เอกสารวิเคราะห์รายไตรมาส Monitor East & South East Asia ครั้งที่ 2 ประจำเดือน เมษายน - มิถุนายน 2558

สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
วิเคราะห์รายไตรมาส ครั้งที่ 2
เมษายน—มิถุนายน 2558
โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรารัก เฉลิมพันธุ์ศักด์
อาจารย์ประจาสาขาวิชารัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช

โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
1
EAST ASIA MONITOR QUARTERLY REVIEW
เอเชียตะวันออกในช่วงไตรมาสที่สอง แม้จะยังปรากฏการย่าอยู่บนเส้นทางและเรื่องราวเกี่ยวกับ
ความมั่นคง แต่ดูจะเป็นภาพปรากฏที่เผยแสดงให้เห็นมากขึ้นว่า ความมั่นคงในที่นี้สื่อนัยถึงความมั่นคง
มนุษย์ (Human Security) ที่สัมพันธ์กับความผันแปรและแรงกดดันที่หลากหลาย ทั้งที่ปรากฏในรูปของ
ภัยธรรมชาติและโรคภัยอันยากจะควบคุมได้ด้วยน้ามือมนุษย์ และแรงกดดันจากความมุ่งมั่นตั้งใจของ
มนุษย์ที่พยายามจะเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมโดยเฉพาะทางสังคม (social environment) ที่ดารงอยู่
ไม่ว่าจะเป็นขอบเขตภายในรัฐใดรัฐหนึ่ง และ/หรือขอบเขตระหว่างประเทศ ราวกับจะเป็นการเตือนภัยให้
ระวัง ด้วยการราลึกว่าในช่วงเวลาครบรองสองศตวรรษแห่งการปิดฉากสงครามนโปเลียนที่วอเตอร์ลู
เช่นนี้นั้น ก่อนที่การจัดระเบียบโลกตามทัศนะตะวันตกจะก่อรูปอย่างชัดเจนบนพื้นฐานความสงบสุข(ใน
รูปของการปลอดสงครามใหญ่ แต่ใช่ว่าจะไร้ซึ่งความขัดแย้งจนถึงขั้นมีการใช้กาลังในหลายพื้นที่)จะ
บังเกิด ต้นทุนแห่งความสงบสุขนั้นเหยียบย้าไปบนเศษซากแห่งหายนะ
ทางด้านภัยธรรมชาติและโรคภัยนั้น ญี่ปุ่นดูจะประสบเหตุน้อยที่สุด แม้จะเผชิญกับ
แผ่นดินไหวขนาด 8.5 ริกเตอร์ทางตะวันออกนอกชายฝั่งโตเกียว ที่ความลึก 590 กิโลเมตร ที่ไม่ได้ก่อ
ความเสียหายมากนัก นอกจากทาให้การคมนาคมคนส่งในเขตโตเกียว-โอซากาหยุดชะงักหลายชั่วโมง
แต่ได้ก่อความกังวลถึงการเสี่ยงภัยในอนาคต เพราะนี่คือเขตพื้นที่ใกล้เคียงกับที่ภูเขาไฟออนตาเกะเกิด
ระเบิดขึ้นในเดือนกันยายน ค.ศ. 20141
ขณะที่จีนดูจะประสบความเสียหายค่อนข้างมากจากเหตุอุทกภัย
และวาตภัยตั้งแต่ช่วงปลายเดือนพฤษภาคมถึงต้นเดือนมิถุนายน ตามแนวแม่น้าแยงซีเกียงโดยเฉพาะที่
กุ้ยหยาง หูหนาน กวางซี และหูเป่ย ที่คลื่นลมแรงได้ก่อโศกนาฏกรรมกับเรือท่องเที่ยว The Eastern
Star (เส้นทางนานกิง-ฉงชิ่ง) ที่ตะแคงและพลิกคว่าในเวลาแค่ 2 นาทีกลางแม่น้าแยงซีเกียงเป็นเหตุให้
ผู้โดยสารสูงวัย (50-80 ปี) เสียชีวิตและสูญหาย (สันนิฐานว่าเสียชีวิต) เกือบ 500 ราย
ส่วนผู้รอดชีวิตเพียง 14 รายนั้นกลับมีกัปตันเรือและหัวหน้าวิศวกร2
รวมอยู่ด้วย ทั้งที่ควรต้อง
ดูแลความปลอดภัยของทุกชีวิตบนเรือเป็นอันดับแรก จึงออกจะไม่ใช่เรื่องแปลกที่คาถามถึงความ
1
Kiyoshi Takenaka (30/5/2015) ‘Magnitude 8.5 quake strikes off eastern Japan, no tsunami danger on damage
reports’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/30/us-quake-japan-
idUSKBN0OF0GB20150530 (3/6/2015)
2
‘Dozens dead in China flooding, including two children on school bus’ (24/5/2015) The Guardian Retrieved
from http://www.theguardian.com/world/2015/may/24/dozens-dead-in-china-flooding-including-two-shool-
children-on-school-bus (26/5/2015), Tom Philipps (2/6/2015) ‘Anger and resignation at scene of Chinese cruise

2
รับผิดชอบอาจจะไม่ได้มาจากครอบครัวผู้สูญเสียเพียงอย่างเดียว แต่ได้ขยายขอบข่ายไปยังกระบวนการ
ให้คุณค่าของสังคมว่าได้ส่งผ่านสานึกต่อความรับผิดชอบอย่างไรต่อธุรกิจและอาชีพที่เกี่ยวข้องโดยตรง
ต่อความปลอดภัยสาธารณะ ซึ่งเป็นคาถามที่รัฐบาลเกาหลีใต้อาจจะยังให้คาตอบสังคมตนเองได้ไม่ดีนัก
ในโอกาสครบรอบเหตุการณ์เรือเซโว (Sewol) ล่มนอกชายฝั่ง เป็นเหตุให้นักเรียนมัธยมปลายเกือบ 300
ชีวิตต้องดับสูญ ขณะที่กัปตันและเจ้าหน้าที่ประจาเรือจานวนหนึ่งรอดชีวิต3
คาถามเช่นเดียวกันนี้อาจจะเกิดกับกรณีการกระจายตัวของโรคอาการทางเดินหายใจตะวันออก
กลาง (Middle East Respiratory Syndrome: MERS) ที่เกาหลีใต้ได้เช่นกัน แต่กลับไม่ปรากฏคาถาม
ดังกล่าวขึ้นอย่างชัดเจนนัก เมื่อมีการจัดงานแถลงข่าวกล่าวแสดงความเสียใจและขอโทษต่อสาธารณชน
ของ ลี เจ-ยอง (Lee Jae-yong) ทายาทคนสาคัญของกลุ่มซัมซุง ซึ่งเป็นผู้บริหารมูลนิธิที่ดูแลกิจการ
โรงพยาบาล Samsung Medical Centre ที่มีส่วนสาคัญต่อการกระจายตัวของ MERS ซึ่งส่งผลกระทบ
ในวงกว้างเพราะได้มีการระงับเที่ยวบิน และยกเลิกแผนเดินทางท่องเที่ยวเข้าเกาหลีใต้ จนธนาคารกลาง
เกาหลีใต้ต้องใช้การลดอัตราดอกเบี้ยมากระตุ้นเศรษฐกิจ4
ทางด้านแรงกดดันเพื่อหวังเปลี่ยนสภาพแวดล้อมทางสังคมจากน้ามือมนุษย์นั้น ปรากฏไม่ชัด
นักบนขอบเขตภายในคาบสมุทรเกาหลี ที่พยายามผลักดันความร่วมมือระหว่างกัน (เปียงยางและโซล)
ผ่านมิติทางด้านสังคม-วัฒนธรรม ในกรณีการขุดสารวจแหล่งโบราณสถานมานโวแด (Manwodae) ซึ่ง
เป็นที่ตั้งพระราชวังสมัยราชวงศ์โครยอ (Koryo Dynasty) ในเมืองแกซอง (Kaesong) ทางฝั่งเกาหลี
เหนือ ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อ ค.ศ. 2013 ส่วนเปียงยางยังพยายามสร้างแรงกดดันต่อ
ความเปลี่ยนแปลงระหว่างประเทศในลักษณะป้องปรามการแทรกแซงจากต่างชาติอยู่ต่อไป โดยเมื่อช่วง
ปลายเดือนพฤษภาคมได้ทาการทดลองยิงขีปนาวุธจากเรือดาน้าสู่อากาศ แต่ก็ยังไม่อาจส่งผลใดในเชิง
ship sinking’ The Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/jun/02/anger-and-
resignation-at-scence-of-chinese-cruise-ship-sinking (3/6/2015)
3
‘Grief and anger on first anniversary of South Korea’s Sewol ferry disaster’ (16/4/2015) The Guardian
Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/apr/16/grief-anger-first-anniversay-south-koreas-
sewol-ferry-disaster (16/4/2015)
4
Ju-Min Park and Christine Kim (10/6/2015) ‘South Korea cut rates as MERS clouds outlook; 14 new cases’
Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/11/us-health-mers-southkorea-
idUSKBN0OQ2U820150611 (11/6/2015), ‘Samsung heir apologises for spread of Mers by hospital his
foundation runs’ (23/6/2015) The Guardian Retrieved from
http://www.theguardian.com/world/2015/jun/23/samsung-heir-apologises-for-spread-of-mers-by-hospital-
his-foundation-runs (23/6/2015)

