1. praktijk
Karen van Kooten is
redactielid van JSW en
zelfstandig
onderwijsadviseur
Gesprekken
met ouders
Ouders zijn belangrijke partners van de school. Scholen zijn zich ervan bewust dat samen-
werken met ouders bijdraagt aan het schoolsucces en het welbevinden van hun leerlingen. Dit
vraagt dus om een respectvolle en heldere communicatie van beide kanten.
Momenteel is er in het onderwijs een bewe-
ging gaande van ouderbetrokkenheid 1.0
(éénrichtingsverkeer, de school informeert de
ouders) via ouderbetrokkenheid 2.0 (tweerich-
tingsverkeer, de school en de ouders wisselen
informatie uit) naar ouderbetrokkenheid 3.0
(de school en de ouders werken samen met
hetzelfde doel: de ontwikkeling van de leer-
ling). De visie staat in de schoolgids. De
school heeft de regie en geeft aan wat ouders
van de school kunnen verwachten en wat het
van ouders verwacht.
Handelingsgericht werken
Toch is het niet altijd eenvoudig om de visie van
partnerschap met ouders concreet vorm en
inhoud te geven. De visie en kernwaarden moe-
ten niet alleen op papier staan, maar vooral
leven in de praktijk. Veel scholen gebruiken hier-
voor de zeven richtlijnen van ‘Samenwerken met
ouders’ uit Handelingsgericht werken: een hand-
reiking voor het schoolteam (2009):
1. Ouders zijn welkom op school, we hebben
een gemeenschappelijk belang: uw kind is
onze leerling. Door gesprekken te beginnen
met het benoemen van het gemeenschappe-
lijk belang, wordt duidelijk dat school en
ouders naast elkaar staan in plaats van
tegenover elkaar. Ook de leerling is betrok-
ken in de samenwerking, hij of zij denkt en
doet mee;
2. In de samenwerking hebben school en
ouders verschillende verantwoordelijkheden.
Partnerschap vraagt om grenzen. De school
is verantwoordelijk voor het onderwijs.
Leerkrachten, intern begeleiders en directeu-
ren zijn onderwijsprofessionals. Ouders zijn
verantwoordelijk voor de opvoeding, zij zijn
ervaringsdeskundigen. School en ouders
denken met elkaar mee, maar gaan niet op
elkaars stoel zitten;
3. De stappen van de onderwijs- en begelei-
dingsstructuur worden benut als kader.
Ouders worden vanaf het begin betrokken
bij de zorgen die er zijn rond hun kind op
school. Er wordt vanaf stap 1 afgestemd: dit
doen wij op school, wat kunt u thuis doen?
En wat is de volgende stap?;
4. Zowel de zorgen als de positieve aspecten
worden besproken. Voor ouders is het
belangrijk dat naast de problemen ook de
positieve kanten van hun kind gezien
worden;
5. Het gedrag van een kind kan op school
anders zijn dan thuis. Gedrag van kinderen
wordt enorm beïnvloed door de omgeving.
Dit zorgt ervoor dat school en ouders elkaar
niet hoeven te overtuigen. Openstaan voor
elkaars mening voorkomt
welles-nietes-discussies;
6. De bedoelingen van de school zijn helder. In
de gesprekken zijn de intenties en motieven
van de school helder. Een verborgen agenda
belemmert de communicatie. Ieder gesprek
heeft duidelijke doelen. De doelen van
school én die van ouders worden besproken
en geëvalueerd;
7. Er worden duidelijke afspraken gemaakt en
deze worden geëvalueerd. Afspraken wor-
den meteen op papier gezet en ouders krij-
gen een kopie mee, dit voorkomt
misverstanden.
Lees verder op pagina 28
25JSW 5 januari 2016

2. Kopieerblad 1
Gesprek met ouders van: Aanwezig: Datum:
Aanleiding voor en doel van dit gesprek (van tevoren invullen):
Zijn ouders akkoord? Hebben ze aanvullende doelen?
Wat wil het kind dat school en ouders elkaar vragen of vertellen?
Informatie
Wat kan het kind goed, wat zijn zijn/haar sterke kanten?
