2. Cel
Zestawienie dwóch podejść teoretycznych:
Pierwszezwiązanie z C.W. Millsem i jego
kontynuatorami nazywam roboczo: polityką
wiedzy
Drugiezwiązane z późną twórczością Bruno
Latoura nazywam roboczo: ontologią wiedzy
Efekt: przedstawienie w zarysie koncepcji
„wyobraźni ontologicznej” jako m.in. Sumy
powyższych propozycji
3. Tezy:
Teza 1. C.W. Mills i jego koncepcja wyobraźni
socjologicznej stanowi ciekawy sposób
„upolitycznienia” wiedzy tzn. uwrażliwienia nas
na powinności i uwikłania aksjologiczne jakie
towarzyszą uprawianiu nauk(i)
Teza 2. B. Latour i rozwijana przez niego
ontologia zbiorowości, ekologia polityczna
umożliwiają prześledzenie w jaki sposób
następuje „krążenie” naszych działań i jakie
mają one skutki dla zbiorowości
5. Po co B. Latour?
„refleksywność” a teoria
1. Zwrot refleksywny (Beck etc.) to wymóg
naszej fazy nowoczesności
2. Warunkiem „urefleksywnienia” jest
porzucenie modeli nauki jako teorii
Bruno Latour i Teoria Aktora-sieci jest jednym z
najlepszych kandydatów dla tego zdania
Proponowana prze niego „ekologia polityczna”
rodzaj ontologii wiedzy (nauki),
6. Wyobraźnia socjologiczna a
wyobraźnia konstrukcyjna
Osobiście sądzę, że dwa rodzaje wyobraźni są
nam pilnie potrzebne. Pierwszy nazwałbym
socjologicznym a drugi – konstruktorskim.
„Socjologiczny” znaczy tutaj w gruncie rzeczy
„całościowy”; (…)
Przymiotnik „konstruktorski” odnosi się do
umiejętności tworzenia nowych całości z
elementów znanych i nowo kreowanych”
/Włodzimierz Wesołowski, Wyobraźnia
socjologiczna i przyszłość/
7. władza „brania pod Władza porządkowania
uwagę” „czy możemy być
„ilu Nas jest” razem”
(Bruno Latour) (Bruno Latour)
zakłopotanie hierarchia
konsultacja instytucjonalizacja
Wyobraźnia wyobraźnia
socjologiczna konstrukcyjna
Włodzimierz Włodzimierz
9. Pytanie
Czy da się wprowadzić debatę
„ekologiczną”, „jednoizbową” nad
zarządzaniem całego kolektywu bez
„zewnętrznej” dźwigni?
Czy nie będzie konieczne wprowadzanie
„(nie)modernistyczne, (a)modernistyczneg
o sposobu debaty przy pomocy
modernistycznych środków.
10. Jak zostać postlatourowskim
Modernistą
Pytanie brzmi:
Czy możliwe jest wprowadzenie
(a)nowoczesnego sposobu debaty, poprzez
użycie inicjujących ją modernistycznych środków
Jakie są tego konsekwencje
Czy możliwe jest uprawianie „modernizmu
strategicznego” – samoznoszącego się wraz z
przekonaniem innych do podjęcia debaty?
11. Po co C.W. Mills?
Teza1: Ekologia polityczna nie wystarczy,
debata nad stanem naszej zbiorowości do
której nawołuje Latour musi zostać
zapoczątkowana w ramach innego porządku
Teza 2: Mills poprzez swój „naiwnie”
modernistyczny postulat zaangażowania
pokazuje konieczność politycznego momentu
„decyzyjnego” ustalającego w ogóle
płaszczyznę debaty i sens jej rozpoczęcia.
12. „Macież wy odwagę Lenina, żeby wszcząć
dzieło nieznane, zburzyć stare i wszcząć
nowe”
Niestety porzucenie symetrii,
pozycji w obrębie ontologii
(ekologii politycznej) na
rzecz polityki wiedzy jest
ryzykowne,
Spór toczyć się będzie
ponownie w ramach
Modernistycznej Konstytucji
Ryzykujemy znów
niekontrolowany rozrost
hybryd, kosztów
wypartych eksternalizacji
13. Mills+ANT
Wyobraźnia socjologiczna i polityka wiedzy
Millsa wprost „domaga” uzupełnieniem o
ontologiczny moment wnoszony przez Teorię
Aktora-Sieci
Wyobraźnia ta jest bowiem zdolnością
przechodzenia z jednej perspektywy do innej –
od politycznej do psychologicznej, od badania
pojedynczej rodziny do porównawczej oceny
budżetów krajów całego świata, od szkoły
teologicznej do instytucji militarnej, od
zagadnień przemysłu naftowego do studiów
nad współczesną. /Mills, WS, s. 54/
15. Studium przypadku –
epidemia cholery Londyn 1854
analiza przypadku
cholery i jej „odkrycia”
pozwala dostrzec w jaki
sposób sieć pracuje
„sama”
głównym aktorem jest
sama „cholera”, która
doprowadza do swego
„wykrycia” i
równocześnie do
możliwości swego
zwalczania
Cholera staje się też
autonomicznym
elementem i twórcą
16.
