij daar wettelijk
(nog) niet toe verplicht was. Het is echter belangrijk dat beide vormen van papieren reproducties
samen worden onderzocht, omdat ze nauw verweven zijn en omdat sommige tendensen dus alleen
accuraat kunnen worden beschreven als beide samen in kaart worden gebracht.
Bovendien maken Europeesrechtelijke ontwikkelingen dat het Belgische reprografiesysteem in de
nabije toekomst zal worden uitgebreid naar prints (en printers), een andere reden om dit steeds
belangrijker wordende type van reproducties proactief en even gedetailleerd in kaart te brengen.
De mythe van het ‘paperless office’
Als kopieën en prints samen worden bekeken, blijkt dat het globale volume aan reproducties op
papier (meer dan 27 miljard in 2012) met ruwweg 22% is gestegen sinds de laatste officiële meting in
2002. Die toename is, in algemene termen, volledig op het conto van het zeer grote volume prints te
schrijven. Ondanks het massale gebruik van digitale communicatiemiddelen en informatie, hebben
mensen dus nog steeds een grote behoefte aan een papieren houvast: om documenten rustig of
makkelijk te lezen, om ze te reviseren of annoteren, om ze intern te verspreiden of te bewaren etc.
Het paperless office is dus nog vér weg in België. Nooit was de papierstapel in bedrijven, copyshops,
overheidsinstellingen, scholen, hogescholen, universiteiten en bibliotheken groter dan op vandaag.
Nog tekenender wordt die evolutie als scherp wordt gesteld op kopieën en prints van
auteursrechtelijk beschermde werken: ten overstaan van 2002 is het volume kopieën van
auteursrechtelijk beschermde werken nog met ruwweg 12% gestegen tot 1,9 miljard in 2012,
waarbovenop ook nog eens 2,6 miljard prints van beschermde werken komen. Dat is bijna een
verdrievoudiging van het volume reproducties op papier van beschermd werk op tien jaar tijd.

Dit betekent trouwens niet dat digitaal (her)gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal
verwaarloosbaar of onbestaande is. Integendeel, het is zeer aannemelijk dat er naast de berg
papieren reproducties nog een zeer belangrijk aantal digitale kopieën van die werken worden
genomen, die ook op grote schaal intern in de ondernemingen en instellingen van dit land worden
verspreid. Deze studie brengt die digitale reproducties en verspreidingen echter niet gedetailleerd in
kaart.
Een woordje van dank
Profacts en Reprobel willen iedereen die in één of andere vorm aan deze studie hebben meegewerkt
oprecht danken voor hun belangeloze medewerking. Zonder hun input had het fenomeen van het
kopiëren en printen van (auteursrechtelijk beschermde) werken in België nooit zo accuraat en
fijnmazig in kaart kunnen worden gebracht, in de professionele sectoren, maar ook bij de
particulieren thuis en bij het niet-beroepsactieve deel van de bevolking.
Veel leesplezier!
Timothy Desmet
Managing partner Profacts

EXECUTIVE SUMMARY
De grootschalige Profacts-studie naar de papieren kopie en het printen in België heeft enkele
opvallende feiten aan het licht gebracht. Deze studie is de grootste die ooit in België over dit
fenomeen werd gevoerd. Zowel de professionele sectoren als de thuisomgeving werden in detail in
kaart gebracht, en dat zowel voor kopieën als voor prints. Het veldwerk van de studie werd gespreid
over een volledig jaar (van december 2011 tot en met november 2012). Het kopieerluik van de studie
is een officiële studie op grond van artikel 26 van het K.B. van 30 oktober 1997 op de reprografie.
De kerncijfers van de studie zijn :
(1) Er worden in België jaarlijks 27,1 miljard reproducties op papier gemaakt.
(2) 10,5 miljard van dat jaarlijkse volume zijn kopieën (38,6%), 16,6 miljard zijn prints (61,4%).
(3) Die 10,5 miljard papieren kopieën is nog 47% van het volume kopieën van de laatste officiële
meting in 2002. (Prints werden toen nog niet in kaart gebracht.)
(4) Meer dan 80% van de reproducties op papier (kopieën en prints samen) wordt in de
professionele sectoren gemaakt. De overige 19% worden in de thuisomgeving gemaakt.
(5) In het onderwijs en in de bibliotheken wordt er verhoudingsgewijs meer gekopieerd dan
geprint. Bij de overheid, in de privésector en bij particulieren thuis wordt er meer geprint
dan gekopieerd. In de privésector wordt er zelfs twee keer zo veel geprint als gekopieerd. In
die laatste sector wordt trouwens ook de helft van het jaarlijkse volume kopieën gemaakt.
(6) Van de 27 miljard reproducties op papier (kopieën en prints) zijn er 4,5 miljard reproducties
van beschermd werk. Dat is 16,85% van het totale volume reproducties.
(7) Die 4,5 miljard reproducties van beschermd werk bestaan voor 2,66 miljard uit prints
(58,13%) en voor 1,91 miljard uit kopieën (41,87%) van beschermd werk. Dat is
respectievelijk 15,96% van het totale volume prints en 18,25% van het totale volume kopieën
in België.
(8) Het volume kopieën van beschermd werk is met 12% gestegen in vergelijking met de laatste
officiële meting in 2002.
(9) In termen van kopieën van beschermd werk is de onderwijssector de belangrijkste sector,
met jaarlijks 635 miljoen kopieën, gevolgd door de privésector met jaarlijks 454 miljoen
kopieën.
(10) In termen van prints van beschermd werk is de thuisomgeving de belangrijkste sector (1,29
miljard), met ruwweg de helft van het totale jaarlijkse volume, gevolgd door de privé-sector
met 916 miljoen prints van beschermd werk op jaarbasis (34,5%).
(11) Bijna 64% van alle kopieën van beschermd werk zijn kopieën uit een educatief of een
wetenschappelijk werk. Bij de prints zijn de educatief-wetenschappelijke werken in iets
meer dan de helft van de gevallen (55%) het bronwerk van de reproductie.
(12) Als alleen naar reproducties van beschermde werken wordt gekeken, wordt er bij de
overheid, in het onderwijs en in de openbare bibliotheken verhoudingsgewijs meer
gekopieerd dan geprint. In de privésector en in de thuisomgeving wordt er daarentegen
meer geprint dan gefotokopieerd uit beschermde werken.
(13) Het totaal aantal reproductieapparaten in de professionele sectoren in België bedraagt
ruwweg 1,3 miljoen. De overgrote meerderheid daarvan (86%) staat in de privésector.

Nagenoeg de helft van die apparaten zijn printers (48%), gevolgd door multifunctionele
apparaten (30%).
(14) In België werd in 2012 naar schatting bijna 810 miljoen EUR besteed aan de reproductie van
werken: 428 miljoen EUR voor prints en 382 miljoen EUR voor kopieën. In dat bedrag zit de
door de respondenten geschatte reproductiekostprijs (aankoop/huur toestellen, onderhoud,
papier, cartridges, toners, elektriciteit ...) en de geschatte reprografievergoeding (27,9
miljoen EUR). Noot: de reële inningen van Reprobel in 2012 lagen beduidend lager.

1. CONTEXT
1.1. Een nieuwe, officiële studie naar de papieren kopie in België ... en meer.
Even voorstellen: Reprobel en reprografie
Reprobel is de centrale beheersvennootschap die in België is belast met de inning en de verdeling
(onder haar leden-beheersvennootschappen van auteurs en uitgevers) van collectieve
auteursrechtelijke vergoedingen uit ‘reprografie’ en openbaar leenrecht. Zowel reprografie – op
vandaag: de papieren kopie van auteursrechtelijk beschermde werken, maar het systeem wordt in de
nabije toekomst uitgebreid met de prints - als openbaar leenrecht zijn zogenaamde ‘wettelijke
licenties’: wettelijke uitzonderingen op het auteursrecht, waartegenover een bij wet geregelde
collectieve vergoedingsregeling staat. Die vergoedingsregeling is, wat de reprografie betreft,
geregeld in een Koninklijk Besluit van 30 oktober 1997.
Anders verwoord: dankzij het systeem van de reprografie kan iedereen in België, binnen de door de
wet bepaalde grenzen, op vandaag fotokopieën (en in de toekomst ook prints) nemen van
auteursrechtelijk beschermde werken zonder daarvoor steeds de toestemming van de auteur of de
uitgever te moeten vragen. In ruil daarvoor int Reprobel vergoedingen op zowel de fotokopieën zelf
(de zgn. ‘evenredige vergoeding’) die gemaakt worden in de sectoren overheid, onderwijs, privé en
bibliotheken als op de toestellen waarmee die kopieën kunnen worden gemaakt (de zgn. ‘forfaitaire
vergoeding’). Daardoor wordt ook de last van het systeem billijk gespreid: particulieren betalen
alleen een eenmalige vergoeding bij de aankoop van een reproductietoestel (bv. een
multifunctioneel apparaat), terwijl de ‘grootkopieerders’ in de professionele sectoren zowel de
vergoeding op de kopieën als die op de toestellen betalen. De sterkste schouders dragen dus de
zwaarste lasten.
Reprobel inde in 2012 26,03 miljoen EUR aan vergoedingen, waarvan het grootste deel (24,43
miljoen EUR) afkomstig was uit de reprografie. In datzelfde jaar stelde Reprobel via haar beide
Colleges 22,1 miljoen EUR ter beschikking van haar vijftien leden-beheersvennootschappen, die
zowel auteurs (literaire auteurs, educatieve en wetenschappelijke auteurs, journalisten, fotografen,
illustratoren, vertalers ...) als uitgevers (van kranten, tijdschriften, boeken en bladmuziek)
vertegenwoordigen. Het zijn die beheersvennootschappen die zorgen dat het door Reprobel geëinde
en verdeelde geld uiteindelijk terechtkomt bij de individuele auteur of uitgever. De tussenstap van de
beheersvennootschappen is nuttig, omdat hun eigen verdeelregels rekening houden met de
specifieke activiteit van de auteur of de (sub)sector waarin de uitgever actief is. De verdeling van de
reprografievergoedingen is dus fijnmazig en op maat.
De vergoedingen die Reprobel jaarlijks int en verdeelt zorgen voor zuurstof voor auteurs en uitgevers
in deze economisch moeilijke tijden. Die zuurstof laat hen toe om te blijven inzetten op creatie en
creativiteit, betrouwbare informatieverstrekking, innovatie en investeringen. De Reprobel-
vergoedingen geven dus de kenniseconomie concreet gestalte, en dragen er ook in belangrijke mate
toe bij.