3
ปฏิบัติ อย่างมากเพียงแค่อาจกระตุ้นให้การเจรจา 6 ฝ่ายที่หยุดชะงักไปตั้งแต่ ค.ศ. 2005 กลับมาเริ่ม
ใหม่ได้อีกครั้ง5
พลังแรงกดดันข้างต้นในจีนปรากฏในหลากหลายระดับ พลังอานาจจากรัฐบาลกลางยังคง
เดินหน้าต่อเนื่องในเรื่องของการปราบปรามคอร์รัปชั่น ที่เริ่มต้นไตรมาสนี้ด้วยกรณีครั้งประวัติศาสตร์กับ
อดีตผู้ดารงตาแหน่งสมาชิกคณะกรรมการกลางบริหารพรรคฯ (Political Bureau Standing Committee:
PBSC) ที่เคยควบคุมความมั่นคงภายในประเทศอย่าง โจว หยงกาง (Zhou Yongkang) ซึ่งครอบครอง
ทรัพย์สินไม่ต่ากว่าพันล้านดอลลาร์สหรัฐ คดีนี้อาจจัดได้ว่าสืบเนื่องมาจากกรณีของ โป ซีไหล (Bo Xilai)
ที่กระตุ้นให้เกิดการปรับโครงสร้างอานาจระดับนามาแล้วในช่วงรอยต่อแห่งการเข้าสู่อานาจของ สี จิ้นผิง
(Xi Jinping) รวมถึงการดาเนินคดีกับ จี เจียนยี (Ji Jianye) อดีตผู้บริหารเมืองนานจิง (Nanjing) ด้วย
ข้อหารับสินบน6
การไร้ปฏิกิริยาของปักกิ่งต่อการตอบรับแสดงผลงานศิลปะกับ Royal Academy Art ที่ลอนดอน
ของ Ai Weiwei จากชิ้นส่วนโลหะซากโรงเรียนประถมหลายแห่งที่ถล่มและคร่าชีวิตนักเรียนจานวนมาก
จากเหตุแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่เสฉวนเมื่อ ค.ศ. 20087
อาจช่วยสะท้อนภาพได้ว่า ปักกิ่งยุคนี้ใส่ใจต่อ
เรื่องคอร์รัปชั่นอย่างจริงจัง ท่ามกลางการตั้งคาถามที่หวังสร้างแรงกดดันต่อภาครัฐถึงการยอมรับความ
หลากหลายและความรับผิดชอบจากนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ทั้งเรื่องของการพัฒนา
อุตสาหกรรมหนักบนต้นทุนความเสี่ยงต่อทั้งชีวิตมนุษย์และสิ่งแวดล้อม เช่น กรณีโรงงานเคมีผลิตเม็ด
พลาสติกยักษ์ใหญ่ระเบิดอย่างรุนแรงที่จางโจว (Zhangzhou) มณฑลฟูเจี้ยน (Fujian) การป้องกันการ
ล่วงละเมิดทางเพศ และการรับรองสิทธิผู้ป่วย HIV8
5
Ha-young Choi (3/6/2015) ‘North and South Korea collaborate in excavating ancient palace’ The Guardian
Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/jun/30/north-and-south-korea-excavate-ancient-
palace-kaesong (3/6/2015), ‘U.S, South Korea, Japan seek to raise pressure on North’s nuclear program’
(27/5/2015) Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/27/us-northkorea-nuclear-talks-
idUSKBN0OC0OZ20150527 (28/5/2015)
6
Tania Branigan (3/4/2015) ‘Chinese former security tsar Zhou Yongkang charged with corruption case’ The
Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/apr/03/china-security-tsar-zhou-
yongkang-charged-with-bribery (7/4/2015), ‘China corruption: Nanjing mayor jailed for 15 years’ (7/4/2015)
BBC Retrieved from http://www.bbc.com/news/world-asia-china-32200175 (7/4/2015)
7
Mark Brown (15/6/2015) ‘Ai Weiwei’s RA show to house weighty remnants from Sichuan earthquake’ The
Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/artanddesign/2015/jun/15/ai-weiwei-ra-show-
sichuan-earthquake-chinese-artist-steel-roods (17/6/2015)
8
‘China paraxylene chemical plant hit by explosion’ (7/4/2015) BBC Retrieved from
http://www.bbc.com/news/world-asia-china-32196103 (7/4/2015), Tom Philipps (15/6/2015) ‘Fears of new
crackdown as China holds two former members of right group ’ The Guardian Retrieved from
http://www.theguardian.com/world/2015/jun/15/china-detains-two-former-members-of-human-rights-
group-guo-bin-yang-zhangqing (17/6/2015)

4
จีนยังคงเดินหน้าสร้างแรงกดดันต่อการเปลี่ยนแปลงความเป็นไประหว่างประเทศทั้งทาง
เศรษฐกิจและความมั่นคงให้เห็นเช่นกัน ในทางเศรษฐกิจนั้นมีทั้งเรื่องการผลักดันการจัดตั้งระเบียง
เศรษฐกิจจีน-ปากีสถาน (China Pakistan Economic Corridor: CPEC) มูลค่ากว่า 46 พันล้านดอลลาร์
สหรัฐ เพื่อพัฒนาโครงข่ายพลังงานและโครงสร้างพื้นฐานเชื่อมเส้นทางการค้ากว่า 3,000 กิโลเมตรจาก
เมืองท่ากวาดาร์ (Gwadar) ไปยังเมืองคาชการ์ (Kashgar) ในซินเกียง (Xinjiang)9
ไปจนถึงการลงนาม
จัดตั้งธนาคารการลงทุนโครงสร้างพื้นฐานเอเชีย (Asian Infrastructure Investment Bank: AIIB) อย่าง
เป็นทางการโดยมีผู้ร่วมลงนามจาก 57 ประเทศ ในช่วงเวลาที่ธนาคารสัญชาติจีนได้รับการจัดอันดับให้
ครองตาแหน่งธนาคารที่ทากาไรสูงสุด 4 อันดับแรกในโลก คือ ธนาคารพาณิชย์และอุตสาหกรรมจีน
(Industrial and Commercial Bank of China: ICBC) ธนาคารก่อสร้างจีน (China Construction Bank)
ธนาคารกสิกรรมจีน (Agricultural Bank of China: Agbank) และธนาคารจีน (Bank of China)10
ทางด้านความมั่นคงนั้น แม้การก่อสร้างถมทะเลขยายพื้นที่เกาะเทียมบนแนวปะการัง Fiery
Cross Reef ในเขตหมู่เกาะสแปรตลีย์ (Spratly Island) ที่เป็นประเด็นความตึงเครียดมาตั้งแต่ไตรมาส
แรกจะสิ้นสุดลงในช่วงเดือนมิถุนายน หลังจากขยายพื้นที่ไปได้มาก พร้อมสร้างสถานีอานวยความ
สะดวกเพื่อประโยชน์ทางโลจิสติก และความปลอดภัยทางทะเล (แน่นอนว่าย่อมรวมประโยชน์ทาง
การทหารด้วยเช่นกัน แม้จะไม่มีการประกาศออกมา) ซึ่งจะเสริมความสามารถในการป้องกันทะเลเปิด
นอกเหนือจากพื้นที่ชายฝั่ง จนตะวันตกโดยเฉพาะสหรัฐอเมริกาเกรงว่า จีนอาจประกาศให้ทะเลจีนใต้
เป็นเขต ADIZ (Air Defence Identification Zone) เพิ่มจากย่านทะเลตะวันออก และก่อความกังวลว่าจีน
กาลังใช้ความแข็งแกร่งของตนบีบบังคับเพื่อนบ้านขนาดเล็ก11
การประกาศสิ้นสุดการดาเนินการข้างต้น อาจจะช่วยผ่อนคลายความกังวลของวอชิงตันได้บ้าง
เมื่อปักกิ่งยังคงให้ความสาคัญกับการเจรจาทวิภาคีระดับรัฐมนตรีภายใต้กรอบการเจรจาทางเศรษฐกิจ
และยุทธศาสตร์ (Strategic and Economic Dialogue: S&ED) ที่มีมูลค่าการค้าระหว่างกันขนาด 590
ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (สถิติเมื่อปีที่ผ่านมา) เป็นแรงดึงดูดท่าทีเชิงบวกระหว่างกัน แม้ว่าจะยังคงต้องใช้
9
Katharine Houreld (20/4/2015) ‘China and Pakistan launch economic corridor plan worth $46 billion’ Reuters
Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/04/20/us-pakistan-china-idUSKBN0NA12T20150420
(21/4/2015)
10
‘China’s banks dominate rankings for profits, strength’ Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/06/28/us-banks-strength-survey-idUSKCN0P815N20150628
(29/6/2015)
11
‘Chinese navy to focus on ‘open seas’, paper says’ (26/5/2015) BBC Retrieved from
http://www.bbc.com/news/world-asia-china-32880477 (27/5/2015), Sui-lee Wee and David Brunnstrom
(16/6/2015) ‘China says about to finish some land reclamation in South China Sea’ Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/06/16/us-china-southchinasea-idUSKBN0OW07L20150616 (18/62015)

