ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ' ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1. 1. ΤΑ ΕΛΛΗΝIΣΤIΚΑ ΒΑΣIΛΕIΑ
Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com
http://www.greek-language.gr/

2.  Αλέξανδρος
(356 -323 π.Χ.)
 Αννίβας
(247 π.Χ. - 183 π.Χ.)
 Πομπήιος
(106 π.Χ. - 48 π.Χ.)  Ιούλιος Καίσαρ
(101 π.Χ. - 44 π.Χ.)
 Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος
(272 - 337 μ.Χ.)
 Ναπολέων Βοναπάρτης
(1769 — 1821)
Ανήκουν όλοι τους στη χορεία
των μεγάλων στρατηγών που με
τη δράση τους επηρέασαν
σημαντικά την ιστορική εξέλιξη.

3. Παρατηρήστε το χάρτη του κράτους του Αλεξάνδρου.
Ποια είναι η έκταση του; Ποιοι λαοί κατοικούν στα όρια του;
Πώς σκέφτονταν να κυβερνήσει αυτό το αχανές κράτος ο Αλέξανδρος; Είχε ορίσει
διάδοχο;
Τι νομίζετε ότι θα συμβεί μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου; Ποια θα είναι η τύχη του
κράτους;
Ποιοι θα διεκδικούσαν την κληρονομιά του;

4. Ελληνιστική εποχή
(323-31 π.Χ.)
Μετά το θάνατο
του Αλέξανδρου
μια νέα εποχή
αρχίζει
Κι απ᾽ την θαυμάσια
πανελλήνιαν
εκστρατεία,
την νικηφόρα, την
περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την
δοξασμένη
ως άλλη δεν
δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη:
βγήκαμ᾽ εμείς·
ελληνικός
καινούργιος κόσμος,
μέγας.
Κ. Καβάφης, «Στα
200 π.Χ.»

5. Οι κατακτήσεις του Μεγαλέξανδρου προκάλεσαν μεγάλες αλλαγές στον Ελληνισμό.
Ως τότε ο ελληνικός κόσμος παρουσίαζε μιαν ομαλή και ισοζυγιασμένη εικόνα.
Υπήρχε ένας πυρήνας, ο ελλαδικός χώρος, ενώ πέρα από τις θάλασσες, στα
παράλια της Μεσογείου και του Πόντου, οι αποικισμοί είχαν δημιουργήσει ένα
περιφερειακό στεφάνι από ελληνικές εγκαταστάσεις. Ο πυρήνας στήριζε και
τροφοδοτούσε την περιφέρεια και η περιφέρεια στήριζε και τροφοδοτούσε τον
πυρήνα. Ακόμα, τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στις περιφερειακές
εγκαταστάσεις, οι πληθυσμοί είχαν κοινή γλώσσα, κοινή θρησκεία, ήθη και έθιμα -
όλα ελληνικά. Πολιτική μονάδα αποτελούσε η πόλη-κράτος και μόνο το πολίτευμα
παράλλαζε από τόπο σε τόπο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην περιφέρεια, όπου
μάλιστα οι ελληνικές πόλεις στη Μικρασία τύχαινε και να βρεθούν υποταγμένες
στους Πέρσες.
Αυτά τώρα άλλαξαν καθώς ο Μεγαλέξανδρος κατάλυσε το περσικό κράτος και
οδήγησε τον Ελληνισμό ανατολικά ως τον Ινδό ποταμό και νότια ως την Αίγυπτο.
Έτσι οι Έλληνες κυριάρχησαν σε πλήθος ξένους, αλλόγλωσσους και
αλλόθρησκους λαούς - λαούς που ως ένα σημείο θέλησαν, ως ένα σημείο
υποχρεώθηκαν να ελληνίσουν, δηλαδή να μάθουν ελληνικά και να δεχτούν κάθε
λογής ελληνικές πολιτισμικές επιδράσεις. Από αυτούς τους ελληνίζοντες ξένους
πήρε το όνομά της η Ελληνιστική εποχή, που όμως συχνά την ονομάζουμε και
Αλεξανδρινή - όχι από τον Μεγαλέξανδρο, αλλά από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,
που για αιώνες αποτέλεσε το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο.
Πηγή:http://www.greek-language.gr/
Resources/ancient_greek/history/grammatologia/page_058.html?prev=true