17. wyobraźnia „detektywistyczna”
Johna Snowa
1813 -1858
zetknięcie z
wybuchem cholery w
Newcastle 1831 (20
000)a później w
Londynie w latach
1848-49 (50000)
polemika z teorią
„miazmatów”
(nieudana)
Snow podejmuje się
trudu
zrekonstruowania
przyczyn wybuchu
epidemii
18.
19.
20. potrzeba „experimentum crucis”
praca detektywistyczna jest zbyt słaba by przechwycić
interesy
wnioskowanie bezpośrednie: bliskość pompy powoduje chorobę
wnioskowania pośrednie:
browar
fabryka przy Poland street
mimo bliskości „podejrzanej” pompy nikt w wymienionych obiektach
nie choruje
odpowiedź: w browarze pije się słód, a fabryka posiada własne ujęcie
wody
mimo uzupełnienia pracą prelaboratoryjną (wstępna analiza
wody –woda z ryżu) nie udaje się spleść ze śledztwem na
tyle silnie aby:
Snow mógł się na niej „oprzeć” w swej argumentacji na
rzecz zwlaczania epidemii
21. Paradoks: teoria „miazmatów”
wróg i sprzymierzeniec
22. mozolne, ironiczne i paradoksalne budowanie
(się) sieci
artykuł Snowa po epidemi
1831-33 o wodnej teorii
rozchodzenia się cholery
wpłynął na demografa William
Farra (1807 - 1883)
który choć nieprzekonany do
teorii „wodnej”
rozpowszechniania się cholery
dołącza do swojego spisu
statystycznego źródło wody
jako jedno z możliwych
przyczyn śmierci
24. przesunięcie dźwigni do makroskali
(wyobraźnia demograficzna i kartograficzna)
Snow przebadał wybuch cholery w dwóch
domach obok siebie, które miały wodę z
dwóch różnych spółek wodnych Lambeth oraz
S&V
testowanie hipotezy w czasie epidemii to
quasi-eksperyment oparty o analizę ujęć wody
dla całego Londynu ok. 300 000 – analiza
kohortowa
Snow zauważa korelację pomiędzy
śmiertelnością a źródłami wody w makroskali
(porównanie północnego i południowego)
27. przesunięcie dźwigni na powrót do mikroskali
praca wyobraźni detektywistycznej i
kartograficznej
Praca „map” i skali umożliwia Snowi początek
prac na opracowaniem mapowania epidemii w
Soho
28. Praca wyobraźni
„socjologicznej”
Henry Whitehead (1825-96)
obserwator życia parafii – prowadzi
drobiazgowy dziennik podczas
epidemii notując wszystkie śmierci i
jest świadkiem większości z nich
Whitehead jest sceptyczny wobec
teorii „wodnej” i zarazków”
początkowo wynika to z jego wiedzy
socjologicznej:
pompa na Broad street cieszy się
dobrą sławą (local knowledge)
wielu chorych wyzdrowiało pijąc ją w
dużych ilościach (dynamika wzrostu i
„śmierci” kolonii bakterii cholery
on sam jej się napił (z whisky) i nie
zachorował
29. powrót detektywa
Snow częściowo
przekonuje Whiteheada
rekonstruując w mikroskali
(z pomocą wiedzy
socjologicznej tego
ostatniego - DZIENNIK)
potencjalnego pacjentki
„zero” – córkę Sarah i
Thomasa Lewis
30.
31. wyobraźnia polityczna
mimo, iż nieprzekonani do końca Zarząd
Właścicieli (Commitee Board),
„strażnicy” parafii wraz z Dr. John Snowem i
Henrym Whiteheadem
podejmują decyzję o usunięciu uchwytu
pompy
32. Moment polityczny
połączone siły:
autorytetu lokalnego pastora,
sława Snowa jako anestezjologa królowej
Wiktorii
prawdopodobnie są silniejsze niż dowody
„naukowe”
33. Carl Schmitt
„Ten, kto decyduje o stanie wyjątkowym,
jest suwerenny”
Nauka jako „autorytet” użyta w „czysto”
politycznej formule
Połączone autorytety Whitehead i Snowa
pozwalają na „zawieszenie” dotychczasowego
porządku
35. Wybuch cholery i rozbudowa
sieci
Wybuch w 1854 pokazał, iż krążenie
„odkrycia” cholery wymagało kilku różnych
niezależnych zdolności
wyobraźni detektywistycznej (naukowej) Snowa
wyobraźni socjologicznej Whiteheada
wyobraźni statystycznej Farra i pracy demografii
wyobraźni politycznej Snowa, Whiteheada i
właścicieli aby usunąć „rączkę” pompy
36. Krążenie „faktu politycznego”
1866 rok
rysunek powstał na 17
lat przed „odkryciem”
cholery przez Kocha
„efekt pompy”
Mimo, iż Snow umiera
przed „odkryciem”
cholery
(Koch odkrywa ją w
1883)
37. paradoksalny „efekt” sieci
„Great Stink”
jako efekt
„oczyszczania” miasta
opróżniono tysiące
dołów kloacznych
poprzez podłączenie
ich do systemu
usuwania deszczówki
do Tamizy
to spowodowało
katastrofę „Wielki
Smród”
38. budowa wodociągów to dzieło
miazmatyków
Cud epoki wiktoriańskiej wodociągi zostały
zbudowane m.in. dzięki politycznej sile
Chadwicka i inżynierskim zasobom
Bazalgette’a
obaj w tym czasie byli zwolennikami miazmatów
nieprzewidziane skutki
wiktoriańskiej biopolityki
39.
