Kahulugan at Kalikasan ng Sanaysay

1. Ang Sanaysay

2. Kahulugan ng Sanaysay

3. • Kahulugan ng Sanaysay
• Ø isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng
personal na kuru-kuro ng may-akda.
• Ø Ang sanaysay ayon kay Alejandro G. Abadilla ay “nakasulat na
karansan ng isang sanay sa pagsasalaysay.” Ang sanaysay ay
nagmula sa dalawang salita: ang sanay at pagsasalaysay. Ito ay
panitikang tuluyan na naglalahad ng kuru-kuro, damdamin,
kaisipan, saloobin, reaksyon at iba pa, ng manunulat hinggil sa isang
makabuluhan, mahalaga at napapanahong paksa o isyu.

4. • Mahalaga ang pagsusulat at pagbabasa ng sanaysay sa
pagkat natututo ang mambabasa mula sa inilahad na
kaalaman at kaisipang taglay ng isang manunulat.
nakikilala rin ng mambabasa ang manunulat dahil sa
paraan ng pagkasulat nito, sa paggamit ng salita at
salawikaing kaalaman sa paksa.

5. ANG KALIKASAN NG SANAYSAY

6. ANG KALIKASAN NG SANAYSAY
• § 1580-nagsimula ang tinatawag na sanaysay dahil sa katipunan ng mga
palagay at damdamin ni Michael de Montaigne isang Pranses na
pinamagatang Essais. -sa mga nakabasa ng Essais ipinalagay nila na ang
Essais ay kinapapalooban ng mga pagtatangka, mga pagsubok at mga
pagsisikap ng mga may-akda.
• § 1597 -nagsimulang magsulat ng mga sanaysay si Francisco Bacon na
naglalaman ng mga saloobin at kaisipang punung-puno ng buhay. Ito
ang dahilan upang kilalanin siya bilang “ Ama ng Sanaysay na Nasusulat
sa Inlges “.

7. • 1700 -kakaunti lamang ang mga naisulat na sanaysay. Ngunit maraming naghangad
na sundan ang mga yapak ni Bacon. Isa naritosina:Sir Thomas Izaak Walton– sumulat
ng aklat na pinamagatang The Compleat Angler. Naging paksa niya ang tungkol sa
pamimingwit at pakikipagkaibigan.
• Sir Thomas Browne- ang paksa niya ay tungkol sa mga katutubong kaugalian. Ito’y
masusi niyang inilarawan sa Religio Medici at Urn Burial.
• John Dryden- ang kanyang mga opinyon tungkol sa panitikan at sining ay
kinalugdang basahin ng mga nag papahalaga sa dalawang disiplinang nabanggit.
Itinuturing na pinakamahusay na sanaysay ni Dryden ang An Essay of Dramatics
Poesy.

8. • § 1800 –sumigla ang sa pagsulat ng sanaysay sina Richard
Steele, Joseph Addison, Samuel Johnson, Oliver Smith atb.
•
• § 1900 – patuloy na namulaklak ang paglaganap ng
sanaysay. –bukod sa panitikan at sining naging malaganap
ang paksang panlipunan at panrelihiyon. –nanaluktok sa
panahong ito ang pangalang John Ruskin, Thomas Henry,
Huxley, Matthew Arnoldatb.
•

9. • Sa Pransya - hindi masyadong lumaganap ang sanaysay sa
Pransya ang sinilangang bansa ni Montaigne. Binigyan lang ito ng
pansin noong ika-17 dantaon ang tinuturing na Gintong Panahon
ng Panitikang Pranses. -ang mga sanaysay na isnilat ni Francois de
Rochefoulldcauld tungkol sa mga sawikain ay mananaysay na
Pranses. Isa sa naimpluwensyahan ay siVoltaire. -noong ika-
19 dantaon sumikat ang mga pangalang Sainte Beauve, Jules
Lemaitre, Ferdinand Brunetiere at Anatole France.