Deze nieuwe studie brengt, op een nooit eerder geziene schaal, het fotokopiëren en het printen op
het Belgische grondgebied gedetailleerd en volledig in kaart, zoals de Minister dit aan Reprobel heeft
opgedragen (wat de kopieën betreft). De studiegegevens zullen politieke beleidsmakers allereerst
toelaten om de economische schade die auteurs en uitgevers lijden door de reproductie van hun
beschermde werken, te kwantificeren en hen daar ook afdoende voor te compenseren. Daarnaast
bevat de Profacts-studie een schat aan kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die de reproductie op
papier fijnmazig in kaart brengen in alle economische sectoren en in alle delen van het land. Dat zal
Reprobel toelaten om de verschuldigde vergoeding op die reproducties af te stemmen op het reële
en actuele reproductiegedrag in die sectoren. Het tarief van die vergoeding mag, wat de kopieën
betreft, dan wel vastgelegd zijn in het K.B. van 30 oktober 1997 (als een bedrag per pagina), de
vergoeding zelf moet nog altijd op het terrein verantwoord en onderhandeld worden, wat betekent
dat zowel het globale volume reproducties als het volume reproducties van beschermd werk, per
vergoedingsplichtige of per groep van vergoedingsplichtigen (sector) moet kunnen worden bepaald
of geschat. De Profacts-studie zal hiervoor zonder twijfel hét nieuwe en objectieve richtsnoer blijken,
waarnaar zowel Reprobel als de vergoedingsplichtigen kunnen teruggrijpen.
Even voorstellen: Profacts
Het marktonderzoeksbureau Profacts werd aangesteld na een openbare aanbestedingsprocedure.
De methodologie van de studie werd, wat de kopieën betreft, voorafgaandelijk door de bevoegde
Minister goedgekeurd bij Ministerieel Besluit van 20 juli 2011. Voor het aanvullend onderzoek naar
de prints werd goeddeels dezelfde methodologie gebruikt als voor de officiële studie naar de
kopieën. Bij het uitvoeren van de studie werd rekening gehouden met de ESOMAR richtlijnen
aangaande privacy, de behandeling van minderjarige respondenten, e. d. m.
De studieresultaten zijn dan ook objectief en betrouwbaar, en dat voor zowel kopieën (officiële
studie) als voor de prints (parallelle studie). De foutenmarge bij deze studie ligt bovendien, door de
grote steekproef en de zorg die aan het onderzoek werd besteed, zeer laag (nl. 1,96% bij de
telefonische interviews, 2,51% bij de dagboeken, 1,59% bij de face-to-face interviews en 1,63% bij de
zelf in te vullen vragenlijst voor de organisaties).
1.2. Waarom een aanvullende studie naar het printen?
De Profacts-studie gaat, zoals gezegd, verder dan datgene wat de Minister aan Reprobel heeft
opgedragen. Ze brengt met name ook het printen van (auteursrechtelijk beschermde) werken
gedetailleerd in kaart. Alleen op die manier kon het volledige fenomeen van ‘reproducties op papier’
van auteursrechtelijk beschermde werken – de basis van de reprografie naar komend recht, waarvan
kopieën en prints zonder twijfel de belangrijkste exponenten zijn - volledig en gedetailleerd worden
onderzocht, geschetst en gestaafd.
Dit fenomeen in zijn volledigheid proactief in kaart brengen, is trouwens nuttig gebleken: een
recente wetswijziging van eind 2012 en een al even recente uitspraak van het Europese Hof van
Justitie van medio 2013 maken dat het Belgische reprografiesysteem in de toekomst ook prints (en
printers) zal omvatten.

De methodologie die voor het printluik van de studie werd gehanteerd, is – op enkele details na -
identiek aan de methodologie van het officiële kopieerluik, in termen van aantallen respondenten,
types van bevraging, weging etc. De resultaten van het printluik van de studie zijn dan ook even
gedetailleerd, betrouwbaar en objectief als die van de officiële studie naar de papieren kopie.

2. KADER & DOELSTELLINGEN
2.1. Officiële studie naar de papieren kopie
Het kader en de doelstellingen van het officiële kopieerluik van deze studie worden geschetst in het
K.B. van 30 oktober 1997 op de reprografie. Artikel 26 van dat K.B. zegt daarover:
“§ 1. Ten laatste op het einde van het tweede jaar na de inwerkingtreding van dit besluit en daarna
om de vijf jaar moet de beheersvennootschap door een onafhankelijke instelling een studie
betreffende het kopiëren voor privé-gebruik of didactisch gebruik van op grafische of op soortgelijke
wijze vastgelegde werken in België laten verrichten.
§ 2. Door middel van deze studie moet inzonderheid het volgende worden vastgesteld:
1° het aantal gebruikte apparaten en de verdeling ervan per activiteitensector;
2° het aantal gemaakte kopieën aan de hand van voornoemde apparaten en de verdeling
ervan per activiteitensector;
3° het aantal kopieën van beschermde werken vastgelegd op een grafische of op een
soortgelijke drager die aan de hand van voornoemde apparaten wordt gemaakt en de
verdeling ervan per activiteitensector;
4° de verdeling van het aantal kopieën van beschermde werken op grond van de verschillende
categorieën van beschermde werken vastgelegd op een grafische of op een soortgelijke
drager;
5° de geldmiddelen die de vergoedingsplichtigen besteden aan de reproductie voor
privégebruik of didactisch gebruik van werken vastgelegd op een grafische of op een
soortgelijke drager, alsmede de geldmiddelen die zij besteden aan de vergoeding voor
reprografie.
§ 3. Het ontwerp van deze studie moet vooraf door de Minister worden goedgekeurd overeenkomstig
de bepalingen van hoofdstuk IX. De goedkeuring wordt verleend op voorwaarde dat:
1° de beheersvennootschap een openbare aanbesteding heeft gehouden om de instelling
belast met de studie aan te wijzen;
2° de instelling haar onafhankelijkheid en onbevooroordeeldheid waarborgt en aantoont dat
zij over de nodige bekwaamheden beschikt om de studie te verrichten;
3° de doelstellingen van het ontwerp betreffende de studie overeenstemmen met die bepaald
in het tweede lid;
4° de kostprijs van de studie redelijk is.

§ 4. De vertegenwoordiger van de Minister bedoeld in artikel 76 van de wet waakt erover dat de
studie op behoorlijke wijze wordt gerealiseerd.
§ 5. De vergoedingsplichtigen, de bijdrageplichtigen, de dealers, ongeacht of zij groothandelaar of
kleinhandelaar zijn, de leasingbedrijven en de bedrijven voor onderhoud van apparaten moeten aan
de erkende onafhankelijke organisatie op verzoek de gegevens verstrekken die nodig zijn om de studie
betreffende de vergoeding voor reprografie te verrichten.
§ 6. De erkende onafhankelijke organisatie moet in dat verzoek opgave doen van:
1° de rechtsgronden van het verzoek;
2° de gevraagde gegevens;
3° de redenen en het doel van het verzoek;
4° de termijn binnen welke de gegevens moeten worden medegedeeld en die niet minder dan
20 werkdagen mag bedragen te rekenen van de ontvangst van het verzoek.
§ 7. De gegevens verkregen als antwoord op een verzoek mogen niet voor andere doeleinden of om
andere redenen worden aangewend dan die omschreven in het verzoek.
De ondervraagde vergoedingsplichtigen, bijdrageplichtigen, dealers in apparaten, ongeacht of zij
groothandelaar of kleinhandelaar zijn, alsook de leasingbedrijven en de bedrijven die zorgen voor het
onderhoud van de apparaten, kunnen op grond van het verzoek om gegevens niet worden verplicht te
bekennen dat zij de wet hebben overtreden of daarbij betrokken zijn geweest.
Het verzoek om gegevens wordt aan de vergoedingsplichtigen, de bijdrageplichtigen, de dealers in
apparaten, ongeacht of zij groothandelaar of kleinhandelaar zijn, alsook aan de leasingbedrijven en
de bedrijven die zorgen voor het onderhoud van de apparaten, toegezonden bij een ter post
aangetekende brief met ontvangbewijs. Tegelijkertijd wordt een kopie ervan toegezonden aan de
Minister.
De Minister kan de inhoud, het aantal en de frequentie van de verzoeken op zodanige wijze bepalen
dat zij de activiteiten van de ondervraagde personen niet meer dan nodig hinderen.”
In mensentaal draagt het K.B. van 30 oktober 1997 Reprobel dus op om:
(1) een studie te laten verrichten naar het aantal reproductieapparaten (kopieerapparaten, printers,
multifunctionele apparaten, scanners, faxen, etc.) en naar de papieren kopie in de diverse
sectoren, zowel wat de fotokopieën van werken zonder meer als wat de fotokopieën van
auteursrechtelijk beschermde werken betreft; die laatste werken moeten ook worden opgedeeld
naar categorie van beschermd werk; bovendien moet ook onderzoek worden gedaan naar het
budget dat in die sectoren wordt besteed aan zowel het kopiëren van de werken zelf als aan de
reprografievergoedingen die worden betaald aan Reprobel;
(2) door een onafhankelijk en onpartijdig marktbureau met de vereiste expertise, aangewezen na
een openbare aanbesteding;

(3) volgens een methodologie die voorafgaandelijk door de bevoegde Minister (i.e. de Minister van
Economie) wordt goedgekeurd, waarbij een vertegenwoordiger van de Minister bovendien
waakt over de correcte toepassing van die methodologie.
2.2. Aanvullende studie naar de prints
In deel 1.2. van dit rapport kon u al het hoe en waarom lezen van de uitbreiding van deze studie naar
de prints van (auteursrechtelijk) beschermde werken. Daar zijn, zoals geschetst, meerdere goede
redenen toe.
De Profacts-studie diende inderdaad van in het begin rekening te houden met zowel het gewijzigde
reproductielandschap (ttz, steeds meer prints) als met belangrijke juridische ontwikkelingen, wilde ze
niet van bij de aanvang onvolledig en dus achterhaald zijn. De methodologie die voor het printluik
van dit onderzoek werd gehanteerd, is trouwens goeddeels identiek aan de methodologie die werd
gebruikt voor het kopieluik, zodat de resultaten van beide luiken even gedetailleerd als betrouwbaar
zijn.
In dit rapport vindt u – na een grondige methodologische toelichting - eerst de resultaten van het
officiële kopieerluik en vervolgens de resultaten van het aanvullende onderzoek naar de prints,
waarna de resultaten voor beide luiken in een afsluitend deel ook nog eens naast elkaar worden
gelegd, geaggregeerd en vergeleken.
Op die manier wordt het fenomeen van de ‘reproducties op papier’ op vandaag fijnmazig en volledig
in kaart gebracht. En dat was precies het opzet van deze studie.

3METHODE:
DATACOLLECTIE EN STEEKPROEF

3. METHODE: DATACOLLECTIE EN STEEKPROEF
3.1. Hybride methode
Om aan de verschillende doelstellingen te voldoen, werd een gecombineerde aanpak gebruikt.
Verschillende steekproeven en verschillende methodes voor gegevensverzameling werden
gedefinieerd op basis van afzonderlijke universa (cfr. figuur 1).
Figuur 1: overzicht onderzoeksopzet
Hieronder vindt u een gedetailleerde beschrijving van de methodologie gebruikt voor het officiële
onderzoek naar de papieren kopie. Die methodologie werd goeddeels ook gebruikt voor de parallelle
studie naar de prints. De verschillen tussen beide methodologieën waren miniem. Verder in de tekst
kan u lezen waar in het onderzoek naar de prints van de methodologie voor de studie naar de
papieren kopie werd afgeweken. Indien dat het geval was, had dit een louter functionele reden.
De studie bestond uit 2 grote luiken:
1. Luik “Bevolking”: dit luik heeft als doel het kopieergedrag m.b.t. de papieren kopie in België
in kaart te brengen aan de hand van telefonische interviews, persoonlijk in te vullen
dagboeken en face-to-face interviews aan bibliotheken en copyshops.
2. Luik “Organisaties”: dit luik heeft als doel de reproductiehardware en het
reproductiebudget binnen Belgische organisaties in kaart te brengen aan de hand van een
zelf in te vullen vragenlijst.