40. “Polityka ścieku” – dlaczego politycy
uchwalili Public Health Act w1875?
Rysunek przedstawia
cholerę pływającą jako
Kostucha podczas
nasilenia „wielkiego
smrodu” w 1858
Punch engraving - The Silent
Highwayman, 10th July, 1858
.
41. Polityka ścieku
Zagrożenie Bogatych
„Great Stink” i poziom zanieczyszczenia Tamizy jest tak
alarmujący, że wymaga interwencji także możnych
(ewakuacja parlamentu)
Tyfus i gruźlica zabijają masowo biednych…
Ale cholera zmienia nastawienie, zabija biednych (więcej) i bogatych
(mniej) ale „panika moralna” związana z epidemią wywołuje chęć
„oczyszczenia” slumsów
Książe Albert umiera na tyfus spowodowany przez wodę z
wodociągów w Zamku Windsor
I zapotrzebowanie na zdrową siłę roboczą
potrzebne w imperialnym wyścigu z Francją i Niemcami
42. Cholera powoduje zmianę w ujęciu władzy –
odejście od „laissez faire”
Stan zdrowia biednych staje się sprawą
publiczną, bogaci inwestują w biopolityczną maszynę
jaką jest „zdrowie publiczne”
Kolejne regulacje jak akt z 1867 roku pozwalają klasie
robotniczej głosować co czyni ze zdrowia biednych
dodatkową przesłankę w procesie politycznym.
43. cholera - „polemiczny” przeciwnik
laissez-faire
Trzech polemistów z ujęciami leseferystycznymi:
mikrob (pałeczka cholery)
miasto i własności (emergentne) pojawiające się wraz z jego
rozrostem
Nauka, która pomagała „pokleić” różnych odrębnych aktorów i
pozwalała ustabilizować sieć
44.
45. ironia „odkrycia” cholery
William Farr w 1866, 8 lat po śmierci Snowa opinia
środowisk lekarskich, jak i samego Farra przychyla się
do teorii „zarazków” i wodnej transmisji cholery
wieku 75 lat, krótko po przejściu na emeryturę William
Farr umiera (14.04.1883),
w tym samym roku Robert Koch „odkrywa” Vibrio
cholerae.
szczepionka na cholerę 1900
zbudowanie wodociągu mimo, iż uzasadnianie teorią
miazmatów kończy występowanie epidemii cholery
w Londynie
46. zapomniani aktor: kolonizacja i jej
następstwa
dzięki czemu rozrósł się Londyn?
początek mojej opowieści o cholerze
co i kto sfinansował budowę wodociągów?
koniec mojej opowieści o cholerze
48. Pytania
Kluczowy dla zwlaczenia były dwie decyzje
polityczne:
Snowa i Whitehead o usunięciu rączki pompy
Decyzji tej nie udało się uzasadnić naukowo
Gatwicka o budowie wodociągów
Uzasadnienie naukowe było błędne a
paradoksalnie dawało one większą szansę na
mobilizację polityczną i przeprowadzenie reform,
czyli budowę wodociągów
49. Paradoksy
Snow i odjęcie rączki pompy działało w
„ukryciu
Prawdopodobnie gdyby Snowowi w 1854 roku
udało się przekonać „miazmatyków” nie
doszłoby o przebudowy wodociągów na skalę
całego miasta
Wystarczyłoby tylko dostarczać czystą wodę dla
bogatych
50. Pytanie
Czy mamy rekonstruować naszą zbiorowość
czy ją zmieniać?
Mills to zmiana zbiorowości – „polityka wiedzy”
Latour to jej rekonstrukcja – „ontologia wiedzy”
51. Wyobraźnia ontologiczna
Porzucenie ideała nauki jako teorii pozwala na
wypracowanie
„wyobraźni ontologicznej” czyli sposobów
dostrzeżenia złożonej sieci aktorów
wytwarzających naszą zbiorowość
To z kolei jest odpowiedź na rosnące
„urefleksywnienie” nowoczesności
52. Jak połączyć obie strategie
Czy powinniśmy połączyć je w rodzaj
wspólnego projektu podobnego zadaniom
jakie przed filozofią stawiał Leo Strauss:
Tzn. socjologia wiedzy i socjologia badań nad
nauka powinna mieć swoją część ezoteryczną
i egzoteryczną
Ezoteryczna– to ontologia wiedzy Bruno Latoura
Egzoteryczna – to wyobraźnia socjologiczna C.
W. Millsa
53. Podsumowując
Polityka wiedzy bez jej ontologii jest ślepa
Ontologia wiedzy bez jej polityki jest
„bezzębna”
