1. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Ανάπτυξη Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο
EN ISO 14001:2004
-Εφαρμογή σε Βιομηχανία Ηλεκτρολογικού Υλικού
Εκπονών: ΚΥΡΙΑΚΟΣ Δ. ΛΙΟΤΣΙΟΣ
Επιβλέπων Καθηγητής:
ΓΡΗΓΟΡΟΥΔΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
Χανιά , 2007

2. Copyright © Κυριάκος Δ. Λιότσιος, 2007
Email: kliotsios@hotmail.com
Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All right reserved.
Απογορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος
αυτής για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη
κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή
προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Πάσης φύσεως ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της
εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό οφείλουν να απευθύνονται προς τον συγγραφέα.

3. -3-
TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE
Department of Production Engineering & Management
2007
Development of an Environmental
Management System (EMS) based
on EN ISO 14001:2004
The case of an Electrical Materials
Manufacturer
Diploma Thesis
KYRIAKOS D. LIOTSIOS

4. -4-

5. -5-
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Η παρούσα διπλωματική αποτελεί το επιστέγασμα μίας πενταετούς προσπάθειας που
απώτερο στόχο είχε την απόκτηση θεμελιωδών γνώσεων, γύρω από το αντικείμενο του
Μηχανικού Παραγωγής & Διοίκησης.
Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να εκφράσω τον σεβασμό και την εκτίμηση μου, στον
επιβλέποντα Καθηγητή μου, κ. Ευάγγελο Γρηγορούδη. Τον ευχαριστώ τόσο για την άριστη
συνεργασία μας, στα πλαίσια εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας, όσο και για το
σύνολο των γνώσεων που μου μετέδωσε στα χρόνια της φοίτησης μου στο Πολυτεχνείο
Κρήτης.
Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί «κομμάτι» της Βιομηχανίας Ηλεκτρολογικού
Υλικού ΕΜΜ. ΚΟΥΒΙΔΗΣ Α.Β.Ε.Ε. και του προσωπικού της, το οποίο και ευχαριστώ
θερμά για το ζεστό κλίμα που δημιούργησε κατά το χρονικό διάστημα παραμονής μου στις
εγκαταστάσεις της εταιρείας. Ειδικότερα, θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους
κ. κ. :
Κουβίδη Εμμανουήλ (Ιδρυτή της βιομηχανίας και Πρόεδρο Δ.Σ.)
Κουβίδη Κωνσταντίνο (Διευθύνοντα Σύμβουλο)
Βιτσαξάκη Ιωάννη (Διπλ. Μηχανικό Παραγωγής & Διοίκησης),
Μπελαντάκη Γεώργιο (Χημικό, M.Sc.),
για τον χρόνο που μου αφιέρωσαν καθώς επίσης και για το σημαντικό όγκο πληροφοριών
και γνώσης που μου μετέφεραν. Ελπίζω το αποτέλεσμα, να σφραγίζει με τον καλύτερο
δυνατό τρόπο την συνεργασία μας αυτή.
Θέλω να αφιερώσω την διπλωματική μου εργασία στην Οικογένεια μου, χωρίς την ηθική
και υλική υποστήριξη της οποίας, ελάχιστα θα είχαν επιτευχθεί.
Τέλος, ευχαριστώ τους λίγους και εκλεκτούς μου φίλους, για τις ωραίες αλλά και τις
δύσκολες στιγμές που μοιραστήκαμε κατά την διάρκεια των φοιτητικών μας χρόνων.
ΛΙΟΤΣΙΟΣ Κ.

6. -6-

7. -7-
Στους γονείς και την αδερφή μου,
για τα ανεξάντλητα αποθέματα αγάπης
και συμπαράστασης που μου προσφέρουν
απλόχερα όλα αυτά τα χρόνια ...

8. -8-

9. -9-
Πίνακας περιεχομένων
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ...............................................................................................................5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο
: ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1. Γενικά ...........................................................................................................................13
1.2. Εισαγωγή στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και στις Αρχές της Αειφορίας ...................................14
1.3. Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης......................................................................16
1.4. Δομή και Στόχοι της εργασίας........................................................................................18
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο
: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
2.1. Εισαγωγή.......................................................................................................................20
2.2. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας και Περιβάλλον.................................................................21
2.3. Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ)..........................................................22
2.3.1. Εισαγωγή...................................................................................................................22
2.3.2. Ιστορική Εξέλιξη των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης .............................23
2.3.3. Βασικά Χαρακτηριστικά των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης..................25
2.3.4. Οφέλη και Κόστη Εφαρμογής των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης..........27
2.3.5. Αναγνωρισμένα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ........................................31
2.3.6. Το Βρετανικό Πρότυπο BS 7750 ...............................................................................31
2.3.7. Η Σειρά Προτύπων ISO 14000...................................................................................31
2.3.8. Το Κοινοτικό Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης “EMAS”....................................... 51
2.3.9. Άλλα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης .......................................................56
2.3.10. Συγκριτική Αξιολόγηση των Σ.Π.Δ. BS 7750, ISO 14001 & EMAS..........................57
2.3.11. Μελέτες Περιπτώσεων (Case Studies).......................................................................59
2.3.12. Συμπεράσματα..........................................................................................................71
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο
:ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
3.1. Εισαγωγή.......................................................................................................................72
3.2. Η Εξέλιξη του Πλαστικού ως βασική Α` ύλη .................................................................72

10. -10-
3.3. Μέθοδοι Διαμόρφωσης..................................................................................................73
3.3.1. Μέθοδος διαμόρφωσης με καλούπια..........................................................................73
3.3.2. Μέθοδος διαμόρφωσης με εξώθηση...........................................................................74
3.4. Τεχνικές Διαμόρφωσης Α` Ύλης στις γραμμές παραγωγής ............................................74
3.4.1. Διαμόρφωση σε καλούπι με έγχυση υλικού................................................................75
3.4.2. Μορφοποίηση με εξώθηση ........................................................................................79
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο
:ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
4.1. Γενικά Στοιχεία .............................................................................................................84
4.2. Σύντομη Ιστορική Παρουσίαση της Βιομηχανίας...........................................................84
4.3. Οργανωτική Δομή .........................................................................................................86
4.4. Δραστηριότητες και Προϊόντα .......................................................................................88
4.5. Περιγραφή Παραγωγικής Διαδικασίας...........................................................................92
4.5.1. Χρησιμοποιούμενες Πρώτες Ύλες .............................................................................92
4.5.2. Κατανάλωση Ενέργειας και Φυσικών Πόρων .............................................................93
4.5.3. Γραμμές Παραγωγής ..................................................................................................93
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ο
:ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
5.1. Εισαγωγή.....................................................................................................................102
5.2. Συνοπτική Παρουσίαση του Συστήματος Ποιότητας (ΣΠ) της Βιομηχανίας ................104
5.3. Μεθοδολογικό Πλαίσιο Εργασίας................................................................................105
5.4. Αρχική Περιβαλλοντική Ανάλυση ...............................................................................105
5.5. Η Εφαρμογή του Προτύπου ISO 14001:2004...............................................................108
Περιβαλλοντική Πολιτική .....................................................................................108
Σχεδιασμός ...........................................................................................................109
Εφαρμογή και Λειτουργία.....................................................................................131
Έλεγχος ................................................................................................................151
Ανασκόπηση από τη Διοίκηση ..............................................................................156

