Ekonomia Zuzenagoa eraikiz, Giza Garapen Jasangarrirako. Ekonomia zuzenaren eta solidarioaren sustapena Unibertsitatean

1. 1. modulu tematikoa
EKONOMIA ZUZENAGOA ERAIKIZ, GIZA
GARAPEN JASANGARRIRAKO: tokian tokikotik
hasi eta mundura
Ekonomia zuzenaren eta solidarioaren sustapena
Unibertsitatean

2. Munduko ekonomiaren konplexutasuna:
globalizazioa eta haren inplikazioak
“Globalizazioa munduko herrialdeen interdependentzia ekonomikoa da,
gorantz ari dena, ondasun eta zerbitzuen mugaz gaindiko transakzioen
bolumenak eta aniztasunak eta kapitalen nazioarteko fluxuek gora egitearen
ondoriozkoa, bai eta teknologiaren zabalkunde azkarraren eta orokorraren
ondoriozkoa ere”. http://vimeo.com/channels/611282
……BoterearenBoterearen
kontzentrazioa…kontzentrazioa…
……EstatuenEstatuen
gainetik…gainetik…
……MerkatuakMerkatuak
araututa etaaraututa eta
kontrolatuta…kontrolatuta…
……Helburu bakarra:Helburu bakarra:
onurakonurak
maximizatzea…maximizatzea…
……HarremanetanHarremanetan
dagoen mundua…dagoen mundua…

3. BIDEGABEKERIAK MUNDU GLOBALIZATUAN
11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk
2. Bidegabekerien egiturazko kausak2. Bidegabekerien egiturazko kausak
3. Bidegabekeriak ezabatzeko bideak3. Bidegabekeriak ezabatzeko bideak

4. BidegabekeriaBidegabekeria
Legezko bidegabekeria
•gizakia: librea eta soziala
•harremanak arautu behar ditu: legeak
•arauketa hauek balore- eta ideia-aldaketekin
aldatzen dira: gizatasuna pixkanaka hobetzen doa
Bidegabekeria morala
•Giza eskubideak
•Etika indibiduala eta etika erakundeetan
11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk

5. 11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk
NBEk 1948an emandako adierazpen unibertsalaNBEk 1948an emandako adierazpen unibertsala
• 1. belaunaldia: zibilak eta politikoak
• 2. belaunaldia: ekonomikoak, sozialak eta kulturalak (EESK)
• 3. belaunaldia: ingurumenekoak, garapenekoak, bakea,
herrien autodeterminazioa, ingeniaritza genetikoa, datu
pertsonalen babesa, gizatasunaren baterako ondarea
• 4. belaunaldia: kolektibo jakin batzuk, besteak
beste: emakumeak, adingabe errefuxiatuak edo
homosexualak

6. 11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk
Eskubide ekonomikoak, sozialak eta kulturalakEskubide ekonomikoak, sozialak eta kulturalak
(EESK)(EESK)
• Ura izateko eskubidea
• Elikadura egokia izateko eskubidea
• Etxebizitza egokirako eskubidea
• Hezkuntzarako eskubidea
• Osasunerako eskubidea
• Lanerako eskubidea
• Kultura-bizitzan parte hartzeko eta zientziaren eta kulturaren
onurez gozatzeko eskubidea
• Gutxiengo kulturetarako eskubidea

7. 11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk
asteko jatekoa

8. 11. Bidegabekeriak eta giza eskubidea. Bidegabekeriak eta giza eskubideakk
asteko jatekoa

9. 2. Erabateko desberdintasuna2. Erabateko desberdintasuna
Eskubide ekonomikoen urraketaEskubide ekonomikoen urraketa

10. 2. Desberdintasun erlatiboa2. Desberdintasun erlatiboa
 Munduko biztanleen % 1 aberatsenak munduko aberastasunaren % 46 du.
 Munduko 85 pertsona aberatsenek herritar pobreenen erdiaren (3.600 milioi
pertsona) antzeko aberastasuna dute.
 Espainiako estatua da EBn desberdintasunik gehien duen herrialdea (20/20).
 Emakumeek gizonek baino % 25 gutxiago irabazten dute, gaitasun berekin.
 876 milioi heldu analfabetoak dira, eta horien bi heren emakumeak dira.

12. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
• Eredu ekonomikoa: kapitalismo neoliberalaEredu ekonomikoa: kapitalismo neoliberala
• Egungo bizitzaren kultura eta eredua: balio nagusiakEgungo bizitzaren kultura eta eredua: balio nagusiak
• Nazioarteko erakundeak (globalizazioa)Nazioarteko erakundeak (globalizazioa)
• Kanpo-zorraKanpo-zorra
• Nazioarteko merkataritza (globalizazioa)Nazioarteko merkataritza (globalizazioa)
• Zerga-paradisua (globalizazioa)Zerga-paradisua (globalizazioa)
• Nazioz gaindiko enpresak (globalizazioa)Nazioz gaindiko enpresak (globalizazioa)

13. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
Kontsumo-gizarteaKontsumo-gizartea
• AEBko eta Europako herritarren % 10ek
munduko kontsumoaren % 60 egiten dute.
• Kalkulatzen da kontsumitzaile europarren
heren batek kontsumoarekiko adikzio-maila
handia duela.
• Nike markak lortu du laketan fabrikatutako
zapatila batzuk glamourrez salgai jarrita egotea
eta luxuzko produktu izatea merkataritza-
guneetan.
• FAOk kalkulatzen du munduan ekoitzitako
elikagaien % 40 alferrik galtzen dela.

14. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
 Ahalik eta etekin handiena
 Garapen ekonomikoa: BPGd-a
 Indibidualismoa, solidaritaterik eza
 Lehiakortasuna
 Denak balio du: helburuak
baliabideak justifikatzen ditu
 Ustelkeria
 Anbizio espekulatiboa: diru erraza eta
azkarra
Globalizazio neoliberalaren ereduaren baloreakGlobalizazio neoliberalaren ereduaren baloreak
 Merkatuaren legea
 Epe laburreko emaitzak
 Finantzak ekonomia errealaren
gainean
 Botere ekonomiko kontzentratua
 Desberdintasunen areagotzea
 Naturaren gaineko arduragabekeria
 Kultura uniformearen inposizioa
 markak, produktuak,
kontsumismoa, lan-estiloak

15. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
Nazioarteko erakundeakNazioarteko erakundeak
Munduko Bankua (BM), Nazioarteko Diru Funtsa (NDF),
Munduko Merkataritza Antolakundea (MMA), G8 eta G20 eta
Munduko Foro Ekonomikoa
• ez-demokratikoak
• herrialde aberatsen eskuetan
• legeria gutxi eta interesatua
• herrialde aberatsen onurarako
• eredu neoliberalaren ezarpena: herrialde txiroen sufrimendu
handia, zerbitzu publikoen pribatizazioa, zorra

16. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
Kanpo-zorraKanpo-zorra
Nork zor dio nori?  Zorra legez kontrakoa da
Herrialde aberatsak txiroen zordun dira
• Herrialde batzuek aurrekontuaren % 20 zorra ordaintzeko baliatzen dute 
funts gutxi osasunean, hezkuntzan… inbertitzeko.
• Kasu askotan, ustelkeriarako bide eman du; gobernu ustelen zorrak.
• Zor gisa, laguntza bezala jasotzen dutena halako 7 ordaintzen dute.
• Garapen bidean dauden herrialdeek 2007ra arte ordaindu zuten 1970ean zor
zutena halako 102. Hala ere, aldi berean, beren kanpo-zorra 48 aldiz biderkatu
zen.
• Beste zorrak: soziala (esklabotasuna, kultura-zapalkuntza), ekologikoa
(erauzteko industriak, monokultiboak), zor historikoa

17. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
Nazioarteko merkataritzaNazioarteko merkataritza
• Lehengaiak % 80 hegoaldeko esportazioak dira, baina multinazionalek
kontrolatzen dituzte merkatuak eta ezartzen dituzte prezioak.
• Enpresen botere handia  eragina gobernuetan  iparraldearen eta
hegoaldearen arteko akordioak, desberdintasun-egoeretan.
• AEBk eta Europak, enpresen interesak defendatuz, merkataritza-irekiera
ezartzen dute beren produktuetarako hegoaldean; inportazioak muga-zergen
bidez babesten dituzte eta produktuak diruz laguntzen dituzte, lehiakorrak
izateko.
• Patenteak eta teknologia.
• Medikuntza/generikoak.
MERKATARITZA
JUSTIZIARIK
gabe
pobrezia murrizteko ekimenek
porrot egingo dute

18. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
• Munduko 100 potentzia handienetatik 51 enpresak dira
- Shell-en urteko sarrerek ia bikoiztu egiten dute Venezuelako BPGd-a –aberatsa
petrolioan–.
• Multinazionalek merkataritzaren % 60 baino gehiago kontrolatzen dute.
• Nazioz gaindiko enpresen nazioarteko arauketarik eza.
• Nazioz gaindiko enpresen botere negoziatzaile handia.
• Hegoaldeko herrialdeen lehia, atzerriko inbertsioak erakartzeko: horien tresnak
dira giza eskubideak urratzea, ingurumeneko araurik eza eta zerga-abantailak 
eremu frankoak (lakatzaileak, etab.).
• Zerga-paradisuak enpresa nagusiaren erantzukizuna kentzeko erabiltzea.
– estatuen gainetik
– hiru botere demokratikoak alde batera utzita
– merkatuek bakarrik arautua eta kontrolatua
– onurak maximizatzeko