10. • Sa EstadosUnidos -napatunayan ang mga sanaysay ni Washington
Irving sa Sketch Book na nailathala noong 1819 ay katulad ng mga
sanaysay na naisulat ng mga mananaysay na Ingles. Nagkakaiba
lamang sa istilo sa pagkat higit na matimpi ang istilo ni Irving. -
nakilala rin angmgasanaysayninaRalph Waldo Emerson, John
Burroughs, atb. At sino ang hindi nakakikilala kay Edgar Allan
Poe na hindi lamang mahusay sa makata’t manunulat kund iisa
ring institusyon sa larangan ng pagsulat ng sanaysay.

11. • Kinilala ring mahusay na manunulat sa panahong ito sina Oliver Wendell
Holmes at James Russell.-lumaganap din sa panahong ito ang dalawang
magasing naglathatla ng mga sanaysay ng ilang piling manunulat, ang
The Atlantic Monthly at ang Harper’s Magazine.
•

12. • § Sa Pilipinas - ang kasaysayan ng sanaysay saTagalog bilang sangay ng
panitika ay nagsimula sa mga isinulat nina Jose Rizal sa kanyang The
Indolence of the Filipino People at The Philipines. - ang A Century Hence
niMarcelo H. del Pilar ang naging patnugot at tagapaglathala ng La
Solidaridad at itinuturing na nangunasap angkat ng mga mapaghimagsik na
mananaysay kabilang sina Graciano Lopez Jaena, Jose Burgos, at Apolinario
Mabini.
• Sa mga Pilipinong mananaysay na sumulat ng sa Ingles ay nakilala sa tulong
ng The College Folio at Literary Apprentice ng Unibersidad ng Pilipinas.
Kilalang mahhusay na mananaysay sa panahong ito sina I. V. Mallari,
Francisco B. Icasiano, Salvador P. Lopez,atb.

13. • Mga sanaysay sa Tagalog ay pinamulaklakan nina Pascula Poblete, Lope k.
Santos, Julian Cruz Balmaceda, Inigo Ed. Regalado, atb. Ang lumaganap sa
panahong iyon ang magasing Liwayway nanaglalthalang maiklingkwento at
sanaysay bago makidigma ang mga sanaysay ay kina Pedro S. Dandan, Pablo
Bautista ang kinagiliwan ng mga tao.
•
• § Noong 1945 hanggang 1950 nanaluktok sina Teodoro A. Agoncillo,
Liwayway Arceo, Brigdo C. Batungbakal, Genoveva Edroza, Alfredo Enriquiz,
Pablo Glorioso, Epifanio Matute, Clodualdo del Mundo, Macario Pineda,
Alejandro G. Abadilla, Narciso G. Reyes at Vito C. Santos.
•

14. • Marami ding mga katipunan ng sanaysay ang nailimbag
kabilang na dito ang Mga Piling Sanaysay ni Alejandro G.
Abadilla, Sanaysay ni Gemiliano Pineda, Buhat sa
AmingSulok ni Paraluman Aspillera at Ako’y isang Tinig ni
Genoveva Edroza. Sa mga aklat na pampaaralan mayroon na
ring mangilan-ngilan na nalathala nasa sanaysay tulad ng
DiwangGinto, Diwang Kayumanggi at Panitikan Para sa
Mataas na Paaralan

15. • § Sa mga magasin na nalathala ay angPanitikanni Alejandro G. Abadilla at
Free Press na naglalaman ng mga sanaysay ang ni B.S. Medina Jr. sa pitak na
pinamagatang “ Lubos na Sumasainyo” Si Direktor Ponciano ng Surian
ngWikang Pambansa ay may aklat na naipalimbag, ang Bato sa Katedral na
katipunan ng kanyan ilang piling sanaysay na karamihan sa paksa ay
tumatalakay sa mga araling pangwika. Naging masigla ang mga manunulat
nang masama sa taunang patimpalak ng Carlos Palanca Memorial Awards For
Literature ang pagsulat ng sanaysay. Ang ilan sa mga sanaysay na nagwagi ay
yaong nahihingil sa panunuring pampanitikan ng iba’t-ibang sangay ng
panitikan. Kinilalang mahuhusay na mananaysay ng“Palanca” sina Pedro L.
Ricarte, VirgilioAlmario, RuelAguila, Rosario Torres, atb.