5
ความระมัดระวังในประเด็นเรื่องความมั่นคงด้าน cyberspace12
แม้กระนั้นก็ตาม ท่าทีดังกล่าวไม่ได้ช่วย
คลายความกังวลให้ญี่ปุ่นมากนัก เมื่อจีนประกาศสร้างฐานทัพทางทะเลขนาดใหญ่ขึ้นที่เมืองเหวินโจว
(Wenzhou) มณฑลเจอเจียง (Zhejiang) ในพื้นที่ขนาด 500,000 ตรม. ด้วยงบประมาณในราว 3.34
พันล้านหยวน เพราะฐานทัพใหม่แห่งนี้อยู่ไม่ไกลนักจากเกาะเซนคาคุ (Senkaku) 13
สัญญาณความผ่อน
คลายดูจะสิ่งเบาบางลงในช่วงปลายไตรมาสนี้ เมื่อจีนเริ่มกระตุ้นให้ชาติตะวันตกหันมาทบทวนบทบาท
ของจีนในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เพราะอาจจะหลงลืมไปว่า จีนมีบทบาทอย่างไรในการช่วยป้องกันการ
ขยายตัวของลัทธิฟาสซิสต์ และยังกล่าวด้วยว่า ชาวจีนไม่อาจผิดต่อบรรพชนด้วยการปรับสถานภาพ
ของตนในเขตพื้นที่ทะเลจีนใต้14
ทางด้านแรงกดดันเพื่อหวังเปลี่ยนสภาพแวดล้อมทางสังคมจากน้ามือมนุษย์ในญี่ปุ่นนั้น
แสดงออกอย่างชัดเจนในระดับระหว่างประเทศผ่านการดาเนินการของภาครัฐทั้งในมิติด้านเศรษฐกิจ
และโดยเฉพาะมิติด้านการเมือง-ความมั่นคงในลักษณะที่ค่อนข้างเป็นการแสดงออกถึงปฏิกิริยาจากการ
ดาเนินการของจีนเป็นหลัก ทางด้านเศรษฐกิจนั้น ญี่ปุ่นซึ่งไม่ได้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการก่อตั้ง AIIB ได้
ประกาศเพิ่มงบประมาณความช่วยเหลือในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของเอเชียขึ้นร้อยละ 30 คิดเป็น
มูลค่า 110 พันล้านดอลลาร์สหรัฐโดยจะเน้นโครงการ “คุณภาพสูง” ที่ใช้นวัตกรรมและความชานาญ
เฉพาะ และทางานร่วมกับ ADB เป็นหลัก (รวมถึงประสานความร่วมมือกับ IBRD และ AIIB) โดยเกาหลี
ใต้ที่แม้จะเป็นสมาชิกก่อตั้ง AIIB ตกลงเข้าร่วมประเมินความต้องการลงทุนด้านโครงสร้างพื้นฐาน ที่ช่วย
สนับสนุน “ความเป็นหุ้นส่วนเพื่อโครงสร้างพื้นฐานที่มีคุณภาพ” (Partnership for Quality
Infrastructure) ของญี่ปุ่น15
12
David Bunnstrom (23/6/2015) ‘U.S. and China open annual dialogue with ‘candid, to-the-point’ talks’
Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/23/us-usa-china-idUSKBN0P2256N20150623
(23/6/2015)
13
Takahiro Suzuki (14/6/2015) ‘China plans to build new base for keeping an eye on Senkaku Islands’ The
Japan Times Retrieved from http://the-japan-news.com/news/article/0002218542 (18/6/2015)
14
Ben Blanchard (23/6/2015) ‘China slams Western misconceptions of role in World War Two’ Reuters
Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/23/us-china-japan-idUSKBN0P30C920150623
(23/6/2015), ‘China’s banks dominate rankings for profits, strength’ Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/06/28/us-banks-strength-survey-idUSKCN0P815N20150628
(29/6/2015), Brenda Goh and Koh Gui Qing (28/6/2015) ‘China-backed multilateral bank to take concrete
shape this week’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/28/us-asia-aiib-
idUSKBN0P801520150628 (29/6/2015), Ben Blanchard (27/6/2015) ‘China says changing position on sea
dispute would shame ancestors’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/27/us-
southchinasea-china-idUSKBN0P708U20150627 (29/6/2015)
15
Leika Kihara and Linda Sieg (21/5/2015) ‘Japan unveils $110 billion to fund Asia infrastructure, eye on AIIB’
Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/21/us-japan-asia-investment-
idUSKBN0O617G20150521 (26/5/2015), ‘South Korea seeks deeper cooperation with Japan on China-led AIIB’

