Ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Thi t gi gi thi t - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com

Thi t gi gi thi t
Bi u Chánh

I
Cách m y n m tr c, t i Sài gòn, v ng Espagne, kh i r p hát bóng m t khúc, có
t ti m may, trên c a treo m t t m b ng hi u hai ch l n: nh H ng.
Ti m d n trong m t c n ph l u r ng rãi mát m . Phía ngoài c a có m t b ván1 n, b
dày trên m t t c, cho th ng i c t áo. Hai bên hai hàng t ki ng, ng các th hàng,
a, n , nhung. Chánh gi a m t hàng b n cái máy có treo m y ng n èn khí, ch p có k t
tua. Phía trong thì d n m t cái phòng, có gh sa lon, có treo ki ng l n d a vách ti p
khách n t may áo, ho c n th áo.
Ti m may p này là ti m c a bà T Ki n. Vì ti m may có danh may khéo, nên t
m m i cho t i chi u khách ra vô t may d p dìu, trong ti m th ng th ng ph i có chín
i cô th .
Bà T Ki n, tu i ã sáu m i, mà tóc ch a b c, r ng còn ch c. Bà b n tánh bãi buôi, vui
, nh ng mà bà không a thói nhõng nh o ho c gian tà, h th y vi c gì trái o lý thì bà n i
ngay, không s mích lòng ai h t, b i v y m y cô th may th ng bà mà c ng kính tr ng bà
m.
t b a, l i 4 gi chi u, trong ti m các th ng l ng x ng, k ng i l c áo, ng i ngoi
p máy. Có m t cô gái, l i 24 - 25 tu i, mình m c m t cái áo xuy n en c , m t cái qu n
hàng tr ng nh t nh t2, ch n mang m t ôi gu c en, vai v t m t cái kh n l a tr ng, tay ôm
t cái bao b ng gi y nh t trình, ng tr c c a ti m ngó vô. Tuy cô n m c t m th ng,
không.gi i ph n, không thoa son, không c o ch n mày lông m t, không eo n rang, tai
trái ch eo m t ôi bông h 3 nh ng mà n c da cô tr ng l i ng h ng, g ng m t cô tròn l i
m m, môi cô m ng mà l i , m t cô sáng mà l i nghiêm, hai bàn chân nh mà no vun
hai bàn tay dài mà d u nhi u, nên ai th y cô thì c ng tr m tr gái p. Cô ng b ng m t
i r i rón rén b cvô ti m, l i ng g n m t cái máy mà coi m t cô th ng may.
Cô th may th y cô l y ng lâu, bèn h i r ng: "Cô mu n m n may hay là l i ây
có vi c chi? Nh m n may , thì cô i ngay vô phòng trong kia, có bà ch tr ng .
Cô l y d d r i nói r ng: "Không. Tôi vô coi ch i, ch có m n may chi âu". Cô
ng ngó quanh qu t m t h i n a, r i cúi xu ng h i nho nh cô th may r ng: ''Không bi t
ti m có c n dùng th may thêm n a hay không, ch há?''
Cô th may ng c m t ngó cô n mà h i r ng:
- Cô mu n xin may hay sao?
- Ph i. N u ti m có thi u th , thì tôi xin tôi may.
- Có m t ch th thôi may ã h n 3 tu n r i, mà không th y bà ch kêu ai th . Ðâu cô i
th ng vô phòng nói v i bà ch coi bà ch u m n hay không.
Cô l y ngó vô phòng, mà cô d d không dám gi ch n lên i. Lúc ó t m màn che c a
phòng vùng khoát lên, trong phòng b c ra m t cô ch n mày v cong vòng nguy t, hai môi tô
t bông vông4, ch n mang giày cao gót, mình m c áo r n ri, tay ôm bóp xám xám. Sau
ng có m t bà i theo, tay c m c p m t ki ng, bà v a i v a nói v i cô i tr c r ng: ''Cô
nh chi u th n m l i b n th coi. Ti m c a tôi th c t th may u khéo nh t, ch không

1
lo i bàn gh làm v ng b ng g dày
2
không còn m i
3
bông tai g n h t phách, m t lo i m c a th i ti n s
4
lo i cây g x p, lá to, bông , thân cây th nh tho ng có gai, c dùng gói nem chua


ph i nh ti m c a h v y âu. Tôi may cho cô b n m t cái áo này r i t rày s p lên cô l i
ti m tôi, cô không thèm ti m nào khác h t''. Cô n day l i c i và nói: "Cám n bà'', r i xung
ng i ra c a, mùi d u bay th m ngát.
Cô th may bàn nói v i cô l mu n xin may ó r ng: "Bà ch ó, cô mu n xin may thì
nói v i b th coi".
Cô l y xên lên b c ra, tính ón bà ch . Bà a khách ra kh i c a r i bà tr vô, ghé l i
ván mà nói v i ch th c t r ng: "Cô ó là cô th y thu c C n trong Ch L n. Vóc áo a
i nãy ó ph i c t cho thi t khéo, chi u th n m cô ra b n th . Thân ch này ch c là may
nhi u l m, ph i làm cho t t , cho v a lòng ng i ta".
Bà ch d n r i bà th ng th ng i vô.
Cô l ng ch bà ó, nghe bà n i chuy n v i ch th c t thì cô bi n c c, ng ng n, b i
y ch ng bà i t i cô mu n nói, mà nói không c. Bà li c th y b cô mu n n i v i bà thì
bà d ng l i h i r ng: "Cô em có vi c, chi mu n nói v i qua hay sao?
Cô b ng cúi u áp r ng: ''Th a bà, cháu mu n xin may cho bà. Không bí t bà có
n dùng th thêm hay không .
Bà ch châu mày, mang c p m t ki ng lên, ng ngó ngay cô r i h i r ng:
- Cháu thu nay may ti m nào?
- Th a, thu nay cháu ch a có may ti m nào h t.
- Cháu âu? .
- Th a, cháu d i Sóc Tr ng. .
Bà ch suy ngh r i nói r ng: "Ðâu cháu i vô ây coi".
Bà ch i tr c, cô i theo sau, vô trong phòng bà ng i trên gh canapé5 và ch m t cái
gh nh mà bi u cô ng i. Cô không dám ng i, c ng xó ró.
Bà h i cô r ng:
- Cháu n m nay m y tu i?
- Th a, 24 tu i.
- Ðã có ch ng con gì hay ch a?
- Th a ch a.
- Ch a có .ch ng. V y mà cha m còn hay không?
- Th a, ông thân cháu m t vài n m nay. Cháu còn có m t m già mà thôi.
- Bà già cháu bây gi âu?
- Th a, d i Sóc Tr ng..
- i L c t nh c ng có ti m may, sao cháu không may d i, l i lên t i trên này.
- Th a, t nh may ít l m, cháu s may không c m n nên cháu m i lên ây.
- Cháu may gi i ch a?
- Th a, cháu may áo lót c ng c.
- Cháu bi t t máy6 hay không?
- Th a, bi t.
- Lúc này tôi có c n m n thêm m t ng i th , song th gi i kia, ch th l c hay là
luôn thì tôi có . Ðâu cháu ra ây may th cho tôi coi.
Bà d t cô tr ra ngoài, bi u cô may tay, may máy, may m i th m t khúc và may ki u
cho bà coi. Coi b bà v a ý l m, nên bà g c u và d t cô tr vô phòng mà nói r ng: "Cháu
may c. V y n u cháu mu n may thì tôi m n''.
Cô nghe bà nói ch u m n, thì cô l s c m ng cô nói r ng: ''Cháu cám n bà l m. Cháu
nguy n ráng làm cho bà v a ý".
Bà ch c i mà h i r ng:
- Cháu tên gì?
- Th a, cháu h Tri u, tên Phùng Xuân.
5
tr ng k , gh dài
6
ts , c, t, vi n, luôn, là nh ng t ng trong ngh may, t máy: t b ng máy may


- Cháu Sóc Tr ng, mà làng nào?
- Th a, cháu g c gác ch Cái Con, t ngày ông thân cháu m t r i, thì bà thân cháu
i K Sách.
- Trong ti m tôi có b n n m cô th không có ch ng con thì n ây ng ây. Cháu mu n
ây hay là t i cháu v nhà?
- Th a bà, cháu nghèo nên ph i xu t thân i làm n ng ki m ti n nuôi m . Sài gòn
cháu không có bà con v i ai h t. N u bà có lòng th ng cháu, bà cho cháu luôn t i
ti m, thì cháu i n bà l m.
- c, luôn ây c ng c. Cháu may th tháng u tôi tr tiên công cho 7 ng.
u sau cháu may khá, thì tôi s li u mà cho thêm.
- Cám n bà.
- Này mà tôi nói tr c cho cháu bi t. Ti m tôi g t l m, ch không ph i nh m y ti m
khác. Th may c a tôi thì ph i nghiêm ch nh, i ng không c l ng l . Ai mu n
ch ng thì l y ch ng, ch không c phép rù quy n b m ong mà làm cho ti m mang
ti ng không t t. Nh t là cháu L c t nh m i lên Sài Gòn, cháu c n ph i dè d t cho
mm i c. t này h yêu ma l m, không nên tin ai h t. Nhi u ng i h nói m t
ng, h làm m t ngã, h n b a tr c, h quên b a sau. Tôi nói riêng cho cháu bi t,
ph n nhi u thiên h h m l m, ch mong g t nhau, gi t nhau ch không có tình
ngh a chi h t. V y m i vi c u ph i c n th n.
- Bà th ng, bà d y cháu nh v y, cháu i n bà l m. Cháu s ghi nh nh ng l i vàng
ng c c a bà.
- Thôi cháu ra ngoài ng tôi ti n d n cho ch b n mà làm quen v i nhau.
y cô th c th y cô th m i dung nhan p , n nói nh nhoi, thì ch ng ai mà ch ng
vui lòng k t b n.
i ngày, úng 6 gi chi u thì th ngh h t. Nh ng cô có nhà riêng thì b n áo, i kh n
mà v còn m y cô t i ti m thì ra phía sau mà n c m, r i r a m t, g u, thay qu n, i áo,
mà i ch i ng gi i cái m t ngôi c ngày b c b i.
Cô Phùng Xuân may m i ít b a, thì bà T Ki n dòm th y cô khéo léo, siêng n ng, nh m
, vui v , mà l i có n t na, t i ngh may thì cô l y truy n ho c nh t trình n m c, ch ch ng
bao gi cô b c chân ra kh i ti m. Bà th y v y thì em lòng th ng, song s m y cô th kia
ghen ghét, nên th ng thì bà b ng, ch bà không l cho ai bi t.
n chi u th n m, cô th y thu c C n l i ti m b n th áo. B a nay cô i xe h i m i và
c qu n áo còn s c s o h n hôm tr c n a. Cô b c vô ti m thì h i tr ng: ''Bà ch âu? Cô
th ng i phía ngoài ch ngay vô phòng khách. Cô th y thu c xâm xâm i ri t vô không thèm
ngó ai h t.
- Bà T Ki n kêu ch th c t bi u em áo vô mà bà l i kêu cô Phùng Xuân vô phòng
a.
Cô Phùng Xuân ng may máy, cô nghe bà ch kêu, thì cô l t t ng d y i vô, song
u lúc y ai ngó cô, thì s th y s c m t cô bu n nghi n7.
Bà ch bi u ch th c t a áo cho cô th y thu c b n th và d n cô Phùng Xuân ph i ghi
kích t c r ng h p, ho c dài, v n, ng nh mà may cho úng. Cô Phùng Xuân ph i ng
nh m cô th y thu c, ph i i chung quanh cô trót 15 phút ng h m i r i vi c. Cô b c ra
kh i phòng môi cô th ng au, mà bây gi l i tái lét.
i b a y bà T Ki n th y m y cô th may i ch i h t, duy có m t mình cô Phùng Xuân
ng i buôn hiu, thì bà kêu cô lên l u và c y cô ng8 giùm l mùng rách cho bà. Cô ng i mà
ng, bà n m mà ngó cô trong phòng v ng v , duy nghe ti ng xe ch y d i ng v i ti ng
hát xa xa mà thôi. Cách m t h i bà h i cô r ng:

7
bu n nhi u, bu n nát lòng
8
dùng ch vá


- Dì coi n t na c a cháu, cho t i t ng m o cùng là c ch , thì cháu ch ng ph i là con nhà
nghèo. T i sao mà cháu ph i xu t thân i may m n''
- Th a bà, h i tr c cha m cháu c ng khá, m y n m nay b n n n nên nghèo.
- có v y m i ph i ch ... Cháu khiêm nh ng nên cháu nói ''khá'' ó ch dì ch c h i
tr c cha m cháu giàu i, ch không ph i khá mà thôi âu. H i nh cháu h c tr ng nào
mà bi t ch nên cháu coi truy n coi sách ó? .
- Th a cháu h c xong Nhà tr ng9 d i Sóc Tr ng.
- H c m y n m?
- Th a sáu b y n m.
- Ðó, dì oán trúng r i, ph i con nhà giàu m i có th h c Nhà tr ng t i sáu b y n m ch .
Cháu bi t t i sao mà dì dám oán quy t cháu là con nhà giàu hay không?
- Th a, không.
- D oán l m. H i chi u cô th y thu c t i b n th áo, dì dòm th y b t ch c a cháu thì dì
bi t li n. Cháu làm th may, mà em áo cho ng i ta b n th , cháu l i bu n b c h th n. Bao
nhiêu ó thì bi t cháu là con nhà giàu, bây gi suy s p, ra thân làm m n, nên cháu m i h
ph n ch .
Cô Phùng Xuân làm thinh m t h i r i cô nói m t cách r t bu n th m r ng: ''Bà oán trúng
m. Vì bà th ng cháu, nên cháu ph i t thi t vi c nhà c a cháu cho bà rõ. Song cháu xin bà
ng nói l i cho ch em b n c a cháu bi t mà h c i cháu t i nghi p. Ông thân c a cháu h i
tr c làm Cai T ng có ru ng t nhi u m i n m góp huê l i t i ba b n ch c ngàn gi lúa. Vì
th i v n không may, mùa màng th t bát, n n n ch ng l i, gia ình suy s p, ông thân cháu lo
ng h t s c mà lo không kham, nên ch n biên t ch phát mãi ru ng t nhà c a h t, ông thân
cháu th t chí, bu n r u, nhu m b nh mà ch t. Cháu có m t ng i anh th hai, làm H ng ch
K Sách, nh c ng nghèo. Còn ng i ch th ba c a cháu ch có ch ng Cái Côn thì ch khá.
Nói thi t cho bà th ng, tuy bây gi m con cháu nghào, song trong x ai c ng bi t là v con
a Cai T ng. Không l cháu ó mà làm thuê làm m n cho c. Cháu l n r i, n u cháu
theo n ng d a v i anh, thì s ch dâu nói ti ng n ng ti ng nh . Còn ch ru t c a cháu thì ch
còn chung v i cha m ch ng, cháu không l theo v i ch . T i cái ph n c a cháu nh v y
ó, nên cháu ph i bu c lòng g i bà thân c a cháu v i anh cháu, ng cháu i xa làm m n
cho thiên h kh i chê c i".
Cô Phùng Xuân thu t tâm s c a cô mà cô r ng r ng n c mát.
Bà T Ki n ng lòng, nên bà th ra mà nói r ng: " i giàu hay nghèo y là may v i r i
mà thôi, ch không ph i gi i hay là d . Tr i khi n cái m ng cháu ph i l n n lao ao nh
y, cháu ch ng nên bu n làm chi, mà cháu th y ng i ta giàu cháu ch ng nên h th n. Cháu
có h c t nhiên cháu bi t, ti n b c không ph i quý, c h nh kia m i thi t quý, b i vì ti n b c
ki m, ch c h nh khó ki m, ti n b c có nhi u khi ph i ti n t n, ch c h nh d u ch ng
nào c ng còn hoài. H giàu mà h n b y b thì sao b ng mình nghèo mà mình n t t .
Dì khuyên cháu ng thèm so sánh s giàu nghèo, cháu c lo gi ti t cho s ch, t p tánh cho
cao, gìn lòng cho ngay, rán chí cho v ng, cháu c nh v y d u nghèo mà cháu quý h n
con nhà giàu sang h t th y''.
Bà n m suy ngh sao ó, r i bà l i h i ti p r ng:
- a h m cháu nói cháu 24 tu i, ph i hôn?
- Th a ph i.
- Tu i c ng tr ng10 r i. Sao cháu không tính l y ch ng ng có ch mà n ng d a?
Cô Phùng Xuân nghe h i t i câu ó, thì cô cúi m t xu ng, nh u hai gi t n c m t trong
cái mùng. Cô ngh n ngào nên áp nh nh r ng: "Ph n cháu nghèo kh r i, ai thêm c i mà
mong l y ch ng!''.