11. -11-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο
:ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ &
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ
6.1. Εισαγωγή.....................................................................................................................158
6.2. Αξιολόγηση Περιβαλλοντικής Επίδοσης (ΑΠΕ)...........................................................158
6.2. Η Σημασία των Δεικτών ..............................................................................................160
6.3. Στοιχεία Καθορισμού Περιβαλλοντικών Δεικτών (Πρότυπο ISO 14031:1999)............161
6.4. Περιβαλλοντικοί Δείκτες της Βιομηχανίας...................................................................169
Δείκτες Διαχείρισης Ενεργειακών Πόρων .................................................................170
Δείκτες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης & Ενεργοποίησης Προσωπικού ..................171
Δείκτες Διοικητικών Υπηρεσιών ..............................................................................171
Δείκτες Διαχείρισης Υλικών .....................................................................................172
Λοιποί Δείκτες..........................................................................................................173
6.5. Επεξηγηματικά σχόλια.................................................................................................177
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο
:ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
7.1. Εισαγωγή.....................................................................................................................180
7.2. Συμπεράσματα.............................................................................................................180
7.3. Ενδεικτικές Βελτιωτικές Ενέργειες ..............................................................................182
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
A1. Ορισμοί .......................................................................................................................184
A2 .Συντομεύσεις – Συντμήσεις .........................................................................................185
Β. Συγκεντρωτικός Πίνακας Νομοθετικών Διατάξεων της Βιομηχανίας...........................186
Γ1. Αντιστοιχία μεταξύ των Προτύπων ISO 14001:2004 και ISO 9001:2000.......................193
Γ2. Αντιστοιχία μεταξύ των Προτύπων ISO 9001:2000 και ISO 14001:2004.......................196
Γ3. Διαφοροποιήσεις επί του Προτύπου ISO 14001:1996 ....................................................200
Γ4. Αντιπαράθεση Περιεχομένων των Προτύπων ISO 14001, BS 7750 και EMAS..............201
Γ5. Σύγκριση των Προτύπων ISO 14001, BS 7750 και EMAS.............................................203
Δ1. Φυσικές Ιδιότητες των Βασικών Α` υλών της Βιομηχανίας ...........................................205
Δ2. Υπόδειγμα ενός Material Safety Data Sheet (MSDS).....................................................206
Ε1. Υπόδειγμα Καταλόγου Διαδικασιών ΣΠΔ .....................................................................212
Ε2. Υπόδειγμα Δελτίου Επιθεώρησης Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ..............213
ΣΤ. Έρευνα Μ. Μανδαράκα & Κ. Γεωργακόπουλος – 2006 ................................................221

12. -12-
Z. Το Πιστοποιητικό Διασφάλισης Ποιότητας ISO 9001:2000 της Βιομηχανίας. ................223
Η. Εγχειρίδιο Ποιότητας.....................................................................................................225
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΗ.................................................................................................................................242
ΕΛΛΗΝΙΚΗ .......................................................................................................................245
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ (INTERNET)..........................................................................................246

13. -13-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1. Γενικά
Από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα έχουν συμβεί σημαντικά
περιστατικά που έχουν διαταράξει την κατάσταση της περιβαλλοντικής ισορροπίας. Τα
περιστατικά αυτά έχουν ως συνέπεια τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την υποβάθμιση
της ποιότητας ζωής για κάθε ζώντα οργανισμό.
Με την εισαγωγή της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή, τα γεγονότα από όλο τον κόσμο
γίνονται άμεσα γνωστά στο ευρύ κοινό, το οποίο και αποκτά μία ευρεία αντίληψη των
περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ιδιαίτερα προβλήματα αποτελούν σήμερα η
καταστροφή των τροπικών δασών, οι έντονες κλιματικές αλλαγές και η μείωση τις
στιβάδας του όζοντος. Τα προβλήματα αυτά οδήγησαν σε ένα αριθμό γεγονότων στα
μέσα της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, συμπεριλαμβανομένης της
λεγόμενης «πράσινης αγοράς», της επιβολής αυστηρής νομοθεσίας και την υπογραφή
διεθνών συμβάσεων στο Ρίο (1990) και στο Κιότο (1997). Απώτερος στόχος αυτών των
ενεργειών ήταν ο περιορισμός και η επίλυση μίας σειράς περιβαλλοντικών θεμάτων.
Οι βιομηχανικοί οργανισμοί έχουν απαντήσει σε αυτές τις πιέσεις με διαφόρους τρόπους,
ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται οι εξής:
Παρέμειναν αδρανείς, ελπίζοντας ότι η πίεση της νομοθεσίας θα υποκύψει,
Αντέδρασαν και ακολούθησαν τις αλλαγές τις νομοθεσίας και των κανονισμών,
Οδηγήθηκαν σε περιβαλλοντικές βελτιώσεις των επιπτώσεων που προκαλούσαν οι
δραστηριότητες τους,
Υιοθέτησαν την αρχή της Βιώσιμης ανάπτυξης με στόχο την επιτυχημένη
Περιβαλλοντική Διαχείριση.