6
มิติด้านเศรษฐกิจยังปรากฏในเรื่องของการพยายามผลักดันร่วมกับวอชิงตัน เพื่อให้ความตกลง
ความเป็นหุ้นส่วนข้ามแปซิฟิก (Trans-Pacific Partnership: TPP) ซึ่งมี 12 ชาติตอบรับเข้าร่วม มีความ
ชัดเจนเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น แต่ตลอดช่วงไตรมาสที่สองนี้ทั้งโตเกียวและวอชิงตันก็ยังไม่อาจตกลงกัน
ได้ในเรื่องของการเปิดตลาดรถยนต์ (ญี่ปุ่นเห็นว่าอเมริกายังไม่เปิดกว้างพอในเรื่องของรถปิกอัพ
วอชิงตันต้องการขยายจานวนรถยนต์อเมริกันในญี่ปุ่น) และตลาดสินค้าเกษตรโดยเฉพาะข้าว (วอชิงตัน
ต้องการให้โตเกียวเปิดกว้างต่อผลิตภัณฑ์ของตนมากขึ้น) ซึ่งเป็นสองตลาดหลักที่มหาอานาจ(เศรษฐกิจ)
ข้ามมหาสมุทรแปซิฟิกแทบจะไม่เคยมีความคิดเห็นไปในทิศทางเดียวกัน
แม้กระนั้นก็ตาม ท่าทีข้างต้นแทบจะไม่ส่งผลใดต่อความร่วมมือด้านความมั่นคง โดยเฉพาะ
ในช่วงเวลาที่ปักกิ่งดูจะมีความโดดเด่นที่ยากจะล้อมกรอบปิดกั้นจากความร่วมมือข้ามมหาสมุทร
แปซิฟิก ช่วงต้นไตรมาสเราจึงได้เห็นการเยือนสหรัฐอเมริกาอย่างเป็นทางการของผู้นาญี่ปุ่น ที่ได้รับการ
ต้อนรับอย่างอบอุ่นโดยเฉพาะเมื่อผู้นาอเมริกาย้าถึงจุดเริ่มของสนธิสัญญาความมั่นคงที่ โนบุซุเก คิชิ
(Nobusuke Kishi) ซึ่งเป็นตาของชินโซ อาเบะ (Shizo Abe) ได้ลงนามร่วมกับ ดไวท์ ดี ไอเซนฮาวเออร์
(Dwight D. Eisenhower) เมื่อ ค.ศ. 1960 ที่ทาให้สหรัฐอเมริกาและญี่ปุ่นเป็นหุ้นส่วนที่ไม่อาจทาลายลง
ได้ (indestructible partnership)16
การตอกย้าถึงความสัมพันธ์พิเศษข้างต้นดูจะสอดรับไปได้ดีกับการพยายามสร้างแรงกดดันต่อ
ความเปลี่ยนแปลงในทะเลจีนใต้ ที่ดูอาจจะเป็นการเพิ่มแรงกดดันต่อทั้งสังคมญี่ปุ่นและสังคมนานาชาติ
โดยเฉพาะเพื่อนบ้านของญี่ปุ่นมากกว่าจะเป็นการผ่อนคลายโดยเฉพาะในช่วงต้นไตรมาส ซึ่งพรรค
รัฐบาลเริ่มผลักดันการแก้ไขกฎหมายรัฐธรรมนูญซึ่งคาดว่าจะแล้วเสร็จก่อนปลาย ค.ศ. 2018 เพื่อให้
สอดรับกับทิศทางการขยายบทบาทด้านความมั่นคงของญี่ปุ่นหลังจากที่ได้มีการปรับขยายกรอบแนว
ทางการป้องกัน (defense guideline) เพื่อให้กองกาลังป้องกันตนเองของญี่ปุ่น (Japanese Self
Defence Force: JSDF) สามารถปฏิบัติการร่วมกับสหรัฐอเมริกาในเขตพื้นที่ทะเลจีนใต้ หลังจากจากที่
ได้มีการปรับขอบเขตพื้นที่การดาเนินการออกนอกเกาะญี่ปุ่นครั้งแรกใน ค.ศ. 199717
(23/5/2015) Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/23/us-asia-aiib-southkorea-
japan-idUSKBN0O804X20150523 (26/5/2015)
16
Kaori Kaneko (21/4/2015) ‘Japan, U.S say made significant trade progress before summit’ Reuters Retrieved
from http://www.reuters.com/article/2015/04/21/us-japan-economy-tpp-idUSL4N0XH16320150421
(21/4/2015), ‘Obama to strengthen ‘indestructible’ ties with Japan’ Aljazeera Retrieved from
http://www.aljazeera.com/news/2015/04/obama-strengthen-indestructible-ties-japan (29/4/2015)
17
Linda Sieg (27/4/2015) ‘PM Abe’s party eyes revision of Japan pacifist constitution by late 2018’ Reuters
Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/04/27/us-usa-japan-constitution-
idUSKBN0NI0K20150427 (27/4/2015), Arshad Mohammed (27/4/2015) ‘U.S, Japan to unveil new defense
guidelines amid China’s rise’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/04/27/us-usa-
japandefense-idUSKBN0NI08O20150427 (27/4/2015)

7
ช่วงไตรมาสนี้เรายังได้เห็นความเอาจริงเอาจังกับการปรับบทบาทด้านความมั่นคงของญี่ปุ่นด้วย
การเข้าร่วมซ้อมรบกับหลายประเทศในภูมิภาคทั้งกับฟิลิปปินส์ภายใต้รหัส CUES โดยมี Subic Bay
เป็นฐานและมีพื้นที่รอบ Scarborough Shoal เป็นพื้นที่ซ้อมรบหลัก และการเข้าร่วมกับสหรัฐอเมริกากับ
ออสเตรเลียในชื่อรหัส Talisman Sabre ซึ่งถือเป็นครั้งแรกที่ JSDF ได้เข้าพื้นที่ตะวันตกเฉียงใต้ของ
แปซิฟิก ความเอาจริงเอาจังนั้นยังรวมไปถึงการทาความตกลงส่งต่ออาวุธยุทโธปกรณ์ และเทคโนโลยี
การทหารกับหลายประเทศอาเซียน (มาเลเซีย สิงคโปร์ และฟิลิปปินส์) โดยเน้นการเสริมศักยภาพให้กับ
หน่วยนาวิกโยธิน18
แม้เพื่อนบ้านทางใต้ในกลุ่มอาเซียนจะไม่ได้ส่งเสียงวิพากษ์การเพิ่มบทบาทดังกล่าวของญี่ปุ่น
ทั้งที่เพื่อนบ้านจานวนไม่น้อยอาจผิดหวังอยู่บ้าง เมื่อผู้นาโตเกียวไม่ได้แสดงท่าทีขอโทษเพิ่มเติม
นอกจากคากล่าวแสดงความเสียใจอย่างสุดซึ้ง เมื่อเดินทางเข้าร่วมประชุมสุดยอดผู้นาแอฟริกา-เอเชีย ที่
เมืองบันดุง (Bandung) อินโดนีเซีย ในโอกาสครบรอบ 60 ปีของการประชุมที่ทาให้เกิด “จิตวิญญาณ
แห่งบันดุง” (Bandung Spirit) หลังจากส่งเครื่องสักการะไปยังศาลเจ้ายาสุคุนิ19
ก่อนเดินทางไป
สหรัฐอเมริกาดังกล่าวข้างต้น ขณะที่ผู้นาฟิลิปปินส์ได้กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างกัน เมื่อเดินทาง
เยือนญี่ปุ่นอย่างเป็นทางการในช่วงที่รัฐสภาญี่ปุ่นกาลังพิจารณากฎหมายด้านความมั่นคงดังกล่าว
ข้างต้นว่า ฟื้นคืนสดใสราวการคืนชีพของนกฟินิกซ์
ท่าทางข้างต้นของผู้นามะนิลาช่างแตกต่างจากเพื่อนบ้านในภูมิภาคเดียวกันกับญี่ปุ่นทั้งท่าที
ของเกาหลีใต้และจีน โดยเกาหลีใต้ยังได้คัดค้านการขอขึ้นทะเบียน “แหล่งปฏิวัติอุตสาหกรรมเมจิของ
ญี่ปุ่น” เป็นมรดกโลก เพราะโตเกียวดูจะให้ข้อมูลกับ UNESCO ไม่รอบด้านและขาดการยอมรับว่า พื้นที่
เหล่านี้คือแหล่งเกณฑ์และใช้แรงงานชาวเกาหลีเยี่ยงทาส โดยเฉพาะที่คันกันจิมา (Gunkanjima) หรือ
เกาะเรือรบ20
ส่วนปักกิ่งใช้หลายเวทีรวมถึงการเข้าร่วมพิธีฉลองชัยชนะในสงครามโลกครั้งที่สองของ
18
Tim Kelly and Manuel Mogato (8/5/2015) ‘Japan, Philippines to hold first naval drill in South China Sea:
sources’ Reuters Retrieved from http://www.in.reuters.com/article/2015/05/08/southchinasea-philippines-
japan-idINKBN0NT1E820150508 (9/5/2015), Matt Siegel (26/5/2015) ‘Japan to join U.S., Australia war games
amid growing China tensions’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/26/us-
australia-usa-japan-idUSKBN0OA1GE20150526 (26/5/2015), ‘Govt aims to boost support for ASEAN to thwart
China’ (31/5/2015) The Japan News Retrieved from http://the-japan-news.com/news/article/0002188987
(4/6/2015)
19
Elaine Lies and Linda Sieg (20/4/2015) ‘Japanese PM Abe makes ritual offering at Yasukuni shrine’ Reuters
Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/04/21/us-japan-yasukuni-idUSKBN0NB2MO20150421
(21/4/2015), Michitaka Kaiya and Keita Ikeda (22/4/2015) ‘Abe airs ‘deep remorse’ over WWII/Bandung meet
hears call for mutual growth’ The Japan Times Retrieved from http://the-japan-
news.com/news/article/0002099226 (23/4/2015)
20
Ju-Min Park and Kiyoshi Takenaka (22/6/2015) ‘South Korea, Japan mark 50 years of ties with push to
overcome strains’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/06/22/us-southkorea-japan-