9
tr ng n do nhà th qu n lý, tr ng bà ph c
10
khá l n


Bà T Kiên ng i d y têm tr u mà n và nói r ng: "Thi t ó, chút i này là i ti n b c.
Thiên h h k ng ti n, ch h màng gì c h nh. Trai có h c thì chen nhau giành gi t
nh ng ti ng kêu 'th y' kêu "ông . Còn c i v thì h ki m m y ch giàu ng òn s m nhà
u, mua xe h i t t. Con gái nghèo thì có th gì mà mong l y ch ng cho sung s ng t m thân
c. Kìa nh ông Huy n Phi trong Bà Chi u ó, ng có ba b n a con gái, a nào c ng
c gi i bánh trái may vá khéo mà vì ông nghèo, nên con ng s s mà có ai thèm r t i âu.
i kh n n n quá!''
Cô Phùng Xuân m ng l mùng rách xong r i, ng h gõ 9 gi . Bà T Ki n bi u cô i
ngh .

***


II

Ông phán Thêm là m t ng i tánh n t hòa h n, n nh n t . Ông làm vi c t i s
Th ng Chánh Sài Gòn hai m i m y n m, ông ch ng h mích lòng anh em trong ty, mà
ng ch ng bi t gi n h n ai h t.
Ng i tánh tình nh v y, c x nh v y, ai quen c ng u th ng m n, ch ng hi u t i
ng s làm sao mà ã không c h ng h nh phúc, l i còn ph i mang m t cái tai h a l n
trong ch n gia ình, làm cho trí ông mu n o iên, lòng ông ph i khô héo.
Ông g c Ph ng Hi p. Ông c i v tr , mà có con c ng mu n, n 32 tu i v ch ng m i
sanh c m t a con gái. V ch ng ông n v i nhau r t thu n hòa, l i ít con nên c ng
con không ai bì k p.
Nh ông c n ki m, l i c ng nh có a ph m11 giúp vô nên ông có s m cm ts
ru ng t i kinh Sóc Tr ng, m i n m thâu huê l i l i 5 ngàn gi lúa. Ông l i có mua cm t
mi ng t nh trong Châu Thành Sài Gòn, phía sau Nhà Th Ch Ð i, ông c t m t cái nhà
ngói n n úc, vách g ch, cao ráo, s ch s , mà v i v con.
Gia ình c a ông ng m m vui v , thình lình t b ng sóng d y, làm cho rã r i tan
nát, au n không bi t ch ng nào.
là cách 3 n m tr c, con gái ông lúc y c 13 tu i t i mùa g t, bà Phán s a so n
xu ng Sóc Tr ng mà thâu góp lúa ru ng. Vì bà c ng con, bà không mu n r i con, nên bà nói
i ông r ng: "Tôi i lâu, con nh nhà s nó nh . L i n u nó nhà, m i ngày ông
c i làm vi c, thì nó bu n t i nghi p. Thôi tôi d t nó theo tôi cho xong . Ông Phán c ng
ng con, song ông nghe bà nói trúng lý, nên ông không n c n duy có d n bà góp lúa ri t mà
i i v cho mau mà thôi.
n i thì m con i xe h i ò. Xu ng ru ng ít b a, bà Phán l i th y nh t trình ng tin
nói có m t chi c xe ò ng Sài Gòn Sóc Tr ng vì ch y mau nên l t, hành khách ch t h t
hai ng i và b b nh trên m t ch c ng i. Bà hay tin y thì bà s quá, nên ch ng góp lúa g i
xong r i, bà không dám v xe, bà bi u tá n chèo ghe a bà lên Ngã B y r i m con
xu ng tàu mà v Sài Gòn, tính tránh tai n n v xe ng xe l t. Tuy bà dè d t k l ng, song
con ng i h mang cái m ng ã cùn r i thì khó mà ch y tr i cho kh i n ng c. Chánh
12
chuy n tàu m con bà i ó, chi c tàu r i n n i sô-de , chìm ban êm gi a sông cái, hành
khách ch t r t nhi u, m con bà phán u ch t trong cái tai n n y.
Ông Phán Thêm hay tin, thì ông b n r n tay chân, b t t nh nh n s . Cái h nh ph c c a
i ông là v v i con, nay v con tiêu m t m t l t, tiêu m t m t cách b t ng , m t cách
th m thi t, thì cái h nh ph c y nó tan nh chòm mây, nó rã nh b t n c, cái i c a ông
không còn ngh a lý gì? Ông g ng g o i ki m v t t thi c a v con mà chôn, r i tr v nhà
t mình hiu qu nh, ông ngh cu c i là m t gi c m ng, có sanh r i có t , có vui r i có
bu n, lê th c ng nh công h u ng l n h p trong bi n luân h i, ng l n l n trong vòng
phi n não.
Ông nh v con, ông trách c n s , ông h t mu n công danh n a, nên ông làm n xin h u
trí, ng gi u cái s c bu n trong nhà cho thiên h kh i th y mà th ng tâm.
Trong ba n m nay mà tóc ông ã b c h t phân n a, r ng ông ã r ng h t vài cái, hình vóc
ông ã m, da m t ông ã dùn, khi thì x n b n ngoài sân s a ki ng tr ng bông, khi thì n m co
trên gh ngh vi c i, ho c c ti u thuy t.
t bu i s m m i, ch M i là ngu i n u n, m c l ng x ng sau b p, còn chú Sen là
n trai, thì ng lau t lau bàn. Ông Phán Thêm ng tr c sân xem bông, thình lình ông
th y có m t cái xe kéo ng ng ngay c a ngõ. Ông dòm coi khách nào n th m, té ra Bà T
Ki n, là ch ti m may "V nh H ng", quen bi t ông thu nay.

11
a th a t
12
(chaudière): b ph n s n xu t h i n c


Ông m i chào bà, ch a k p m i vô nhà, thì bà nói r ng: ''M y tháng nay tôi không g p
ông, nay có d p i lên mé trên này, nên ghé th m ông m t chút. Sao ông không i ch i, c
nhà hoài, ông Phán".
Ông th ra mà áp r ng:
- Tôi có bi t vui là cái gì âu mà i ch i.
- Ông c bu n r u hoài!
- Không bu n sao c, bà T .
- Bu n thì ph i i ch i cho khuây l ng ch .
- Tôi t ng khó mà khuây l ng c.
Hai ng i d t nhau vô nhà. Ông phán m i bà T Ki n ng i b ván lót c n bìa, kêu chú
Sen bi u em n c trà ãi khách, r i ông kéo gh ng i t i bàn vi t cho g n bà và nói chuy n.
Bà T mu n khuyên gi i ông Phán nên bà nói r ng:
- i ai có m ng s n y, h i nào mà bu n r u nh tôi ây, h i ng m t tôi c ng bu n
l m ch , mà bu n ít tháng r i khuây l ng l n l n, trí lo làm n, ch n m co mà
bu n r u hoài, thì ch t ói còn gì.
- Ông m t mà bà còn có vài ng i con. Tuy con có gia th t riêng, song c ng còn ó.
Còn ph n tôi thì r i h t m t l t, h nh t i thì tôi t ru t nát gan, làm sao mà vui
c.
- i ph n s c a bà Phán t i ch ng ó mà thôi, nên tr i khi n bà ph i theo ông theo bà.
Bây gi ông bu n r u n ch ng nào i n a, bà Phán hay là con cháu c ng không
ng l i c.
- Ðã bi t nh v y ó ch , mà tôi khuây l ng không c, bi t làm sao.
- Tôi khuyên ông ph i i ch i, i x nay x kia t nhiên khuây l ng.
- Tôi có i th r i. Ði ra ngõ th y thiên h h có v có con h vui v i v con, tôi ngh
i ph n tôi thì tôi càng bu n nhi u h n n a. Nh t là tôi th y con gái c a h m t trang
t l a v i con nh c a tôi thì tôi nh con nh tôi quá, ch u không c. Vi v y nên
tôi h t mu n i âu n a, l c c nhà ra vô th y chân dung c a con nh tôi cho tôi
bu n.
Ông Phán nói t i ó, ông ngó vô bàn th , hai hàng n c m t r ng r ng.
Bà T Ki n ngó theo ông, thì th y trên bàn th có treo hai m ch n dung h a thi t l n,
t t m c a bà Phán thì ng i, m t t m c a con gái bà thì ng, hai t m u óng khuôn l ng
ki ng k l ng. Bà th y ông Phán au n v gia ình quá, thì bà ng lòng, bà mu n ki m
i khuyên gi i ông, nên bà nói r ng:
- Ông bu n r u quá, tôi s ông au ch , n m nay tôi coi ông m lung l m.
- i! Ðau m gì tôi c ng không c n. Tôi mu n ch t ph t cho r i, ch s ng nh tôi ngh
ng không ích gì.
- Ông nói nh v y sao ph i. Ông n m nay ch a y 50 tu i, mà mu n ch t cái gì!
- Ch tôi s ng n a làm gì? Cái i c a tôi không còn m c ích gì n a, s ng thêm m t
ngày thì phi n não thêm m t m , ch có ích chi âu?
- Ông nói nh v y tôi xin l i ông. i thi u gì ng i gãy gánh13 n a ch ng nh ông
y. H ki m ch ch p n i r i c ng sanh con c v y ch .
- khác, tôi khác. Tôi làm nh h không c.
- i sao v y? Ông n m nay thi t m y m i tu i?
- Tôi c 48 tu i.
- i 48 tu i mà già c gì ó! Có ngu i t i sáu m i mà h còn c i v , còn sanh con
ó sao.
- Tôi làm sao ki m c ng i nh v tôi h i tr c, mà bà bi u tôi c i khác?

13
ch t v hay ch ng


-Ph i, v ch ng ch p n i thì làm sao cho b ng nguyên ph i c. Nh ng mà ông tr
tr i m t mình, n u có m t ng i n bà trong nhà s m khuya h h v i ông, thì có
ông c ng b t bu n c ch .
- Khó l m bà ôi! Tôi ã gây d ng c m t cái già ình m m vui v thì t n công
phu không bi t bao nhiêu. Thình lình cái gia ình y tan rã i. Bây gi tôi ã già r i,
tôi nh m khó mà l p l i m t cái gia ình khác n a cho c.
- Ông tr ng tu i, ch ch a ph i là già thi t. Tôi t ng n u ông c i v khác, thì còn
ki m con c mà.
- Còn ki m con làm chi? Ví d u tr i nhi u ph c cho tôi có con n a, thì cái c nh 'cha
già con mu n'' là m t cái h a thêm n a ch ích gì. Ng i n tu i này, ngh c ng
ch ng còn s ng bao lâu n a. N u tôi c i v khác r i sanh con, ch ng tôi nh m m t,
tôi b l i v góa con th , b v chiu chít, d i c u tuy n tôi ch u sao c.
- Ông lo xa quá? Ch a ch t âu mà. Th nào ông c ng s ng t i b y tám m i tu i ch .
Hai m i m y ho c ba m i n m n a ông m i ch t, thì con ông l n r i, còn lo n i gì.
- ng ch t là máy t o hoá, ai mà dám oán tr c c. V y ch bà không nghe ng i
14
ta nói: "Nh n sanh th t th p c lai hi'' hay sao. Ng i mà quá 40 tu i r i thì ng
tính làm giàu, b i vì giàu h ng không c, mà c ng ng tính l p gia th t, b i vì
gia th t l p mu n thì v ph i b v , con ph i th t d ng.
- Ông không ch u c i v sanh con, thôi thì ông xin con h ông nuôi, bây gi nó h h
i ông, ngày sau nó cúng qu y ông.
- Tôi có tính vi c ó. Tôi mu n cho i tôi có m c ích nên tôi có tính xin con nít c a
tôi nuôi, r i tôi gia công d y d rèn t p cho nó tr nên ng i úng n. Mà r i tôi
ngh , con c a h không ph i máu th t c a mình, d gì mà t p cho nó gi ng tánh mình
c. N u mình nuôi mình d y nó mà r i g p a ngang ng nh, thì ã u ng công, mà
còn phi n lòng mình n a.
- Cái nào ông c ng không ch u h t, thôi thì i tu cho r i ch th gian sao c.
- Bà nói ph i l m. Tôi mu n c o d u vô chùa tôi tu cho r nh n tr n gian. Ng t vì m y
ông th y chùa ph n nhi u h không hi u tôn chí cao th ng c a Ph t giáo, h b u làm
thói mê mu i theo h th ng, t ng kinh mà không hi u ngh a, làm ác mà l y Ph t c u
cho c Ni t-bàn, không lo t p tánh rèn lòng t bi, l i bày t xúi ng i tu t t, g n
tôi s gai con m t, r i tôi tu ã không thành chánh giác, mà còn ph i mang t i n a.
- Ph i, i nay th y chùa ph n nhi u d i th l m. Mà h làm sao h làm, ông tu mi n là
ông thành tâm thôi.
- Tôi tu nhà.
- nhà mà tu sao c. Ông tu sao không có d ng bàn th Ph t?
- Th Ph t làm chi?
- Tu thì ph i tr ng Ph t, ph i th , ph i l y Ph t ch .
- Ph i. Tu thì tr ng Ph t, tin t ng Ph t. Mà tr ng là tr ng c ch , tr ng tâm tánh c a
Ph t, ph i suy ni m ng b t ch c c ch tâm tánh y mà làm theo, ch th Ph t hay
là l y Ph t mà làm chi.
- Ông nói nghe trái i quá.
- Trái i mà trúng o l m a bà T .
- u ông làm trúng o, thì tôi khuyên ông tu ri t t i i. Ông tu c o thì ông gi i
phi n não c ng c v y.
- Tôi tu ã lâu r i. Nh tu ó tôi m i còn s ng t i ngày nay ây. Tôi tu là tu cái tâm mà
thôi, ch không ch u c o u l y Ph t, làm nh ng vi c d i th .
Bà T Kiên ng d y và c i và nói: "Ông tu cách nào ó thì tu, mà tôi khuyên ông ng
có n chay. Vì ông m quá, n chay s mang b nh