14. -14-
1.2. Εισαγωγή στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και στις Αρχές της Αειφορίας
Η Βιώσιμη ανάπτυξη ορίστηκε με τον καλύτερο τρόπο από την Brundtlant [2] στην
αναφορά της το 1987, όπου και εντοπίζεται ο κάτωθι ορισμός:
“Βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς
να απαγορεύει στις μελλοντικές γενιές να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες.”
Παρόλο που η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ο βασικός σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το
περιβάλλον και την περιβαλλοντική βελτίωση εν γένει, προς το παρόν παραμένει μία
ουτοπική άποψη. Δεδομένης της ταυτόχρονης μείωσης και εξάντλησης των φυσικών
πόρων, η ανάπτυξη «καθαρών τεχνολογιών» διαφαίνεται να είναι η απάντηση στον γρίφο
της περιβαλλοντικής ρύπανσης. Η πρόοδος σχετικά με την βιώσιμη ανάπτυξη στο
μέλλον έχει υλοποιηθεί με την εισαγωγή των παρακάτω φιλοσοφιών και μεθόδων:
Αρχή “Ο ρυπαίνων πληρώνει”
Μία βασική αρχή της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η
ανάληψη του κόστους για την πρόληψη της ρύπανσης ή του περιορισμού της
περιβαλλοντικής καταστροφής που οφείλεται στην ρύπανση, από αυτούς που την
προκαλούν. Αυτή η αρχή βασίζεται σε οικονομικά κίνητρα και πρωτοδιατυπώθηκε κατά
τη διάρκεια του συνεδρίου των Ηνωμένων Εθνών (UN) για το ανθρώπινο περιβάλλον,
στη Στοκχόλμη το 1972. Ανάμεσα στα στοιχεία της αρχής, όπως τέθηκαν από την
Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι τα ακόλουθα:
 Πληρωμές σε μορφή χρηματοδότησης από τα δημοτικά τέλη τα οποία μπορούν
να χρησιμοποιηθούν για επενδύσεις σε αντιρρυπαντικές τεχνολογίες και
μηχανήματα και για την εισαγωγή νέων μεθόδων με μειωμένο κόστος
λειτουργίας και συντήρησης τους,
 Πρόστιμα τα οποία μπορούν να εισπραχθούν ως φόροι για διαδικασίες
παραγωγής που ρυπαίνουν ή εναλλακτικά, ως αγοραστική τιμή της άδειας
έναρξης διαδικασιών που πρόκειται να δημιουργήσουν σημαντικές ποσότητες
ρυπαντών.
Το καθεστώς κόστους που εφαρμόζεται στην Αγγλία, κάτω από το οποίο οι υπεύθυνοι
λειτουργίας των εγκαταστάσεων πληρώνουν το ανάλογο κόστος του ολοκληρωμένου
ελέγχου της ρύπανσης, του ελέγχου της αέριας ρύπανσης και της διαχείρισης των
αποβλήτων, ακολουθεί την αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”.

15. -15-
Καλύτερη Δυνατή Περιβαλλοντική Επιλογή
Η χρήση της Καλύτερης Δυνατής Περιβαλλοντικής Επιλογής (Best Practicable
Environmental Option, BPEO) ως μέσο ελέγχου της ρύπανσης, προτάθηκε αρχικά από τη
Βασιλική Επιτροπή στην Περιβαλλοντική Ρύπανση (RCEP) στην αναφορά σχετικά με
μία ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον έλεγχο της αέριας ρύπανσης, το 1976. Στη
συνέχεια προτείνεται η ίδρυση ενός ενιαίου φορέα ελέγχου της ρύπανσης, σκοπός του
οποίου θα είναι «η επίτευξη της καλύτερης δυνατής περιβαλλοντικής επιλογής
υπολογίζοντας ταυτόχρονα την συνολική ρύπανση μιας διεργασίας και των τεχνικών
δυνατοτήτων που έχουν να κάνουν με αυτή».
Ο σχετικός ορισμός για την Καλύτερη Δυνατή Περιβαλλοντική Επιλογή δόθηκε από την
RCEP [2] το 1988 και είναι ο ακόλουθος:
“Το αποτέλεσμα μιας συστηματικής διεργασίας από την οποία απορρέουν αποφάσεις και η
οποία δίνει έμφαση στην προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος, στο έδαφος, τον
αέρα και το νερό. Η διαδικασία ΒΡΕΟ καθορίζει, για ένα δεδομένο σύνολο σκοπών, την
επιλογή που παρέχει τα περισσότερα πλεονεκτήματα ή τη λιγότερο καταστροφή στο
περιβάλλον συνολικά, με αποδεκτό κόστος, σε μεγάλο αλλά και σε μικρό χρονικό
διάστημα.”
Ο υπεύθυνος λειτουργίας της μεθόδου, πρέπει να αποδείξει πως οι τεχνικές μείωσης της
ρύπανσης αντιπροσωπεύουν τη ΒΡΕΟ, και κατά την εφαρμογή του Ολοκληρωμένου
Περιβαλλοντικού Ελέγχου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και το αντίστοιχο τμήμα της
Περιβαλλοντικής Προστασίας της Σκωτίας, υποχρεούνται να θέσουν τέτοιους όρους
λειτουργίας που είναι σύμφωνες με την ΒΡΕΟ. Ο Τεχνικός Οδηγός (Ε1) περιγράφει μία
μεθοδολογία αξιολόγησης ΒΡΕΟ τεχνολογιών για ολοκληρωμένο έλεγχο της ρύπανσης
με τρόπο ώστε να είναι σε συμφωνία με τη Δράση Περιβαλλοντικής Προστασίας
(Environmental Protection Act) του 1990.
Οδηγία της Ε.Ε. που αφορά την «Ολοκληρωμένη Περιβαλλοντική Πρόληψη &
Έλεγχο»
Η οδηγία αυτή απαιτεί την ύπαρξη αρμόδιων αρχών οι οποίες θα επιβεβαιώνουν πως οι
συγκεκριμένες εγκαταστάσεις λειτουργούν με τρόπο ώστε να λαμβάνονται όλα τα
απαραίτητα μέσα πρόληψης της ρύπανσης, ιδιαίτερα με την εφαρμογή των καλύτερα
διαθέσιμων πρακτικών (Best Environmental Technique).
Η Οδηγία [65] αναφέρει συγκεκριμένα:

16. -16-
“Ο Ολοκληρωμένος Έλεγχος και η Πρόληψη της Ρύπανσης αντιμετωπίζει το περιβάλλον
ως ενιαίο σύνολο και αποβλέπει στην επίλυση του προβλήματος της ρύπανσης μέσω
πρόληψης στη πηγή δημιουργίας των ρύπων. Όπου δεν είναι αυτό εφικτό, αποβλέπει στην
ελαχιστοποίηση του κινδύνου ρύπανσης του περιβάλλοντος από τις βιομηχανικές και άλλες
δραστηριότητες. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, είναι απαραίτητη η εφαρμογή των
Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ) κάθε κλάδου, μέσω των οποίων ο περιβαλλοντικός
έλεγχος είναι αποτελεσματικότερος και τα προβλήματα ρύπανσης αντιμετωπίζονται με
τρόπο ενιαίο.
Με τον όρο βέλτιστες εννοούνται οι πλέον αποτελεσματικές όσον αφορά στην επίτευξη
υψηλού γενικού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος στο σύνολο του.
Με τον όρο διαθέσιμες απευθυνόμαστε στο σύνολο των τεχνικών που αναπτύχθηκαν σε
βιομηχανική κλίμακα και η εφαρμογή τους είναι οικονομικά και τεχνικά βιώσιμη,
ανεξαρτήτως του αν χρησιμοποιούνται ή παράγονται εντός του Κράτους-μέλους που θα τις
εφαρμόσει.
Τέλος, με τον όρο τεχνικές, νοείται κάθε είδος τεχνολογίας που χρησιμοποιείται, ο τρόπος
σχεδιασμού, κατασκευής, συντήρησης, λειτουργίας και παροπλισμού της εγκατάστασης.”
1.3. Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον γύρω από θέματα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
από την παραγωγική διαδικασία, συνέβαλλε θετικά στην ενίσχυση της ευρύτερης
οικολογικής συνείδησης των επιχειρήσεων. Μέσα από την ικανοποίηση των απαιτήσεων
των πελατών και του ευρύτερου κοινού για ποιοτικά αγαθά και υπηρεσίες, επήλθε
σταδιακά και αυξημένη χρήση των υλικών και ενεργειακών πόρων. Ο επιτυχής έλεγχος
των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αποτέλεσε κεντρικό στόχο σε παγκόσμιο επίπεδο,
τόσο από την πλευρά των επιχειρήσεων όσο και των κυβερνήσεων εν γένει. Η αρχή της
Αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης ειδικότερα, κατάφερε να επαναπροσδιορίσει την
κυρίαρχη αντίληψη των επιχειρήσεων, η οποία μέχρι τη δεκαετία του 1980 εμφανίζεται
να διαμηνύει ότι το περιβάλλον δεν είναι παρά ένα ακόμη στοιχείο κόστους στην
κατάσταση του ισολογισμού τους.
Είναι γνωστό ότι η προστασία και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος κατά τα
τελευταία έτη συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και την ανησυχία συνεχώς και μεγαλύτερων
τμημάτων του πληθυσμού. Η νομοθεσία σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, τόσο
σε ελληνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, εξελίσσεται ανάλογα και είναι

17. -17-
σαφής η τάση για θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών και επιβολή μεγαλύτερων ποινών
για όσους φορείς προκαλούν ρύπανση ή έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
στο περιβάλλον. Για βιομηχανικούς οργανισμούς είναι σαφές ότι η πρόκληση ρύπανσης
και περιβαλλοντικής κρίσης γενικότερα, έχει άμεσες συνέπειες. Κάθε βιομηχανική
δραστηριότητα μέσω της χρησιμοποίησης πρώτων υλών, της κατανάλωσης ενέργειας και
την παραγωγή αποβλήτων, προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την πρόληψη των
περιβαλλοντικών κρίσεων που ενδέχεται να προκληθούν από έναν οργανισμό, έχουν
αναπτυχθεί σε διεθνές επίπεδο πρότυπα και κανονισμοί που αφορούν την ανάπτυξη και
εφαρμογή Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Environmental Management
Systems – EMS) σε οργανισμούς με κάθε τύπου δραστηριότητες. Σε γενικές γραμμές τα
Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης αποτελούν εργαλεία διοίκησης τα οποία
παρέχουν στην επιχείρηση τους απαραίτητους μηχανισμούς για το συντονισμό των
λειτουργικών διαδικασιών της, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η περιβαλλοντική
συμμόρφωση και η προώθηση των καλύτερων περιβαλλοντικών πρακτικών.
Ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) αποτελεί “τµήµα του
συνολικού συστήματος διαχείρισης ενός οργανισμού που περιλαμβάνει την αναγκαία
οργανωτική δοµή, τις δραστηριότητες, τις διαδικασίες, τους ρόλους και τις
υπευθυνότητες, τις κατάλληλες πρακτικές, τις διεργασίες και τους χρησιμοποιούμενους
πόρους µε στόχο την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των προϊόντων,
υπηρεσιών ή λειτουργιών του που παράγει” [{2},{23},{48},{66}].
Η δομή των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, καθώς επίσης και των
Συστημάτων Ποιότητας, βασίζεται ως επί τω πλείστων στον Κύκλο Βελτίωσης του
Deming (κύκλος PCDA). Σε κάθε βήμα του κύκλου, υπάρχει συνδυασμένη προσπάθεια
από όλα τα ιεραρχικά επίπεδα του οργανισμού η οποία λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη
στην αδιάλειπτη λειτουργία του κύκλου.
 Στάδιο Σχεδίασης (Plan): καθιέρωση των στόχων και των διεργασιών που είναι
απαραίτητοι για την επίτευξη αποτελεσμάτων σύμφωνα με την περιβαλλοντική
πολιτική του οργανισμού
 Στάδιο Υλοποίησης (Do): λειτουργία των διεργασιών
 Στάδιο Ελέγχου (Check): παρακολούθηση και μέτρηση των διεργασιών έναντι
της περιβαλλοντικής πολιτικής, των αντικειμενικών σκοπών και στόχων, των
νομικών και άλλων απαιτήσεων, και έκθεση των αποτελεσμάτων