6. α. Το θέμα της διαδοχής
Ο ετεροθαλής αδελφός του
Φίλιππος Αρριδαίος δεν είχε
τα απαραίτητα προσόντα. Δεν
μπορούσε να αποτελέσει λύση
στο οξύ πρόβλημα της
διακυβέρνησης του κράτους.
Tο ίδιο επίσης ίσχυε και
για τον γιο του
Αλέξανδρου από τη
Ρωξάνη, που στο μεταξύ
είχε γεννηθεί (Αύγουστος
323 π.Χ.)..
Ο Αλέξανδρος πέθανε χωρίς να αφήσει διάδοχο.

7. β. Η διάσπαση της αυτοκρατορίας
Σύγκρουση
Η σύγκρουση των
«διαδόχων» υπήρξε
άγρια.
Ο καθένας
προσπαθούσε με
κάθε τρόπο να
υπερισχύσει.
Μάχη στην
Ιψό (301 π.Χ.)
Στρέφονταν
μάλιστα όλοι κατά
του εκάστοτε
ισχυρού.
Η πιο αποφασιστική
μάχη: πήραν μέρος
οι κυριότεροι
διεκδικητές, έγινε
στην Ιψό (301 π.Χ.).
Διάσπαση
Η αυτοκρατορία
του Αλέξανδρου
διασπάστηκε
οριστικά.
Κράτη που προέκυψαν
ήταν: Μακεδονία,
Θράκη, Συρία και
Αίγυπτος.

8. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ ΣΥΡΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

9. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ
Απέναντι στη μάζα των αυτοχθόνων (οι Έλληνες) αποτελούσαν ένα σύνολο
ομοιογενές ως προς το πολιτισμικό επίπεδο. Ομοιογενές, πρώτα λόγω της γλώσσας,
της λεγόμενης «κοινής», που η χρήση της απλώνεται παντού στον κόσμο της
Ανατολής κατά τον 3ο αιώνα. Ομοιογενές και ως προς τον τρόπο ζωής που έχει σαν
σύμβολο το γυμνάσιο, τόπο συνάντησης, άσκησης, συζήτησης, στο οποίο οφείλουν να
ανήκουν όσοι θέλουν να λογίζονται Έλληνες. Γυμνάσια θα βρούμε και στις πιο μικρές
πόλεις, ακόμα και στη «χώρα» όπου υπάρχουν στρατιωτικές αποικίες απομονωμένες,
οι οποίες ζουν με την αυταπάτη ότι «παριστάνουν την πόλη». Η ένταξη στο γυμνάσιο
γίνεται έτσι για ορισμένους ιθαγενείς το σήμα της ανύψωσής τους στη σειρά των
κατακτητών. Αλλά ας μην ξεγελιόμαστε˙ αυτοί για τους οποίους εφευρέθηκε το ρήμα
«ελληνίζω» αποτελούν μια μειοψηφία, τόσο για την Αίγυπτο, όσο και στην
αυτοκρατορία των Σελευκιδών, ή, ακόμα, στην πολύ ιδιόμορφη επαρχία που είναι η
Ιουδαία. Ακόμη θα πρέπει να θυμίσουμε ότι η Βίβλος μεταφράστηκε από τα εβραϊκά
στα ελληνικά, για τους Εβραίους της Αλεξάνδρειας. Claude Mossé, Annie Schnapp-
Gourbellon, Επίτομη Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, μετ. Λύντιας Στεφάνου, Εκδ.
Παπαδήμα, Αθήνα 20023, σσ. 447-448
Τι ήταν το Γυμνάσιο;