Op deze manier werd telkens de meest passende manier van datacollectie aangewend, rekening
houdend met de doelstelling en de doelgroep. Elk van deze luiken wordt hieronder in detail
toegelicht.
Voor het luik “Bevolking” werd gekozen voor een telefonische datacollectiemethode omwille van
volgende redenen:
 Directe interactie met de respondent. De mogelijkheid bestond om verdere verduidelijking te
geven bij de vragen.
 De telefoon is het communicatiemiddel met de hoogste penetratiegraad. Door willekeurig te
bellen, kon tegemoet gekomen worden aan de strikte quotasetting die werd bepaald.
 Telefonische interviews waren het meest aangewezen om vervolgens te recruteren voor de
dagboeken. De coördinaten van de respondent werden genoteerd en geverifieerd door de
enquêteur.
Aanvullend werd een dagboekfase toegevoegd om te peilen naar het fotokopiëren en printen van
beschermd werk. De respondent die instemde om een dagboek gedurende 7 opeenvolgende dagen
in te vullen, noteerde elke reprografieopdracht die hij of zij uitvoerde tijdens deze periode. Deze
methode biedt de mogelijkheid om uiterst nauwkeurig te analyseren wat er precies doorheen het
jaar gekopieerd en geprint wordt. In het dagboek werden aparte kolommen voor kopieën en prints
voorzien, met name omdat het bronwerk van de reproductie in beide gevallen niet steeds hetzelfde
is. Bij fotokopieën is het bronwerk immers doorgaans zelf een papieren werk, terwijl bij prints het
bronwerk aan het begin van de reproductieketen vaak (hoewel niet steeds) een werk is dat niet op
een fysieke drager is vervat.
Voor het luik “Organisaties” werd gekozen voor een zelf in te vullen vragenlijst.
 Waar telefonische interviews goed werken bij particulieren, wordt deze methode in een
werkomgeving vaak als storend of belastend ervaren. Eerst en vooral moeten de correcte
personen bereikt worden, namelijk diegene die verantwoordelijk is voor het beheer en de
werking van de reproductieapparaten en de persoon die het best op de hoogte is van het
totale budget dat wordt besteed aan de reproductie van documenten en de reprografie.
 Daarnaast was de informatie die gegeven diende te worden niet meteen voorhanden in de
meeste gevallen. De respondenten binnen de bedrijven moesten de tijd krijgen om
informatie te aggregeren en op die manier stelselmatig de enquête in te vullen.
Tenslotte wensen we nog mee te geven dat de gebruikte methodologie op een aantal punten
grondig verschilt van deze uit de studie van 2002:
 Datacollectie:
o Om het volume reprografieopdrachten te berekenen, werd in 2002 een stand-alone
telefonische enquête uitgevoerd bij organisaties. In de huidige studie wordt dit

volume berekend aan de hand van een bevraging bij een representatieve steekproef
van de volledige Belgische bevolking.
o In 2002 werd de bevolking eveneens bevraagd via een telefonische enquête, maar
als onderdeel van een omnibus1
en gespreid over drie waves: van 9 tot 22 oktober,
van 13 tot 26 november en van 4 tot 17 december 2002. In de huidige studie was dit
een afzonderlijk luik, dat bovendien gespreid werd over een volledig jaar. Door een
volledige ‘stand-alone’ studie te hanteren voor de datacollectie, worden meer
betrouwbare en fijnmazigere resultaten bekomen, ondersteund door een rigoureuze
quotasetting, zoals gedefinieerd in de technische specificaties van de studie.
o In de enquête van 2002 werd gepeild naar het aantal fotokopieën in de afgelopen 7
dagen én het volume fotokopieën van beschermde werken gemaakt door de
respondent. In de huidige studie wordt het aantal fotokopieën berekend op basis van
een gemiddeld aantal kopieën per kopieeropdracht. Profacts is ervan overtuigd dat
een gemiddelde per kopieeropdracht inschatten accurater is dan een op herinnering
berustende reconstructie van het kopieergedrag van de laatste 7 dagen.
o Profacts koos er ook voor om de onderzoeksvraag naar het volume papieren kopieën
en prints van beschermde werken los te koppelen van de telefonische studie en dit
via een self completion methode te bevragen, namelijk een dagboekje dat ingevuld
diende te worden gedurende 7 opeenvolgende dagen. Omwille van betrouwbaarheid
van de bekomen gegevens om het volume fotokopieën en prints van beschermde
werken te berekenen werd ervoor gekozen om niet te berusten op de herinnering
van de respondent maar om werkelijk gedrag te capteren.
 Doelgroepen en steekproef:
o Om in de belangrijke sectoren “copyshops” en “bibliotheken” voldoende informatie
te verzamelen in de huidige studie, werd een aparte face-to-face datacollectie-
methode gehanteerd, teneinde binnen deze sectoren het volume reproducties en
het percentage reproducties van beschermde werken accuraat te kunnen inschatten.
o Een aantal subgroepen (onder andere de actieve bevolking en de studenten) werden
door middel van een disproportionele steekproef extra bevraagd om meer
betrouwbare resultaten te garanderen. Bij de verwerking werden de
disproportionele steekproeven herwogen naar de werkelijke dimensies in de
populatie. Hier komen we verder op terug in hoofdstuk 3.4. Correctie van de
steekproef. In totaal werden meer dan 8.400 telefonische interviews uitgevoerd om
een brede basis voor extrapolatie te bekomen. In 2002 werden ongeveer 6.000
particulieren en 1.400 organisaties bevraagd.
o Het gedeelte “Organisaties” van de studie omvatte het uitsturen van 15.270 brieven
naar een representatief staal van Belgische ondernemingen en instellingen. In totaal
werden 3.615 organisaties bereikt, ofwel 2.215 organisaties meer dan bij de vorige
meting uit 2002.
1
Een omnibus is een datacollectiemethode waarbij met een vaste regelmaat (bijvoorbeeld 1 keer per maand)
vragen gesteld worden over een breed spectrum aan thema’s.

In het vervolg van dit rapport zullen we de resultaten op bepaalde momenten vergelijken met de
resultaten van de vorige meting uit 2002. We wensen de lezer echter mee te geven dat het
onderzoeksopzet van beide studies anders is.
De bedoeling van de huidige vijfjaarlijkse studie was een nieuwe momentopname te maken van
de papieren kopie in België, en dit op een grootschalige, betrouwbare en uiterst gedetailleerde
manier. Het parallelle onderzoek naar het printen werd via een goeddeels identieke methodologie
gevoerd.

3.2. Luik “Bevolking”: fotokopieer- en printgedrag
De dataverzameling werd gerealiseerd aan de hand van telefonische interviews en persoonlijk in te
vullen dagboeken. De telefonische interviews zorgden voor een zeer brede en representatieve
steekproef, op basis waarvan het totaalvolume fotokopieën en prints op een betrouwbare basis kon
bepaald worden. Personen werden daarna gevraagd om hun handelingen ten aanzien van
fotokopieën en prints gedurende 7 dagen in een persoonlijk dagboek bij te houden. Zo werden over
een periode van één jaar 4.532 fotokopieerhandelingen en 11.650 printhandelingen verzameld met
informatie over het type en de oorsprong van het gereproduceerde werk (met aparte kolommen
voor kopieën en prints, zie boven – aard van het bronwerk). Dit liet toe om het percentage kopieën
en prints van beschermde werken nauwkeurig in kaart te brengen.
Er is telkens gevraagd om uitsluitend reproducties aan te geven die men zelf gemaakt heeft op het
werk, thuis of op een andere plaats, voor zichzelf of in opdracht van een andere persoon.
Voor het luik “Face-to-face interviews” werd dezelfde aanpak gehanteerd. Om ervoor te zorgen dat
het kopieer- en printgedrag in de bibliotheken en copyshops voldoende in kaart werd gebracht,
werden bijkomend nog interviews uitgevoerd bij verschillende types bibliotheken en copyshops. Dit
leverde 3.815 interviews en 1.037 individuele fotokopieerhandelingen en 691 printhandelingen op.
3.2.1. Telefonische interviews
Rekrutering
Alle respondenten werden geselecteerd uit een database van telefoonnummers die gemaakt werd
via Random Digit Dialing (RDD). Deze database bevat zowel vaste als mobiele nummers.
Om de willekeurige selectie van respondenten te kunnen garanderen, maakte Profacts gebruik van
de “next birthday”-methode, en dit voor de vaste telefoonnummers. Bij mobiele nummers werd de
eigenaar van het toestel zelf bevraagd. Elk telefonisch interview naar een vast nummer begon met de
vraag “Is het mogelijk om te spreken met de persoon binnen het gezin die eerstvolgend verjaart en
minstens 12 jaar is?”. Dit om een mogelijke vertekening in de steekproef uit te sluiten. Het is immers
mogelijk dat personen met eenzelfde profiel eerder de telefoon zullen opnemen. Door te vragen
naar de persoon die eerstvolgend verjaart, wordt er een spreiding bekomen binnen de gezinnen.

Vragenlijst
In het kader van de onderzoeksdoelstellingen, bevat de vragenlijst voor de telefonische interviews
vragen over:
 Het socio-demografisch profiel (leeftijd, geslacht, regio, onderwijsniveau, beroep)
 De activiteitssector (indien actief)
 Het fotokopieergedrag: frequentie en volume van fotokopieën
 Het printgedrag: frequentie en volume van prints
 De doelstelling van de fotokopieer- of printhandeling: privé of professioneel
 De rekrutering voor de dagboekfase
De CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing) vragenlijst is te vinden in bijlage 1.
Veldwerk en steekproef
In totaal werden 8.465 telefonische interviews gerealiseerd. Het veldwerk werd gespreid van 1
december 2011 tot en met 14 november 2012. Hierdoor konden eventuele seizoensschommelingen
weggewerkt worden.
Alle interviews werden afgenomen door het Profacts call center. De gemiddelde duurtijd van de
vragenlijst was 9,5 minuten.
Op een totaal aantal oproepen van 185.742, resulteerde 5% in een volledig afgewerkt interview.
Over de kwartalen heen varieerde de successrate tussen 3% en 7%. 50% van alle oproepen gaf geen
contact, 13% was een fout nummer, 5% een afspraak en 28% een weigering.
Om voldoende observaties te kunnen maken bij de actieve populatie en bij studenten (en bijgevolg
voldoende respondenten te recruteren voor de dagboekenfase) werd de steekproef aselect
samengesteld.
In een volledig representatieve steekproef kunnen we 61% actieve personen en studenten
verwachten (47% actieve personen en 14% studenten2
). Met andere woorden, indien er willekeurig
100 mensen opgebeld worden, dan zullen er bij benadering 61 actief en 39 inactief zijn. Voor deze
studie werd 70% actieve personen en studenten als target genomen.
De steekproef werd daarna gecorrigeerd volgens de officiële NIS/CIM Golden Standard statistieken
2012 (cfr. hoofdstuk 3.4. Correctie van de steekproef).
2
Bron: CIM Golden Standard 2012