8
สหภาพโซเวียตที่รัสเซียเป็นผู้จัดเรียกร้องให้โตเกียวยอมรับประวัติศาสตร์ความรุนแรงโดยเฉพาะกรณี
การสังหารหมู่ที่นานกิง (the Nanking Massacre 1937) ซึ่งทางการจีนอ้างว่ามีผู้เสียชีวิตราว 300,000
คน (ศาลพันธมิตรให้ตัวเลขที่ 142,000 คน)21
แม้การทวงถามการยอมรับในลักษณะข้างต้นหาใช่เรื่องใหม่ แต่บริบทความเป็นไปที่ศักยภาพ
ของการใช้ความรุนแรงในย่านทะเลจีนใต้ใช่ว่าจะไร้โอกาสเกิด ทาให้ความเป็นไปความเป็นไปที่สืบมรดก
มาจากสงครามโลกครั้งที่สองได้รับการจับตามองเป็นพิเศษ แม้กระนั้นก็ตาม ทัศนะของประชาชนทั่วไป
อาจจะมองเรื่องราวความสัมพันธ์ระหว่างกันต่างไปจากผู้กาหนดนโยบายอยู่บ้าง โดยเฉพาะเมื่อมองผ่าน
มิติด้านสังคม-วัฒนธรรม เช่นการที่ Stand By Me ภาพยนตร์ animation จากซีรี่ย์ Doraemon ได้รับ
เสียงตอบรับอย่างล้นหลามจากชาวจีน เมื่อได้รับอนุญาตให้ลงโรงฉายในจีน (ภาพยนตร์เรื่องแรกของ
ญี่ปุ่นที่ได้รับสิทธิดังกล่าว หลังเกิดกรณีตึงเครียดระหว่างกันตั้งแต่ ค.ศ. 2012) ทาให้สามารถกอบโกย
ทั้งความนิยมและกาไรมหาศาลจากชาวจีน จนทาลายสถิติ(รายได้วันเดียว)ที่ Kang Fu Panda 2 จาก
สหรัฐอเมริกาเคยทาไว้22
ทิศทางการเสริมปรับความสัมพันธ์ด้วยมิติทางสังคม-วัฒนธรรมเช่นนี้ดูจะไปกันได้ดีกับการหัน
มาใส่ใจอย่างจริงจังมากขึ้นของโตเกียวกับการผลักดันยุทธศาสตร์ “ญี่ปุ่นสุดเท่” (Cool Japan) เพื่อ
เผยแพร่ทั้งวัฒนธรรมและบริการจากญี่ปุ่นสู่โลก ทั้งที่ปรากฏในรูปของแฟชั่น อาหารโดยเฉพาะเมื่อ
washoku ซึ่งเป็นรูปแบบอาหารที่สะท้อนภาพวัฒนธรรมญี่ปุ่น ซึ่ง UNESCO ยกย่องให้เป็นมรดกโลก
รวมถึงการสนับสนุนให้ตลาดปลาแห่งใหม่ที่ โตโยสุ (Toyosu) เป็นศูนย์การส่งเสริมวัฒนธรรมอาหาร
ญี่ปุ่น ที่ดูจะสอดรับกันดีกับการที่ตลาดปลาซึคิจิ (Tsukiji) เป็นที่นิยมของชาวต่างชาติ และยุทธศาสตร์
ดังกล่าวยังสนับสนุนการเติบโตของทั้งตราและตัวสินค้าท้องถิ่น (ซึ่งเป็นต้นแบบให้กับแนวคิด OTOP
ของไทย) โดยได้มีการแต่งตั้งทูตสัมพันธไมตรีเพื่อให้เข้ามามีส่วนอย่างจริงจังในกิจกรรมดังกล่าว
Doraemon ก็เป็นหนึ่งในกลุ่มทูตดังกล่าวเช่นกัน23
idUSKBN0P206720150622 (23/6/2015), Takeo Miyazaki (10/6/2015) ‘Japan rejects ROK compromise plan for
now’ The Japan Times Retrieved from http://the-japan-news.com/news/article/0002211068 (11/6/2015)
21
‘China paper slams Japan for lack of WW2 contrition’ (10/5/2015) Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/05/10us-china-japan-ww2-anniversary-idUSKBN0NV02D201505/10
(11/5/2015), Mai Niimi (3/6/2015) ‘Japan, Philippines ‘defenders of stability’/ Aquino brings Diet message of
regional security cooperation’ The Japan Times Retrieved from http://the-japan-
news.com/news/article/0002195853 (4/6/2015)
22
Justin McCurry (3/6/2015) ‘Japanese robot cat Doraemon helps ease diplomatic tensions with China’ The
Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/jun/03/japan-robot-cat-doraemon-ease-
diplomatic-tensions-with-china (3/6/2015)
23
‘Official ‘Cool Japan’ ambassador to be named/ Govt to include plan in growth strategy’ (17/6/2015) The
Japan Times Retrieved from http://the-japan-news.com/news/article/0002226716 (18/6/2015)

9
แน่นอนว่ายุทธศาสตร์เช่นนี้เป็นส่วนหนึ่งของการเตรียมความพร้อมรับทั้งโอลิมปิกและพาราลิ
มปิกฤดูร้อนซึ่งจะจัดขึ้นที่โตเกียวใน ค.ศ. 2020 ที่โตเกียวได้เริ่มปรับสภาพพื้นที่โดยเฉพาะสถานบันเทิง
ใจกลางเมืองอย่างย่านคาบุกิ เพื่อให้สามารถรองรับกลุ่มนักท่องเที่ยวได้หลากหลายกลุ่ม มิใช่แค่เพียง
กลุ่มชายนักดื่ม
ที่นิยมกิจกรรมยามค่า24
ทิศทางเช่นนี้บอกเราได้เป็นอย่างดีถึงพลังวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงกับ
เศรษฐกิจ หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นเศรษฐกิจเชิงสร้างสรรค์ (creative economy) ที่จะปรากฏเป็นรูปธรรม
ได้มากขึ้นเมื่อมีไอคอนให้จับต้อง เช่นที่ เจ้าแมวทามะ แมวเพศเมียซึ่งดารงตาแหน่งนายสถานีชื่อดัง
ประจาสายคิชิกาวะ (Kishigawa liune) ในเขตจังหวัดวาคายามา (Wakayama) ประสบความสาเร็จ
มาแล้วในการพลิกฟื้นจากภาวะล้มละลายของเส้นทางรถไฟสายดังกล่าว ทาให้มีกระแสเงินหุนเวียนเข้า
สู่ธุรกิจและย่านชุมชนในราว 1.1 พันล้านเยน (8.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ก่อนจะลาจากโลกนี้ไปในช่วง
ปลายไตรมาส โดยมีผู้เข้าร่วมพิธีศพหลายพันคน และยังได้รับความสนใจจากสื่อต่างชาติหลากหลาย
สานักอีกด้วย25
SOUTH EAST ASIA QUARTERLY REVIEW
เรื่องราวความเป็นไปของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในไตรมาสสอง อุดมไปด้วยพลังกดดันทั้งจาก
ภายในภูมิภาคและภายนอกภูมิภาคที่แสดงถึงความต้องการจะเปลี่ยนแปลงความเป็นไปที่ดารงอยู่ โดย
มิติหลักยังคงอยู่ที่เรื่องของความมั่นคง ซึ่งมีทั้งประเด็นที่ครอบคลุมมิติความมั่นคงมนุษย์ ทั้งที่เชื่อมโยง
กับคาถามเรื่องขบวนการลักลอบค้ามนุษย์ข้ามชาติโดยมีกลุ่มชนไร้รัฐอย่างชาวโรฮิงญา (Rohingya) ตก
เป็นเหยื่อหลัก เรื่องราวความมั่นคงภายในที่เชื่อมโยงกับการก่อความไม่สงบจากการขยายตัวของ
Islamic State (IS) ไปจนถึงสถานการณ์ความมั่นคงตามแนวจารีตที่มีกรอบความคิดอยู่ที่ความมั่นคง
24
Justin McCurry (5/6/2015) ‘Tokyo cracks down on red-light district hawkers in pre-Olympics clean up’ The
Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/jun/tokyo-kabukicho-red-light-district-
hawkers-olympics (9/6/2015)
25
Justin McCurry (29/6/2015) ‘Tama the cat: 3,000 attend elaborate funeral for Japan’s feline stationmaster’
The Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/jun/29/tama-the-cat-3000-attend-
elaborate-funeral-for-japan-feline-stationmaster (29/6/2015)