Waar liggen onze zorgen als school (en ouders of kind)?
Hoe zou dit kunnen komen (verklaringen van school, ouders en kind)?
Doelen en onderwijsbehoeften
Wat willen we bereiken met de leerling? Concrete doelen voor (maak een keuze):
• Leren:
• Speel- of werkhouding:
• Sociaal-emotioneel functioneren/gedrag:
Wat heeft de leerling nodig om het doel te bereiken? Ervaringen van leerkracht en ‘tips’ van ouders:
Afspraken
Wie doet wat, wanneer en waarom?
Wanneer evalueren we of dit gelukt is?
Formulier oudergesprek
Bron: Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam, Pameijer en Van Beukering (2009)
26 JSW 5 januari 2016

3. Kopieerblad 2
Communiceren doen we de hele dag door en omdat we dit constant doen, gebeurt dat op de automati-
sche piloot. Zodra de automatische piloot aanstaat, communiceren en handelen we met ons standaard
repertoire. Dit maakt je tot wie je bent, maar in sommige situaties, zoals tijdens een (slechtnieuws)gesprek
met ouders, kan dit ook tegen je werken. Het is belangrijk om na te denken over wat je zegt. Deze ezels-
bruggetjes voor communicatie kunnen helpen:
Ezelsbruggetjes
communicatie
Bereid je gesprek voor
Om jezelf goed voor te bereiden op een (slechtnieuws)gesprek kan het helpen om bij ieder ezelsbruggetje
een aantal punten op te schrijven waar je op moet letten. Hierdoor word je jezelf meer bewust van je hou-
ding tijdens het gesprek en tackle je valkuilen op voorhand.
Op www.jsw-online.nl vind je onder ‘Praktisch en
actueel’ de rubriek Praktijk digitaal. Daar kun je
kopieerblad 1 en 2 downloaden.
Vraag als een OEN: sta Open voor de ander en zorg dat je Eerlijk en
Nieuwsgierig bent;
Smeer NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander, maar laat je gesprekspart-
ner zelf vertellen;
Gebruik LSD: voordat je conclusies trekt moet je Luisteren, Samenvatten
en Doorvragen;
Laat je OMA thuis: als je gesprekspartner iets vertelt, roept dit direct
beelden op in ons referentiekader. Plaats dit niet in hokjes en Oordeel niet,
maar geef je Mening en Advies;
Neem ANNA mee: het kan voorkomen dat je je gesprekspartner niet
helemaal begrijpt. Interpreteer het niet verkeerd door zijn of haar opmer-
king zelf een betekenis te geven. Wanner je een opmerking niet begrijpt,
moet je Altijd Navragen en Nooit Aannames doen;
Maak je niet DIK: zeker bij moeilijke gesprekken kijken we al snel
naar wat fout ging of vervelend was. Door te Denken In Kwaliteiten slaat
irritatie om in verwondering. Dan sta je open om de kwaliteiten van ande-
ren te ontdekken. Dit zorgt voor een prettiger gesprek.
1
2
3
4
5
6
27JSW 5 januari 2016

4. Naast de reguliere gesprekken met ouders kun-
nen er ook gesprekken met ouders plaatsvinden
als er zorgen en vragen zijn over hun kind.
Voorkom dat dit het eerste gesprek is dat je met
ouders voert. Een gesprek over zorgen en pro-
blemen verloopt meestal beter als er al een ver-
trouwensbasis is tussen leerkracht en ouders.
Een goed gesprek begint met een goede voor-
bereiding. Hiervoor kan kopieerblad 1 (p. 26)
gebruikt worden. Ouders weten van tevoren wat
de aanleiding en het doel van het gesprek is.
Zij kunnen dan nadenken over aanvullende doe-
len. Ook is duidelijk hoe lang het gesprek gaat
duren en wie erbij zullen zijn.