10. γ. Το κράτος της Αιγύπτου
Ίδρυση - Οργάνωση
Ιδρυτής ο στρατηγός του
Αλέξανδρου Πτολεμαίος.
Η ζωή οργανώθηκε με
βάση τα ελληνικά
πρότυπα
Διοίκηση –
πληθυσμιακή σύνθεση
Στη διοίκηση
διατηρήθηκε γενικά το
σύστημα των Φαραώ.
Το κράτος είχε ομοιογενή
πληθυσμό και σαφή
σύνορα που δε διέτρεχαν
κανέναν κίνδυνο.

11. ◄ Η Αίγυπτος
των Πτολεμαίων
http://www.gree
k-language.gr
/Resources/anc
ient_greek/ency
clopedia/hellenis
tic/page_003.ht
ml

12. ▲ Αργυρό τετράδραχμο του Πτολεμαίου Α΄ ιδρυτή της δυναστείας των Λαγιδών.
Στη μια πλευρά φέρει το κεφάλι του Πτολεμαίου με βασιλικό διάδημα και στην
άλλη αετό. Οι βασιλείς των ελληνιστικών βασιλείων έκοψαν δικά τους νομίσματα
που έφεραν στη μία όψη ανάγλυφο της κεφαλής τους και στην άλλη σύμβολα της
δυναστείας τους. Τα νομίσματα αυτά εκτόπισαν τους περσικούς δαρεικούς και
διευκόλυναν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των λαών της Μεσογείου.

13. Μεγάλη πρόοδο σημείωσε η Αλεξάνδρεια,
πρωτεύουσα του κράτους
Η εξαιρετική
της θέση και
το ευχάριστο
κλίμα της
προσέλκυσαν
πλήθη
ανθρώπων.
Στο λιμάνι της
έφθαναν πολλά πλοία
και φόρτωναν σιτάρι
Τα αιγυπτιακά υαλικά
και αλάβαστρα ήταν
περιζήτητα.

15. ▲ Οι πάπυροι περιέχουν κάθε είδους κείμενα, από σχολικές ασκήσεις
έως συμβόλαια και αναφορές προς τις κρατικές αρχές. Το παλιότερο
ελληνικό κείμενο σε πάπυρο που είναι γνωστό σήμερα είναι η διαταγή
του Πευκέστα (331 π.Χ.):«Από τον Πευκέστα. Κανείς να μην περάσει. Το
οίκημα ανήκει στον ιερέα»

16. ► Ο φάρος της Αλεξάνδρειας ήταν κτισμένος πάνω στο νησάκι
Φάρος. Είχε ύψος 120 μ. Την ημέρα φαινόταν ο καπνός και τη νύχτα η
φωτιά.
▲ http://greekworldhistory.blogspot.gr/2013/11/blog-post.html
«Το ένα μου λιμάνι είναι δυτικό
το άλλο το παλιό ανατολικό
έχω αεροδρόμιο στο βοριά
κι ένα αρχαίο φάρο προς το νοτιά»
Άλκηστις Πρωτοψάλτη

17. Ονομαστά υπήρξαν τα δημόσια ιδρύματα
της πόλης, τα οποία λάμπρυναν με το έργο
τους σπουδαίοι επιστήμονες.
•Το Μουσείο, στο οποίο φιλοξενούνταν
πολλοί πνευματικοί άνθρωποι, αποτέλεσε
πραγματική εστία του πολιτισμού.
•Μεγάλη φήμη απέκτησε και η Βιβλιοθήκη,
η οποία έφθασε να αριθμεί 700.000 βιβλία.

18. ▲ Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
έφθασε να αριθμεί 700.000 βιβλία.
ΕΡΓΑΣΙΑ: Ερευνήστε στο διαδίκτυο
στοιχεία για την Αρχαία και τη Νέα
Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.