10
ของบูรณภาพทางดินแดนของรัฐประชาชาติ ซึ่งมีสถานการณ์ความเป็นไปในทะเลจีนใต้เป็นจุด
ศูนย์กลางความเคลื่อนไหว
ความโดดเด่นของปัญหาความมั่นคงมนุษย์ ที่เชื่อมโยงกับขบวนการลักลอบค้ามนุษย์ ที่มี
รากฐานมาจากการนิยามความเป็นพลเมืองภายในขอบเขตรัฐประชาชาติเมียนมาร์ ปรากฏขึ้นอย่าง
ชัดเจนหลังจากที่สังคมโลกตั้งคาถามต่อชะตากรรมของผู้อพยพทางทะเลนับพันจากตะวันออกกลางและ
แอฟริกาเหนือ ที่พยายามขึ้นฝั่งยุโรป แต่กลับจบชีวิตกลางทะเลไม่น้อย ช่วงกลางไตรมาสอาเซียนก็ต้อง
เผชิญกับการตั้งคาถามในลักษณะใกล้เคียงกัน จากกรณีชาวโรฮิงญาหลายพันคนที่ลอยเรือด้วยสภาพ
อิดโรย ขาดแคลนทั้งน้าจืด อาหาร และยารักษาโรค อยู่ในมหาสมุทรอินเดีย หลังเดินทางออกจาก
แผ่นดินเมียนมาร์ ก่อนจะได้รับความช่วยเหลือจากหน่วยรักษาชายฝั่งที่อะเจห์ อินโดนีเซีย และบางส่วน
ได้รับความช่วยเหลือจากหน่วยงานของมาเลเซีย และไทยโดยเฉพาะแถบหมู่เกาะนอกชายฝั่งพังงา โดย
โครงการอรากัน (Arakan Project) ประเมินว่า ชาวโรฮิงญากว่า 100,000 คน (1/10 ของประชากร
โรฮิงญา) ได้อพยพออกนอกเมียนมาร์
ทั้งนี้โฆษกกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐอเมริกาประเมินว่า แค่เพียงครึ่งแรกของเดือน
พฤษภาคม อินโดนีเซีย และมาเลเซีย เป็นแหล่งรองรับผู้ลี้ภัยทางทะเลเช่นนี้ไปแล้วไม่น้อยกว่า 3,000
คน ที่ไม่สามารถขึ้นฝั่งได้จนบ้างก็ต้องใช้วิธีสละเรือเพื่อว่ายน้าเข้าหาฝั่ง ขณะที่อาเซียนในช่วงเวลาที่
มาเลเซียดารงตาแหน่งประธานที่ประชุม ดาเนินการได้แค่เพียงประชุมร่วม (อินโดนีเซีย มาเลเซีย และ
ไทย) ที่เมืองโคตา คินาบาลู (Kota Kinabalu) บนเกาะบอร์เนียว เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลเมียนมาร์
แก้ปัญหาภายในอย่างเป็นระบบ เพื่อป้องกันคลื่นผู้อพยพชาวเรือที่หลีกหนีมาตรการต่างๆในเมียนมาร์
ที่มีลักษณะของการชาระล้างชาติพันธุ์ (ethnic cleansing) แต่กลับต้องประสบชะตากรรมการเป็นเหยื่อ
ขบวนการลักลอบค้ามนุษย์ ซึ่งคงมีจานวนไม่น้อยที่เหลือเพียงซากโครงกระดูกในหลุมฝังศพรวมไม่ระบุ
นามที่ค้นพบตามแนวเขาชายแดนไทย-มาเลเซีย ซึ่งทาให้รัฐไทยดาเนินการเข้มงวดจริงจังกับเส้นทาง
และพื้นที่ดังกล่าว จนส่งผลให้เรือมนุษย์ชาวโรฮิงญาต้องเบนเป้าหมายการขึ้นฝั่งไปทางอินโดนีเซีย และ
มาเลเซีย มากขึ้น
เพื่อบรรเทาแรงกดดันและการตั้งคาถามถึงความเกี่ยวข้องกับการลักลอบค้ามนุษย์ รวมถึงอาจ
เป็นการเสนอภาพด้วยว่า ชาติอาเซียนข้างต้นโดยเฉพาะอินโดนีเซีย อาจไม่ใช่เป้าหมายของเสียง
วิพากษ์เพียงแหล่งเดียว แต่ชาติตะวันตกชิดใกล้อย่างออสเตรเลียอาจต้องเข้าร่วมรับเสียงวิพากษ์
เช่นกัน ตารวจอินโดนีเซียได้ให้ข้อมูลภาพถ่ายในช่วงปลายไตรมาสที่แสดงว่า สายลับออสเตรเลียติด
สินบนกลุ่มขบวนการลักลอบค้ามนุษย์ เพื่อถ่ายโอนผู้คนจากเรือใหญ่ลงเรือเล็กและส่งไปยังอินโดนีเซีย

11
โดยลูกเรือของเรือเล็กดังกล่าวได้รับค่าตอบแทนคนละ 5,000 ดอลลาร์สหรัฐ26
ข้อมูลดังกล่าวเปิดเผยขึ้น
หลังการสินสุดกรณี “Bali Nine” ที่เริ่มใน ค.ศ. 2005 เมื่อตารวจอินโดนีเซียจับกุมการลักลอบขนยาเสพ
ติด (8.3 กก. มูลค่า 4 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) จากซิดนีย์ไปยังบาหลี ก่อนจะขยายผลจับกุมผู้เกี่ยวข้อง 9
รายซึ่งถือสัญชาติออสเตรเลีย ที่ถูกตัดสินประหารชีวิต แม้ออสเตรเลียจะพยายามยื่นอุทธรณ์ โดยขอให้
ทางอินโดนีเซียเห็นแก่มนุษยธรรมและความช่วยเหลือที่ออสเตรเลียมอบให้เมื่อเกิดสึนามิใหญ่ ค.ศ.
2004 ท่าทีเช่นนั้นกระตุ้นให้เกิดการประท้วงและระดมทุนจ่ายคืนออสเตรเลียเมื่อเดือนกุมภาพันธ์
อินโดนีเซียเพียงตอบสนองต่อคาขอของญาตินักโทษให้ส่งศพกลับหลังการประหารสิ้นสุดเมื่อช่วงปลาย
เดือนเมษายน27
เสียงวิพากษ์วิจารณ์จากสังคมระหว่างประเทศต่อกรณีปัญหาโรฮิงญาข้างต้น ยังคงดาเนินอยู่
ตลอดช่วงไตรมาสนี้ โดยเฉพาะจากสหรัฐอเมริกาที่ บารัค โอบามา (Barak Obama) ที่แสดงทัศนะว่า
เมียนมาร์จาเป็นต้องยุติการแบ่งแยกกีดกันชาวโรฮิงญา หากต้องการประสบความสาเร็จในการเปลี่ยน
ผ่านสังคมไปสู่ความเป็นประชาธิปไตย หลังจากที่ฝ่ายการต่างประเทศออกมาออกมากระตุ้นให้กลุ่มผู้นา
เมียนมาร์พูดคุยเจรจาในเรื่องปัญหาสิทธิมนุษยชน และรับรองสิทธิพลเมืองของโรฮิงญา แม้สังคม
นานาชาติจะคาดหวังบทบาทดังกล่าวจาก อองซาน ซูจี (Aung San Suu Kyi) ผู้นาฝ่ายค้าน แต่กลับไร้
เสียงวิพากษ์วิจารณ์หรือแม้แต่ความคิดเห็นใดจากผู้นาดังกล่าว ปฏิกิริยาและการดาเนินการของรัฐบาล
เมียนมาร์เพื่อบรรเทาแรงกดดันจากสังคมนานาชาติมีตั้งแต่เรื่องของการที่เรือตรวจการชายฝั่งเมียน
มาร์ให้ความช่วยเหลือนาพาเรือชาวโรฮิงญากว่า 700 ชีวิตที่ลอยเคว้งคว้างอยู่กลางทะเลเข้าสู่ชายฝั่ง
เมืองดาว (Maung-daw) ชิดชายแดนบังคลาเทศ ไปจนการพยายามสื่อสารกับสังคมนานาชาติว่า ปัญหา
มาจากการเพิ่มจานวนประชากรของบังคลาเทศทาให้เกิดผู้ลี้ภัยทางเศรษฐกิจ) ฉ่วย มานน์ (Shwe
Mann) ประธานรัฐสภาเมียนมาร์ยังได้เขียนจดหมายเปิดผนึกถึงเลขาธิการใหญ่แห่งสหประชาชาติ
เรียกร้องให้ UN หลีกเลี่ยงการสร้างความเข้าใจผิด ซึ่งจะซ้าเติมความตึงเครียดและความขัดแย้งที่มีอยู่28
26
‘Indonesian police show off alleged ‘people smuggler bribes’ from Australia’ The Guardian Retrieved from
http://www.theguardian.com/australia-news/2015/jun/17/indonesia-police-show-off-alleged-smuggler-
bribes-from-australia (16/6/2015)
27
Michael Safi (26/4/2015) ‘Bali Nine: decade of turmoil for Andrew Chan and Myuran Sukumaran nears a
gruesome end’ The Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/apr/27/bali-nine-
decade-of-turmoil-for-andrew-chan-and-myuran-sukumaran (27/4/2015), ‘Families ask Indonesia for clemency
for drug prisoners’ (27/4/2015) Aljazeera Retrieved from http://www.aljazeera.com/news/2015/04/families-
indonesia-clemency-drug-prisoners (29/4/2015)
28
Reza Munawir (11/5/2015) ‘Hundreds, mainly Rohingyas, rescued off Indonesian waters’ Reuters Retrieved
from http://www.reuters.com/article/2015/05/11/us-indonesia-idUSKBN0NV0PC20150511 (11/5/2015),
‘About 900 migrants land in Indonesia and Thailand’ (15/5/2015) Aljazeera Retrieved from
http://www.aljazeera.com/news/2015/05/700-migrants-rescued-indonesia-150515061549529.html
(16/5/2015), ‘South-east Asia migrant crisis: Burma faces blame over influx of boat people’ (17/5/2015) The
Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/may/south-east-asia-migrant-crisis