14
x a ít ng i s ng t i 70


Ông Phán c ng ng d y c i mà áp r ng: Ph i, m y tháng nay tôi m quá. Bà coi ây,
áo qu n tôi b n r ng rinh''.
Bà T ngó ông r i nói: ''Ð r ng h t! Ông bi u s a l i cho v a v n mà b n. B n nh v y
ng i ta qu ch "
Ông Phán áp r ng:
- Có ai âu mà s a.
- hôn! Trong nhà không có n bà, thì kêu m t con th may l i nó s a cho, có khó
gì. Thôi, tôi v tôi sai m t a lên nó s a cho.
Bà tính t ông mà v , mà ch a mu n t giã thì bà l i ngh sao ó, nên bà ng l i r i nói
ng: "N y, tôi m i m n m t con th may khéo léo l i d th ng quá. T i nghi p, nó là con
Cai t ng h i tr c mà b gia ình suy s p nên bây gi ph i ra thân may m n ki m c m mà
n. Th y cu c i thi t ngán quá''.
Ông Phán th ra mà áp r ng: ''Thì cu c i h sanh r i t , t r i sanh, có r i không,
không r i có, tu n h n luân chuy n hoài, có l gì. Cái ki p c a con ng i là ki p kh , mình
sanh ra mà tr n ti n khiêng15. Tôi nói thi t v i bà, nh tôi nh nh v y ó nên tôi m i còn
ng c cho t i ngày nay ây''.
Bà T suy ngh r i g c u nói r ng: ''Ông nói ph i l m. Thi t nh v y. Mà con nh ó
ng ng , nó không bu n. Tr c b c sang giàu bây gi r t xu ng b c hèn h , mà nó c ng
th ph n an m ng, coi b không phi n trách chi h t. B i tôi th y nh v y, nên tôi m i th ng
ch ''.
Ông Phán ngó l , không nói n a.
Bà T t mà ra c a, ch ng b c lên xe kéo, bà còn nói vói r ng: "Ð sáng mai tôi bi u
th may lên nó s a áo s a qu n cho"

***

15
ki p tr c


III

Sáng b a sau, ông Phán Thêm th c d y s a so n t èn n u n c ng ch vô bình trà
mà u ng.
ngày v con ông m t r i thì ông mua m t cái èn n u n c, m t b chén nh , v i m t
cái bình nh , s m mai hay là tr a, ông u ng n c trà, thì ông b n thân n u l y mà u ng,
ch ông không ch u sai chú Sen.
c sôi, ông ng ch vô bình, thì cô Phùng Xuân b c vô c a, ch p tay cúi u xá ông
và nói r ng: "Th a ông, cháu là th may d i ti m V nh H ng. Bà T ch ti m sai cháu lên
ng s a áo s a qu n cho ông .
Ông Phán g c u n i r ng: ''Ph i, hôm qua bà T có nói. Cô ng i trên ván ó ch i, i
tôi u ng n c r i tôi s so n trong t ra cho cô s .
Cô Phùng Xuân l i ng i ghé góc ván phía trong vách.
Ông Phán ng i u ng ít chén n c r i h i cô r ng:
- Cô có em kim ch theo ng ây mà s a, hay là cô tính l y em v d i ti m mà
làm?
- Th a, bà T d n cháu lên trên này mà s a ch ng có l y em v ti m. Bà nói
ây s a ng h cái nào r i ông b n th li n cái n y coi nh ch a v a thì s a l i n a, ch
em v ti m r i nh m ch ng mà s a, s e không v a.
- Bà T tính nh v y c ng c. Cô có em kim ch theo hay không?
- Th a, có. Cháu có em th ch .
- Áo qu n c a tôi bây gi r ng rinh h t th y. Ch c là ph i s a m y b a m i r i. Ông
ng c m t ngó cô r i h i ti p r ng:
- Cô may ti m bà T c bao lâu r i?
- Th a cháu l i may c vài tu n nay.
Ông Phán nghe m y l i thì ông ngó cô trân trân r i h i r ng:
- Té ra cô là ng i th may m i mà bà T nói hôm qua ó ph i hôn?
- Th a bà T nói sao?
- Bà nói cô là con c a m t ông Cai T ng h i tr c ph i v y hay không'?
Cô Phùng Xuân th n, nên cúi m t xu ng mà áp nh nh : ''Th a, ph .
Ông Phán châu mày r i i m t l y h t áo v n áo dài em ra b m t ng trên ván. Ông
n th vài cái cho cô Phùng Xuân coi r ng bâu, r ng tay ch nào bao nhiêu, r i ông nói
ng: "Ðó, cô em s a l n i. S a xong m y cái ó, r i tôi b n th , h v a thì l y m c mà s a
luôn các áo kia. Cô ng i b ván ó mà may. Ch ó có c a s sáng s a d may".
Ông nói r i b i ra tr c sân mà s a ki ng.
Cô Phùng Xuân ng i ch m ch lo làm vi c b n ph n, cô không dòm ngó ai h t, mà c ng
ng thinh không nói ti ng chi. M t lát cô nghe ông Phán ngoài sân nói l n r ng: "Ch M i
có n u c m thì n u thêm g o m t chút ng cô th may n v i, nghe hôn". Cô l i nghe có
ti ng d r i th y m t ng i àn bà i ngang qua c a s , tay có b ng m t r n, cô nh
ch ng ng i y là ng i n u n cho ông Phán.
Tr a n ng ông Phán vô nhà, ông th y cô ch m ch quá thì ông c i mà nói r ng:
- Cô em có khát n c thì i th ng ra sau mà u ng.
- Có ch M i n u n sau.
- Th a, cháu không khát.
- Th ng th ng r i s a, b a nào r i c ng c, không c n ph i s a l t t. Ng i lâu có
i thì ra phía sau nói chuy n ch i v i ch M i mà ngh m t chút.
- Th a m i may có m t chút, có chi âu mà m t.
- Nhà tuy không có àn bà, mà cô em ng ng i chi h t. Cô áng em áng cháu mà ng i
gì.


Ông n m trên gh xích u, a lúc l c m t h i r i h i r ng:
- Cô em g c gác âu'
- D cháu sinh t i Cái Côn.
- a! Cái Côn, mà thu c bên Sóc Tr ng hay bên C n Th .
- Th a bên Sóc Tr ng.
- Té ra c ng g n tôi mà. Tôi g c Ngã B y. Cô em là con th y Cai T ng nào ó?
- Th a cháu là con c a Cai T ng Hùng.
- , tôi có nghe danh th y. Th y m t ã bao lâu nay?
- Th a m i mãn tang vài tháng nay.
- Nh l n tôi m c i làm vi c nên không có g p th y l n nào. Tuy không quen, ch tôi
có nghe th y h i tr c là ng i t t mà l i h o h n l m. Ð i này thì v y ó: ph i hung b o,
ph i b thì m i khá c, ch còn làm nh n ngh a, gi chánh tr c thì mang h i. Th y Cai
t r i bây gi bà Cai v i ai?
- Th a v i anh cháu d i K Sách
- Cô em c m y anh em?
- Th a cháu có m t ng i anh v i m t ng i ch u có v ch ng r i h t.
- Cô em may cho bà T m t tháng bà tr ti n công bao nhiêu?
- Th a, bà nói bà cho cháu 7 ng. Nh ít tháng bà coi cháu may khá thì bà s cho thêm.
- B y ng b c mà n sao !
- Th a cháu n luôn trong ti m, nên kh i t n hao chi h t.
- Ch có 7 ng b c mà còn ph i m n ph mà , n u c m mà n, thì ch t còn gì!
- Th a, cháu m i may mà c ti n công nh v y c ng khá, ch có ng i lãnh b n n m
ng.
Ông Phán nghe nh v y thì ông gãi u nh n m t, b bu n hiu.
Ch M i n u c m d n r i, ch b c ra m i ông Phán i n. Ông Phán bi u cô Phùng
Xuân ngh may ng i n c m. Cô cáo t , xin v ti m mà n. Ông không cho, ông nói
ng v ti m xa l m, i n ng m t l i m t ngày gi , n c m, ngh t i 2 gi s may n a, r i
chi u s v ti m. Cô l y làm ái ng i, mà b ông m i ép quá, túng th cô nói r ng: ''Ông th ng
ông cho cháu n c m thôi lát n a r i cháu s n v i ch M i''. Ông l c u áp r ng:
''Không c. Tôi m i cô em n c m, có l nào tôi cho cô em n v i b n bè v y sao''.
Cô Phùng Xuân b i r i quá, không bi t dùng ch c nào mà t , nên ng d d hoài.
Ông Phán nói r ng:
- T ng là ai xa l kìa, ch cô là em cháu mà ng i n i gì. Tôi bi u thì ph i nghe l i.
- Th a ph n cháu hèn h , mà ng i ng bàn v i ông v y cháu l i l m, cháu âu dám.
- Sao mà hèn h . Cô không ti n cô làm th may. Ng i ta có ti n mua áo mà ng i ta
không bi t may, ng i ta em m n cô may. Cô ra công mà may thì có n ti n, ng i ta
mu n có áo b n thì ph i tr ti n, hai àng c ng v y, có ai sang hay là hèn h n ai âu.
Cô Phùng Xuân không bi t l y chi mà cãi.
Ông Phán th y ch M i i vô nhà sau, ông bèn nói thêm r ng: ''Ch chi th y Cai còn
nh gi i, thì cô em còn sang tr ng h n tôi n a, ng có nói hèn h ''.
Cô Phùng Xuân b ép quá, không th t ch i c c c ch ng ph i i n c m v i ông
Phán. Cô kính ông, nên ph i ng i d i ông m t b c, mà n thì cô rón rén không dám g p
n. Còn ông thì ông nói vi c này, h i vi c n không d t, coi b nh ông vui mà có m t ng i
khách n c m v i ông. Ông n coi ngon l m, còn cô th ng th ng n h t m t chén c m r i cô
cáo t i u ng n c.
n c m r i ông ngh tr a. ông bi u cô ngh , mà cô l i ráp may n a, s a t i chi u r i c
3 cái áo. Ông b n th thì v a v n, kh i ph i ch a s a l i n a. Ðúng 5 gi chi u cô xin phép
ông ng v ti m mà ngh , r i sáng mai s lên s a n a.
y b a sau cô Phùng Xuân c ng làm y nh b a u 7 gi s m mai thì lên t i, tr a n
m v i ông Phán, r i chi u úng 5 gi thì v ti m.


a áo t i 3 ngày mà c ng ch a r i. M t b a tr a, ng ng i n c m, ông Phán nói v i
cô Phùng Xuân r ng: ''H m nay có cô em n c m, nói chuy n cho vui nên tôi n ngon quá.
Ng i n có m t mình bu n xo n không c. Ð chi u tôi bi u ch M i n u c m s m m t
chút ng cô em n r i s v . Cô em ch u phi n n giùm v i tôi, ng vui mi ng tôi n m i
.
Cô Phùng Xuân ã n b a tr a r i, không l t b a chi u, nên ph i v ng l i.
a áo t i 7 b a m i xong. Mà s a áo xong r i, ông l i b t cô vá n m, vá drap16, vá mùng
a. Ch ng trong nhà ch ng còn v t chi s a hay là vá n a, ông m i a ti n bi u cô ra nhà
hàng mua v i, mua ren ng may màn treo c a bu ng và m y c a s .
Cô ng i may thì ông ít hay nói chuy n v i cô, song m i ngày h tr a thì ông hay n m cái
gh xích u bên c n gi a, ông ngó cô có khi t i m t hai gi ng h mà không nói m t ti ng
chi h t.
t b a tr a, ông ng n m ngó cô, trong nhà l ng trang, thình lình ông h i cô r ng:
''Cô em bây gi thân ph n côi cút, gia o suy vi, sao không l y ch ng mà n ng d a cho
m thân, i may m n làm chi cho c c kh ?''
Cô Phùng Xuân ng c m t ngó ông r i châu lnày áp r ng: ''Th a ph n cháu nghèo hèn,
có ai thèm c i mà tính l y ch ng."
Ông Phán c i mà nói r ng:
- N u v y h nghèo thì không th nào có ch ng hay sao? Có l t i cô em không mu n l y
ch ng ch ''
- Th a ph i. C ng t i cháu không mu n l y ch ng.
Ông Phán nghe tr l i nh v y thì ông ng i d y t m t u thu c mà hút, b ông suy
ngh l m. Ông ng i im lìm mà ngó ra sân, ông th y m t c p chim s c ng nh y tr c th m,
ti ng kêu chét chét; con tr ng nh y ch nào thì con mái nh y theo ch n y, hai con không r i
nhau xa, ch ng con kia bay i thì con n c ng bay theo li n. Ông nhìn c p chim r i trong lòng
sanh c m, nên ch m rãi nói r ng: ''Ph n cô em còn tr , v a m i b c chân vào ng i,
ch a th y nh ng n i kh bao nhiêu, mà sao cô em nói nghe h i nh chán ngán d v y! N u
cô em trong cái c nh c a tôi ây thì cô em m i não n n th nào n a!''
Ông nói m y l i th ng, mà gi ng nghe bu n th m l m. Ông nín m t lát r i n i th m c a
ông tràn tr trong lòng, không th d n c, nên ông nói ti p r ng: ''Cô em nói r ng cô em
không mu n lây ch ng. Theo ng i th ng h chê mùi tr n, h nghe câu y, h u cho cô
em nói qu y. Ch theo tôi thì tôi cho cô em nói ph i l m. Làm con ng i còn l c c trong
cái vòng kh não, là cái vòng ''sanh lão b nh t '' n y, n u sanh ra thì c tranh ua danh l i, mê
n v ch ng cho n ngày ch t, r i u thai lên ki p khác c ng tranh danh l i, mê v ch ng
a, làm nh v y hoài, thì bi t ch ng nào m i qua kh i bi n kh . Hu ng chi k t v ch ng mà
ch c gì c h nh phúc hay sao. Mình làm thân con gái, khi ng i ta mu n c i mình, thì h
nói ngon nói ng t, h h n bi n th non, mà nhi u khi v v i nhau r i nh ng l i ngon ng t
thành ra nh ng ti ng ng cay, nh ng câu th nguy n u trôi theo dòng n c h t, r i cái i
a mình tuy ch n tr n gian, song ch ng khác nào nh n m trong a ng c. N u may mà
p c ch ng hi n, sanh c con th o, gia ình m m, hôm s m vui v y, r i thình lình
gãy gánh can th ng, ch ng con ly bi t, thì s th ng ti c nó còn làm cho mình ph i kh não
khó ch u h n n a. M t cái g ng c a tôi ây c ng làm cho ng i ta ph i ngao ngán v n i
ch ng...''.
Ông n i t i ó r i ông nín, thò tay vào túi l y kh n ra ch m n c m t.
Cô Fhùng Xuân u t v n i v ch ng, nên nghe ông n i t i vi c v ch ng thì cô bu n hiu.
Ch ng cô th y ông nh t i v con mà ông au n, thì cô c m xúc trong lòng, nên quên vi c
a mình mà t i nghi p giùm cho ông.