De behaalde bruto steekproef wordt weergegeven in onderstaande tabel:
BRUTO STEEKPROEF
TELEFONISCHE INTERVIEWS
TOTAAL 8.465 100%
Met professionele activiteit 4.727 56%
Studenten 1.509 18%
Zonder professionele activiteit 2.229 26%
Man 3.734 44%
Vrouw 4.731 56%
12-24 1.639 19%
25-34 1.118 13%
35-54 3.400 40%
55+ 2.308 27%
Noord 4.767 56%
Zuid (inclusief Brussel) 3.698 44%
Antwerpen 1.286 15%
West-Vlaanderen 906 11%
Oost-Vlaanderen 1.050 12%
Limburg 663 8%
Henegouwen 911 11%
Luik 922 11%
Luxemburg 267 3%
Namen 465 5%
Brussel 734 9%
Vlaams-Brabant 862 10%
Waals-Brabant 399 5%
Tabel 1: structuur van de bruto steekproef (telefonische interviews)

3.2.2. Persoonlijke dagboeken
Rekrutering
De deelnemers voor het dagboekenluik werden gerekruteerd via de telefonische interviews en via
speciale campusrekruteringsmomenten op universiteitscampussen verspreid over het Belgisch
grondgebied. Deelname was op volstrekt vrijwillige basis. De respondenten die toestemden om deel
te nemen aan dit onderdeel van de studie ontvingen een persoonlijk papieren dagboek per post
binnen de 5 dagen na het telefoongesprek, of in het geval van de campusrekrutering, uit handen van
een Profacts enquêteur.
Dagboeken
Elke respondent vulde vervolgens het dagboek in gedurende 1 week (7 opeenvolgende dagen,
inclusief weekends). De respondent had de keuze om het dagboek hetzij kosteloos via de post terug
te sturen of online in te vullen via een specifiek voor dit onderzoek ontwikkelde website. Iedere
respondent kreeg hiervoor een unieke login en een uniek paswoord. Speciale aandacht werd besteed
aan personen jonger dan 18 jaar. Hen werd een “informed consent” meegeleverd, conform de
ESOMAR richtlijnen betreffende deontologisch correct marktonderzoek. Deze informed consent
diende ondertekend te worden door de ouders of wettelijke voogd van de jongere.
Het dagboek bevat instructies om het op een correcte manier in te vullen en vragen over:
 Het soort actie (fotokopie vs. print)
 Het type document
 De drager / bron
 Het doel (privé vs. professioneel)
 De locatie waar de reproductie gemaakt werd
 De taal van het document
 Het aantal gemaakte fotokopieën/prints per handeling
Hier dient opgemerkt te worden dat er bij de oorsprong van de printhandelingen (hierboven
beschreven als de drager/bron) een extra modaliteit werd toegevoegd om het niveau van detail te
verhogen. Waar er bij de oorsprong van de fotokopieën een antwoordmogelijkheid ‘9 – andere bron
(specificeer)’ bestond, kon de respondent bij de printhandelingen antwoorden met ‘9a – Educatieve,
professionele of wetenschappelijke databank (specificeer)’ of ‘9b – Overige (specificeer)’. De aard
van het bronwerk is immers niet steeds dezelfde bij kopieën en prints: waar bij fotokopieën het
bronwerk doorgaans zelf ook een papieren werk is, is de bron van een print vaak (zij het niet steeds)
een digitaal werk dat niet op een fysieke drager is vervat.
Het dagboek kan in bijlage 2b geconsulteerd worden. Er werd ook een begeleidende brief voorzien,
deze kan geraadpleegd worden in bijlage 2a.

Een minimum van 1.250 dagboeken werd vooropgesteld, waarvan minstens 1.000 bij de actieve
bevolking en 250 bij de inactieven en studenten. Dagboeken bij studenten en medewerkers van de
universiteiten werden opgedreven via campusrekruteringsmomenten. Tijdens de verwerkingsfase
werd er gecorrigeerd voor deze oversampling. Zie hoofdstuk 3.4. Correctie van de steekproef.
In totaal werden 3.261 dagboeken verstuurd. Alle dagboeken werden verstuurd (of uitgedeeld)
tussen december 2011 en november 2012. Het versturen van de dagboeken was dus doorheen het
jaar gespreid om een homogene distributie ervan te verzekeren en eventuele seizoens-
schommelingen op te vangen.
Van deze 3.261 dagboeken werden in totaal 1.536 ingevulde dagboeken teruggestuurd, waarvan
1.095 bij actieven en 441 bij inactieven en studenten.
TOTAAL MET PROFESSIONELE
ACTIVITEIT
ZONDER
PROFESSIONELE
ACTIVITEIT /
STUDENTEN
TOTAAL 1.536 1.095 441
Recrutering via telefonische
interviews
1.315 1.055 260
Recrutering via campus recruitment 221 40 181
Tabel 2: ingezamelde dagboeken - split actief/niet actief - CATI vs campus
Bij de dagboeken die verzameld werden via de telefonische interviews werd een rigoureuze controle
uitgevoerd op de geregistreerde socio-demografische data. De insteek was om na te gaan of de
persoon die het dagboek invulde dezelfde persoon was die telefonisch werd bevraagd in het CATI
luik. Op basis van deze controle werden 7 dagboeken als ‘niet valide’ beschouwd. Dit brengt het
totaal aantal valide dagboeken voor analyse op 1.529 (hetzij 47% op een totaal van 3.261 verstuurde
dagboeken).
De meerderheid van deze dagboeken werd op papier teruggestuurd (975), de rest (554) werd online
door de respondent ingegeven. Deze aantallen zijn inclusief de via campus recruitment bekomen
dagboeken.

BRUTO STEEKPROEF
DAGBOEKEN
TOTAAL 1.529 100%
Met professionele activiteit 866 57%
Studenten 403 26%
Zonder professionele activiteit 260 17%
Man 627 41%
Vrouw 902 59%
12-24 413 27%
25-34 212 14%
35-54 608 40%
55+ 296 19%
Noord 930 61%
Zuid (inclusief Brussel) 599 39%
Antwerpen 228 15%
West-Vlaanderen 232 15%
Oost-Vlaanderen 205 13%
Limburg 108 7%
Henegouwen 140 9%
Luik 153 10%
Luxemburg 50 3%
Namen 87 6%
Brussel 111 7%
Vlaams-Brabant 157 10%
Waals-Brabant 58 4%
Tabel 3: structuur van de bruto steekproef (dagboeken)

3.2.3. Face-to-face interviews
Het meten van het fotokopieer- en printgedrag bij bezoekers van copyshops en bibliotheken vereiste
een specifieke aanpak, teneinde een voldoende aantal betrouwbare observaties te bekomen.
Daarom werd deze doelgroep bevraagd via face-to-face interviews bij bibliotheken en copyshops.
De face-to-face interviews werden uitgevoerd op de volgende locaties:
 Bibliotheken, met een onderscheid tussen bibliotheken in onderwijsinstellingen, openbare
bibliotheken, overheidsbibliotheken en bibliotheken bij ‘andere vergoedingsplichtigen’
 Kopieercentra, met een onderscheid tussen:
o Kopieercentra met fotokopie als hoofdactiviteit, met bijkomend onderscheid tussen
kopieercentra nabij en niet nabij universiteiten/hogescholen
o Kopieercentra met fotokopie als secundaire activiteit (krantenwinkels en dergelijke)
Profacts voorzag een optimale spreiding over het Belgische grondgebied en tussen de verschillende
types bibliotheken en copyshops (zie ook tabel 4).
Rekrutering
De respondenten werden gerekruteerd aan de uitgang van de geselecteerde copyshops en
bibliotheken en werden bevraagd over hun fotokopieer- en printgedrag in die locatie op dat
moment. Voor deze selectie werden door middel van deskresearch opgestelde lijsten gebruikt van
bibliotheken en copyshops, met oog voor een maximale spreiding over het Belgisch grondgebied en
gedurende een periode van één jaar.
Vragenlijst
De vragenlijst bevat vragen die zeer gelijkaardig zijn aan de vragen uit het dagboek:
 Het soort actie (fotokopie / print)
 Het type document
 De drager/bron
 Het doel (privé/professioneel)
 De taal van de documenten
 Het aantal gerealiseerde fotokopieën en prints per handeling
De vragenlijst van dit luik is te vinden in bijlage 3.
In totaal werden 3.815 face-to-face interviews afgenomen bij bibliotheken en copyshops. Alle
interviews werden afgenomen door getrainde Profacts interviewers, op weekdagen en zaterdagen
tussen 09.00u ’s morgens en 19.00u ’s avonds.
Het veldwerk liep continu van 5 december 2011 tot en met 27 november 2012 om een homogene
distributie te verzekeren.

Hieronder is een overzicht te vinden van de interviews die in de verschillende bibliotheken en
copyshops hebben plaatsgevonden. Drukbezochte locaties leverden meer interviews op,
bijvoorbeeld universiteits- en hogeschoolbibliotheken en grote copyshops.
Onder interviews wordt hier verstaan: de bezoekers van een bibliotheek of een copyshop die
geantwoord hebben op de door de enquêteur voorgelegde vragen. Dit impliceert niet dat de
respondent ook daadwerkelijk fotokopieën of prints heeft gemaakt. Het kon immers gaan om een
respondent die louter iets kwam kopen, iemand vergezelde, et cetera.
TOTAAL AANTAL FACE-TO-FACE INTERVIEWS 3.815
BIBLIOTHEKEN 1.946
Onderwijsinstellingen Bibliotheken in de verschillende
onderwijsinstellingen (behalve universiteits-
en hogeschoolbibliotheken)
375
Universiteits- en hogeschoolbibliotheken 1.099
Instellingen van openbare
uitlening
Bibliotheken (behalve bibliotheken
onderwijsinstellingen)
340
Overheden Interne bibliotheken van overheidsinstituten 67
Bibliotheken van federale musea of
wetenschappelijke instellingen
(o.a. Koninklijke Bibliotheek, Algemeen
Rijksarchief …)
24
Andere vergoedingsplichtigen Bibliotheken die niet aan een
onderwijsinstelling zijn verbonden of door
overheid zijn opgericht of gefinancierd
41
KOPIEERCENTRA 1.869
Kopieercentra (primaire activiteit nabij universiteit/hogeschool) 790
Kopieercentra (primaire activiteit niet nabij universiteit/hogeschool) 437
Kopieercentra (secundaire activiteit) 642
Tabel 4: aantal face-to-face interviews en verdeling per type locatie

3.2.4. Apparatenbezit en reproductiegedrag in de thuisomgeving
Voor een analyse van de relatie tussen het reproductiegedrag (kopieën en prints) in de
thuisomgeving en het apparatenbezit in deze omgeving, is geopteerd voor een onderverdeling van
de respondenten op basis van het bezit van een aantal (reproductie)apparaatcategorieën thuis.
Het dagboek liet toe om een link te leggen tussen de locatie van de reproducties (in dit geval: thuis)
en het bezit van één of meerdere reproductieapparaten van een bepaald type. Zo kon aangeduid
worden hoeveel van volgende apparaten thuis ter beschikking van de respondenten staan:
- Multifunctionele apparaten (MFD’s)
- Kopieerapparaten
- Printers
- Scanners
- Faxtoestellen
- Duplicatoren
- Offsetmachines
Let wel: voor de analyse van het thuisgebruik van reproductietoestellen werd er alleen gekeken naar
respondenten die thuis slechts over één enkele apparaatcategorie beschikken, hetzij een MFD, hetzij
een printer. Uiteraard geeft deze subsample niet het totaalbeeld van de reproducties (en van de
reproducties van beschermd werk) die in de thuisomgeving gemaakt worden. Het grootste gedeelte
van de reproducties in de thuisomgeving wordt immers gemaakt door respondenten die thuis over
een MFD en/of een printer én over andere apparaattypes beschikken.
De analyse van het thuisgebruik van reproductietoestellen maakt dan ook een uiterst voorzichtige
inschatting, precies omdat ze geen rekening houdt met respondenten die thuis over meer dan één
apparaatcategorie beschikken. Zo wordt, bijvoorbeeld, meer dan de helft van de prints op de
thuislocatie gemaakt door respondenten die over meer dan één apparaatcategorie beschikken (bv.
een MFD en een faxtoestel), wat overigens geldt zowel voor de totale aantallen prints, als voor de
prints van een beschermd bronwerk.
3.3. Luik “Organisaties”: hardware & reproductiebudget
Het luik “Organisaties” is bedoeld om de reproductiehardware en het reproductiebudget (voor zowel
kopieën als prints) binnen Belgische ondernemingen en instellingen in kaart te brengen. De
dataverzameling gebeurde aan de hand van een zelf in te vullen vragenlijst. De vragenlijst werd op
papier bezorgd aan de verantwoordelijke voor de reproductiehardware en het reproductiebudget in
elke organisatie, en kon online worden ingevuld.
In totaal vulden 3.615 ondernemingen/instellingen de vragenlijst in, wat een uiterst robuuste
steekproef vertegenwoordigt.