19. 100 indar ekonomikoen zerrenda100 indar ekonomikoen zerrenda
1 United States
2 Japan
3 China
4 Germany
5 France
6 United Kingdom
7 Italy
8 Brazil
9 Russia
10 Spain
11 Canada
12 India
13 Mexico
14 Australia
15 South Korea
16 Netherlands
17 Turkey
18 Poland
19 Indonesia
20 Belgium
21 Switzerland
22 Sweden
23 Saudi Arabia
24 Norway
25 Austria
26 Iran
27 Wal-Mart Stores
28 Exxon Mobil
29 Greece
30 Royal Dutch Shell
31 Denmark
32 Argentina
33 Venezuela
34 BP
35 Ireland
36 South Africa
37 Finland
38 Thailand
39 Portugal
40 Colombia
41 Toyota Motor
42 Czech Republic
43 Nigeria
44 Chevron
45 ING Group
46 Romania
47 Israel
48 Malaysia
49 Total
50 General Motors
51 Singapore
52 Ukraine
53 ConocoPhillips
54 Daimler
55 General Electric
56 Algeria
57 Ford Motor
58 Chile
59 Pakistan
60 Philippines
61 Fortis
62 United Arab Emirates
63 Egypt
64 AXA
65 Sinopec
66 Citigroup
67 Hungary
68 Volkswagen
69 Dexia Group
70 HSBC Holdings
71 BNP Paribas
72 Kazakhstan
73 New Zealand
74 China National Petroleum
75 Peru
76 Deutsche Bank
77 ENI
78 Bank of America Corp.
79 AT&T
80 Berkshire Hathaway
81 UBS
82 J.P. Morgan Chase & Co.
83 Carrefour
84 Assicurazioni Generali
85 Kuwait
86 American International Group
87 Royal Bank of Scotland
88 Siemens
89 Samsung Electronics
90 ArcelorMittal
91 Honda Motor
92 Hewlett-Packard
93 Pemex
94 Société Générale
95 McKesson
96 HBOS
97 Libya
98 International Business Machines
99 Gazprom

20. 2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak2. Bidegabekeria ekonomikoen kausak
Zerga-paradisuakZerga-paradisuak
Munduko merkataritzaren %Munduko merkataritzaren % 5050 –– munduko BPGd-aren 1/3 (TJN 2012)munduko BPGd-aren 1/3 (TJN 2012)
• Banku-sekretua.
• Zerga-sistema oso baxua (ia nulua) ez-egoiliarrentzat.
• Jurisdikzio ez-kooperatiboa beste zerga-administrazio batzuekin.
• Informazioa ez da helburu judizialetarako automatikoki
elkartrukatzen (zigor-kodean berdin tipifikatutako delitua).
• Ez-egoiliarrentzat pantaila-sozietateak sortzeko erraztasunak
ematen dituen legeria, benetan herrialdean jarduerarik egin
behar izan gabe.
• IBEX 35eko enpresen % 94k enpresa filialak edo partaidetuak
ditu zerga-paradisuetan.

21. Pluspetrol Brazil
Corp.
(Cayman)
Pluspetrol
Norte S.A.
(Peru)
Carmen
Cooperation
(Cayman)
Pluspetrol
Lote 56 S.A.
(Peru)
Pluspetrol
Venezuela Corp.
(Cayman)
Pluspetrol Camisea
S.A.
(Peru)
Pluspetrol
Internat. Inc.
(US)
Pluspetrol Peru
Corporations S.A.
(Peru)
Pluspetrol E&P
S.A
(Peru)
Pluspetrol
Colombia Corp.
(Cayman)
Central Termica Tucuman S.A.
(Argentina)
Fenix Corp.
(Netherlands)
Pluspetrol Resources
Corporation N.V.
(Netherlands)
Pluspetrol S.A.
(Argentina)
Pluspetrol Energy S.A.
(Argentina)
Pluspetrol Capital Sarl.
(Luxemburg)
Pluspetrol Investment Ltd.
(Gibraltar)
Pluspetrol Resources Corp.
(Cayman)
Pluspetrol Bolivia
Corp.
(Cayman)
Penta Energy Corp.
(British Virgin)
Pluspetrol Bolivia
Corp. S.A.
(Bolivia)
Pluspetrol Venezuela
Corp.
(Venezuela)
Pluspetrol
Chile S.A.
(Chile)
Pluspetrol RC
Colombia Branch
(Colombia)
 Buzoi-enpresa
 Subsidiarioa zerga-
paradisuan
 Subsidiarioa jarduten duen
herrialdean
 Bulegoa

22. Kapitalen legez kontrako fluxuakKapitalen legez kontrako fluxuak
Zenbait azterketaren arabera, 1 bilioi dolar inguru (“b”-z,
hamabi zero)
Corrupción 3%
Crimen organizado 30%
Fraude fiscal MNC 62%

23. KRISIA
240 MILA MILIOI €

24. Gizarte-egoerarekin
arduratsua den
inbertsioa
Banku etikoa
Elikadura-burujabetza
Bidezko merkataritza
Merkatu soziala
Ekonomia
soziala eta
solidarioa
Garapena
Beherapena
Milurtekoko
garapen
helburuak
EGKE
Ingurumena
Generoa
Giza Garapen JasangarriaGiza Garapen Jasangarria
Kontsumo
Arduratsua