16
áo n m


Ông ng i l ng thinh m t h i r i ông ch m rãi nói n a r ng: ''H m nay cô em lên ây
may, có l cô em ã th y rõ gia o c a tôi r i. Ðó c ng vì v con mà tu i ã l n, trong nhà
có n, song tôi còn ph i ch u bu n th m nh v y, bu n th m n n i m o g y mòn, n
i nh ng vi c thiên h ng cho là vui mà tôi không bi t vui chi h t. Tôi ngh thi t tôi phi n
o hoá quá. Bày cho có cu c gia ình làm chi, mà loài ng i ph i au n kh n kh h t s c!
u t o hoá bày m t cách nào khác cho loài ng i sanh s n, ch ng có v ch ng, ng có
cha con, thì cái kh c a chúng ta t gi m c phân n a, chúng ta tr n tr n mà gi i thoát d
bi t ch ng nào. Cô em ngh th coi nh ng l i tôi nói ó ph i hay là qu .
Cô Phùng Xuân ng ng may mà áp r ng: ''Th a, nh ng l i ông nói ó u ph i h t th y.
i cha con c ng là tình ngh a, v ch ng c ng là tình ngh a, anh em c ng là tình ngh a.
Nh ng mà trong ba th tình y duy có tình ngh a v ch ng d i dào h n h t, nhi u khi nó làm
cho ng i ta não n th t chí n n i coi ch t nh ch i. Ông trách t o hoá bày v ch ng, cháu
ngh ph i l m ch .
Ông Phán c i g n mà nói r ng: ''Cô em th y vi c c a thiên h , ch cô em ch a n m mùi
ch ng, mà cô em còn bi t nh v y ó. Ch ng cô em l p gia ình xong r i thì m i th y
nhi u h n n a''.
Ông nói tình c , ch ông không rõ tâm s c a cô, nh ng mà nh ng l i h y nh b i
móc khêu g i lòng cô, cô không th d n c, nên cô th dài mà nói nh nh r ng: 'Th a,
cháu c ng có n m mùi chút nh r i, nên cháu m i bi t v ch ng là kh , ch có ph i cháu
th y vi c c a thiên h mà thôi âu".
Ông Phán ch ng h ng bèn h i r ng: "Té ra cô em có ch ng r i hay sao?"
Ðã b c t i l r i, không th s t l i c, nên cô ch y n c m t mà áp r ng:
- Th a, thi t cháu ch a có ch ng, mà c ng nh có m t i ch ng r i.
- a, sao v y?
- Th a, h i cháu m i c 16 tu i thì cha m cháu có h a g cho m t ng i trai nghèo
mà h c gi i, nh h h c thành tài r i thì cho v y duyên. Trong m y n m ng i y i h c thì
cha m cháu th ng ph c p ti n b c áo qu n. Lúc bãi tr ng ng i y v thì th ng t i lui
th m vi ng có khi ch i n m m i b a. Ch ng ng i y h c hoàn toàn r i thì nhà cháu suy
p cha cháu ch t, gia tài b ch n t ch h t, ng i y làm l , i ki m ch giàu sang mà c i
''.
Ông Phán tr n m t ngó cô Phùng Xuân mà nói ràng: "Ng i gì mà ê ti n d v y!"
Cô nín khe, l y kh n lau n c m t. Ông h i r ng: ''Ng i ó là ai, bây gi làm vi c
âu?
Cô d d m t lát r i nói nho nh r ng:
- Th a làm th y thu c, nghe nói âu trong Ch L n.
- Tên gì v y?
- Th a, tên C n.
- C i v là con c a ai âu v y?
- Th a, c i con gái c a ông Huy n Hàm C d i B c Liêu.
- T i nghi p cho ông Huy n ó, vô ph c quá, nên m i mang chú r nh v y?... H ! nhân
tình b c b o h t s c? Mê giàu sang ch không k nh n ngh a gì!...Hèn chi h i nãy tôi h i sao
cô em không tính l y ch ng, thì cô em nói mình nghèo có ai l i thèm c i mà mong l y
ch ng. Cô em bu n, cô em oán c ng ph i. Ðó th y ch a? M i h a hôn, ch ch a thành gia
th t mà ã kh não r i ó!
- Th a cháu ngh ó ch c là t i cái m ng c a cháu nên cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch
cháu không oán ai.
- Ð n n c ó mà cô em c ng không oán? N u v y thì cô em ã có c t tu r i, ho c là còn
th ng ng i ó nhi u l m.
Cô Phùng Xuân l ng thinh, ch m ch mà may, không tr l i n a. Chú Sen sau b c ra
i ông Phán i t m làm cho câu chuy n t i ó r i d t.


Cô PhùngXuân may vá cho ông Phán Thêm n 15 b a m i t t công vi c. Cô t giã ông
mà tr v ti m.
i b a y ông Phán i ch mua m t cây l a tr ng em v , r i sáng b a sau ông vi t m t
c th sai chú Sen c m em cho bà T Ki n v i cây l a và 20 ng b c, mà c y bà T n
i công khó nh c cho cô Phùng Xuân.

Trót ba n m ông Phán Thêm, ôm s u p th m s m t i hiu qu nh m t mình, ít giao thi p
i ai, nên không có d p th l tâm s ng hà h i mà khuây lòng chút nh.
Trong 15 b a rày, nh có cô Phùng Xuân trong nhà may vá, n c m có ng i làm vui
mi ng n ngon, n m bu n có ng i lu n vi c i tiêu khi n, nh t là nh có d p y làm cho
ông th y ông bu n r u mà có ng i khác c ng bu n r u nh ông v y, tuy hai cái bu n không
gi ng nhau, song c ng bu n v n i gia ình, thì cái không khí trong nhà ông coi ra d ng nh
có mòi vui v h n tr c.
Mà trót n a tháng, m i b a u th y m t cô Phùng Xuân, u nghe ti ng cô nói, u có cô
ng i n c m làm cho con m t quen th y, l tai quen nghe, trong trí quen nh , r i bây gi b
ván ch cô ng i tr ng tr n, v ng b t ti ng cô n i chuy n, n m gh xích u không th y hình
ng cô n a, thì ông Phán vào ra trong lòng bu n b c l i trong trí bàng hoàng hoài.
i sao ông bu n b c bàng hoàng? Ông bi t t i v ng m t cô Phùng Xuân.
Mà t i sao v ng m t cô Phùng Xuân thì ông l i bu n b c bàng hoàng nh v y? Câu h i
y ông v a ngh t i thì ông gi t mình, ông không dám tr l i. Ông nh t nh quên cô, ng t vì
trong trí quên không c, v n v th y hình d ng cô tr c m t, v ng v ng nghe ti ng cô nói
bên tai, n m trong nhà c ng v y mà ra ngoài sân c ng v y.
Ông l y truy n ra mà c, tính làm nh v y ng khuây l ng trí. Té ra c truy n mà trí
không có chuy n ông c, l i nh chuy n c a cô Phùng Xuân nói v i ông. Ông b t r t trong
lòng quá, ch u không c n a, nên b a sau n c m t i r i ông ng i xe kéo i ch B n Thành
mà ch i. H i m i ra i thì ông tính i ch mà ch ng ra g n t i, thì ông l i bi u xa phu
ch y qua ng Espange, r i ông ghé ti m may V nh H ng.
Lúc y ã quá 7 gi t i, th may t p thì v nhà, t p thì i ch i h t, duy có m t mình cô
Phùng Xuân l c c ng s a m t cái máy may mà thôi.
Ông Phán Thêm b c vô th y cô ng i d i m t cái bóng èn khí sáng lòa, thì m t ông
i rói. Cô l t t ng d y ch p tay chào ông.
Ông c i và h i r ng:
- Có bà T nhà hôn cô em?
- th a có. Bà trên l u.
- Cô em may t i ban êm n a sao?
- Th a, h i chi u có m t cái máy h i tr c tr c, nên t i r nh cháu s a m t chút. M i ông
ng i ây ng cháu lên l u cho bà T hay.
- Lúc này may nhi u hôn?
- Th a nhi u.
- Cô em s a tôi b n coi v a quá. S n d p i ch tôi ghé cám n cô em và cám n
luôn bà T n a.
- Th a, cháu may có m y b a, công không bao nhiêu, mà hôm qua ông g i cho bà T
ng a cho cháu t i 20 ng b c v i m t cây hàng, thi t nhi u quá. C a ông cho, cháu
không dám t , song cháu ái ng i h t s c.
- i! Chút nh có áng gì âu. Công cô may t i n a tháng, c c nh c quá mà.
Bà T Ki n trên l u nghe ti ng ông Phán nói chuy n, bà i xu ng, i m i c n a cái
thang thì bà nói l n r ng: "D ác hôn! Tôi l p ti m m y n m r i, b a nay ông Phán m i ch u
ghé a. T rày s p t i ch c ti m tôi phát tài l m r i''.
Ông Phán c i mà áp r ng: "S n d p i ch tôi ghé cám n bà''.
Bà T h i:


- Cám n gì mà cám?
- Nh bà cho th lên s a áo, nên tôi ph i cám n ch .
- D hôn? Con th T nó s a ó, v y mà c hay không?
- Ð c l m, c l m. Áo qu n c a tôi bây gi v a v n, ch không còn r ng rinh nh
hôm tr c n a. Tôi b n ây, bà coi ph i v a hay không?
Bà T ngó ông mà c i, bi u Phùng Xuân m èn trong phòng khách r i m i ông vô
ch i. Ông Phán v i bà T nói chuy n, cô Phùng Xuân l ng x ng b ng n c, l y thu c ãi
khách. Ông Phán h i vi c này, vi c n , b ông vui v , ch không ph i bu n b c nh hôm bà
lên nhà ông ó v y. Ông ch i t i 10 gi r i ông m i t mà v . Bà T Ki n a ông ra
a, bà nói r ng:
- Lúc n y tôi coi b ông khá khá, ch hôm tr c ông m quá, th y phát s .
- Tôi b t m hay sao?
- B t b n.
- M i m y b a rày tôi n c m c. Có l nh v y nên tôi m i b t m.
- Mà b ông lúc này coi c ng vui n a.
- ! Cái ó không ch c b i vì tôi t ng không th nào tôi vui c.
- T h i hôm t i gi ông n i chuy n nghe vui v quá ch .
- T i th m bà tôi ph i làm vui ch l nào tôi dám nói chuy n bu n.
- y thì ông nên i ch i hoài cho vui. Có bu n ra ây n i chuy n ch i.
- M yn m nay nhà hoài, quen thói, nên bây gi tôi ít mu n i âu.
Ông Phán lên xe mà v . Bà T tr vô nói v i cô Phùng Xuân r ng: ''T i nghi p ông Phán,
con ch t h t, m y n m nay ng th t chí ng bu n r u quá!''
Trong m y gi ng h ông Phán ng i t i ti m V nh H ng thì ông vui thi t, ch không
ph i t i th l nên làm b vui, ch ng v t i nhà thì s bu n b c c a ông ch ng nh ng tr l i,
mà còn làm cho ông khó ch u h n tr c n a. Ông không mu n nh t i cô Phùng Xuân, ng t
không mu n không c, mà h nh t i cô thì lòng ông bát ngát r i ông gi t mình. Ðêm y
ông ng không c. Ông chong èn ng i trót m y gi ng h . Trí ông h i lòng ông: v y
ch ông có mu n cô Phùng Xuân hay không?
Không lý mu n, mà c ng không nên mu n nh v y; m t l là tu i ông b ng hai tu i c a
cô, cô áng con c a ông, hai l là ông già r i, n u ông có v nh , trong ít n m ông ch t, ông
v b v , còn nh sanh con l i càng t i nghi p h n n a, ba l ông ã có gây cu c gia th t
t l n r i, t i s m ng c a ông ph i cô c nên Tr i Ph t m i khi n v con ch t h t, bây gi
còn mi n c ng cu c th t gia m t l n n a mà làm chi, b n l là cô ng u t tình, ng kh
thân, ch ng khác nào ng i ch i v i gi a giòng sông, n u không th c u v t giùm tánh m ng
cùng danh giá c a cô c thì thôi, ch có l nào l i th a lúc cô nguy kh n mà d d ép u ng.
Ông xét nh v y thì trúng chánh lý. Mà nh ng chánh lý y không s c m nh d p t t l a
tình ng ngún trong lòng ông c, b i v y ông mu n quên cô ch ng nào thì lòng ông l i
càng kho n khoái ch ng n y.
Ông l y làm khó ch u, nên ông t h i ông: "N v ch ng mình tr ch a d t hay sao, nên
khi n lòng mìmh còn ph i l ng x ng nh vây?" Có l t i nh v y ó.
Ông v n bi t n u ông nói mà c i cô Phùng Xuân thì trái phong hoá mà c ng trái l ng
tâm n a.
Nh ng n u không th y m t cô thì ông ch u không c bây gi bi t làm sao? Ðã say v
tình r i thì còn k gì là l ng tâm, còn k gì là phong hoá. Ông nh t nh ph i r ti m V nh
ng mà t thi t cái tình c a ông cho cô Phùng Xuân bi t và h i cô n u cô ng thì ông c i
li n; ông c i cô ng g m i s u th m c a ông, mà c ng làm cho cô h ng h nh phúc ít
m, k o thân cô c hàn b v t i nghi p. Ch ng già v tr , i c ng th ng th y hoài.
Hu ng chi mình ã ch t v , còn cô thì ng i h a hôn th y cô nghèo mà ph b c c iv
khác, th thì mình v i cô k t duyên ch ng có chi ph m ngh a mà d d . D u v ch ng, vì
khác tu i nên tình không c dan díu, ngh a không c m n n ng, mà mi n là mình có cô


