1. Een persluchtinstallatie die is meegegroeid
met een onderneming, heeft in de loop der
tijd meestal veel veranderingen ondergaan.
Zo zijn er vaak koudebruggen gecreëerd
en is het oorspronkelijke leidingnet verlengd
en omgeleid en bovendien uitgevoerd in
diverse materialen zoals staal, kunststof en
aluminium. Maar als we de installaties eens
nader bekijken, valt er nog een heleboel te
winnen. Vooral op het gebied van energie-
besparing.
De lichte compressor waarmee de
onderneming indertijd begon, heeft
inmiddels plaatsgemaakt voor een of
meer krachtige compressoren. Verder
zijn de machines die perslucht gebrui-
ken, al jaren uitgevoerd met dezelfde
‘betrouwbare’ componenten en is het
persluchtgereedschap nog steeds het-
zelfde als weleer.
Komt de hierboven beschreven situ-
atie u bekend voor? Dat is niet vreemd,
want bij veel grote ondernemingen is
dit namelijk de wijze waarop het pers-
luchtleidingnet dat ze gebruiken in
de loop der jaren tot stand kwam. De
onderhoudsploeg van de betreffende
onderneming kent alle ‘ins’ en ‘outs’
van het machinepark. De perslucht-
voorziening lijkt zo op het eerste gezicht
dus in goede handen, niet waar? Nee,
niet waar. Er valt in bovenstaande situ-
atie namelijk veel te verbeteren en veel
persluchtenergie te besparen en het is
vreemd dat weinig bedrijven hier serieus
naar kijken. Zelfs tijdens een economi-
sche recessie zoals nu, lijkt het medium
perslucht weinig ‘hot’.
Maar ook op de opleidingen lijkt het
geen interessant onderwerp. Kijk maar
eens naar scholen met een WTB-oplei-
ding. Op het gebied van pneumatiek
is ook daar geen nieuws onder de zon.
De leerlingen moeten het doen met
‘on-the-job’ ervaring, opgedaan tijdens
een stage en daarmee is de kous vaak
af. Perslucht is zo ‘gewoon’, betrekkelijk
ongevaarlijk en makkelijk toepasbaar
dat het eenvoudigweg wordt toege-
past, vaak zonder enige voorkennis.
En daar ligt nou precies de misvatting.
Specialisme
Perslucht en het toepassen daarvan is
een specialisme. Onjuist gebruik en on-
voldoende kennis kost de maatschappij
veel geld. In Europa alleen al wordt 80
TWh verbruikt om perslucht op te wek-
ken. Omgerekend kost dit de samen-
leving circa 7,2 miljard euro. Volgens
recent uitgevoerde onderzoeken gaat
minstens 20 procent van deze energie
verloren aan perslucht-lekkages. Om
nog maar te zwijgen over wat er kan
worden bespaard als gewerkt wordt
met energiezuinige componenten en
slimme oplossingen. Hoewel diverse
ondernemingen al werken aan een
hem op termijn veel geld besparen.
Norm of procedure
Een mogelijke norm of procedure kan
er in principe als volgt uitzien:
De norm schrijft voor welke delen van
het persluchtsysteem aan inspectie
onderhevig zijn.
De verschillende inspecties dienen
vervolgens te worden uitgevoerd door
onafhankelijke partijen. Leveranciers
van compressoren, filters en persluchtlei-
dingen moeten voortaan bij aflevering
een opleveringsrapport bijvoegen met
Maintenance in
Processing
Nr. 4 - september 200938
ENERGIEBESPARING
Jens Neuteboom
Kan norm voor energiebesparing bij persluchtsystemen uitkomst bieden?
Nog veel mogelijkheden onbenut
orgaan, dat is aangesteld en getoetst
door de overheid.
Het bovenstaande resulteert in het na-
volgende plaatje. Om aan de norm te
voldoen en blijvend voor een energie-
label in aanmerking te komen:
1. Onderhoud van de perslucht-
compressor: een keer per jaar
2. Inspectie van droger en filter:
een keer per jaar
3. Detectie van lekkages:
een keer per jaar
4. Systeemcontrole en toepassen van
luchtbesparende componenten:
een keer per jaar
5. Controle van persluchtgereedschap:
een keer per jaar
In beginsel wordt de grootste bespa-
ring gehaald uit de punten 3, 4 en
5, te weten detectie van lekkages,
systeem-controle en het toepassen van
luchtbesparende componenten en het
testen van persluchtgereedschap. Er
zijn een aantal onafhankelijke bedrijven
in Nederland die zich hebben gespeci-
aliseerd in het optimaliseren van pers-
luchtsystemen (zie kader).
Behalve persluchtsystemen zijn vaak
ook machines grote persluchtverslin-
ders. Door bij dergelijke installaties te
werken met energiezuinige compo-
aan werkt, valt er ook voor machi-
nebouwers veel winst te behalen op
het gebied van energiebesparing.