18. -18-
 Στάδιο Βελτίωσης (Act): ανάληψη ενεργειών για τη συνεχή βελτίωση της
επίδοσης του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, έπειτα από ανάλυση
των αποτελεσμάτων του Σταδίου Ελέγχου.
Τα βασικά στοιχεία που πρέπει να διαθέτει κάθε Σύστημα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης συνοψίζονται στα ακόλουθα:
 Καθορισμένη Δομή
 Βάση Δεδομένων με πραγματικά στοιχεία
 Διαδικασίες Χάραξης Στόχων και Στρατηγικών
 Συγκεκριμένες Εφαρμογές
 Διαδικασίες Επιθεώρησης και Παρακολούθησης
Για τον χαρακτηρισμό ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ως
επιτυχημένο, θα πρέπει να διαθέτει πέραν όλων των άλλων και έναν μηχανισμό
ανατροφοδότησης των πληροφοριών εισόδου, με δεδομένα από την έξοδο
(αποτελέσματα εφαρμογής τους Σ.Π.Δ.).
1.4. Δομή και Στόχοι της εργασίας
Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται την ανάπτυξη ενός Συστήματος
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σύμφωνα με τις απαιτήσεις που θέτει το Διεθνές Πρότυπο
ΕΝ ISO 14001:2004. Το αναπτυσσόμενο σύστημα θα εφαρμοσθεί σε μία Βιομηχανία
παραγωγής ηλεκτρολογικού υλικού που έχει έδρα το Ηράκλειο της Κρήτης. Απώτερος
στόχος της εργασίας αποτελεί η ολοκληρωμένη περιγραφή των ΣΠΔ και των
πλεονεκτημάτων που παρέχει η εφαρμογή τους στο περιβάλλον και τους οργανισμούς
που τα εγκαθιστούν. Η διπλωματική εργασία χωρίζεται σε επτά (7) κεφάλαια κάθε ένα
από τα οποία λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος με τα υπόλοιπα. Αναλυτικότερα:
Κεφάλαιο 1ο
: γίνεται μία εισαγωγή στις έννοιες της περιβαλλοντικής διαχείρισης και
των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης που τη διέπουν, ενώ παράλληλα σκιαγραφείται η
γενικότερη εικόνα του περιβάλλοντος μέχρι σήμερα.
Κεφάλαιο 2ο
: ο αναγνώστης εισάγεται στην έννοια των Συστημάτων
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και παρουσιάζονται αναλυτικά τα πλεονεκτήματα και
τα πιθανά μειονεκτήματα από την εφαρμογή τους. Επιπλέον, αναλύονται διεξοδικά οι
απαιτήσεις του Προτύπου ISO 14001:2004 και παρουσιάζονται δύο μελέτες
περιπτώσεων (Case Studies) για να εξοικειωθεί ο αναγνώστης με τη φιλοσοφία που
διέπει την εφαρμογής τους.

19. -19-
Κεφάλαιο 3ο
: παρατίθεται η τεχνολογία παραγωγής πλαστικών προϊόντων για να
μπορεί ο αναγνώστης να σχηματίσει μία εποπτική εικόνα της παραγωγικής
διαδικασίας της εξεταζόμενης βιομηχανίας. Ένα σύνολο από διαγράμματα και
εικόνες λειτουργούν υποστηρικτικά για την πληρέστερη κατανόηση των τεχνικών
όρων.
Κεφάλαιο 4ο
: παρουσιάζεται το εταιρικό προφίλ της βιομηχανίας. Καταγράφονται
και αναλύονται τα στάδια παραγωγής των προϊόντων της, οι ανάγκες σε
απαραίτητους πόρους, ενώ παρατίθεται με τη βοήθεια εικόνων, τα παραγόμενα
προϊόντα της.
Κεφάλαιο 5ο
: στο κεφάλαιο αυτό αναπτύσσονται μία προς μία οι απαιτήσεις του
προτύπου ISO 14001:2004 με βάση την ελληνική εκδοχή όπως αυτή διαμορφώθηκε
από τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης (ΕΛΟΤ). Η ανάπτυξη του συστήματος
περιλαμβάνει την εις βάθος εξέταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που πηγάζουν
από την λειτουργία της βιομηχανίας.
Κεφάλαιο 6ο
: εδώ διενεργείται μία πρώτη προσπάθεια για την κατάστρωση ενός
σχεδίου που θα σκοπεύει στην αξιολόγηση της περιβαλλοντικής επίδοσης της
Βιομηχανίας, αμέσως μετά την εγκατάσταση του Συστήματος Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης. Μελετάται και επιλέγεται η χρήση Περιβαλλοντικών Δεικτών με την
βοήθεια των Προτύπων ISO 14031 & 14032, ως ασφαλιστική δικλείδα του
περιβαλλοντικού συστήματος.
Κεφάλαιο 7ο
: στο τελευταίο κεφάλαιο παρατίθενται τα σημαντικότερα
αποτελέσματα από τη διαδικασία ανάπτυξης του ΣΠΔ της βιομηχανίας, ενώ
παράλληλα προτείνονται και βελτιωτικές ενέργειες προς μεγιστοποίηση του
περιβαλλοντικού οφέλους. Τέλος, ακολουθεί το Παράρτημα, στο οποίο και βρίσκεται
συγκεντρωμένη η ελληνική και ευρωπαϊκή Νομοθεσία που διέπει την Βιομηχανία,
όσο και ένα σύνολο πινάκων και ιστοσελίδων που σχετίζονται με την περιβαλλοντική
διαχείριση.

20. -20-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
2.1. Εισαγωγή
Το ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον γύρω από θέματα που άπτονται της
μείωσης ή ακόμα και εξάλειψης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγική
διαδικασία, συνέβαλλε θετικά στην ενίσχυση της ευρύτερης οικολογικής συνείδησης των
επιχειρήσεων. Κινητήριος δύναμη αυτής της προσπάθειας αποτέλεσε η ανάγκη για
καλύτερη ποιότητα ζωής, η οποία με την σειρά της οδήγησε στην σταδιακή ποιοτική
αναβάθμιση των προσφερόμενων αγαθών1
.
Μέσα από την ικανοποίηση των απαιτήσεων των πελατών και του ευρύτερου κοινού για
ποιοτικά αγαθά και υπηρεσίες, επήλθε σταδιακά και αυξημένη χρήση των υλικών και
ενεργειακών πόρων. Οι επιχειρήσεις άρχισαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 να
αντιμετωπίζουν τη ρύπανση του περιβάλλοντος, ως άμεσο αποτέλεσμα της λειτουργίας
τους. Ο επιτυχής έλεγχος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αποτέλεσε κεντρικό στόχο
σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο από την πλευρά των επιχειρήσεων όσο και των
κυβερνήσεων εν γένει. Η αρχή της Αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης ειδικότερα,
κατάφερε να επαναπροσδιορίσει την κυρίαρχη αντίληψη των επιχειρήσεων, η οποία
μέχρι την δεκαετία του 1980 εμφανίζεται να διαμηνύει ότι το περιβάλλον δεν είναι παρά
ένα ακόμη στοιχείο κόστους στην κατάσταση του ισολογισμού τους.
Η διαχείριση των περιβαλλοντικών θεµάτων έλαβε στις αρχές της δεκαετίας του 1990
μία πιο οργανωμένη μορφή. Η βοήθεια από το έξω-επιχειρησιακό περιβάλλον υπήρξε
αναγκαστική, μιας και η εσωτερική αναδιάρθρωση των παραγωγικών διαδικασιών
έμοιαζε να καθυστερεί. Μία δεκαετία αργότερα, η συστηματική και οργανωμένη
διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων εμφανίζεται να επηρεάζει κατά ένα μεγάλο
ποσοστό τη βιωσιμότητα και την οικονομική ανάπτυξη των επιχειρήσεων στη διεθνή
αγορά. Η υιοθέτηση εργαλείων για καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση και η συνεχής
ενημέρωση γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα τείνει να ενσωματώσει μόνιμα τις
περιβαλλοντικές τακτικές στον στρατηγικό σχεδιασμό των επιχειρήσεων.
1
Ο όρος αγαθό χρησιμοποιείται για να περιγράψει πάσης φύσεως παρεχόμενη υπηρεσία ή υλικό προϊόν