19. ▲ Με τον όρο Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας,
ή bibliotheca alexandrina εννοείται η προσπάθεια
αναβίωσης της αρχαίας Βιβλιοθήκης στην
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου υπό την αιγίδα της
UNESCO και της αιγυπτιακής κυβέρνησης
από το 2002.

20. ▲ Νέα Βιβλιοθήκη: Άποψη του αναγνωστηρίου στο εσωτερικό του εντυπωσιακού
κτιρίου της Βιβλιοθήκης. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=146306

21. ▲ Είστε βιβλιοθηκάριος στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας το
152 π.Χ. Συμπληρώστε στον παρακάτω κατάλογο τα ονόματα
δέκα αρχαίων Ελλήνων που έργα τους υπάρχουν στη
Βιβλιοθήκη.
http://museduc.gr/docs/Istoria/A/LAI_K6-K7.pdf

22. ► Αναζητήστε διαχρονικά το ίχνος του ελληνισμού στην πόλη της Αλεξάνδρειας

23. δ. Το κράτος της Συρίας
Το κράτος της Συρίας, του οποίου ιδρυτής υπήρξε ο Σέλευκος (312-281 π.Χ.),
αποτελούσε ένα μωσαϊκό εθνοτήτων με ασταθή σύνορα.
Οι βασιλείς της Συρίας θεωρούσαν τους εαυτούς τους
νόμιμους διαδόχους του Αλέξανδρου, επειδή το κράτος
τους αποτελούσε το βασικό κορμό της αυτοκρατορίας
του.
Η επικράτεια διαιρέθηκε
σε 25 σατραπείες: τη
διοίκηση είχαν αναλάβει
στρατηγοί.
Γεωργοί από την Ελλάδα
έκαναν πιο αποδοτική
την εκμετάλλευση της
γης με τη βελτίωση των
καλλιεργειών.
Ο Σέλευκος μετέφερε την
πρωτεύουσα από τη
Βαβυλώνα στην
Αντιόχεια, πόλη που
πήρε το όνομα του
πατέρα του.
Επίσημη γλώσσα
του κράτους
ήταν η ελληνική.

24. ◄ Άγαλμα της Τύχης της Αντιόχειας (300
π.Χ.). Είναι αλληγορική απεικόνιση της
πόλης. Η γυναικεία μορφή στο κεφάλι φέρει
ως στέμμα τα τείχη της πόλης, πατάει σε
ένα νέο που συμβολίζει τον Ορόντη ποταμό
και κρατάει στάχυα που συμβολίζουν την
ευημερία της. (Ρώμη, Μουσείο Βατικανού)

25. ► Η Αντιόχεια, η πολυάνθρωπη
πρωτεύουσα του κράτους της
Συρίας. Ιδρύθηκε το 300 π.Χ. από
τον Σέλευκο Α’ στις εκβολές του
Ορόντη ποταμού. Αργότερα
αποτέλεσε κέντρο για τη διάδοση
του Χριστιανισμού. Εκεί οι οπαδοί
του Χριστού πήραν για πρώτη
φορά την ονομασία Χριστιανοί.
Σήμερα η «Αντάκια» είναι μια
μικρή επαρχιακή πόλη της
Τουρκίας.
◄ Αργυρό τετράδραχμοΣελεύκου
Α'. Στον εμπροσθότυπο εικονίζεται η
κεφαλή του Δία δαφνοστεφανωμένη
και στον οπισθότυπο η Αθηνά, σε
στάση μάχης πάνω σε άρμα που το
σέρνουν ελέφαντες. Πρόκειται για
αγωνιστικό και νικητήριο τύπο.
Περίπου 297-296 π.Χ
http://www.ime.gr/chronos/06/gr/
politics/index304.html