Rekrutering
Alle ondernemingen/instellingen werden gerekruteerd uit bestanden die werden aangekocht bij een
list broker (Graydon). Uit deze aangeleverde bestanden werden steekproeven getrokken voor elke
wave, in overeenstemming met de te behalen quota.
Vragenlijst
Ondernemingen/instellingen ontvingen een formele brief ondertekend door Reprobel en een zelf in
te vullen vragenlijst op papier.
In het licht van de onderzoeksdoelstellingen, bevat de vragenlijst vragen over:
 Het productbezit (apparaten) met betrekking tot de reproductie op papier van documenten
binnen de organisatie
 Het budget besteed aan reproductie en reprografievergoeding
 Het profiel van de organisatie
De brief en de vragenlijst zijn te vinden in bijlage 4a en 4b.
In totaal werden 3.615 organisaties bevraagd. Alle vragenlijsten werden verstuurd tussen 10 januari
en 28 september 2012. Het versturen van de vragenlijsten was gespreid over 5 waves, om een
maximale spreiding ervan te verzekeren. Waves waren voorzien in januari, mei, juli, september en
oktober 2012. Alle waves samengenomen werden er 15.270 enquêtes verstuurd naar organisaties.
Dit correspondeert met een responsratio van 24%.
BRUTO STEEKPROEF
ORGANISATIES
TOTAAL 3.615 100%
Bedrijf uit de privésector (bedrijfsleven), behalve onderwijs- of
onderzoeksinstelling
2.211 61%
Openbare sector (overheid), behalve onderwijs- of
329 9%
Onderwijs- of onderzoeksinstelling 1.075 30%
Noord 1.395 39%
Zuid (inclusief Brussel) 2.220 61%
Tabel 5a: structuur van de bruto steekproef (organisaties)

BRUTO STEEKPROEF
PRIVESECTOR
TOTAAL PRIVESECTOR 2.211 61 %
A - Landbouw, bosbouw en visserij 57 2 %
B - Winning van delfstoffen 5 0,2 %
C - Industrie 385 11 %
D -Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en
gekoelde lucht
10 0,5 %
E - Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 7 0,3 %
F - Bouwnijverheid 257 7 %
G -Groot- en detailhandel, reparatie van auto's en motorfietsen 432 12 %
H -Vervoer en opslag 84 2 %
I - Verschaffen van accomodatie en maaltijden 144 4 %
J - Informatie en communicatie 118 3 %
K - Financiële activiteiten en verzekeringen 64 2 %
L - Exploitatie van en handel in onroerend goed 53 1 %
M -Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische
activiteiten
136 4 %
N -Administratieve en ondersteunende diensten 167 5 %
Q -Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke
dienstverlening
113 3 %
R - Kunst, amusement en recreatie 37 1 %
S - Overige diensten 134 4 %
T - Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel 8 0,4 %
<10 1.741 48 %
10 tot 49 258 7 %
50 tot 199 111 3 %
200+ 101 3 %
Brussel 229 6 %
Vlaams-Brabant 205 6 %
Antwerpen 446 12 %
Limburg 219 6 %
Oost-Vlaanderen 270 7 %
West-Vlaanderen 320 9 %
Luik 169 5 %
Namen 60 2 %
Henegouwen 157 4 %
Luxemburg 41 1 %
Waals-Brabant 95 3 %
Tabel 5b: structuur van de bruto steekproef (privésector)

BRUTO STEEKPROEF
OVERHEID
TOTAAL OVERHEID 329 9 %
Gemeentebesturen 99 3 %
OCMWs 85 2 %
Politie 37 1 %
Provinciebesturen 4 0,1 %
Federale staat 23 1 %
Internationale & Europese instellingen 22 1 %
Instellingen van openbaar nut 59 2 %
Tabel 5c: structuur van de bruto steekproef (overheid)
BRUTO STEEKPROEF
ONDERWIJS
TOTAAL ONDERWIJS 1.075 30 %
Basisonderwijs 507 14 %
Secundair onderwijs 238 7 %
Niet universitair hoger onderwijs 11 0,3 %
Universitair onderwijs 9 0,2 %
Diverse organismen voor integratie 39 1 %
Deeltijds Kunstonderwijs 103 3 %
Privé-onderwijs 168 5 %
Tabel 5d: structuur van de bruto steekproef (onderwijs)
3.4. Correctie van de steekproef
In de praktijk zijn verschillen tussen de gerealiseerde steekproef en de gewenste steekproef
onvermijdelijk. Enquêteurs worden steeds meer geconfronteerd met weigeringen, en tekorten in de
steekproef hebben vaak te maken met moeilijk te bereiken profielen. Deze verschillen worden door
een weging gecorrigeerd. Daarnaast dient een weging ook om bewuste disproportionaliteit in de
steekproef te corrigeren. Dit is precies het geval bij deze studie. Om voldoende observaties te
hebben bij actieve mensen en studenten, werden immers bij deze twee groepen meer telefonische
interviews verricht dan strikt noodzakelijk vanuit proportioneel standpunt.
Dankzij de weging worden dergelijke verschillen uitgevlakt zodat conclusies kunnen getrokken
worden die representatief zijn voor het volledige onderzoeksuniversum.

3.4.1. Luik “Bevolking”
3.4.1.1. Telefonische interviews
Universum
Voor de telefonische interviews werd als referentiepopulatie de Belgische bevolking vanaf 12 jaar
vooropgesteld, zijnde 9.457.000 personen volgens de officiële NIS/CIM Golden Standard statistieken
2012.
Steekproef
Om voldoende deelnemers te hebben voor het dagboekluik, is bij de telefonische interviews gekozen
voor een disproportionele steekproef waarbij actieven en studenten oververtegenwoordigd worden.
Naast een representatieve verdeling op het vlak van de belangrijkste socio-demografische
kenmerken (geslacht, leeftijd en regio), hield Profacts rekening met de structuur van de actieve
bevolking per activiteitensector. Om een voldoende grote steekproef te hebben in elke
activiteitensector, maakte Profacts ook hier gebruik van een disproportionele steekproef. Met
behulp van een weging (zie volgende paragraaf) werd de behaalde steekproef dan nadien
gecorrigeerd naar de werkelijke verhoudingen binnen de populatie.
Weging
Aangezien Profacts gebruik heeft gemaakt van disproportionele steekproeven, werden de resultaten
herwogen op basis van de representatieve verdeling in de populatie. Bij een weging wordt aan
ondervertegenwoordigde groepen respondenten een gewicht toegekend groter dan 1, terwijl
oververtegenwoordigde groepen een gewicht lager dan 1 toegekend krijgen.
De weging werd uitgevoerd met de officiële NIS/CIM Golden Standard statistieken 2012. Volgende
variabelen werden gebruikt:
 Variabele 1 : geslacht x Nielsen x leeftijd
 Variabele 2 : geslacht x provincie
 Variabele 3 : leeftijd x provincie
 Variabele 4 : geslacht x Nielsen x activiteitsgraad
 Variabele 5 : geslacht x beroepsklasse
 Variabele 6 : sector x provincie bedrijf privésector
 Variabele 7 : subsector activiteitsgraad
Dergelijke gekruiste weegmatrix laat toe om binnen elke cel strikt representatief te werken. Zo werd
bijvoorbeeld binnen elke provincie herwogen naar de werkelijke verhoudingen van geslacht en
leeftijd, binnen de sectoren naar de werkelijke verdeling van de bedrijven/instellingen over het
Belgische grondgebied et cetera.

Dit is weergegeven in tabel 6 hieronder:
BRUTO STEEKPROEF
CATI
GEWOGEN STEEKPROEF
CATI
TOTAAL 8.465 100% 8.465 100%
Met professionele activiteit 4.727 56% 4.021 47%
Studenten 1.509 18% 1.164 14%
Zonder professionele activiteit 2.229 26% 3.281 39%
Man 3.734 44% 4.125 49%
Vrouw 4.731 56% 4.340 51%
12-24 1.639 19% 1.512 18%
25-34 1.118 13% 1.259 15%
35-54 3.400 40% 2.797 33%
55+ 2.308 27% 2.897 34%
Noord 4.767 56% 4.915 58%
Zuid (inclusief Brussel) 3.698 44% 3.550 42%
Antwerpen 1.286 15% 1.368 16%
West-Vlaanderen 906 11% 917 11%
Oost-Vlaanderen 1.050 12% 1.125 13%
Limburg 663 8% 662 8%
Henegouwen 911 11% 1.012 12%
Luik 922 11% 831 10%
Luxemburg 267 3% 205 2%
Namen 465 5% 367 4%
Brussel 734 9% 841 10%
Vlaams-Brabant 862 10% 842 10%
Waals-Brabant 399 5% 294 3%
Tabel 6: structuur van bruto steekproef en gewogen steekproef (telefonische interviews)

3.4.1.2. Dagboeken
Universum
Net als voor de telefonische interviews werd als referentiepopulatie de Belgische bevolking
vooropgesteld vanaf 12 jaar, zijnde 9.457.000 personen volgens de officiële NIS/CIM Golden
Standard statistieken 2012.
Steekproef
Door representativiteit op de belangrijkste socio-demografische kenmerken voorop te stellen (zoals
geslacht, leeftijd en regio) bij het telefonisch luik en waar nodig disproportioneel te werken (b.v. op
het vlak van activiteitsgraad), werd een optimale instroom voor het dagboekluik voorzien, die nadien
door middel van een weging gecorrigeerd werd naar de verschillende dimensies binnen de Belgische
populatie.
Weging
Voor het dagboekluik werd een gelijkaardige weegmatrix als voor de telefonische interviews
gebruikt.
 Variabele 1 : geslacht x Nielsen x leeftijd
 Variabele 2 : geslacht x provincie
 Variabele 3 : leeftijd x provincie
 Variabele 4 : geslacht x Nielsen x activiteitsgraad
 Variabele 5 : subsector activiteitsgraad
Om het resultaat van de weging op de steekproefaantallen te visualiseren, zijn hieronder de
belangrijkste socio-demografische parameters terug te vinden vóór weging versus na weging. Daarin
valt de oversampling op actieven en studenten goed te bemerken.