trong nhà, cô có ch dung thân, d ng y g m c ng mình b t bu n trong m y n m s ng
sót.
Ông ã quy t nh nh v y, mà ra t i ti m V nh H ng, ông th y m t cô Phùng Xuân, thì
ái ng i quá nên m mi ng không c. Ông tính c y bà T Ki n nói giùm, nên ch ng ông v
thì ông m i bà T b a nào có r nh xin vô nhà ông cho ông nói chuy n riêng.
i b a sau bà T Ki n vô nhà th m ông Phán. Có l bà th y b t ch c a ông khác h n
a, bà phát nghi trong lòng, nên bà v a ng i thì bà c i mà h i r ng: Ông m i tôi vô ng
nói chuy n riêng là chuy n gì v y?
Ông Phán day m t ch khác mà áp r ng:
- Chuy n riêng c a tôi.
- Mà chuy n gì ch ? Ph i ông mu n c y tôi làm mai hay không?
Ông Phán r t h th n, song ông g ng c i mà h i r ng:
- Sao bà bi t?
- Mà tôi nói ó trúng hay không kìa?
- Trúng. Mà sao bà bi t tr c ch ?
- Con m t tôi gi i l m. H ngó thoáng qua thì tôi bi t li n.
- Mà bà ngh th coi c hay không? Tôi m i bà vô ây là tôi mu n h i bà coi theo ý bà
vi c ó có nên làm hay không. Nh nên thì tôi xin bà ra n làm mai giùm. Tôi tính làm l
ngh a ch không ph i mu n ch i qua ng. Bà ngh th coi.
Bà T Ki n h i nãy bà hí h n, mà nghe ông Phán h i nh v y, thì nét m t bà nghiêm
ngh , bà ng i ng m ngh m t h i lâu r i áp r ng:
- Ông mu n k t duyên cùng con PhùngXuân, thì có can danh ph m ngh a chi âu mà
không nên. N u c nh v y thì ph n ông gi i b t s u não c, còn ph n con n , nó c
sung s ng t m thân. Ng t có u n y là nó nh tu i h n ông nhi u quá: ví nh bây gi thân
nó nghèo kh , nó không n tu i l n nh , nó ng ông tôi s ông c i nó v r i sau ông c c
lòng ch .
- T i sao mà bà s tôi c c lòng? Tánh n t cô Phùng Xuân có ch không t t hay sao?
- Không. Tánh n t c a nó không có ch nào chê c. Ông ki m th h t th y con nhà
giàu, con nhà quan, coi có c bao nhiêu ng i tánh n t b ng nó mà. Gái nh nó, tuy bây
gi nghèo hèn ch giá áng ngàn vàng, không ph i d ki m âu.
- V y ch t i sao mà n u tôi c i cô thì tôi s c c lòng?
- Ông không hi u t i sao? Phàm con ng i n tu i nào, thì có cái vui, cái bu n, cái a,
cái ghét, cái mu n, cái chê riêng theo tu i n y. N u ông k t v ch ng v i Phùng Xuân, ông
tu i l n, nó tu i nh , m t nhà mà hai ng i tính ý b t ng thì làm th nào mà ông kh i c c
lòng cho c. Ð tôi thí d cho ông nghe: ông tu i l n t nhiên ông a thanh t nh. Còn
Phùng Xuân tu i nh t nhiên nó a náo nhi t. Ông mu n nó theo ông, ông c b t nó nhà hoài
thì nó không vui: còn ông chi u theo ý nó, ông d t nó i ch i, thì ông bu n; ông ngh coi có c c lòng
hay không?
Ông Phán ng i l ng thinh mà suy ngh r i ông g c u nói r ng:
- Bà nói trúng l m. Ng i khác tu i t nhiên tính ý khác nhau. N u tôi c i cô Phtìng
Xuân, thì trong hai ng i ph i có m t ng i c c lòng. Tôi nói thi t, thà là tôi ch u c c lòng,
ch tôi không n cho cô c c lòng âu.
- Ông can m l n d há!
- Không ph i tôi có can m l n, mà c ng không ph i tôi nói b ng. Tôi bây gi ch ng
còn bi t chi là vui n a. Tôi nói thi t v i bà, tôi mà còn em lòng th ng cô Phùng Xuân,
ch c là t i cái n nhân duyên c a tôi trên cõi i n y ch a d t. V y tôi c i cô, là quy t tr
cái n y cho xong mà thôi; tôi h a ch c tôi s làm cho cô vui lòng luôn luôn, ph n c c tôi
lãnh tôi gánh vác h t mà tr n .
Bà T c i ng t.
Ông Phán không có ý gi u c t, nên th y bà c i thì ông l y làm l , ông h i r ng:


- i sao tôi nói thi t mà bà l i c i?
- Mu n c i v nh thì c i, ai c i chê gì sao, nên ph i m n cái thuy t nh n qu c a
Ph t mà y che lòng d c!
Ông Phán m c c nên ng i l ng thinh.
Bà T nói ti p r ng:
- Nói pha l ng mà c i ch i, ch n u ông c i con Phùng Xuân thì hay l m, có sao âu
mà ng i. Ông là ng i có ti n, tuy tr ng tu i m t chút ch ch a ph i già mà tròi tr i m t
mình, không có v con chi h t. Còn con Phùng Xuân thì nó nghèo nàn, không n i n ng d a,
mà c ng ch a có ch ng con...
- Cô g n có ch ng a bà. Cha m ã h a g cô r i, i chàng ra h c xong r i thì cho c i.
i nhà cô suy s p nên chúng b i c mà b cô i c i ch khác.
- Sao ông bi t?
- Cô có nói thi t vi c y cho tôi nghe.
- Ch ng là ai âu?
- Ông th y thu c nào ó, bây gi làm vi c trong Ch L n.
- V y mà nó gi u tôi ch !... N u có v y thì nó ng ông càng ph i h n n a. Nó k t duyên
i ông thì nó có ch n ng d a sung s ng t m thân, còn ông thì có ng i s n sóc c m n c.
u Tr i Ph t nh u ph c sanh cho ông c m t chút con trai thì càng quý h n n a.
- Ôi! Bà bày chuy n l n quá ! Tôi không dám m c cao n th âu. C u trong m y
m tôi còn s ng sót ây tôi b t bu n r u và tôi làm cho cô kh i c c kh t m thân c, thì
ng r i.
- Bày chuy n là sao? Ông còn có con c l m ch . Tu i l n có c m t chút con, nói
cho mà nghe, không vui hay sao?
Ông Phán châu mày áp r ng: ''Bây gi lo n i th coi cô ng hay không ã", ch lo chi
chuy n xa ng d v y!''
Bà T c i và bà h a v bà h i d ý cô Phùng Xuân coi cô nh t nh l nào r i bà s
tr l i.
i b a sau, ti m óng c a r i bà T Ki n kêu cô Phùng Xuân lên l u mà bi u cô c ti u
thuy t "Ng n c gió ùa" cho bà nghe. Bà bi u c quy n th nhì, t i lúc H i Y n thi u r i
Ánh Nguy t, thì cô ngh ph n cô ch ng khác nào ph n Ánh Nguy t h i tr c, b i v y cô
m ng, ch y n c m t, c ti ng run.
Bà T là ng i bi t tâm lý, nên bà th a lúc y mà h i r ng: "Nghe ông Phán nói h i tr c
ông Cai có h a g cháu cho ng i nào ó, r i ch ng h thi u làm th y thu c, h th y cháu
nghèo h ph b c b i c i v khác có nh v y hay không ? »
Cô Phùng Xuân ng c m xúc, không th d n lòng c nên cô m i thu t rõ tâm s c a
cô cho bà T nghe, cô l i nói ngày cô m i l i ti m may, cô th y thu c C n l i b n th áo,
ng i ó là v c a ng i ph b c cô hôi tr c.
Bà T ch ng h ng, ng i ng m ngh m t h i r i n i r ng: "Hèn chi b a cô th y thu c C n
n th áo cháu b ng , mà b coi th n thùa quá. Ng i i nay ph n nhi u h không có tình
ngh a gì h t, mi n có ti n thì thôi. Th n ông nh v y mà ra gì''.
Cô Phùng Xuân c i g n mà áp r ng:
- Th a bà, h sang tr ng l m ch .
- Sang v i ai?
- Có v giàu eo h t xoàn l n, ng i xe h i t t, thiên h ai c ng ph i b m d , có ai mà dám
khinh d .
- Thi t nh v y ó ch ! Dân c a mình còn kh quá không bi t kính tr ng ng i ph i, c
theo kính tr ng m y k ti n b c nhi u, th l c l n, d u h n c p mà làm ra ti n b c y, hay
lòn cúi nh c nhã mà gây nên th l c y c ng không c n. T i trí dân còn th p nên m i sanh cái
ng b t l ng vinh m t múa mày nh v y ó.


- Cháu ngh t i cháu vô duyên b c ph n, b i v y cháu bu n ph n cháu mà thôi, ch cháu
không trách ai h t.
- Nói chuy n nghe ch i, ch trách ai làm chi. Mà cháu r i coi, i này qu báo nh n
ti n. H b c cháu, t nhiên h s b ng i khác b c l i h , ch y không kh i âu. Còn ph n
cháu, tuy bây gi cháu bu n, song ngày sau cháu s vui l m. Cháu s có ch ng sang tr ng mà
i t t b ng m i ông th y thu c C n kh n n n ó cho mà coi.
- Th a bà, thân ph n cháu mà còn mong ch ng con gì n a.
- a, sao v y? Cháu v y ng ch ông th y thu c ó hay sao?
- Th a bà, ng i ta có v r i mà còn ch n i gì. Cháu không mong l y ch ng mà là vì
ph n cháu nghèo, ng i t t ai mà thèm c i; hai là vì cái tình c a cháu ã khô r i, còn vui
gì mà l p gia th t.
- Cháu ú ng có th t chí. i có k qu y, mà c ng có ng i ph i, ch không ph i h t
th y u th y giàu mà ham, còn th y nghèo nh cháu mà chê âu.
Bà nói thi t cho cháu bi t, ông Phán Thêm ng hay ph n cháu b ch ng ph b c r i bây
gi ra thân may m n c c kh ng th ng, nên ng c y bà làm mai nói giùm, ng ng c i
cháu ó. ng c ng bi t ng l n tu i h n cháu nhi u, song ng th y ng i ta ph b c cháu ng
gi n, nên ng tính c i ng làm cho cháu sung s ng t m thân, k o cháu c c kh t i nghi p.
Cô Phùng Xuân nghe nói nh v y thì cô ch ng h ng không bi t l i chi mà áp.
Bà T mu n p s t trong lúc còn ng cháy , b i v y bà nói ti p r ng: "Thi t ông
Phán không ph i giàu sang gì l m. Nh ng mà theo danh giá thì ông c ng c ng i ta kêu
ng ''ông''. Còn gia tài s nghi p thì bây gi ng có nhà c a t t , có ru ng t m i n m thâu
góp huê l i c 5 ngàn gi lúa. ng l i lãnh ti n h u trí m i n m c h n 700 ng b c
a. B n thì ng c sung s ng r i, mà ng l i có nh n c, thiên h ai bi t ông thì
ng u yêu m n. N u cháu ng ng, thì cháu h t lo c c kh n a; cha ch mà n u cháu sanh
cho ng c m t chút con trai, ôi thôi, quý bi t ch ng nào! »
Cô Phùng Xuân r ng r ng n c m t mà áp r ng: "Cháu bây gi côi cút hèn h , cha ch t,
anh nghèo, m b v . Thân cháu ch ng khác nào nh ng i té d i gi ng sâu, b âu níu ó,
mi n s ng c thì thôi còn kén ch n gì n a. Ông Phán có lòng nh n c ông mu n c u v t
cháu, n y nh bi n, bi t l y chi mà n áp cho v a. Ng t cháu xét ph n cháu, n u cháu
ng ông thì có ch b t ti n''.
Bà T t ng cô d d vì tu i tác b t ng nên bà nói r ng:
- Có cái gì âu mà b t ti n. Ð i này tu i c ng ó h c i v nh thi u gì. H c i 17 -
18 n a kia ch . Có ai c i chê gì nlà cháu ng i.
- Th a bà, không ph i cháu ng i v tu i tác.
- V y ch cháu ng i cái gì? ng tr tr i m t mình, không có v con. Cháu vô ó thì làm
l n, ch không ph i làm bé, mà c ng kh i con gh .
Cô Phùng Xuân th dài mà áp r ng:
- Cháu ng i là vì ông Phán thì l y thi t tình mà th ng cháu, còn ph n cháu thì cái tình
khô héo ã lâu r i; n u cháu ng ông, cháu s cháu không làm cho vui lòng ông c, r i cái
n c a ông cháu không tr , mà cháu còn làm bu n cho ông.
- Cháu s nh v y c ng ph i. V ch ng ph i m t trang m t l a v i nhau thì m i vui, ch
l n ng i nh thì th nào c ng không hi p c. Tuy v y mà v ch ng th ng nhau ch ng
ph i vì tình mà thôi âu cháu, ph n nhi u là vì ngh a n a. Cái tình nó h ng hái m t h i r i
phai l t; cái ngh a nó êm ái mà m n mòi nên nó m i b n dai. Qua l n tu i, qua th y rõ vi c
i l m. Gia ình mà c m m lâu dài là nh ngh a ch không ph i nh tình âu.
Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô c ng i l ng thinh, mà b cô suy ngh l m. Bà T
nói ti p r ng: Theo ý qua thì ph n cháu nên ng ông phán l m, cháu vi t th th a cho bà Cai
hay i. Qua ch c bà Cai c ng khuyên cháu ng n a. Thôi, khuya r i, cháu xu ng d i i ngh
i. Này, cháu nh vi t th cho bà Cai nghe hôn''.