26. ε. Το κράτος της Περγάμου
Η Πέργαμος απέκτησε μεγάλη δύναμη επί Αττάλου Α’ (241-197 π.Χ.), ο
οποίος, αφού νίκησε τους Γαλάτες, διεύρυνε τα όρια του κράτους και
περιέλαβε τη μικρασιατική περιοχή του βασιλείου της Συρίας.
Η πρωτεύουσα
είχε κτιστεί
κλιμακωτά πάνω
σε λόφο, τον
οποίο στεφάνωνε
η ακρόπολη,
λαμπρό
θρησκευτικό και
πολιτισμικό
κέντρο.
Από τα ιδρύματα ξεχώριζε η Βιβλιοθήκη, που είχε
κάποτε 200.000 βιβλία.
Στην Πέργαμο επινοήθηκε νέα γραφική ύλη
από κατεργασμένο δέρμα ζώου, η
περγαμηνή, η οποία ήταν πιο ανθεκτική από
τον πάπυρο.

27. ▲ Η Πέργαμος, η πρωτεύουσα του κράτους των
Ατταλιδών. Το μικρό ελληνιστικό βασίλειο της
Περγάμου ιδρύθηκε (293 π.Χ.) μετά από τα
άλλα μεγάλα βασίλεια. Η πόλη ήταν
οικοδομημένη σε τρεις εξώστες και
διακοσμημένη με λαμπρά μνημεία μεταξύ των
οποίων και ο βωμός του Διός.

28. ◄ Τμήμα της ζωφόρου του
βωμού του Διός στην Πέργαμο.
Είχε ως θέμα τη Γιγαντομαχία
(πρώτο μισό 2ου αι. π.Χ.).
(Αρχαιολογικό Μουσείο
Βερολίνου)

29. ▲ Άποψη της Ακρόπολης από το Ιερό του Ασκληπιείου. http://el.wikipedia.org/

30. στ. Η ίδρυση νέων κρατών επιφέρει αλλαγές
Με την ίδρυση νέων κρατών δημιουργήθηκαν νέες
προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου.
Στις αγορές της
Μεσογείου έγιναν
περιζήτητα τα
μπαχαρικά, το βαμβάκι,
τα μαργαριτάρια, οι
πολύτιμοι λίθοι.
Έμποροι και τεχνίτες
έσπευσαν στις νέες
πόλεις αναζητώντας
καλύτερες συνθήκες
ζωής.
Η καθημερινή επαφή
των Ελλήνων με τους
ντόπιους κατοίκους
οδήγησε σταδιακά
στην εξομάλυνση των
διαφορών που υπήρχαν
στα έθιμα, τη γλώσσα
και τη θρησκεία.

31. ζ. Η τύχη των ελληνιστικών κρατών
Τα ελληνιστικά βασίλεια δέχθηκαν ένα μεγάλο
μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελλάδα.
Απέβησαν για πολλά χρόνια κυψέλες του
ελληνικού πολιτισμού.
Βαθμιαία παρήκμασαν και υπέκυψαν στη Ρώμη,
τη νέα δύναμη που πρόβαλε στη Δύση.

32. ▲ Ο θνήσκων Γαλάτης (Ρώμη, Μουσείο Θερμών). Ο τεχνίτης κατάφερε να
αποδώσει το αγέρωχο φρόνημα του Γαλάτη και να προκαλέσει συγκίνηση και
σεβασμό προς τον ηττημένο αντίπαλο

33. Ερωτήσεις-Δραστηριότητες
1. Αναζητήστε περισσότερα στοιχεία για τον πάπυρο και την περγαμηνή και
συζητήστε τη σημασία τους στη διάδοση και διάσωση της πολιτισμικής
κληρονομιάς.
2. Παρατηρήστε το πρόπλασμα της Περγάμου και εντοπίστε τα κύρια πολεοδομικά
και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της ελληνιστικής αυτής πόλης.
3. Ποιο από τα ελληνιστικά κράτη διεκδικούσε την κληρονομιά της αυτοκρατορίας
του Αλέξανδρου και γιατί;