21. -21-
2.2. Διοίκηση Ολικής Ποιότητας και Περιβάλλον
Ο στρατηγικός σχεδιασμός εμπλέκει όπως είναι αναμενόμενο τόσο την ανώτερη
διοίκηση όσο και το προσωπικό που απασχολείται εντός της εταιρείας. Η αλληλένδετη
αυτή σχέση μεταξύ όλων των ιεραρχικών βαθμίδων, θέτει τη βάση για τη σωστή
διαχείριση των διατιθέμενων πόρων.
Η επίτευξη σταθερής ποιότητας στα παρεχόμενα αγαθά είναι αποτέλεσμα εστίασης σε
ανάγκες και προσδοκίες τόσο των πελατών όσο και των ίδιων των εργαζομένων. Ένα
προϊόν χαρακτηρίζεται ως ποιοτικό εάν, από την έναρξη των διαδικασιών παραγωγής του
μέχρι και την τελική διάθεση του στον καταναλωτή, έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία τα
παρακάτω βήματα:
Βήμα 1ο
: Έχει προσδιοριστεί η επιθυμητή ποιότητα για το προσφερόμενο προϊόν, με
γνώμονα την ικανοποίηση του πελάτη μέσω της υποκειμενικής αντίληψης που ο
ίδιος διαμορφώνει γι` αυτά.
Βήμα 2ο
: Έχει επιτευχθεί ένας ικανός βαθμός διαφοροποίησης των παρεχόμενων
προϊόντων και των υπηρεσιών από εκείνα των βασικών ανταγωνιστών της αγοράς.
Βήμα 3ο
: Έχουν μετρηθεί, αξιολογηθεί και συγκριθεί η ποιότητα και τα κρίσιμα
χαρακτηριστικά του προϊόντος έναντι άλλων προσφερόμενων στην αγορά.
Βήμα 4ο
: Έχει συσχετιστεί η επιθυμητή ποιότητα με την τιμή πώλησης, ώστε η
επιχείρηση να προσφέρει ανά πάσα στιγμή τη μεγαλύτερη δυνατή αξία στον πελάτη.
Κάθε ένα από τα παραπάνω βήματα ενσωματώνει στάδια της παραγωγικής διαδικασίας,
καταστώντας σαφές τη σημασία ελέγχου τους. Η πρόληψη με στόχο την ελαχιστοποίηση
των μη λειτουργικών προϊόντων (ελαττωματικών), βελτιστοποιεί το τελικό αποτέλεσμα,
συνεισφέροντας στην ποιότητα των τελικών αγαθών ενώ ταυτόχρονα μειώνει το
λειτουργικό τους κόστος.
Ο συντονισμός των εσωτερικών δραστηριοτήτων της εταιρείας για τη μείωση του
κόστους λειτουργίας της, απαιτεί την σωστή κατανομή αρμοδιοτήτων δίχως να
παραμερίζεται η ευελιξία προσαρμογής τους σε νέες συνθήκες. Η έννοια του Ευέλικτου
Συστήματος Παραγωγής (Flexible Manufacturing System-FMS) βρίσκει εφαρμογή
εκτός από τις γραμμές παραγωγής και στις διαδικασίες ανάθεσης καθηκόντων. Η
αξιοποίηση εργαλείων όπως π.χ. ο Στατιστικός Έλεγχος Ποιότητας (SPC), τα Συστήματα
Διασφάλισης Ποιότητας (ISO 9000) και τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ISO
14000), βοηθούν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων από την ανώτατη διοίκηση, ενώ
προϋποθέτουν τη συμμετοχή του προσωπικού για την επιτυχημένη εφαρμογής τους.

22. -22-
Η φιλοσοφία αξιοποίησης τέτοιων εργαλείων απορρέει από την γενικότερη αντίληψη της
διοίκησης ολικής ποιότητας (ΔΟΠ), η οποία προσπαθεί να αντιμετωπίσει την επιχείρηση
σαν ένα ζωντανό οργανισμό. Κάθε αλληλεπίδραση που αυτή παρουσιάζει με το ευρύτερο
περιβάλλον εξετάζεται μεμονωμένα και εν συνεχεία συνδέεται με το σύνολο των
επιπτώσεων που έχει η λειτουργία της επιχείρησης στο ευρύτερο περιβάλλον. Στόχος
αυτής της προσέγγισης είναι η όσο το δυνατόν σφαιρική αντιμετώπιση των σύνθετων
προβλημάτων που ανακύπτουν καθώς επίσης και η εφαρμογή των βασικών αρχών που
διέπουν την διοίκηση ολικής ποιότητας (Σχήμα 2.1).
Κρίνεται σκόπιμο να αναφέρουμε ότι με τον όρο περιβάλλον εννοούμε τον περιβάλλοντα
χώρο στον οποίο λειτουργεί ένας οργανισμός, συμπεριλαμβανομένου του αέρα, του
νερού, του εδάφους, των φυσικών πόρων, της χλωρίδας, της πανίδας καθώς επίσης και
της αλληλεξάρτησης αυτών με τον άνθρωπο.
Σχήμα 2.1: Βασικές αρχές της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας.
2.3. Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ)
2.3.1. Εισαγωγή
Είναι γνωστό ότι η προστασία και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος κατά τα
τελευταία έτη συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και την ανησυχία συνεχώς και μεγαλύτερων
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
ΓΝΩΣΗ &
ΕΜΠΕΙΡΙΑ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
ΔΕΣΜΕΥΣΗ