Cô Phùng Xuân i xu ng l u, cô không nói cô ng hay là không ng. Nh ng mà êm y
cô ng không c c n m suy duyên xét ph n hoài. Vì cô ã h a hôn v i ông th y thu c
n ã m y n m, tuy ch a chung ch n g i, song c ng tr m nh th m yêu, nhi u khi bãi
tr ng ông n th m hai àng c ng có chuy n vãn cùng nhau r t thân thi t. Nay ông ph b c
thì cô phi n trách, nh ng mà m i tình ã v n vít trong lòng l r i, không d gì mà g cho
c. Ðã bi t h ông c i v khác thì nhân duyên c a hai àng ã d t, cô l y ch ng khác
không l i gì. Mà cô l y ch ng khác, có bi t trong trí quên ông c hay không. N u l y
ch ng mà còn t ng t i duyên x a thì l i v i ch ng nhi u l m.
Vì cô ngh nh v y, nên trong lòng d d không dám l y ch ng. Mà bây gi thân cô
nghèo kh , ph i may thuê vá m n ng ki m c m n, n u không l y ch ng, r i g p c n n
u, thì bi t âu mà n ng d a.
Cô b i r i h t s c, không bi t ng nào ph i, n o nào qu y mà nh t nh. Ð n khuya cô
i vi t th g i cho m mà h i coi m d y l nào thì cô s làm theo l nh m .
a sau, bà T hay Phùng Xuân g i th v Sóc Tr ng, thì bà nh cho cô ã ch u r i, nên
t t cho ông Phán Thêm hay. Nhân d p y bà thu t l i nh ng l i cô nói v i bà l i cho ông
Phán nghe. Ông Phán nghe mà nói r ng: "Tôi c i cô là tôi làm ngh a, b i v y tôi mong cô
y ngh a mà i v i tôi v y thôi, ch tôi ã già r i, tôi d i gì mà mong cô y l y tình mà ãi
tôi hay sao. Xin bà làm n t ý c a tôi l i cho cô bi t. N u tình c a cô ã khô, thì tình c a tôi
ng ã héo. V y thì cô v i tôi l y ngh a mà ph i hi p cùng nhau l i càng quý h n n a.
Cách m t tu n l , bà Cai T ng Hùng g i th tr l i. Cô Phùng Xuân ch n t i cô m i
lên l u c th cho bà T nghe. Trong th bà Cai T ng nói r ng: ông th y thu c C n ã b i
ngh a thì mình ch ng còn chi mà ph i ái ng i. Hu ng chi bây gi mình ã nghèo nàn l u l c,
ch ng nên kén ch n cho l m. Ông Phán Thêm ã giàu có mà l i không có v con, v y thì nên
ng ng ng có n i n ng d a.
Bà T nghe c th r i thì bà c i nói r ng: "Qua nh trúng hay không? Qua bi t tr c
th nào bà Cai c ng khuyên cháu ng ông Phán. V y bây gi cháu nh t nh l nào?''
Cô Phùng Xuân ch y n c m t mà áp r ng: "Cháu ph i v ng l i má cháu''.
Bà T cho ông Phán hay. Ông Phán a b c m n bà mua áo qu n cho cô, l i mua m t
ôi bông, m t b dây chuy n v i m t ôi vàng tây mà làm l c i.
Y ph c cùng n trang s m xong r i, ông Phán m i nh ngày thành hôn. Cô Phùng Xuân
có g i th tr c nên b a c i có bà Cai T ng Hùng lên v i con trai l n c a bà là H ng Chú
Tráng.
c i ông Phán làm s sài mà thôi. Ông d n m t ti c, m i vài ng i b n thân thi t n
. Ð n chi u bà T Ki n hi p v i bà Cai T ng và H ng Ch Tráng mà a cô Phùng Xuân
lên l y bàn th cha m ch ng và bàn th bà Phán r i nh p ti c, ch không có l p hôn th hôn
thú chi h t.
Ông Phán Thêm v i cô Phùng Xuân ã g n g i nhau trót n a tháng, có n c m chung v i
nhau, có nói chuy n v i nhau tr c, nay giao duyên hi p c n, l thì ch ng còn chi mà ph i e
th n nh gái giá trai t . Ðã v y mà ông ã c ph tình, còn cô thì c an ph n, l thì ngày
nay là ngày vui v l m m i ph i. Mà ch ng mãn ti c, khách t mà v , bà Cai T ng v i H ng
ch Tráng c ng theo bà T Ki n xu ng ti m may ng nh ng khuya ra xe v Sóc Tr ng cho
, b n bè d n d p óng c a i ngh , thì ông Phán v i cô Phùng Xuân l i c ng gi m t m c
nghiêm ngh nh tr c, không ai l v vui m ng chút nào h t.
Ông ng i t i bàn gi a t èn n u n c mà u ng. Cô l ng x ng lo d n d p nh ng bày
i khách h i chi u.
Ông u ng vài chén trà r i kêu cô m i ng i cái gh ngang m t ông ó mà nói r ng: ''Qua
i em mà g n nhau ây, qua không tính tr c, mà qua ch c em c ng không dè. y là t i ôi
ta có duyên n nên Ph t Tr i m i khi n nh v y. Qua ã có nói v i bà T , có l b c ng có
thu t l i v i em ch . Qua bi t ph n qua l m, nên qua c i em qua ch ng h dám mong m i
em l y cái tình mà i v i qua; qua ch mong em l y cái ngh a mà yêu nhau v y thôi. Còn v


ph n c a qua, thì qua h a ch c qua s ráng mà làm cho em vui v luôn luôn; h qua còn
ch n d ng tr n này c bao lâu, thì trong kho ng thì gi y qua ch ng h cho em bu n
t chút nào h t. Lòng d c a qua nh v y ó. V y n u em n v i qua, mà em có mu n
vi c chi, hay là có bu n vi c chi, thì em c t thi t cho qua bi t. V ch ng ph i l y ch n tình
mà i ãi nhau. Qua nói thi t, qua c i em ây, qua vì em nhi u h n là vì qua. V y em ng
ng i chi h t".
Nh ng l i y b ngoài nghe nghiêm ch nh, mà bên trong ch t ch a không bi t bao nhiêu
tình, b i v y cô Phùng Xuân ng i nghe thì cô c m xúc, nên cô r ng r ng n c m t mà áp
ng: ''Em c ng ã nói v i bà T , ph n em th nh ng òi té xu ng gi ng sâu. Ông c i em thì
ng nh ông a tay mà c u v t em. Em nguy n tr n i em s làm thân trâu ng a mà n
i cái n tr ng c a ông, em ch mu n bao nhiêu ó mà thôi ch ch ng mu n u chi khác.
Em còn ng i m t u là tuy em tr tu i, song tình c a em ã khô r i, em s trong o v
ch ng ông không vui v cái thói l t l t c a em ó mà thôi".
Ông Phán c i mà n i r ng:
- Qua ã nói l y ngh a i v i nhau c ng , em ng ng i s ó. Mà bây gi em ph i
kêu qua th nào, ch kêu b ng ông hoài hay sao.
- Kêu quen r i, bi t làm sao.
- Qua n i ch i v y ch kêu th nào c ng c, b ngoài có quan h gì âu.
Ông Phán Thêm có v m i, tuy ông không l s vui m ng cho ai bi t, tuy b c x ông
không i m t chút nào, song tôi t trong nhà u th y ông không bu n b c nh tr c n a,
mà ông l i hay nói chuy n, hay bàn lu n vi c i, hay ch ng ngay n o d i cho v bi t. Có
khi v ng v ông c ng t d u l l i, mà h v a m mi ng, ho c v a c ng, thì d ng nh
ông h th n, nên ông ng p ng ng, r i ông l p nghiêm s a li n cái d u l l i ra d u l ngh a.
Còn cô Phùng Xuân, thì cô gi o làm v v n toàn, cô ch m nom t mi ng n, t u
thu c, t gi c ng , t bình trà c a ông, sáng ông th c d y thì có s n n c nóng cho ông r a
t, tr a ông n c thì có s n n c mát cho ông t m, ch ông n m ng i ch ng h có m t chút
i, áo qu n ông m c u s ch s luôn luôn.
Các vi c trong nhà cô xem xét h t th y, ch ng x y ra m t vi c gì tr c tr mà ph i c c
lòng ông.
n c a ông Phán thi t là th nh th i, an n, ông không dè ngày già mà còn c
ng h nh phúc n th này. Có b a ông ng i ông ngh n cái gia ình c c l c c a ông bây
gi ây, thì ch ng khác nào m t b c tranh thanh b ch treo tr c m t ông, nh ng mà ông ngh
cho k l i thì b c tranh y còn có m t ch lu l nên không c hoàn toàn nh ông mu n.
Ch lu l y là cái tình c a cô Phùng Xuân:
Thi t nh v y cô Phùng Xuân v i ch ng thì cô tr n o, cô lo l ng t b a n gi c ng
cho ch ng, cô kính tr ng ch ng, nh ng mà i v i ch ng, thì cô thi u cái nét thân thi t dan
díu, d ng nh s niên k b t ng nó ã ép cái tình c a cô không phát hi n ra c v y.
Ông Phán mu n bôi cái khóm lu l trong b c tranh gia ình thanh b ch c a ông ó, nên
ông tính d t cô i ch i. Ông d t cô i luôn m y êm, b a thì i nhà hàng n c m Tây, b a thì
n xe i h ng gió, b a thì i coi hát bóng, b a thì i coi hát c i l ng. Ông làm cho cô d
các cu c vui, r i ông h i cô có vui hay không, thì cô cúi m t nói r ng: "Em mu n cho ông
vui lòng, nên ông d y th nào em c ng v ng theo h t, ch k thi t trong i này có vi c gì mà
làm cho em vui c âu.
Ông Phán nghe m y l i nh v y thì ông l c u, song ông không th i chí, ông quy t l p
th khác mà nhen nhúm l a tình cho v , ng ông h ng tr n h nh ph c gia ình. Ông m i
mua h t xoàn cho v eo, ông t v xu ng ti m V nh H ng mà t may y ph c theo ki u
kim th i cho v b n, ph i thoa môi son, ph i gi i má ph n r i ông còn mua m t cái xe h i
i v ch ng i ch i.
Cô Phùng Xuân xuôi x , ch ng khi n b nào cô c ng làm theo b n y, cô không cãi,
không phi n. Cô ã có nhan s c s n, nay thêm trang s c thì s c c a cô càng p b i ph n, b i


y cô ng i xe h i i ch i tr già th y u tr m tr li c ngó. Cô c sung s ng d ng y cô
c ch ng yêu d ng y, mà i v i ch ng cô c ng gi m t m c, ch ng bao gi cô l v vui
ng, hay là t ý dan díu chút nào.
t bu i chi u ông Phán i xe h i v i cô ra ng Catinat d o ch i, ông b t kh n en
n áo dài àng hoàng, còn cô thì gi i ph n eo xoàn h c h . V ch ng ng ng xe r i d t
nhau vô m t nhà hàng l n ki m mua. Ch ng tr ra t i c a thình lình có m t cô, y ph c s c
o ch y a l i n m tay cô Phùng Xuân mà nói r ng: a! Ch T ! Cha ch lâu g p ch quá,
bây gi ch âu!
Ông Phán không bi t cô y là ai, mà ông l i s v th n thùa, nên ông dang ra, r i ch m rãi
lên xe mà ng i, cho v thong th mà nói chuy n. Cô Phùng Xuân nhìn l i thì ng i m ng
cô ó là cô Huy n Khi, v n là ch em b n h c c a cô h i tr c. Cô c ng m ng r mà áp
ng:
- Thi t, t ngày ám c i ch cho t i bây gi ch em mình không g p nhau n a. G n 4
m r i. Bây gi ông Huy n i i t nh nào?
- Sài Gòn hoài, ch có i i âu. Mình còn nh i t nh làm gì ph i hôn ch ?
- Ph i, a.
- Nhà tôi sau Ð t Thánh Tây. M i ch lên ch i cho bi t nhé.
- Cám n, khi khác. Ch có c m y a con r i?
- Ch a có a nào h t.
- Sao mà d v y?
- T i Tr i ch a cho thì thôi, ch bi t làm sao. i! Mà tôi c ng không mu n có con s m.
ch i cho thong th , có con nó bó bu c l m.
- Có con vui ch .
- Vui gi ng gì?' Ðã bi t h ng mình h c con thì m n vú nuôi, ch không l mình cho bú
c. Mà d u m n vú mình c ng ph i coi ch ng c c nh c quá. Tu n nào mình i V ng Tàu,
hay là Long H i mà ch i n u con nhà mình không an lòng, còn n u em theo thì lòng
thòng b t ti n. Này ch , m y ch h c m t l p v i mình h i tr c, bây gi h có ch ng Sài
Gòn ây b n b n.
- Ai âu?
- Ð tôi k cho ch nghe: ch Qu hô ó ch nh hôn?
- nh .
- Ch Qu có ch ng là ông Ð c H c Lang trong tr ng S Ph m. Ch Thình thì có
ch ng là ông Tr ng Ti n17 Hi. Ch Ngh a thì có ch ng là ông Kinh Lý H i. M y ch ó tôi
p hoài, tôi bi t nhà h h t À tôi còn quên ch Bình ch . Ch Bình C n Th ó mà.
- Ph i. Tôi nh l m, ch Bình m p ó mà.
- Ph i r i ch bi t bây gi ch Bình âu hay không? Ch trong Bà Chi u. Ch ng ch là
ông th y thu c Phi. Tr i i, ch con li n xì, n m m t, m i ây mà ch ã c8 a
con r i a ch .
- V y thì ch có ph c l m.
- Có ph c ch ! N u ch c i cái n c ó hoài, tôi s con ch sau thành m t o binh, r i
ch ch y c m cho nó n ó mà ch t ch .
- Có gi i l m thì ch ng 10 a ch bao nhiêu. ..
- Ý, tôi s t i hai ch c a ch ! Ð sao mà hà r m18 v y không bi t? i h i19 ít ngày
nghe ch ; mình i th m mà c ng m t n a. G p nhau m ng quá, m c nói l ng x ng nên
quên h i ch coi bây gi ch âu.
- Tôi c ng Sài Gòn ây.
- V y hay sao? C kh d hôn! V y mà có hay âu? Ch có ch ng v trên này hay sao?