BRUTO STEEKPROEF
DAGBOEKEN
GEWOGEN STEEKPROEF
DAGBOEKEN
TOTAAL 1.529 100% 1.529 100%
Met professionele activiteit 866 57% 726 47%
Studenten 403 26% 210 14%
Zonder professionele activiteit 260 17% 593 39%
Man 627 41% 745 49%
Vrouw 902 59% 784 51%
12-24 413 27% 273 18%
25-34 212 14% 227 15%
35-54 608 40% 505 33%
55+ 296 19% 523 34%
Noord 930 61% 888 58%
Zuid (inclusief Brussel) 599 39% 641 42%
Antwerpen 228 15% 247 16%
Oost-Vlaanderen 205 13% 203 13%
Limburg 108 7% 120 8%
Henegouwen 140 9% 183 12%
Luik 153 10% 150 10%
Luxemburg 50 3% 37 2%
Namen 87 6% 66 4%
Brussel 111 7% 152 10%
Tabel 7: structuur van bruto steekproef en gewogen steekproef (dagboeken)

3.4.2. Luik “Organisaties”
Universum
Voor het luik organisaties werd als referentie de volledige Belgische populatie van bedrijven en
instellingen vooropgesteld, zijnde 256.784 bedrijven en instellingen volgens de officiële RSZ
statistieken van 2012, cijfers beschikbaar op de belangrijke onderwijssites3
in België en de
studiedienst Vlaamse Regering – Morfologie Lokale Politie - RSZPPO.
Steekproef
Quota werden gedefinieerd op basis van de activiteitssector. Om een voldoende grote steekproef te
hebben voor elke activiteitssector, werd een disproportionele steekproef gebruikt. Zo werd het
aantal interviews in de onderwijs- en overheidssector opgedreven om het vereiste niveau van
gedetailleerde analyses en de efficiëntie van de weging te bekomen. Deze disproportionaliteit werd
nadien gecorrigeerd naar de verschillende dimensies binnen het universum van de Belgische
organisaties door middel van een weging.
Weging
Voor het luik organisaties werd volgende weegmatrix gebruikt:
 Variabele 1 : hoofdsector x regio x aantal werknemers
 Variabele 2 : subsectoren
 Variabele 3 : aantal werknemers voor de privésector
 Variabele 4 : provincie voor de privésector
Om het resultaat van de weging op de steekproefaantallen te visualiseren, zijn hieronder de
belangrijkste weegparameters terug te vinden vóór weging versus na weging. Er valt duidelijk op te
merken dat het onderwijs en de overheid oversampled werden, met uiteraard een nacorrectie bij de
verwerking van de resultaten (zie verder).
BRUTO STEEKPROEF
ORGANISATIES
GEWOGEN STEEKPROEF
ORGANISATIES
TOTAAL 3.615 100% 3.615 100%
Bedrijf uit de privésector (bedrijfsleven), behalve
onderwijs- of onderzoeksinstelling
2.211 61% 3.435 95%
Openbare sector (overheid), behalve onderwijs- of
329 9% 72 2%
Onderwijs- of onderzoeksinstelling 1.075 30% 108
3%
Noord 1.395 39 % 2.113 58 %
Zuid (inclusief Brussel) 2.220 61 % 1.502 42 %
Tabel 8a: structuur van de bruto steekproef en gewogen steekproef (organisaties)
3
http://www.ond.vlaanderen.be; http://www.enseignement.be; http://www.unterrichtsverwaltung.be

BRUTO STEEKPROEF
PRIVESECTOR
GEWOGEN STEEKPROEF
PRIVESECTOR
TOTAAL PRIVESECTOR 2.211 61% 3.435 95%
A - Landbouw, bosbouw en visserij 57 2% 65 2%
B - Winning van delfstoffen 5 0,1% 2 0,1%
C - Industrie 385 11% 259 7%
D - Productie en distributie van elektriciteit, gas,
stoom en gekoelde lucht
10 0,3% 3 0,1%
E - Distributie van water, afval- en
afvalwaterbeheer en sanering
7 0,2% 17 0,5%
F - Bouwnijverheid 257 7% 394 11%
G - Groot- en detailhandel, reparatie van auto's en
motorfietsen
432 12% 918 25%
H - Vervoer en opslag 84 2% 137 4%
I - Verschaffen van accomodatie en maaltijden 144 4% 315 9%
J - Informatie en communicatie 118 3% 72 2%
K - Financiële activiteiten en verzekeringen 64 2% 156 4%
L - Exploitatie van en handel in onroerend goed 53 1% 96 3%
M -Vrije beroepen en wetenschappelijke en
technische activiteiten
136 4% 250 7%
N - Administratieve en ondersteunende diensten 167 5% 174 5%
Q - Menselijke gezondheidszorg en
maatschappelijke dienstverlening
113 3% 228 6%
R - Kunst, amusement en recreatie 37 1% 88 2%
S - Overige diensten 134 4% 229 6%
T - Huishoudens als werkgever van huishoudelijk
personeel
8 0,2% 32 1%
<10 1.741 48% 2.784 77%
10 tot 49 258 7% 515 14%
50 tot 199 111 3% 111 3%
200+ 101 3% 25 1%
Brussel 229 6% 428 12%
Antwerpen 446 12% 581 16%
Limburg 219 6% 265 7%
Oost-Vlaanderen 270 7% 432 12%
Luik 169 5% 322 9%
Namen 60 2% 139 4%
Henegouwen 157 4% 331 9%
Luxemburg 41 1% 77 2%
Tabel 8b: structuur van de bruto steekproef en gewogen steekproef (privésector)

BRUTO STEEKPROEF
OVERHEID
GEWOGEN STEEKPROEF
OVERHEID
TOTAAL OVERHEID 329 9 % 72 2 %
Gemeentebesturen 99 3 % 20 1 %
OCMWs 85 2 % 20 1 %
Politie 37 1 % 7 0,2 %
Provinciebesturen 4 0,1 % 1 0,03 %
Federale staat 23 1 % 1 0,03 %
Europese instellingen 22 1 % 11 0,3 %
Instellingen van openbaar nut 59 2 % 12 0,3 %
Tabel 8c: structuur van de bruto steekproef en gewogen steekproef (overheid)
BRUTO STEEKPROEF
ONDERWIJS
GEWOGEN STEEKPROEF
ONDERWIJS
TOTAAL ONDERWIJS 1.075 30 % 108 3 %
Basisonderwijs 507 14 % 54 1 %
Secundair onderwijs 238 7 % 21 1 %
Niet universitair hoger onderwijs 11 0,3 % 1 0,03 %
Universitair onderwijs 9 0,2 % 1 0,03 %
Diverse organismen voor integratie 39 1 % 4 0,1 %
Deeltijds Kunstonderwijs 103 3 % 14 0,4 %
Privé-onderwijs 168 5 % 13 0,4 %
Tabel 8d: structuur van de bruto steekproef en gewogen steekproef (onderwijs)

4. RESULTATEN FOTOKOPIEËN
In dit deel van het rapport worden de resultaten op de 5 onderzoeksvragen voorzien in het K.B. van
30 oktober 1997 (papieren kopie), zoals vermeld in hoofdstuk 2 (kader en doelstellingen) besproken:
1) Het aantal apparaten en de verdeling ervan per sector
2) Het aantal fotokopieën en de verdeling ervan per sector
3) Het aantal fotokopieën van beschermde werken en de verdeling ervan per sector
4) Het aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie
5) Het budget dat wordt besteed aan reproductie en reprografievergoeding (kopieën)
Deze resultaten worden telkens uitgesplitst per sector. In bijlage 5a worden de resultaten verder
uitgesplitst per subsector.
Belangrijke inleidende opmerking:
Het is belangrijk om te onderstrepen dat het doel van de kopie naar Belgisch recht juridisch
ondergeschikt is aan de plaats waar die kopie werd genomen. Artikel 60 van de wet van 30 juni 1994
op de auteursrechten bepaalt immers: “Bovendien moeten de natuurlijke personen of de
rechtspersonen die kopieën van werken vervaardigen, een vergoeding betalen die evenredig is aan
het aantal vervaardigde kopieën of, desgevallend, met décharge van eerstgenoemden, door hen die
onder bezwarende titel of gratis een reproduktieapparaat ter beschikking stellen van anderen.”
Hieruit kan duidelijk worden afgeleid dat natuurlijke of rechtspersonen die fotokopieën van
beschermd werk maken evenals eenieder die tegen betaling of gratis een reproductieapparaat ter
beschikking stelt van anderen, de evenredige vergoeding op de fotokopieën moet betalen, ongeacht
het doel waarmee die papieren kopieën worden genomen. De wetgever vermeldt in dit artikel
immers het doel van de kopie niet en algemeen wordt aangenomen dat de reprografieregeling naar
Belgisch recht zowel echte privé-kopieën als interne kopieën binnen de onderneming of instelling
omvat en afdekt.
Concreet voorbeeld: als een fotokopie in een school werd genomen, dan werd die in deze studie
toegerekend aan de sector onderwijs, zelfs al werd de kopie op de werkvloer genomen voor privé-
doeleinden. Omgekeerd: een fotokopie die door een leerkracht of leerling thuis werd gemaakt,
zelfs voor schooldoeleinden, werd niet aan de sector onderwijs maar aan de sector ‘thuis en
elders’ toegewezen.
We bespreken eerst de resultaten op basis van het luik “Bevolking”, dit wil zeggen de resultaten voor
vragen 2, 3 en 4. In een volgend deel geven we de resultaten op basis van het luik “Bedrijven en
organisaties” mee, dit is dus voor de vragen 1 en 5.

Figuur 2: overzicht doelstellingen studie (officieel luik)
4.1. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën en de verdeling ervan per
sector
4.1.1. Methode
Extrapolatieparameters
Het totaalvolume fotokopieën dat jaarlijks in België wordt genomen, wordt gemeten aan de hand
van telefonische interviews (CATI) en face-to-face interviews bij copyshops en bibliotheken. Om
specifiek bij de copyshops en bibliotheken het aantal fotokopieën in te schatten, werd gebruik
gemaakt van een aparte berekeningswijze die rekening houdt met het aantal openingsdagen, aantal
bezoekers en gemiddeld aantal kopieën per bezoeker van de betreffende locaties (cf. verder in 4.1.1.
Integratie van bibliotheken en copyshops).