23. -23-
τμημάτων του κοινού. Η νομοθεσία σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, τόσο σε
ελληνικό όσο και σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο, εξελίσσεται ανάλογα και είναι
σαφής η τάση για θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών και μεγαλύτερων ποινών για
όσους φορείς προκαλούν ρύπανση και έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο
περιβάλλον.
Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη σημασία και αξία αποκτά και η δυνατότητα πρόληψης
περιβαλλοντικών κρίσεων. Για βιομηχανικούς οργανισμούς είναι σαφές ότι η πρόκληση
ρύπανσης και περιβαλλοντικής κρίσης γενικότερα, έχει άμεσες συνέπειες με σαφές
οικονομικό κόστος για την πληρωμή προστίμων και αποζημιώσεων και πιθανούς
κινδύνους όπως ανάκληση άδειας λειτουργίας. Κάθε βιομηχανική δραστηριότητα αλλά
και κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα μέσω της χρησιμοποίησης των πρώτων υλών, της
κατανάλωσης ενέργειας και των αποβλήτων που παράγει, προκαλεί σημαντικές
επιπτώσεις στο περιβάλλον. Εκτός των άμεσων αυτών επιπτώσεων υπάρχουν και
κίνδυνοι έμμεσων αλλά πολύ σημαντικών επιπτώσεων για τον οργανισμό όπως είναι η
δημιουργία αρνητικής εικόνας για την επιχείρηση στο γενικό κοινό.
Για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την πρόληψη των
περιβαλλοντικών κρίσεων που μπορούν να προκληθούν από έναν οργανισμό, έχουν
αναπτυχθεί σε διεθνές επίπεδο πρότυπα και ρυθμίσεις που αφορούν την ανάπτυξη και
εφαρμογή Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Environmental Management
Systems – EMS) σε οργανισμούς κάθε τύπου. Σε γενικές γραμμές τα Συστήματα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης είναι εργαλεία διοίκησης τα οποία παρέχουν στην
επιχείρηση τους απαραίτητους μηχανισμούς για το συντονισμό των λειτουργικών
διαδικασιών έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η περιβαλλοντική συμμόρφωση και η
προώθηση των καλύτερων περιβαλλοντικών πρακτικών. Περιλαμβάνουν οργανωτικές
δομές, δραστηριότητες σχεδιασμού, αρμοδιότητες, πρακτικές, λειτουργικές διαδικασίες
καθώς και πόρους για την ανάπτυξη, εγκατάσταση, επίτευξη, ανασκόπηση και τήρηση
της περιβαλλοντικής πολιτικής.
2.3.2. Ιστορική Εξέλιξη των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Μέχρι τα μέσα του 20ου Αιώνα, η διεθνής κοινότητα δεν είχε συνειδητοποιήσει
τα άμεσα αλλά και έμμεσα προβλήματα που ήδη είχαν αρχίσει να δημιουργούνται
κυρίως από τις περιβαλλοντικές πιέσεις της αλματώδους βιομηχανικής ανάπτυξης. Το
ενδιαφέρον για το περιβάλλον κάνει την πρώτη του εμφάνιση το 1960, ενώ με την
πάροδο του χρόνου οι προβληματισμοί αυτοί γίνονται εντονότεροι με αποκορύφωμα τις
δεκαετίες 1980 και 1990. Το διάστημα αυτό υιοθετούνται σε Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο
επίπεδο μία σειρά από μέτρα για την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος.

24. -24-
Η εφαρμογή αυτών των μέτρων όπως αποδεικνύεται στη συνέχεια είναι
αναποτελεσματική καθώς οι πολιτικές για οικονομική ανάπτυξη αμελούν να
συμπεριλάβουν το περιβαλλοντικό κόστος των επενδύσεων. Από τη δεκαετία του 1984
και μετέπειτα, η συνεχής υποβάθμιση του περιβάλλοντος οδηγεί στη διοργάνωση του 1ου
Διεθνούς Βιομηχανικού Συνεδρίου Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (WICEM I, 1984) στο
οποίο αναγνωρίζεται αρχικά ότι «η περιβαλλοντική διαχείριση πρέπει να είναι ένα
ολοκληρωμένο και αναπόσπαστο τμήμα της οικονομικής ανάπτυξης».
Το 1990 ιδρύεται το Business Council for Sustainable development (BCSD), ένας
ανεξάρτητος οργανισμός αποτελούμενος από κορυφαίες επιχειρήσεις. Στόχος του BCSD
είναι η διαμόρφωση διεθνών προτύπων για τον έλεγχο των Περιβαλλοντικών Επιδόσεων,
βασισμένων στην αρχή της αειφόρου ανάπτυξης.
Ακολουθεί το 1991, το 2ο
Διεθνές Βιομηχανικό Συνέδριο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
(WICEM II) όπου και αξιολογείται η πρόοδος των επιχειρήσεων αναφορικά με τη
βελτίωση των πρακτικών περιβαλλοντικής διαχείρισης. Ένα χρόνο αργότερα (1992)
πραγματοποιείται η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το περιβάλλον στο Rio de
Janeiro της Βραζιλίας, στην οποία και υπεγράφησαν σχετικά πρωτόκολλα για θέματα
που άπτονταν της αλλαγής του κλίματος, της βιοποικιλότητας, της ανάπτυξης και του
περιβάλλοντος. Την ίδια χρονιά το Βρετανικό Ινστιτούτο Τυποποίησης (BSI) εισάγει το
αγγλικό πρότυπο BS 7750, το οποίο αποτελεί το πρώτο διεθνές πρότυπο για το
περιβάλλον.
Τον Ιούλιο του 1993 υιοθετήθηκε από την Ε.Ε. ο Κοινοτικός Κανονισμός 1836/93
EMAS, ο οποίος προωθεί την Οικολογική Διαχείριση και τον Έλεγχο, επιτρέποντας στις
επιχειρήσεις την εθελοντική συμμετοχή τους σε ένα σχέδιο Περιβαλλοντικής
διαχείρισης, που θα λειτουργεί ως εργαλείο Περιβαλλοντικής Πολιτικής βασισμένο στην
αρχή της αειφόρου ανάπτυξης. Το νέο αυτό εργαλείο απευθυνόταν αρχικά κατά κύριο
λόγο στις επιχειρήσεις του βιομηχανικού τομέα της Ε.Ε. .
Τον Απρίλιο του 1995 και όπως προβλεπόταν από τον ίδιο τον κανονισμό (έναρξη
εφαρμογής 21 μήνες μετά τη δημοσίευσή του) το EMAS ήταν έτοιμο να δεχθεί την
εθελοντική συμμετοχή εταιρειών του μεταποιητικού τομέα (βιομηχανία).
Το 1996, δημοσιεύεται από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης η σειρά προτύπων για
την περιβαλλοντική διαχείριση γνωστής ως ISO 14000. Η Επιτροπή TC 207 αναγνώρισε
τα ΕΝ ISO 14000 ως ένα σημαντικό εργαλείο για τη βήμα προς βήμα εφαρμογή του
EMAS. Αναγνωρίστηκε επίσης ότι όλοι οι τομείς ανάπτυξης έχουν σημαντικές
επιδράσεις στο περιβάλλον και ότι το περιβάλλον θα επωφεληθεί από την βέλτιστη
περιβαλλοντική διαχείριση σε όλους τους τομείς.