Gesprek beginnen
Het gesprek start met het benoemen van het
gemeenschappelijk belang: ‘Uw kind is onze
leerling en wij willen allemaal dat het zich goed
ontwikkelt.’ De aanleiding van het gesprek
wordt herhaald. Daarna worden de doelen van
de school, het kind en de ouders besproken, bij-
voorbeeld: ‘Aan het einde van het gesprek heb-
ben we een concreet plan voor de komende
vier weken’ of ‘aan het einde van het gesprek
hebben we afspraken gemaakt voor…’ Ouders
wordt gevraagd of zij hiermee akkoord zijn en
of ze aanvullende doelen hebben.
Sterke (en zwakke) punten
Aan het begin van het gesprek worden de
sterke kanten van de leerling besproken. De leer-
kracht kadert dit in: ‘We zijn hier bij elkaar om
onze zorgen als school te bespreken, maar we
beginnen met het benoemen van de sterke kan-
ten van uw kind, want die vinden wij net zo
belangrijk.’ Ook de positieve aspecten van de
ouders (‘We merken dat jullie thuis veel met hem
lezen’) en de school (‘Hij krijgt iedere dag ver-
lengde instructie’) worden aangegeven.
Betrokkenen geven elkaar gerichte complimen-
ten. Vervolgens worden de zorgen van de
school onderbouwd met concrete observaties of
toetsgegevens. Ook wordt de zorg gerelateerd
aan de onderwijs- en begeleidingsstructuur.
Doelen en onderwijsbehoeften
Mogelijke verklaringen van de school, het kind
en de ouders worden besproken en getoetst. Is
het gedrag ook herkenbaar in de thuis- of
schoolsituatie? Deze situaties zijn verschillend,
dus dat hoeft niet. De meeste kinderen gedra-
gen zich op school anders dan thuis. Vervolgens
worden de doelen besproken die de school en
ouders met de leerling willen bereiken: wat zien
en horen we als dit doel is behaald? Door de
doelen van het gesprek centraal te stellen, wordt
voorkomen dat de school ouders gaat overtui-
gen van het probleem dat hun kind heeft. Bij
ieder doel wordt besproken wat de leerling
nodig heeft om dit doel te bereiken: ‘Wat heeft
dit kind in onderwijs en opvoeding nodig om
de doelen te behalen?’ Leerkrachten en ouders
kunnen elkaar tips en suggesties geven zonder
elkaars verantwoordelijkheid over te nemen.
Vervolgens wordt door de leerkracht én de
ouders aangegeven wat voor hen haalbaar is.
Helderheid en eerlijkheid hierover is belangrijk
om geen verkeerde verwachtingen te wekken.
Afspraken en communicatietips
Het gesprek wordt afgesloten met concrete
afspraken: wie doet wat, wanneer, hoe en
waarom? Ook wordt meteen een afspraak
gemaakt voor het evaluatiegesprek. Om jezelf
goed voor te bereiden op een gesprek zijn zes
ezelsbruggetjes voor een goede communicatie
ontwikkeld. Deze zijn te vinden op kopieerblad
2 (p. 27).
Vervolg van pagina 25
• Pameijer N., Beukering T. van., Lange
S. de. (2009) Handelingsgericht werken:
een handreiking voor het schoolteam.
Leuven: Uitgeverij Acco.
• Pameijer, N., Vries, P. de.(2013).
Communiceren en samenwerken. JSW,
98 (3), 12-15.
• Vries, P. de., Pameijer, N. (2013).
Ouderbetrokkenheid op school. JSW, 98
(3), 18-21.
LITERA
TUUR!
Bereid gesprekken
voor met een
formulier, zodat
ouders weten wat
het gespreksdoel is
Tom van Limpt
28 JSW 5 januari 2016

5. Advertentie
Wil jij op de hoogte blijven
van de ontwikkelingen
in het basisonderwijs?
Meer weten? Ga naar www.jsw-online.nl of bel 088-2266692
Samen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaarSamen voor €75,- per jaar
Ontvang 10 x JSW
JSW lezen op tablet
en pc via Schooltas Krijg toegang tot
het digitaal archief
Studenten
ontvangen
40%korting
Wil je niets missen,
neem dan een abonnement
op HJK én JSW en betaal
slechts €117,50
per jaar
Neem nu een abonnement op JSW