Zo verdient het aanbeveling al in het
39
Maintenance in
Processing
Nr. 4 - september 2009
Energie label
A
B
C
D
E
Jaarlijkse inspectie
1, 2, 3, 4, 5
1, 2, 3, 4
1, 2, 3
1, 2
1
Lekkage in een duoslang van een gasleiding
Perslucht-audit en training
Zowel Pneunet als SMC Pneumatics voeren op verzoek persluchtoptimalisa-
ties uit. Dat houdt in dat de gehele persluchtinstallatie bij een bedrijf wordt
doorgelicht. Na deze perslucht-audit wordt in een rapport uiteengezet waar
en hoeveel kan worden bespaard en hoe het staat met de kwaliteit van de
perslucht en eventuele lekkages. Het rapport geeft aan welke machines en
apparaten door het vervangen van componenten zuiniger in het gebruik
worden. Naast persluchtoptimalisatie verzorgen Pneunet en SMC Pneu-
matics de training van medewerkers van derden om zelf hun persluchtsy-
stemen te optimaliseren. De cursisten worden zich zo meer bewust van de
gevolgen van een ‘lekkende’ persluchtinstallatie. De cursisten worden ge-
traind op het gebied van Energy Saving en het optimaliseren van machines
door het toepassen van energiezuinige componenten aan de hand van in
eigen beheer ontwikkelde software voor OEM-ers, engineers en eindgebrui-
kers. De software is overigens ook gratis te verkrijgen op internet bij
www.smcpneumatics.nl.
Montage van een
flowmeter onder druk.
nenten, kan in minder dan geen tijd
aanzienlijk op de energiekosten worden
bespaard. Veel machinebouwers en
OEM-ers beschikken over onvoldoende
kennis die ze dan beter kunnen inhuren
bij gespecialiseerde ondernemingen op
dit gebied (zie kader).
Praktijkvoorbeelden
Hoewel nog niet iedereen er bewust
engineeringtraject van een machine
contact te zoeken met een perslucht-
specialist. Toepassing van speciale
componenten of door het anders inde-
len van de bestaande conventionele
componenten in een pneumatisch
besturingssysteem levert vaak al een
behoorlijk energievoordeel.
Stel, er worden nieuwe machines ont-
wikkeld waarbij perslucht wordt gebruikt
om producten in te klemmen of schoon
te blazen. Het blazen gaat vaak door
zolang de machine ingeschakeld is en
niet alleen bij de start van het bewer-
kingsproces. Resultaat: onnodig gebruik
van perslucht. Een ander voorbeeld
betreft een cilinder. Een cilinder maakt
bij de meeste applicaties slechts in één
richting een arbeidsslag waarvoor een
specifieke (hoge) druk nodig is. De re-
tourslag kan in veel gevallen worden
gerealiseerd met een aanzienlijk lagere
druk zodat direct een persluchtbespa-
ring kan worden gerealiseerd. Afhan-
kelijk van de cilindercyclus kan de aan-
schafprijs van een dergelijk ventiel over
het algemeen al binnen een paar da-
gen worden terugverdiend. Voor klem-,
pers- en duwapplicaties zijn speciale,
gepatenteerde cilinders op de markt
inhaalslag, is het nog steeds van groot
belang om bedrijven en gebruikers te
overtuigen van het feit het nog veel
beter kan. Vaak zien bedrijven niet
dat een systeem dat altijd goed heeft
gefunctioneerd, hen desalniettemin
veel geld kost. Het onderhoud aan de
compressor en het persluchtsysteem is
namelijk uit handen gegeven aan de
compressorleverancier. Een gemiste
kans, temeer omdat nu juist daar de
grootste besparingskansen liggen. Om
dit probleem te ondervangen, heeft
een eigenaar van een persluchtsysteem
baat bij een norm of procedure. Een
document dat hem handvatten biedt
om de juiste maatregelen te treffen, die
een verklaring over de goede werking.
Essentieel is verder dat er jaarlijks een
onderhoud- en inspectierapport moe-
ten worden ingevuld die altijd bij de
installatie beschikbaar zijn. In tegenstel-
ling tot bij compressoren die door de
leverancier zelf worden onderhouden
en gerepareerd, is het in geval van het
persluchtsysteem van cruciaal belang
om dit door een onafhankelijke orga-
nisatie te laten inspecteren en optima-
liseren. Advies inwinnen op het gebied
van optimalisaties is daar een wezenlijk
onderdeel van. De uiteindelijke eind-
controle en het verstrekken van een
energielabel kan vervolgens worden
uitgevoerd door een onafhankelijk

2. 00
Maintenance in
Processing
Nr. 4 - september 2009
waardoor de perslucht ongeveer an-
derhalf keer het zuigeroppervlak in de
cilinder verbruikt. Mogelijkheden te over
dus om met dit soort componenten
direct energie te besparen bij de eerste
opstart van een machine/applicatie.
Is dus ergens in de productie een
hogere druk nodig voor een specifieke
applicatie, verhoog dan niet de druk
op de compressor maar kies voor een
lokale versterker. Grofweg kan worden
gesteld dat deze producten gedurende
de gehele levensduur tot 75 procent
minder persluchtenergie verbruiken dan
conventionele producten.
Uitstoot terugdringen
Maatschappelijk verantwoord onderne-
men, daar valt energie besparen ook
onder.
Hoewel er al wel druk aan wordt ge-
werkt in de industrie, hebben Neder-
landse bedrijven nog een lange weg te
gaan om de enorme CO2
-uitstoot terug
te dringen. Alleen al door goed naar
het energieverbruik en de perslucht-
installaties te kijken en daar waar nodig
de juiste actie te nemen, kan aanzienlijk
worden bespaard op de uitstoot van
CO2
. n
www.smcpneumatics.nl
www.pneunet.nl
40
ENERGIEBESPARING Nog veel mogelijkheden onbenut
Het uitvoeren van een
dauwpuntmeting.
advertentie
FLUX
de juiste
partner
voor al uw
turn-key
projekten.
www.flux-pompen.nl
FLUX Pompen Benelux BV
Van den Berghweg 42 · NL-6942 ZL Didam
Tel.: 0031(0)316 29 66 90
Fax: 0031(0)316 29 66 91
Innovators in Flow Technology