17
tr ng ti n: c u l , ông tr ng ti n: tr ng ty công chánh
18
liên t c, không d t
19
không bao lâu


- Ph i.
- Tr i i! Ðám c i h i no? Sao ch không m i tôi? Ch thi t là t ! H i ám c i tôi, ch
làm dâu ph . Mà ch ng ch l y ch ng ch l i không m i tôi ch ? Tôi phi n ch r i a. Ch có
ch ng làm vi c gì âu?
- Không làm vi c gì h t.
- Ch c là giàu l n l m r i.
- Ð n v y thôi, ch không ph i giàu.
- Không phâi giàu, sao l i không làm vi c?
- Ch ng tôi h u trí r i.
- H u trí r i?...
Cô Huy n Kh i nhìn cô Phùng Xuân trân trân, t ng cô gi u c t.
Cô Phùng Xuân c i mà n i r ng: "Tôi nói thi t a ch ".
Cô Huy n Khi nghiêm s c m t mà h i r ng:
- u v y thì ch ng ch ch ng là tr ng tu i r i.
- Ph i, l n h n tôi nhi u.
- i tr c làm vi c s nào, lên t i ch c gì?
- Làm Thông Phán S Th ng chánh.
- Ðám c i ch không cho hay, nên tôi có dè âu.
- i h i s sài, nên tôi không dám m i ch em.
- Tôi mu n m i ch i luôn lên nhà tôi ng ch em mình nói chuy n ch i.
- Xin l i ch , b a nay không ti n, vì tôi m c i mua .
- Nhà ch âu?
- Tôi ng sau nhà th Ch Ð i.
- Thôi b a nào r i tôi s ki m nhà ch tôi th m. Ch em mình bây gi c t v Sài
Gòn b n r n thi t tôi m ng quá. Ð tôi có g p ch Qu , ch Thình, ch Ngh a, ch Bình thì tôi
cho m y ch hay r i mình l a m t b a làm ti c ng ch em t h i nói chuy n ch i.
- Thôi y n ti c làm chi. G p nhau m ng nh v y c ng r i.
- Cô Huy n Kh i n m v t áo c a cô Phùng Xuân mà coi r i h i r ng:
- Ti m nào may áo cho ch ây khéo quá
- Ti m V nh H ng ng Espagne.
- À, ph i r i. Cách m y tháng tr c tôi có nghe cô th y thu c C n khen ti m V nh H ng
m. Ð b a nào tôi mua hàng em m n ti m y may ít cái áo b n ch i. Ti m này may theo
ki u kim th i khéo thi t, ch b n coi p quá.
Cô Phùng Xuân s ông Phán ch lâu nh c lòng, nên cô t giã cô Huy n Kh i r i b c ra
xe h i.
Cô Huy n Kh i ng ngó theo, th y cô Phùng Xuân lên ng i m t cái xe h i thùng ki n
i tinh mà trên xe l i có m t ng i kh n en áo dài ng i àng hoàng, cô nh ng i y ch c
là ông Phán h u trí, nên cô l c u mi ng l i chúm chím c i.
Xe rút ch y ông Phán h i v r ng:
- Cô nào ó mà kêu em b ng ch T ?
- Cô Huy n Kh i, ch em b n h c c a em h i tr c
- Em quen, sao em không m i cô lên nhà ch i?
- Em không có m i. Song ch có h i th m nhà và ch nói b a nào ch l i ch i.
- Em có ch em b n thì m i h t i lui ch i cho vui. i mình ph i giao thi p v i ng i
ta ch .
Cô Phùng Xuân không tr l i n a, cô cúi m t xu ng mà s c l i bu n.

***


IV

Cách m y tháng tr c, thân cô Phùng Xuân c c kh hèn h bao nhiêu, thì bây gi thân cô
ng sung s ng sang tr ng b y nhiêu. trong nhà ông Phán không cho cô làm ng móng
tay, còn b c ra ng thì ông bu c ph i i xe h i, ch không cho i b . Nh thân c sung
20
ng, mà nh t là nh cái xe h i, v i m y h t xoàn, nó qu n khách xa g n t i lui th m
vi ng n m n p. Nh ng ch em b n h c h i tr c là cô Huy n Kh i, cô th y thu c Phi, cô
c H c Lang, cô Tr ng Ti n Hi, cô Kinh Lý H i l n l t u có n th m m t. Khách
a cô Phùng Xuân n th m thì ông Phán ti p r c vui v , mà ông l i còn ép v ph i tr l ,
ph i i th m ng i ta l i cho tròn ngh a ch em. Ch ng hi u h n th m, h bi t ông Phán r i
nhà h có d ngh v s ch ng già v tr hay không, ch tr c m t cô Phùng Xuân thì
không ai dám nói m t ti ng gi u c t nào h t, mà có ng i l i m ng cho cô c sung s ng
thong th .
t bu i chi u v ch ng ông Phán v a m i s a so n ng i ch i thì có cô th y thu c
Phi v i cô Huy n Kh i n th m. Cô Phùng Xuân ti p khách m i ng i. Ông Phán s c c lòng
, nên ông b c ra sân s a ki ng, cho v thong th mà nói chuy n v i khách.
Cô th y thu c Phi dòm th y ý ông Phán ái ng i, cô bèn kêu mà h i r ng:
- Th a ông Phán, sao ông th y ch em tôi r i ông l i b i ra ngoài sân?
- Tôi mu n cho m y bà nói chuy n ch i thong th .
- Không mà. Ông làm nh v y ch em tôi không dám t i n a. Ông vô ây ng nói
chuy n ch i cho vui ch .
- M y bà t i thì có cô T h u chuy n. Tôi n ông mà tôi xen vô, s e th t l ch ng.
- Xin l i ông, l i nay thong th l m. Ð n ông v i àn bà nói chuy n cùng nhau có ng i
chi âu.
Ông Phán nghe m y l i y t ng cô th y thu c châm chích ông là ng i th c u b i v y
ông m c c , song ông c ng g ng tr vô nhà.
Cô th y thu c Phi bèn nói r ng "B a chúa nh t t i ây tôi có n l thôi nôi cho th ng nh
tôi. Ông th y thu c d y tôi m i hai ông bà chi u b a y vô n c m ch i v i v ch ng tôi''.
Ông Phán nghe m i thì ông b i r i nên ông áp r ng:
- Ông bà t ng tình v ch ng tôi l m, nên bà b n thân ra nhà mà m i, l nào mà tôi dám
ch i. Ng t vì chúa nh t tôi m c i M Tho có chuy n c n l m. V y xin l i bà b a ó cho
phép tôi v ng m t, cô T i th cho tôi.
- Tôi không có m i ai l , ch m i ch em b n h c h i tr c mà thôi. Xin ông ng ái ng i
chi h t.
- Tôi ti c quá, tôi m c l h n v i ng i ta d i M Tho. N u không có v y thì tôi i, có
chi âu mà ái ng i
- Ông Th y Thu c tôi mu n có hai ông bà vô ch i. Ông t , ch c ông Thây Thu c tôi
bu n l m.
- Ð b a ó cô T vô thay m t cho tôi, mà xin l i v i ông Th y Thu c.
Cô Huy n Kh i c i mà n i r ng: "Ch em b n h c h i tr c, bây gi h i hi p c ít
ng i t i Saigon thì ai c ng m ng. Ch Th y Thu c mu n th a d p n thôi nôi cho con, ch
i v ch ng m i ng i ng làm quen v i nhau. Xin ông Phán vui lòng ình vi c i
Tho l i, ng b a ó vô Gia Ð nh g p m y ông m t l n cho bi t nhau''.
Ông Phán suy ngh m t h i r i áp r ng: "Tôi l y làm ti c quá. y là m t d p t t cho tôi
làm quen v i m y ông. Ng t vì vi c i M Tho tôi ình không c. V y xin d p khác r i
g p m y ông".

20
lôi kéo


Hai cô khách m i ông Phán không c thì không vui, song c ng n ói chuy n ch i trót
gi r i m i v .
i l i ông Phán d n v l a mua ít món ng chúa nh t i l m ng cho cô Th y
Thu c. Cô Phùng Xuân bàn h i ông r ng:
- Chúa nh t ông i M Tho hay sao?
- Không. Qua ki m c mà t , ch có i M Tho làm chi âu.
Cô Phùng Xuân ch ng h ng, cô ngó ngay ông mà h i n a r ng: ''T i sao ông không t ,
mà l i ki m c gi d i mà nói nh v y"
Ông Phán h th n, nên ông cúi m t xu ng mà áp nh nh r ng: ''Qua tr ng tu i r i, t i
y ám nh v y qua vui sao c. Ðã v y mà qua l i s n u có qua thì em không vui. Thà
là qua mang t i gi d i mà tránh cái ti c y ng cho em vui ch i thong th v i ch em b n
tác. Em ng ng i chi h t, em c s m l v t ng b a ó vô ch i v i ch em. Mi n em c
vui thì thôi, ph n qua không k gì''.
Cô Phùng Xuân nghe nh v y thì cô ng i l ng thinh, trong lòng l ng21 lung l m.
Chi u chúa nh t ông Phán kêu s p ph bi u s a so n xe h i cho cô Phùng Xuân i Bà
Chi u. Ông ép cô ph i m c y ph c m i, ph i gi i ph n, ph i eo xoàn.
Cô Phùng Xuân trang m r i b c ra xe, t ng m o nghiêm ch nh mà l i xinh p, ch
em b n c a cô ch ng có ng i nào bì k p.
Cô vô t i nhà ông th y thu c Phi thì ã có v ch ng ông Ð c H c Lang v i ông Kinh Lý
i n tr c r i. M y cô m ng r , ra t i xe h i mà ti p r c.
Cô Phùng Xuân ngó ông Th y Thu c Phi mà nói r ng: ''Ông t ng tình ông m i, mà ông
Phán tôi i không c, thi t là l i quá. Ông Phán tôi i M Tho mà ng c theo c n d n tôi
vô ch u l i v i ông, vì b a nay ng m c vi c, thôi d p khác r i ng s vô ch i ng tr c
ng cháu, sau làm quen v i ông".
Cô Th y Thu c h t mà tr l i r ng:
- V ch ng in khuôn r p quá! Tôi ch c ông Phán bây gi ngoài nhà, ch không có i
âu h t.
- Ði M Tho thi t ch .
- Không có. Ch th ng ch ng nên ch ph i ki m l i mà che y cho ch ng, ch có chi
âu.
- N u có nhà thì vô ch i v i ông Th y Thu c r i.
- Ông Phán không ch u vô, t i c nào tôi v i cô Huy n ã bi t r i. T i ng ái ng i.
- Có chi âu mà ái ng i.
- T i mình ây còn nh , hay n i gi u c t. ng tr ng tu i, nên tánh nghiêm ch nh. ng s
ch i v i mình không h p ý, nên ng ki m c mà t ch gì.
- Không ph i v y âu. Ði M Tho thi t mà.
Cô Phùng Xuân mu n d t câu chuy n y cho mau, nên cô li n a m t gói cho cô
Th y Thu c mà nói r ng: ''Ch n thôi nôi cho cháu tôi không bi t l y chi làm l m ng, nên
em m t cái nón v i m t ôi giày cho cháu dùng và chúc cho cháu mau khôn l n".
Cô Th y Thu c v a m mi ng t n, thì có xe h i khách t i n a.V ch ng ông Huy n
Kh i v i v ch ng ông Tr ng Ti n Hi b c vô.
t bên ch em b n n bà m ng nhau, còn m t bên thì anh em àn ông b t tay chào
nhau. Ông Huy n Khi m c Tây úng m t, song áo ngoài không gài nút, còn áo s mi thì
t bâu; ông l y tay a tr c m t mà lúc l c, t d u chào h t anh em và tr n m t nói om sòm:
''Ð t này mà cho xe th m ch y thi t là b t ti n quá! Nó ch y nghinh ngang, làm ng n tr xe
i mình ch y không c. H i n y thi u chút n a m a tán nó ngã r i".
Ông Th y Thu c c i mà nói r ng:

21
hay l ng: suy t và cân nh c, suy tính


- Ð ng c a Nhà n c làm cho nhân dân dùng chung. Toa22 mu n cho m t mình xe
i c a toa ch y hay sao?
-N u a23 có quy n, m a c m không cho xe th m ch y.
- Toa nói nh v y thì toa không công bình: n u nh toa có quy n, thì ch t dân h t còn gì.
- Sao mà không công bình.
- Toa ngh th coi. Xe h i c a toa ch y mòn ng h t mà toa không óng m t ng xu
thu cho Nhà n c. Còn xe th m nó óng thu sanh ý24, thu xe, thu ng a, thu xét xe,
óng không bi t bao nhiêu th thu mà k . N u l y l công bình mà nói, thì ph i ng
cho xe th m ch y, ng cho xe h i c a toa ch y m i ph i.
- Toa nói ng c i quá.
- M a nói xuôi l m ch . Ng i ta óng thu h t mà toa mu n c m không cho ng i ta
ch y trên ng, cho xe h i c a toa không óng thu mà toa ch y cho thong th , nói nh
toa ó m i ng c. Tr i i, toa m i làm "ông Huy n" mà toa ã t ý áp ch , n u toa làm "ông
Vua'' thì m i mu n cách nào n a.
-M a c làm "Ông Vua", thì m a l p lu t mà nh xe h i ng xe th m , xe kéo, xe
máy, xe bò ch t b , còn n u xe h i h thì m y th xe kia ph i th ng h hao cho ch xe h i.
- Làm vua mà l p lu t nh toa ó thì m t lát r i tiêu
- Sao v y?
- Chúng nó h toa ch sao.
- H sao n i. Dân s kêu nài hay là cãi l nh toa thì m a chém h t, còn ai dám r c r ch.
- Toa chém h t r i còn ai n p thu cho toa s m xe h i toa i?
y anh em nghe ông Th y Thu c h i t i câu ó thì c i xòa.
Ông Ð c H c Lang xen vô mà nói r ng: "Ð ng quan l là c a chung. Mình có xe h i
ch y trong Châu Thành mình ph i ch m ch m mà nh ng ng cho ng i ta i v i m i
công bình ch '"
Ông Huy n Kh i tr n m t áp r ng:
- Tr i i, xe 6 máy mà ch y ch m sao c. Toa không có xe h i nên toa nói nghe nhà
quê quá.
- Ph i, m a không hi u vi c xe h i. Mà có m t mình toa có xe 6 máy, ch thiên h không
có hay sao?
- H c ng có v y ch .
- H c ng có, sao h ch y ch m c, còn toa ch y không c.
- Tánh m a quen r i, h lên xe thì m a dông m t, ch m a không ch u r r nh h .
- V y thì toa y nó ra kh i Châu Thành r i toa s ch y.
- Toa nói chuy n nghe h i x a quá mà. Không thèm nói chuy n v i toa n a. Ê! ch nhà,
cho r u u ng chi ch .
Ông Th y Thu c Phi kêu b i bi u em n c á r i m i khách u ng r u.
Bên n ông k ng i ng i ng, k nói ng i cãi, nên ch khách ch có 5 ng i mà ti ng
nghe ào c ng b ng h i m y m i.
Còn bên n bà thì êm h n, song ti ng c i ti ng nói c ng nghe ti p nhau hoài, không
t.
Cô Tr ng Ti n Hi v vai cô Phùng Xuân mà nói r ng: "Cái xe h i m i ó c a ch , ph i
hôn ch ''
Cô Phùng Xuân ch a k p tr l i, thì cô Huy n Kh i h t mà nói r ng: '' , xe m i ó là xe
a ch T a. Ch s ng l m, ông Phán c ng t i n i, ch ph i nh t i mình v y hay sao?"
Cô Kinh Lý H i kêu cô Huy n mà h i r ng:
- Cô Huy n, cô bi t t i sao mà ch T c sung s ng nh v y hay không''