12
ไตรมาสนี้เรายังได้เห็นประเด็นปัญหาความมั่นคงภายในที่เชื่อมโยงไปยังสถานการณ์ความตึง
เครียดตามแนวชายแดนเมียนมาร์-จีน ซึ่งสืบเนื่องมาจากสถานการณ์ความขัดแย้งภายในของเมียนมาร์
จนต้องขยายเวลาใช้กฎอัยการศึกตลอดช่วงไตรมาสนี้ในเขตพื้นที่ตามตะเข็บชายแดน เพราะทหาร
รัฐบาลยังคงสู้รบกับกองกาลังชนกลุ่มน้อยที่มีกลุ่มโกกาง (Kokang) หรือในชื่อเต็มว่า กองกาลังพันธมิตร
เพื่อประชาธิปไตยแห่งชาติเมียนมาร์ (Myanmar National Democratic Alliance Army: MNDAA) เป็น
แกนนา ที่ได้สร้างความตึงเครียดให้จีนตั้งแต่ช่วงไตรมาสแรกจนต้องแบกรับผู้อพยพกว่า 60,000 ราย
และมีชาวจีนในยูนนานต้องเสียชีวิตเพราะกระสุนปืนใหญ่และระเบิดที่ข้ามฝั่งมาตกในพื้นที่ของจีน จนจีน
ต้องจัดส่งกองกาลังลาดตระเวนเข้าตรวจตราพื้นที่ดังกล่าว ลักษณะความตึงเครียดที่กลับมาเริ่มสะสมตัว
เช่นนี้เองที่อาจช่วยกระตุ้นให้การเดินทางออกนอกประเทศครั้งแรกอย่างเป็นทางการของอองซาน ซูจี
(Aung San Suu Kyi) ในฐานะผู้นาฝ่ายค้านมีจุดหมายอยู่ที่ปักกิ่ง เพื่อผลักดันให้ความสัมพันธ์และ
มิตรภาพระหว่างกันขยับก้าวต่อไปในทางบวก29
ท่ามกลางเสียงวิพากษ์ว่าผู้นาฝ่ายค้านดังกล่าวละเลย
ต่อปัญหาความรุนแรงภายในประเทศอย่างกรณีโรฮิงญาดังกล่าวข้างต้น
ส่วนเรื่องความมั่นคงภายในที่เชื่อมโยงกับการขยายตัวของ IS ปรากฏอย่างชัดเจนที่มาเลเซีย
โดยเฉพาะเมื่อช่วงต้นไตรมาส เมื่อมีการเร่งผ่านกฎหมาย Internal Security Act (ISA) ที่เคยไม่ผ่านการ
พิจารณาเมื่อ ค.ศ. 2012 ท่ามกลางเสียงวิพากษ์ว่าไร้การทบทวนความเหมาะสมโดยเฉพาะเรื่องของ
ระยะเวลา 2 ปีที่ตารวจสามารถควบคุมตัวโดยไม่ต้องแจ้งข้อกล่าวหา และยังขยายเวลาได้อีก 2 ปี โดย
ในช่วงต้นไตรมาสซึ่งเป็นช่วงเวลาแห่งการเริ่มประชุมหลากหลายเวทีของอาเซียน ทางการมาเลเซียได้
จับกุมผู้ต้องหาสองกลุ่มเกือบ 30 ราย (อายุระหว่าง 14-41 ปี) ที่อ้างความสัมพันธ์กับ IS โดยสอง
ผู้ต้องหาในกลุ่มแรก (17 คน) ที่จับกุมได้เมื่อช่วงต้นเดือนเมษายนเพิ่งเดินทางกลับจากซีเรีย การจับกุม
กลุ่มที่สองพร้อมของกลาง (แอมโมเนียไนเตรท 20 กก. และโปแตสเซียมไนเตรท 20 กก.) ในช่วงปลาย
เดือนเมษายน ได้ช่วยระงับการวินาศกรรมบริเวณศูนย์ราชการ (Klang Valley) และอีกหลายพื้นที่ใน
(19/5/2015), Beh Lih (26/5/2015) ‘Malaysia mass graves: villagers tell of migrants emerging from secret jungle
camps’ The Guardian Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/may/26/malaysia-mass-
graves-villagers-tell-ofmigrants-emerging-from-secret-jungle-camps (26/5/2015), ‘US urges Myanmar to treat
Rohingya as citizens’ (3/6/2015) Aljazeera Retrieved from http://www.aljazeera.com/2015/06/myanmar-treat-
rohingya-citizens-150603045946351.html (3/6/2015), ‘Burma denies Rohingya persecution is fuelling south-
east Asia’s migrant crisis’ (5/6/2015) The Guardian Retrieved from
http://www.theguardian.com/world/2015/jun/05/burma-denies-rohingya-persecution-is-fuelling-south-east-
asia-migrant-crisis (9/6/2015)
29
‘Myanmar extends martial law in area near China border’ (15/5/2015) Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/05/15/us-myanmar-conflict-idUSKBN0O01KQ20150515 (16/5/2015),
‘Aung San Suu Kyi arrives in China for first visit’ (10/6/2015) BBC Retrieved from
http://www.bbc.com/news/world-asia-33064192 (11/6/2015)