De volgende drie parameters zijn van cruciaal belang om een correcte extrapolatie te kunnen maken
naar de Belgische bevolking op basis van de CATI gegevens:
1. De proportie mensen binnen de Belgische bevolking die fotokopieën heeft gemaakt in de
afgelopen 12 maanden. Dit wordt bepaald aan de hand van volgende vraag:
“2.1. Heeft u in de afgelopen 12 maanden fotokopieën gemaakt? Het kan hier gaan om fotokopieën
van documenten die u gemaakt heeft op het werk, thuis of op een andere plaats, voor uzelf of in
opdracht van een andere persoon zoals een collega of een lid van uw familie...”
(N.B.: personen die “minder vaak” antwoorden worden niet in de berekening van het aantal kopieën
opgenomen)
2. Het gemiddeld aantal fotokopieën per persoon van de (sub)populatie per jaar. Dit
gemiddelde wordt verkregen op basis van de vragen vermeld in stap 1 tot en met 3 op deze
en de volgende pagina.
3. De grootte van de (sub)populatie. Deze cijfers zijn gebaseerd op de officiële statistieken van
het NIS, CIM Golden Standard 2012, RSZ, RSZPPO, Vlaamse/Franse Gemeenschap,
studiedienst Vlaamse Regering.
Berekening van het gemiddeld aantal fotokopieën per persoon per jaar
Stap 1 : berekening kopieerfrequentie per persoon per week
Onderstaande vragen laten toe om per persoon de kopieerfrequentie op weekbasis te berekenen:
2.1b. Hoe vaak maakt u gemiddeld fotokopieën van documenten? Dit mag zowel thuis of op het werk als
elders zijn. Zou u zeggen dat u fotokopieën maakt…
1. 1 of meerdere keren per week
2. 1 of meerdere keren per maand
3. 1 of meerdere keren per jaar
4. Minder vaak
2.1c Hoeveel keer per *week/*maand/*jaar (*ANTWOORD VRAAG 2.1b) maakt u gemiddeld fotokopieën
van documenten? Dit mag zowel thuis of op het werk als elders zijn.
I__I__I__I keer per *week*/ *maand*/ *jaar
1. Modaliteit 1: ‘1 of meerdere keren per week’ resulteert meteen in “x keer per week”
2. Modaliteit 2: ‘1 of meerdere keren per maand’ zal na herrekening via volgende formule:
x = (y * 12/52) resulteren in “x keer per week”
3. Modaliteit 3 ten slotte zal na de formule x = y / 52 resulteren in “x keer per week”.

Stap 2: bepalen aantal fotokopieën per persoon per week
Door de parameter ‘kopieerfrequentie per week’ (cfr. stap 1) te vermenigvuldigen met de
geregistreerde ‘aantallen per keer’ (vraagstelling cfr. 2.2. hieronder), bekomen we per persoon een
parameter ‘aantal kopieën per week’.
2.2. In het algemeen, als u fotokopieën neemt van documenten, hoeveel fotokopieën neemt u dan
gemiddeld per keer? Indien u bijvoorbeeld 2 pagina’s in 5 exemplaren kopieert, dan rekent u 10
fotokopieën. Een recto verso kopie telt voor 2 pagina’s. Indien u het juiste aantal niet kent, geef dan uw
beste schatting.
I__I__I__I__I fotokopieën <IT: voorzie optie “weet niet”>
Stap 3: berekening aantal fotokopieën per persoon per jaar
De laatste stap in de berekening van het gemiddeld aantal fotokopieën per persoon per jaar is het
vermenigvuldigen van de parameter “aantal kopieën per week” met 48 weken, daarbij rekening
houdend met het wettelijk verlof van werknemers of andere periodes van verminderde
kopieeractiviteit (bijv. bij studenten).
Per respondent wordt op deze manier een “aantal fotokopieën per jaar” bekomen, die de basis
vormt voor verdere berekeningen (cf. detail hierna).
Onderstaand fictief voorbeeld verduidelijkt de gehanteerde berekeningswijze:
Respondent-
nummer
Antwoord op
2.1b.
(frequentie)
Antwoord op
2.1c.
Berekening "Keer per
week"
Antwoord op
2.2. (aantal
per keer)
"Fotokopieën
per week"
Parameter
week
"Fotokopieën
per jaar"
Respondent 1 1 of
meerdere
keren per
week
2 - 2,0 10 20,0 46 920,0
Respondent 2 1 of
meerdere
keren per
maand
6 x =
(6*12)/52
1,4 6 8,3 46 382,2
Respondent 3 1 of
meerdere
keren per
jaar
10 x=10/52 0,2 8 1,5 46 70,8
Respondent 4 Minder
vaak
- - - - - - -
Tabel 9: fictief voorbeeld berekeningswijze aantal fotokopieën per jaar
Bij deze verdere berekeningen wordt een gemiddelde berekend van de geconstrueerde parameter
“aantal fotokopieën per jaar”. Omwille van het feit dat er soms extreem hoge aantallen aanwezig
waren (outliers), en aangezien een rekenkundig gemiddelde gevoelig is aan extreme waarden,
hebben we de 1% hoogste waarden afgevlakt teneinde tot een meer betrouwbaar gemiddelde te
komen, zonder evenwel hierbij data te moeten opofferen.

Extrapolatie
Voor de extrapolatie naar de totale populatie tenslotte worden de 3 parameters gecombineerd.
De extrapolatieberekening samengevat:
(proportie) x (gemiddeld aantal fotokopieën per persoon per jaar) x (totale populatie) =
het aantal fotokopieën genomen door de Belgische bevolking op jaarbasis
Integratie van bibliotheken en copyshops
Om een zo accuraat mogelijk beeld te schetsen van de bibliotheken en copyshops werden deze
sectoren bevraagd via een apart luik met een eigen specifieke aanpak, namelijk via face-to-face
interviews (cfr. paragraaf 3.2.3). De extrapolatie voor deze sectoren gebeurt op basis van deze
interviews.
Om geen overlap te creëren met data die werd verzameld via de telefonische enquêtes, werd het
totaal volume fotokopieën per jaar per respondent in kopieercentra of copyshops (op basis van
onderstaande vraag uit het telefonische interview) uitgefilterd.
2.5. Hoeveel procent van de fotokopieën van documenten die u neemt, neemt u op de volgende plaatsen:
1. Bij u thuis I__I__I__I
2. Op het werk I__I__I__I
3. In een kopieercentrum of een copyshop I__I__I__I
4. In een kranten- of dagbladhandel, in een winkel,…. I__I__I__I
5. In een openbare bibliotheek I__I__I__I
6. In een onderwijs- of onderzoeksinstelling I__I__I__I
(bibliotheken, musea & archieven inbegrepen)
7. Ergens anders I__I__I__I

Berekeningswijze voor de face-to-face interviewdata
Om het volume fotokopieën in de bibliotheken en copyshops te berekenen, werd volgende
werkwijze toegepast:
Stap 1: berekening van het totaal aantal fotokopieën PER DAG per type locatie
Dit gebeurt op basis van 3 cijfers, die gebaseerd zijn op observatie en registratie tijdens de face-to-
face interviews:
a. Totaal aantal geregistreerde fotokopieën per type locatie/per dag
b. Totaal aantal geïnterviewden per type locatie/per dag
c. Totaal aantal bezoekers per type locatie/per dag: dit werd bekomen door het aantal
bezoekers in de bibliotheek of copyshop te tellen en te registreren.
Het totaal aantal kopieën per type locatie per dag voor de totale bezoekerspopulatie wordt bekomen
als volgt:
(aantal fotokopieën per type locatie per dag) / (aantal geïnterviewden per type locatie per dag)
X (totaal aantal bezoekers per type locatie per dag)
= totaal aantal fotokopieën per type locatie per dag voor de totale bezoekerspopulatie
Stap 2: extrapolatie van het totaal aantal fotokopieën per dag naar ALLE locaties en naar JAAR
Vervolgens werd het aantal kopieën bekomen na stap 1 geëxtrapoleerd naar alle locaties en naar een
volledig jaar:
- extrapolatie naar alle locaties: voor elk type locatie werd bepaald welk % van het totaal
aantal bestaande locaties werd bevraagd
- extrapolatie naar jaarbasis: voor elk type locatie werd het aantal openingsdagen op jaarbasis
bepaald. Hierbij werd rekening gehouden met het type locatie:
o b.v. voor een bibliotheek in een secundaire school is rekening gehouden met 14
weken vakantie
o b.v. voor een copyshop met secundaire activiteit is rekening gehouden met 4 weken
vakantie
De eindberekening gebeurde als volgt:
(totaal aantal fotokopieën per type locatie per dag voor de totale bezoekerspopulatie) * (totaal
aantal openingsdagen per jaar) / (percentage bevraagde locaties)
= totaal aantal fotokopieën per type locatie per jaar

4.1.2. Resultaten: het aantal fotokopieën en de verdeling ervan per sector
In totaal werden er in België in 2012 bijna 10,5 miljard fotokopieën gemaakt. In de vorige meting van
2002 werden nog ruim 22 miljard fotokopieën gemeten. Anders gezegd: het volume van kopieën in
2012 vertegenwoordigt nog slechts 47% van dat gemeten in 2002.
83,9% van de papieren kopieën wordt gemaakt in de professionele sectoren, tegenover 16,1% in de
thuisomgeving of op een andere locatie (bijvoorbeeld bij vrienden of familie thuis, op kot, etcetera).
Figuur 3: aantal fotokopieën in België in de professionele sectoren vs. thuis/ergens anders
De privésector is de belangrijkste sector met ruim 48,3% van alle fotokopieën die in 2012 in België
gemaakt werden. Het onderwijs staat in voor 25%. De overheid vertegenwoordigt 10,5% van het
totale kopieervolume in 2012. Van alle professionele sectoren wordt er het minst gekopieerd in de
openbare bibliotheken (4 miljoen fotokopieën of 0,01% van het totale volume). Thuis of op een
andere locatie werden er 1,685 miljard fotokopieën gemaakt in 2012, ofwel 16,1% van het
totaalvolume kopieën.

Figuur 4: aantal fotokopieën in België per sector
FOTOKOPIEËN Aantallen Verdeling per
sector
Minimum Maximum Fouten
marge
Totaal 10.481.126.000 100% 10.370.026.000 10.592.226.000 1,06%
Privé 5.062.541.000 48,3% 4.970.909.000 5.154.173.000 1,81%
Onderwijs 2.625.028.000 25,0% 2.572.265.000 2.677.791.000 2,01%
Thuis/elders 1.685.067.000 16,1% 1.667.205.000 1.702.928.000 1,06%
Overheid 1.104.417.000 10,5% 1.068.634.000 1.140.200.000 3,24%
Openbare
bibliotheken
4.073.000 0,01% 3.857.000 4.289.000 5,31%
Tabel 10: aantal fotokopieën in België per sector, inclusief foutenmarges