22
(toi): anh, m y
23
(moi): tôi
24
hành ngh


- T i ph n s c a ch , ch t i sao.
- Ph i, t i ph n s c a ch c ch ng c ng, nên ch sung s ng, thì ã ành. Mà tôi
mu n h i t i sao ph n s c a ch l i c ch ng c ng nh v y ch ?
- Cô này h i tr c tr o quá! Ông Phán c i v nh ch T , thì th nào mà không c ng cho
c.
- Cô tr l i nh v y m i trúng v i câu tôi h i. Trong b n ch em ta ây, tôi ch c có m t
mình ch T thong th trí h n h t. Ai bi t t i sao tôi dám oán quy t nh v y hay không?
Cô Th y Thu c Phi nói r ng:
- Cô mu n làm th y bói thì cô nói luôn cho ch em nghe, ch ai bi t sao mà tr l i.
- Tôi nói ch T Phùng Xuân thong th trí h n ch em mình h t th y là t i nh v y: chúng
ta ây ng i nào ch ng c ng còn làm vi c. M y ng m i ngày h i hai bu i, h nói i vô s ,
còn nh ông Thây Thu c thì ng l i nói i coi m ch. Ban êm h còn nói i h i, ho c i n
ti c, có khi i t i ba b n gi sáng m i v . H nói nh v y thì mình hay v y, ch vô s r i h
i âu n a, mình làm sao mà bi t c b i v y t i ngày mình nhà mà trí mình không yên
chút nào. Còn nói gì h êm nào h i h i hay là i n ti c, thì mình h t ng , c m c a i ra
i vô mà trông hoài.
- Cô này có tánh ghen r i cô t ng ai c ng nh cô h t hay sao mà.
- n bà, n u bi t th ng ch ng, thì có ai mà không ghen. M y ch c ng ghen mu n ch t,
song m y ch m c c nên không dám l ra ch . Khoan ã, tôi c t ngh a t i sao ch Phùng
Xuân kh e trí h n mình cho ch em nghe mà. Ch em mình có ch ng i làm vi c thì c c lòng
t trí nh tôi m i nói ó. Còn ch Phùng Xuân ch kh e là vì ông Phán h u trí r i, ng
không i làm vi c n a, mà ng c ng kh i i h i, kh i i n ti c v i anh em. T i ngày ng
nhà hoài; còn b a nào ng i ch i, thì v ch ng i v i nhau, ch Phùng Xuân kh i lo s ai ve
vãn ng c, thì có chi âu mà c c lòng m t trí.
Cô Ð c H c Lang c i ng t mà nói r ng: "Cô Kinh Lý lý lu n nh v y thì trúng lý l m.
Cô mu n kh e trí nh ch Phùng Xuân, thôi thì cô xúi ông Kinh Lý xin h u trí i".
Cô Kinh Lý H i châu mày áp r ng: "M c còn nh tu i quá, làm vi c ch a úng n m; ch
ph i h u trí c thì tôi bi u h u trí ph t, i gì cô nh c".
Cô Tr ng Ti n Hi h i cô Phùng Xuân r ng: "Ch kh i ghen, v y mà n u ch i chi m t
mình thì ông Phán có ghen hay không ch ?"
Cô Phùng Xuân chúm chím c i, song cô không tr l i.
Cô Th y Thu c Phi nói r ng: ''C n gì ph i h i. Ng i nào c i v nh tu i mà kh i ghen
cho c kia''.
y cô nói chuy n t i ây thì nghe phía bên n ông ch n r n ti p chào m t ng i khách
i t i.
Cô Th y Thu c Phi b c l i c a mà dòm r i nói r ng: "Ông Th y Thu c C n trong Ch
n''. Cô nói v a d t l i thì ông Th y Thu c C n b c qua phòng n bà cúi u chào m y
cô. Ông th y cô Phùng Xuân thì ông ngó trân trân. Cô Phùng Xuân cúi m t ngó d i g ch; cô
bi n s c, song ch em không ai ý nên không th y.
Cô Th y Thu c Phi h i ông Th y Thu c C n r ng:
- Ông ra còn cô Th y Thu c âu?
- V tôi v d i B c Liêu, không có trên n y?
- V B c Liêu h i nào?
- G n m t tháng nay.
- a sao mà v d i lâu v y?
Ông Th y Thu c C n rún vai r i b i qua phòng n ông, không tr l i câu h i ó.
Ông Th y Thu c Phi cho v hay r ng khách ã t i v y thì m i khách nh p ti c. V
ch ng bèn m i khách qua phòng n. Ch nhà s p n ông ng i m t bên, n bà ng i m t bên,
p l n x n mà cô Phùng Xuân l i ng i i di n v i ông th y thu c C n.


Cô Phùng Xuân c c lòng h t s c, nh ng vì cô là ng i bi t l , nên cô gi m t m c
nghiêm ch nh; cô không l v b t bình hay là ké né chi h t, duy cô ng i t nh táo c ngó ngay
xu ng bàn, tr c m t cô, ch ng bao gi cô ngó t i m t ông Th y Thu c C n.
Còn c ch c a ông Th y Thu c C n thì l i khác. Ông c ngó cô Phùng Xuân hoài. ông
th y g ng m t c a cô thi t là p, h t th y m y cô ng i m t hàng ó, ch ng có cô nào sánh
c. Ðã v y mà cô Phùng Xuân gi i ph n l i khéo, m c áo l i t t, eo xoàn l i nhi u, c p
t h u tình, mi ng c i h u duyên, t ng m o nghiêm trang, rõ ràng là m t ng i v a có
c v a có h nh n a. Ông ngó cô hoài, mu n nói chuy n v i cô, mà b cô không thèm ngó
ông, nên ông không bi t làm sao mà gây câu chuy n cho c. Ông Huy n Kh i ng i m t bên
ông C n ông h i ông C n r ng:
- Trong Ch L n toa ra b ng cách nào mà tr d v y?
- M a i xe n.
- V y ch xe h i c a toa âu? Hôm tr c m a th y toa i cái Peugeot m i t t l m mà.
- Xe h i c a m a ma femme 25 l y i v d i B c Liêu,
- Ð b a chúa nh t nào r nh, t i mình h n v i nhau r i i Long H i ch i.
- Ð c l m. Anh em nh t nh i b a nào thì m a s n lòng luôn luôn.
- Ê! Xe c a toa m i, còn xe c a m a c , b a ó mình ua v i nhau ch i nghe hôn. M a
ch c m a b toa xa l m, cá bao nhiêu m a c ng dám cá h t th y.
- Toa nói phách hoài.
- Thi t ch ! Toa ch a bi t tài m a ch y xe mà. Toàn26 a, mon cher27.
- S xe m a không có trên này ch .
- a, v B c Liêu ít b a r i lên, ch hoài d i hay sao?
- Vi c ó không hi u c.
- S m xe thì i, ch s m r i em xe d i B c Liêu mà c t hay sao?
- Không ph i c t. Không bi t ch ng mình i ch i, mà ma femme lên hay ch a ch .
- Toa nói chuy n nào c ng có ti ng "ma femme'' xen vô h t th y. Mu n i chi thì ánh
dây thép bi u em xe lên ch , s cái gì. Lát n a toa làm sao toa v Ch L n?
a i xe kéo ra Sài Gòn r i m a ki m xe m a v
- Ð ch ng v m a a toa, ng toa coi tài m a ch y xe, nh t mà, không ph i con gà
âu.
Ông Th y Thu c C n l c u, li c m t ngó cô Phùng Xuân, th y cô c ng gi m t m c l t
o nh h i nãy, thì ông th t v ng nên bu n hiu.
Mãn ti c r i, cô Phùng Xuân l y c ông Phán i kh i, không ai coi nhà, nên cô xin l i v i
cô Th y Thu c Phi mà v s m, ch em c m h t s c mà c ng không c. Cô t giã m y cô
y ông r i b c lên xe.
Ông th y thu c C n b c ra c a ngó theo, th y cô ng i m t cái xe thi t t t, èn mui xe r i
t cô, coi p vô cùng. Xe ch y r i, ông tr vô, th y cô th y thu c Phi ng m t mình t i
r u, ông bèn l i g n mà h i r ng:
- Xin l i cô, không bi t cô m i i v ó ph i tên là Phùng Xuân, con c a th y Cai T ng
Hùng Cái Côn hay không?'
- Ph i. Sao ông bi t?'
- Tôi là ng i Sóc Tr ng sao l i không bi t.
- Ông quen sao h i nãy ông không nói chuy n v i ng i ta?
- Tôi quen nhi u, song lâu g p r i tôi s l m, nên không dám h i. Cô y bây gi âu v y
cô? Quen v i cô nhi u hôn?
- Tr i ôi! Ch em b n h c mà không quen nhi u sao c. Bây gi ch ngoài Ch Ð i.
ông h i chi v y?

25
v tôi
26
toàn tài, gi i t t b c, v sau c tr i i thành tàn, ng i nào a khoe tài gi i b g i là làm tàn.
27
(cher): thân, yêu m n; mon cher: ông b n yêu tôi i.


-C chi ngoài Ch Ð i?
- Ng i ta có ch ng nên v i ch ng ng i ta ch làm chi?
- C có ch ng hay sao?... Xin l i cô, không bi t ch ng c là ai, làm vi c gì âu?
- Ch ng ch là ông Phán Thêm, h i tr c làm vi c S Th ng Chánh, mà ã h u trí r i.
- H u trí r i! Tr i i? Bao l n tu i mà ã h u trí v y?
- Cô th y thu c Phi v a c i l n v a áp r ng: "Ông Phán già c gì ó mà ông h i. Cách
hai m i m y n m tr c thì tu i ng l i m t c v i tu i ông bây gi v y ó".
Ông Huy n Kh i ng g n ó, ông vùng nói l n: "Ê anh em coi th ng cha C n tr mòi dê
i kia! M i th y cô Phán Thêm thì ch p h i th m. Me x C n, moa nói giùm cho toa bi t:
à già nó d l m a; toa láng cháng toa kh i mang h a''.
Ông th y thu c C n c i mà nói r ng: "Toa nghi b y b hoài! Bà con mà!"
Ông Tr ng Ti n Hi xen vô nói: "Bà con càng ngon n a?"
Ai n y u c i r . M y cô phòng bên kia u t u qua, r i k nói ng i c i om sòm.
Ông th y thu c Phi nói r ng: :'Ma femme có m i ông Phán n a, r i ng m c i M Tho,
nên ng vô không c".
Ông Huy n Khi h i: .
- Toa có quen v i ông Phán ó sao?
- Không. M a ch a bi t m t, b i v y ma femme tính m i ng vô ng anh em làm quen
i nhau ch i.
- Moa c ng ch a bi t ng. Mà m a nghe ma femme nói ng r ng r ng, b c tóc, b cà khu
m. M a s t i mình ch i không vô âu toa.
- M y ông già h nói chuy n o ngh a nghe ng ch .
- Ng cái gì? H nói chuy n nghe bu n ng , s ch t c ch ng .
- M a a nghe m y ông già nói chuy n l m.
- T i sao toa a ng, m a bi t ròi. T i ông có v nh mà l i nh28 nên toa a ch gì.
- Toa nói b t quá!
Ông Tr ng Ti n Hi nói: ''Ê! Cô Phán ó coi p quá mà b t ng l i àng hoàng, sao
cô không ki m ch ng cho x ng ôi v a l a, cô ng ông già chi v y há?"
Cô Tr ng Ti n b c t i nguýt ch ng m t cái mà nói r ng: '' ! Th n ông gì mà i nói
hành ng i ta v y kia! Duyên n c a ng i ta mình bi t gì mà xía vô. Ch Phùng Xuân có
ch ng nh v y ó ch có ph c h n tôi nhi u l m. Mình không th y hay sao, ch ng ch c ng
ch nh tr ng m ng, s m xe h i m i cho ch i ch i, mua xoàn l n cho ch eo m y ch c h t.
Có ch ng nh v y còn gì n a mà d ngh ''.
Ông Tr ng Ti n rùn vai nói r ng: ''Ð n bà m i thi t là khó ch u, h m mi ng thì bi t
nói xe h i, h t xoàn, áo mode, s a s c p, ch không bi t kh gì h t!"
Cô Tr ng Ti n áp r ng: "Ph i! Mà n bà m i, ng i ta i xe h i, eo h t xoàn, m c
áo mode, s a s c p thì ng i ta n ng cao trình cho ph n , làm nh v y có b i ho i
phong t c ch nào âu, ch ng h n n ông m i nh mình h th y gái p thì tr m tr dòm
ngó, m i là x u h ch ".
Ông Huy n Kh i n t l n r ng: "Thôi! Êm! Ông th y thu c m i t i ây ng n m ng cho
con ông, ch không ph i m i t i ng di n tu ng ''v ch ng r y l n'' cho ng coi. Ð n ông
th y gái p thì tr m tr , y là ng i ta có cái óc a m thu t, nên không l i. Còn àn
bà ham i xe h i, ham eo h t xoàn, ham i mode, ham s a s c, y là ng i ta có chí t n
th , nên c ng không qu y. Thôi, hu ''.
Ông th y thu c Phi mu n cho v ch ng ông Tr ng Ti n h t l i qua ti ng l i n a, nên
ông ti p mà h i r ng: ''H i nãy ai bày r i Long H i ó? B a nào i thì ph i nh t nh cho
ch c i?

28
p


y cô xen vô mà cãi m t h i r i nh b a chúa nh t u tháng thì i. Cô Huy n Kh i
lãnh ph n r v ch ng ông Phán Thêm.
Ông th y thu c C n nghe nh v y thì càng thêm ph n chí, nên h a b a y s em xe h i
mà r c v ch ng ông th y thu c Phi.
Ông Huy n Kh i h i:
- Toa nói xe c a toa em v c t d i B c Liêu, xe âu mà r c?
- B a ó; xe lên ch . Mà nh không lên, thì m a c ng m n xe m a i.
n 12 gi khuya khách m i tan mà v .
***

Ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (19)

En vedette

En vedette (20)

Similaire à Ho bieu chanh thiet gia gia thiet

Similaire à Ho bieu chanh thiet gia gia thiet (18)

Plus de Kelsi Luist

Plus de Kelsi Luist (9)

Ho bieu chanh thiet gia gia thiet