13
กัวลาลัมเปอร์ การกระทาของกลุ่มนี้ดูจะตอบรับเสียงเรียกร้องของ IS ที่ให้ใช้ความรุนแรงในรัฐอิสลามที่
ประกาศแยกศาสนาออกจากการเมือง30
ช่วงไตรมาสนี้ ประเด็นปัญหาความมั่นคงในกรอบนิยามตามแนวทางจารีตดังกล่าวข้างต้น นับ
ได้ว่ายังคงมีความโดดเด่นต่อเนื่องมาจากไตรมาสที่แล้ว โดยยังคงมีความตึงเครียดในทะเลจีนใต้เป็นจุด
ศูนย์กลาง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการออกแถลงการณ์ร่วมอาเซียน ท่ามกลางแรงกดดันจากเวียดนามและ
ฟิลิปปินส์ ที่เกรงว่ามาเลเซียจะเห็นแก่ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจที่แนบแน่นกับจีนจนละเละความกังวล
ของเพื่อนบ้าน ท้ายที่สุดแถลงการณ์ดังกล่าวได้กล่าวถึงเรื่องนี้โดยไม่พาดพิงจีนว่า “เราแบ่งปันความ
กังวลอย่างลึกซึ้งของผู้นาบางท่านถึงการสร้างเขตพื้นที่ (land reclamation) ในทะเลจีนใต้ ซึ่งได้บ่อน
เซาะความไว้วางใจและความเชื่อมมั่น และอาจทาลายสันติภาพ ความมั่นคง และเสถียรภาพ”31
แม้กระนั้นก็ตาม สาหรับฟิ ลิปปิ นส์แล้ว การดาเนินการดังกล่าวยังไม่อาจสร้างความอุ่นใจได้
มากนัก การซ้อมรบร่วมกับสหรัฐอเมริกาประจาปีนี้ในช่วงต้นไตรมาสจึงมีขนาดใหญ่โดยมีกาลังรบเข้า
ร่วมกว่า 12,000 นาย และครอบคลุมพื้นที่มากที่สุดเท่าที่เคยร่วมมือกันหลังจากที่กลับมามีความร่วมมือ
ด้านการทหารเมื่อช่วงปลายทศวรรษ 1990 ตามด้ายการขยายจานวนทหารและการเพิ่มระยะเวลา
ปฏิบัติการของกองกาลังจากอเมริกาจากการลงนามของบารัค โอบามา เมื่อ ค.ศ. 2014 แม้ปฏิบัติการ
ซ้อมรบในครั้งนี้จะมีชื่อเรียกขานในภาคภาษาอังกฤษว่า “war games” ที่อาจเสนอความหมายได้ทั้งการ
ลดความจริงจังขึงขังของสถานการณ์ความตึงเครียด และความหมายของเกมการช่วงชิงอานาจที่อาจยิ่ง
ส่งให้ความตึงเครียดเพิ่มสูงขึ้น ฟิลิปปินส์ดูจะให้น้าหนักตามความหมายที่สอง เพราะชื่อเรียกในภาษา
30
‘Malaysia revives detention without trial’ (7/4/2015) Aljazeera Retrieved from
http://www.aljazeera.com/news/2015/04/malaysia-anti-terrorism-bill-150407043418514 (7/4/2015),
‘Malaysia passes controversial anti-terror bill’ (7/4/2015) BBC Retrieved from
http://www.bbc.com/news/world-asia-32194636 (7/4/2015), ‘Malaysian authorities arrest 12 people in
suburbs of Kuala Lumpur for Isis links’ (26/4/2015) The Guardian Retrieved from
http://www.theguardian.com/world/2015/apr/26/malaysia-police-arrest-12-people-isis-links (27/4/2015)
31
‘Chinese island-building in South China Sea ‘may undermine peace’, says Asean’ (27/4/2015) The Guardian
Retrieved from http://www.theguardian.com/world/2015/apr/27/chinese-island-building-in-south-china-may-
undermjine-peace-says-asean (27/4/2015), Manuel Mogato and Praveen Menon (27/4/2015) ‘ASEAN draft
statement says South China Sea land reclamation risks security’ Reuters Retrieved from
http://www.uk.reuters.com/article/2015/04/27/uk-asean-summit-southchinasea-idUKKBN0NI0BP20150427
(27/4/2015)

14
ตากาล็อกว่า “Balikatan” (ไหล่-ชน-ไหล่)32
ที่ดูจะบอกกล่าวได้เป็นอย่างดีว่า ทั้งสองฝ่ายพร้อมจะสู้รบ
เคียงบ่าเคียงไหลต่อภัยคุกคามที่อาจขยับขึ้นเป็นการปะทะไม่ว่าจะโดยตั้งใจหรือไม่ก็ตาม
เวียดนามไม่ได้เลือกใช้วิธีการเดียวกับฟิลิปปินส์ในการรับมือกับสถานการณ์ความตึงเครียดใน
ทะเลจีนใต้ การเปิดเผยข้อมูลของศูนย์ศึกษายุทธศาสตร์และการระหว่างประเทศ (Centre for Strategic
and International Studies: CSIS) ที่วอชิงตัน ดี.ซี ในช่วงกลางไตรมาส ดูจะทาให้เกิดการตั้งคาถามได้
เช่นกันว่า แท้จริงนั้น ใช่หรือไม่ว่าท่าทีของเวียดนามต่อการกรณีปัญหาทะเลจีนใต้มีส่วนไม่น้อยต่อการ
เพิ่มระดับของความตึงเครียด เมื่อได้เริ่มทาการถมแนวปะการังในหมู่เกาะสแปรตลีย์ ทั้งที่ West
London Reef (65,000 ตรม.) และที่ Sandy Cay (21,000 ตรม.) ตั้งแต่ ค.ศ. 2009 แม้ไม่อาจเทียบได้
กับพื้นที่ขนาด 900,000 ตรม. บนแนว Fiery Cross ที่จีนเริ่มดาเนินการเมื่อต้น ค.ศ. 2014 จึงออกจะ
ไม่ใช่เรื่องแปลกเมื่อเวียดนามพยายามสร้างความผ่อนคลายกับฟิลิปปินส์ซึ่งต่างมีข้อขัดแย้งในการอ้าง
สิทธิ์เหนือดินแดนในทะเลจีนใต้ ด้วยการสนับสนุนให้หน่วยทหารของทั้งสองฝ่าย (เวียดนาม 60 นาย
ฟิลิปปินส์ 100 นาย) แข่งกีฬากระชับมิตรบนเกาะ Northeast Cay ใกล้ชายฝั่งฟิลิปปินส์ ก่อนจะจบท้าย
ด้วยการร่วมเพลงคาราโอเกะ33
ความสาเร็จทางการศึกษาของยุวชนผ่านผลคะแนนสูงจากการทดสอบ PISA สูงทั้งในเรื่องของ
การอ่าน การคานวณ และวิทยาศาสตร์ ที่ประกาศในช่วงปลายไตรมาส ไม่เพียงกระตุ้นให้เราสร้างจินต
ภาพถึงทิศทางการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ของเวียดนาม ที่กระตุ้นอย่างจริงจังให้นักเรียนเข้าใจลึกซึ้งใน
เรื่องแนวคิดหลัก และการประยุกต์ใช้ความรู้34
แต่ยังกระตุ้นให้เกิดคาถามที่ก่อความกังวลถึงอนาคต
ระยะกลางและระยะไกลได้ไม่มากก็น้อยว่า ความเป็นไปในทะเลจีนใต้คงเป็นอีกหนึ่งบททดสอบว่า
32
‘Philippines seeks help from U.S in South China Sea dispute’ (15/4/2015) Reuters Retrieved from
http://www.reuters.com/article/2015/04/15/us-southchinasea-philippines-usaidUSKBN0N616A20150415
(16/4/2015), ‘US and Philippines to launch ‘war games’ amid China row’ (19/4/2015) Aljazeera Retrieved from
http://www.aljazeera.com/news/2015/04/philippines-launch-war-games-china-row (21/4/2015)
33
David Brunstrom and Ben Benchard (8/5/2015) ‘Images show Vietnam South China Sea reclamation, China
defends own’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/08/us-southchinasea-vietnam-
idUSKBN0NT04820150508 (9/5/2015), Manuel Mogato (27/5/2015) ‘Philippine, Vietnamese troops play soccer
and sing on disputed island’ Reuters Retrieved from http://www.reuters.com/article/2015/05/27/us-
southchinasea-philippine-vietnam-idUSKBN0OC0HT20150527 (28/5/2015)
34
Andreas Schleicher (17/6/2015) ‘Vietnam’s ‘stunning’ rise in school standards’ BBC Retrieved from
http://www.bbc.com/news/business-33047924 (17/6/2015)

15
สถานการณ์จะเป็นไปในทิศทางใด หากเวียดนามมีพร้อมมากขึ้นทั้งความแข็งแกร่งของทรัพยากรบุคคล
และพลังทางเศรษฐกิจ
****************************************

1
ผู้อานวยการสถาบันคลังปัญญา ศ.ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์
บรรณาธิการ : น.ส.ยุวดี คาดการณ์ไกล
ผู้เขียน : ดร.วรารัก เฉลิมพันธุศักดิ์
ผู้ประสานงาน : นายปาณัท ทองพ่วง
ปีที่พิมพ์: กันยายน 2558
สานักพิมพ์: มูลนิธิสร้างสรรค์ปัญญาสาธารณะ
ที่อยู่ติดต่อ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต : 52/347 พหลโยธิน 87 ตาบลหลักหก อาเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี 12000
โทรศัพท์ 02-997-2200 ต่อ 1283 โทรสาร 02-997-2200 ต่อ 1216
สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ : อาคารพร้อมพันธุ์ 1 ชั้น 4 637/1 ถนนลาดพร้าว เขตจตุจักร กทม. 10900
โทรศัพท์ 02-930-0026 โทรสาร 02-930-0064
เพิ่มเติมได้ที่ www.rsu-brain.com

เอกสารวิเคราะห์รายไตรมาส Monitor East & South East Asia ครั้งที่ 2 ประจำเดือน เมษายน - มิถุนายน 2558

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Plus de Klangpanya

Plus de Klangpanya (20)

เอกสารวิเคราะห์รายไตรมาส Monitor East & South East Asia ครั้งที่ 2 ประจำเดือน เมษายน - มิถุนายน 2558