16. Dalawang Uri ng Sanaysay

17. • · Pormal o Maanyo
• Ang sanaysay na pormal o baguhan – sanaysay na tinatawag din na
impersonal – Naghahatid ng mahahalagang kaisipan o kaalaman sa
makaagham at lohikal na pagsasaayos ng mga materyales tungo sa ikalilinaw
ng pinakapiling paksang tinatalakay. Maanyo rin ito kung turingan sapagkat
ito'y talagang pinag-aaralan. Maingat na pinili ang pananalita kaya mabigat
basahin. Pampanitikan kasi kaya makahulugan, matalinhaga , at matayutay.
Mapitagan ang tono dahil bukod sa ikatlong panauhan ang pananaw ay
obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng may-akda. Ang tono nito ay
seryoso, paintelektuwal, at walanghalong pagbibiro. Elementong Sanaysay:
Panimula, Katawan at Wakas.

18. • · Impormal o Di-pormal
• Ang sanaysay na impormal o di-pormal ay mapang-lungkot, nagbibigay-lugod sa
pamamagitan ng pagtatalakay sa mga paksang karaniwan, pang araw-araw at
personal o isyung maaaring magpakilalang personalidad ng manunulat o
pakikisangkot niya sa mga mambabasa. Idinidiin nito ditto ang mga bagay-bagay
,mga karanasan ,at mga isyung bukod sa kababakasan ng personalidad ng may-akda
ay maaaring empatihayan o kasangkutan ng mambabasang medya. Ang pananalita
ay parang pinaguusapan lamang, parang usapan lamang ng magkakaibigan ang
may-akda, ang tagapagsalita at mga mambabasa at ang tagapakinig, kaya magaan at
madaling maintindihan. Palakaibigan ang tono nito kaya pamilyar ang tono dahil ang
paunahing gamit ay unang panauhan. Subhektibo ito sapagkat pumapanig sa
damdamin at paniniwala ng may-akda ang pananaw.

19. Mga Layunin ng Sanaysay
Ang dalawang uring ito ng sanaysay sa panlahat na pahayag ay
parehong naglalayong magbigay kaalaman at magdulot ng aliw. Ang
tanging pagkakaiba ay nasa prayoridad na rin ng bawat uri. Ang
pormal na sanaysay ay nagnanasang magpaliwanag, manghikayat, at
magturo tungo sa pangkaunlarang- isip, moral at hilagyo ng mga
mambabasa. Samantala, ang pamilyar na sanaysay ay nagmimithing
mangganyak, magpatawa, kaya ay manudyo o magsilbing salamin sa
lahat ng mga saloobin at kondisyong pansikolohikal ng mga
mambabasa.

20. Sangkap ng Sanaysay

21. • · Tema at Nilalaman – anuman ang nilalaman ng isang sanaysay ay
itinuturing na paksa dahil sa layunin sa pagkasulat nito at kaisipang ibinahagi.
• · Anyo at Istruktura – ang anyo at istruktura ng sanaysay ay isang
mahalagang sangkap sapagkat nakaapekto ito sa pagkaunawa ng mga
mambabasa; ang maayos at lohikal na pagkasunud-sunod ng ideya o
pangyayari ay makatutulong sa mambabasa sa pagkaunawa sa sanaysay.
• · Wika at Istilo – ang uri at antas ngwika at istilong pagkakagamit nito ay
nakaaapekto rin sa pagkaunawa ng mambabasa; higit na mabuting gumamit ng
simple, natural at matapat na mga pahayag.

22. Bahagi ng Sanaysay
1. Panimula -ang pinakamahalagang bahagi ng isang
sanaysay sapagkat ito ang unang tinitingnan ng
mga mababasa, dapat nakapupukaw ng
atensyon ang panimula upang ipagpatuloy ng
mambabasa ang pagbasa sa akda.
2. Katawan -sa bahaging ito ng sanaysay makikita ang
pagtalakay sa mahahalagang puntos ukol sa
tema at nilalaman ng sanaysay, dapat ipaliwanag
nang mabuti ang bawat puntos upang
maunawaan ito nang magiging mambabasa
3. Wakas -nagsasara sa talakayang naganap sa katawan ng
sanaysay; sa bahaging ito nahahamon ang pag-
iisip ng mambabasa na maisakatuparan ang mga
tinalakay ng sanaysay.

23. Salamat sa Pakikinig