De foutenmarge werd telkens berekend voor de totale populatie en de deelpopulaties. Hiervoor
werd rekening gehouden met het aantal respondenten in de steekproef, de totale (deel)populatie en
het gekozen betrouwbaarheidsinterval (95%). Voor de 10,5 miljard fotokopieën genomen in heel
België op een jaar tijd, zal een gelijke meting in 95% van de gevallen een getal opleveren tussen het
interval 10,5 miljard – de foutenmarge (1,06%) en 10,5 miljard + de foutenmarge (1,06%).
Met 95% waarschijnlijkheid ligt het aantal fotokopieën in België in 2012 dus tussen 10.370.026.000
en 10.592.226.000.
4.2. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën van beschermde werken en de
verdeling ervan per sector
4.2.1. Definitie “beschermd werk”
Naast het totaalvolume fotokopieën is een andere belangrijke parameter het percentage kopieën
van beschermde werken. Reprobel omschrijft een werk als “auteursrechtelijk beschermd” als het
getuigt van originaliteit en gematerialiseerd is in een concrete vorm. Het lastenboek omschrijft een
beschermd werk als volgt:
“Elk werk dat een originele creatie is die de persoonlijkheid van de auteur weerspiegelt en getuigt van
een zekere intellectuele inspanning, is beschermd tot 70 jaar na het overlijden van de auteur. De
auteursrechtelijke bescherming geschiedt automatisch zodra er sprake is van een originele creatie en
zonder dat één of andere formele handeling vereist is.”
Voorbeelden van beschermde werken zijn: literaire teksten, wetenschappelijke en educatieve
werken, encyclopedieën, cursussen, muziekpartituren, foto’s, illustraties, tekeningen, schilderijen en
meer algemeen boeken, kranten, tijdschriften, verzamelwerken met commentaar, handboeken ....
4.2.2. Bepaling “beschermd werk” op basis van het dagboek
Door respondenten gedurende zeven opeenvolgende dagen gedetailleerd te laten invullen wat ze
gekopieerd hebben, werd een dataset verzameld met 4.532 individuele observaties van
fotokopieën. Voor elk van deze handelingen kon worden nagegaan of het om een beschermd of
onbeschermd werk ging.
Elke handeling in het dagboek bestond uit volgende gegevens:
- Type document (fotokopie of print)
- Drager/bron (met een onderscheid naargelang kopie of print)
- Reden
- Plaats
- Taal

Figuur 5: definitie “beschermd werk” (kopieën)
De definitie van een “beschermd werk” werd gebaseerd op het type document (d.i. de categorie van
werk). Hierbij werden de strengst mogelijke criteria gehanteerd:
1. Enkel de hierboven in het groen aangeduide cellen werden opgenomen in de definitie.
2. De door de respondenten manueel ingevulde noteringen in de categorie ‘13 – Ander
document dan de documenten hierboven vermeld’ werden zorgvuldig overlopen en
gehercodeerd in beschermd werk of onbeschermd werk waar dit op grond van de door de
respondent aangegeven notering mogelijk bleek.
Enkele voorbeelden van dergelijke manuele noteringen bij type document:
- Sis-kaart, factuur, ticket : niet beschermd
- Tekening, oefening chemie : beschermd
Bij de minste twijfel over de aard van het document of bij ontbrekende gegevens werd het document
als niet beschermd gecatalogeerd.

Enkele voorbeelden van dergelijke manuele noteringen die niet als beschermd werk werden
opgenomen :
- “Routebeschrijving” of “wegbeschrijving”
- “School” (wegens onvoldoende precies)
Elke individuele cel uit figuur 5 werd ingevuld met de geregistreerde aantallen op basis van de kolom
die het aantal fotokopieën weergeeft. Door deze aantallen in de verschillende categorieën op te
tellen, en te delen door het totaal aantal geregistreerde fotokopieën, kan het percentage kopieën
van beschermd werk vastgesteld worden.
Bij de face-to-face interviews aan bibliotheken en copyshops werd een analoge aanpak gehanteerd.
Respondenten die aangaven fotokopieën te hebben gemaakt in de copyshop of bibliotheek die ze
bezocht hadden, kregen identiek dezelfde vragen als bij het dagboek, namelijk welk type document
ze gekopieerd hadden, de drager, de reden, de taal van het document en het aantal pagina’s. Deze
bevraging leverde 1.037 individuele handelingen op, bovenop de 4.532 geregistreerde handelingen
via de dagboekmethode.
4.2.3. Resultaten: percentage en volume fotokopieën van beschermd werk per sector
Er werden in 2012 meer dan 1,9 miljard fotokopieën uit beschermd werk genomen in België (d.w.z.
een stijging van 12% t.o.v. de resultaten van de vorige meting in 2002). Dit komt overeen met 18,25%
van het globale jaarlijkse kopieervolume. Wanneer we enkel de professionele sectoren in rekening
brengen, dan is 16,83% van de fotokopieën genomen in de professionele sectoren een kopie van een
beschermd werk, ofwel 1.480.094.427 pagina’s.

Figuur 6: volume en percentage fotokopieën van beschermde werken
Het percentage fotokopieën van beschermde werken verschilt erg per sector. We zien aldus het
hoogste percentage binnen de openbare bibliotheken (38,9%), het laagste binnen de private sector
(9,0%).
Figuur 7: percentage fotokopieën van beschermde werken per sector

FOTOKOPIEEN % Beschermd werk Minimum Maximum Foutenmarge
TOTAAL 18,3% 15,7% 20,8% 2,51%
Openbare bibliotheken 38,90% 33,60% 44,20% 5,31%
Overheid 35,20% 27,90% 42,50% 7,28%
Thuis/elders 25,70% 23,20% 28,20% 2,51%
Onderwijs 24,20% 20,70% 27,70% 3,49%
Privé 9,00% 4,30% 13,70% 4,69%
Tabel 11: percentage fotokopieën van beschermde werken per sector inclusief foutenmarges
Met een waarschijnlijkheid van 95% ligt het globale percentage fotokopieën van beschermde
werken tussen 15,7% en 20,8%.
Als we ook het totaal volume aan kopieën van beschermd werk in rekening brengen, is de educatieve
sector de belangrijkste op gebied van kopieën van beschermde werken (33,2%), direct gevolgd door
de privésector (23,8%), thuis of ergens anders (22,6%) en de overheid (20,3%).
Figuur 8: volume fotokopieën van beschermde werken per sector
en onderlinge procentuele verhouding van de sectoren

Aantal
fotokopieën van
beschermd werk
Verdeling per
sector
Minimum Maximum Foutenmarge
TOTAAL 1.912.809.000 100% 1.864.797.000 1.960.820.000 2,51%
Onderwijs 635.458.000 33,20% 613.280.000 657.635.000 3,49%
Privé 454.355.000 23,80% 433.046.000 475.665.000 4,69%
Thuis/elders 432.714.000 22,60% 421.853.000 443.575.000 2,51%
Overheid 388.697.000 20,30% 360.400.000 416.994.000 7,28%
Openbare
bibliotheken
1.584.000 0,10% 1.500.000 1.668.000 5,31%
Tabel 12: Onderlinge verhouding aantal fotokopieën van beschermd werk per sector,
inclusief foutenmarges
Bij de vorige officiële meting in 2002 was de sectorale verdeling van het totaalvolume fotokopieën
van beschermd werk als volgt: in het onderwijs werd 26,7% van het totaalvolume van kopieën van
beschermde werken geregistreerd (hetzij +/- 455,2 miljoen kopieën); voor de privésector was dit
40,3% (+/- 688,9 miljoen kopieën), thuis of ergens anders 10,9% (+/- 186 miljoen kopieën), bij de
overheid 21,0% (+/- 358,2 miljoen kopieën) en in openbare bibliotheken 1,1% (+/- 19,5 miljoen
kopieën). Hoger werd er reeds op gewezen dat de beide officiële metingen, door methodologische
verschillen, niet één op één kunnen worden vergeleken.
Bovendien blijkt uit de Profacts-studie dat de populatie van personen die thuis als enige soort
reproductieapparaat multifunctionele apparaten (MFD) hebben, zijnde 587 op een steekproef van
1529 respondenten, in 2012 119.810.846 fotokopieën heeft gemaakt van beschermde werken. Dit
komt overeen met 32,1% van het totale aantal fotokopieën van auteursrechtelijk beschermde
werken die in 2012 thuis werden gemaakt (373.764.783) – dus zonder rekening te houden met de
locatie ‘elders’. De foutenmarge is 4,04% (plus of min). Let wel: dit is een uiterst voorzichtige
inschatting, gebaseerd op een bijzondere methodologie (zie hoofdstuk 3.2.4. “Apparatenbezit en
reproductiegedrag in de thuisomgeving”) die niet het kopieergedrag van personen die thuis over
verschillende apparaatcategorieën (zoals een MFD en een scanner) beschikken, in kaart brengt.

4.3. Luik “bevolking”: het aantal fotokopieën van beschermde werken per
categorie
4.3.1. Resultaten: het aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie
De meerderheid van de fotokopieën van beschermde werken (63,7%) wordt genomen uit
educatieve of wetenschappelijke werken. Dit wordt gevolgd door “andere afbeelding” (9,9%),
“andere non-fictie” (7,5%) en “literaire werken” (6,4%).
Figuur 9: aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie
4.3.2. Resultaten: het aantal en de onderlinge verhouding van fotokopieën van
beschermde werken per categorie per sector
“Educatieve of wetenschappelijke werken” maken in nagenoeg alle sectoren het gros uit van de
fotokopieën van beschermde werken. Hieronder wordt het aandeel van elke categorie weergegeven
per sector (in percentage en in absolute aantallen).

In percent Privé
Onderwijs
(incl.
studenten)
Overheid
Openbare
Bibliotheken
Thuis/ergens
anders
Journalistieke tekst 1,1% 12,1% 0,9% 18,4% 5,3 %
Literaire tekst 11,8% 1,7% 6,0% 16,3% 7,7 %
Educatieve of
wetenschappelijke
tekst
47,3% 77,7% 83,0% 22,4% 43,3 %
Andere non-fictie tekst 9,5% 0,7% 3,2% 34,7% 19,0 %
Strip 0,1% 3,3% 0,0% 0,0% 2,4 %
Foto (niet door
respondent
persoonlijk gemaakt)
1,3% 0,5% 1,3% 0,0% 3,8 %
Andere afbeelding dan
foto
26,3% 2,0% 3,9% 8,2% 9,4 %
Partituur 2,4% 1,9% 1,5% 0,0% 9,1 %
Ander beschermd
document
0,2% 0,01% 0,3% 0,0% 0,0 %
Totaal 100% 100% 100% 100% 100 %
Tabel 13: onderlinge verhouding aantal fotokopieën van beschermde werken per categorie per sector
Tabel 14: volume fotokopieën van beschermde werken per categorie per sector
In aantal fotokopieën Privé
Onderwijs
(incl.
studenten)
Overheid
Openbare
Biblio-
theken
Thuis/
ergens
anders
Totaal
Journalistieke tekst 4.886.055 76.670.426 3.597.071 290.927 22.782.730 108.227.209
Literaire tekst 53.551.911 10.872.004 23.435.476 258.602 33.450.798 121.568.791
Educatieve of
wetenschappelijke tekst
214.688.941 493.902.842 322.593.842 355.578 187.499.299 1.219.040.502
Andere non-fictie tekst 43.346.395 4.393.937 12.352.435 549.529 82.249.503 142.891.799
Strip 586.222 21.237.958 0 0 10.250.414 32.074.594
Foto (niet door
respondent persoonlijk
gemaakt)
5.809.783 3.388.465 4.911.784 0 16.377.430 30.487.462
Andere afbeelding dan
foto
119.439.263 12.930.774 15.152.749 129.301 40.841.764 188.493.851
Partituur 11.012.195 11.998.727 5.638.006 0 39.262.240 67.911.168
Ander beschermd
document
1.034.597 62.755 1.015.879 0 0 2.113.231
Totaal 454.355.362 635.457.887 388.697.242 1.583.936 432.714.177 1.912.808.604

Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie

Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (9)

Similaire à Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie

Similaire à Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie (9)

Plus de Jan Duchau Zakelijke Dienstverlening

Plus de Jan Duchau Zakelijke Dienstverlening (20)

Profacts2013 - Onderzoek Fotokopie & Print In Belgie