25. -25-
2.3.3. Βασικά Χαρακτηριστικά των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Το σύνολο των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης που έχουν κατά
καιρούς αναπτυχθεί , έχουν σαν κοινή τους βάση την αναγνώριση και τον έλεγχο των
επιπτώσεων κάθε επιχείρησης απέναντι στο περιβάλλον.
Ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) ορίζεται ως το “τµήµα του
συνολικού συστήµατος διαχείρισης ενός οργανισµού που περιλαμβάνει την αναγκαία
οργανωτική δοµή, τις δραστηριότητες, τις διαδικασίες, τους ρόλους και τις
υπευθυνότητες, τις κατάλληλες πρακτικές, τις διεργασίες και τους πόρους µε στόχο την
αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των προϊόντων, υπηρεσιών ή
λειτουργιών του” [{2},{23},{48},{66}].
Η δομή των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, καθώς επίσης και των
Συστημάτων Ποιότητας, βασίζεται κυρίως στον Κύκλο Βελτίωσης του Deming (Κύκλος
PCDA) η εφαρμογή του οποίου παρουσιάζεται συνοπτικά στο Σχήμα 2.2. Σε κάθε βήμα
του κύκλου, υπάρχει συνδυασμένη προσπάθεια από όλα τα ιεραρχικά επίπεδα του
οργανισμού η οποία λειτουργεί σαν κινητήριος δύναμη για αδιάλειπτη λειτουργία του
κύκλου.
Σχήμα 2.2: Κύκλος Βελτίωσης του Deming σε ένα ΣΠΔ.
Σχεδίαση
(Plan)
Υλοποίηση
(Do)
Έλεγχος
(Check)
Βελτίωση
(Act)
ΣΥΣΤΗΜΑ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
ΠΕΛΑΤΩΝ
ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ
ΠΕΛΑΤΩΝ

26. -26-
 Στάδιο Σχεδίασης (Plan): καθιέρωση των στόχων και των διεργασιών που είναι
απαραίτητοι για την επίτευξη αποτελεσμάτων σύμφωνα με την περιβαλλοντική
πολιτική του οργανισμού
 Στάδιο Υλοποίησης (Do): λειτουργία των διεργασιών
 Στάδιο Ελέγχου (Check): παρακολούθηση και μέτρηση των διεργασιών έναντι
της περιβαλλοντικής πολιτικής, των αντικειμενικών σκοπών και στόχων, των
νομικών και άλλων απαιτήσεων, και έκθεση των αποτελεσμάτων
 Στάδιο Βελτίωσης (Act): ανάληψη ενεργειών για τη συνεχή βελτίωση της
επίδοσης του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, έπειτα από ανάλυση
των αποτελεσμάτων του Σταδίου Ελέγχου
Τα βασικά στοιχεία που πρέπει να διαθέτει κάθε Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
συνοψίζονται στα ακόλουθα:
 Καθορισμένη Δομή
 Βάση Δεδομένων με πραγματικά στοιχεία
 Διαδικασίες Χάραξης Στόχων και Στρατηγικών
 Συγκεκριμένες Εφαρμογές
 Διαδικασίες Επιθεώρησης και Παρακολούθησης
Η Δομή του Συστήματος καθορίζεται σε γενικές γραμμές μέσω του Κύκλου του Deming
(PDCA), ενώ σε ενδοεπιχειρησιακό επίπεδο διαμορφώνεται με βάση την εσωτερική
Πολιτική Ποιότητας που ακολουθεί η Ανώτατη Διοίκηση. Όσον αφορά τη συλλογή
στοιχείων για τη δημιουργία της Βάσης Δεδομένων, το Σύστημα πρέπει να διαθέτει όσο
το δυνατό ευρύτερο φάσμα πληροφοριών γεγονός που επιτρέπει την έγκυρη σύνταξη των
σχεδίων δράσης. Οποιοσδήποτε τρόπος και αν ακολουθηθεί, είναι αναγκαία η συλλογή
των ελάχιστων δυνατών πληροφοριών έτσι ώστε οι στόχοι του σχεδίου και οι τρόποι
δράσης να είναι συγκεκριμένοι και εφαρμόσιμοι. Η χάραξη των Στόχων και της
Στρατηγικής της επιχείρησης βασίζεται τόσο στην εσωτερική δομή που έχει ήδη
διατυπωθεί όσο και στη φιλοσοφία που η Ανώτατη διοίκηση υιοθετεί σε θέματα
Ποιότητας. Στο Σχήμα 2.3. παρουσιάζονται τα δομικά στοιχεία ενός Συστήματος
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, ενώ στο Παράρτημα – E.1 παρατίθεται ένας ενδεικτικός
κατάλογος των διαδικασιών που περιλαμβάνει.
Για το χαρακτηρισμό ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ως επιτυχημένο,
θα πρέπει να διαθέτει πέραν όλων των άλλων και έναν μηχανισμό ανατροφοδότησης των
πληροφοριών εισόδου, με δεδομένα από την έξοδο (αποτελέσματα εφαρμογής τους

27. -27-
Σ.Π.Δ.). Η διαδικασία αυτή θεωρείται απαραίτητη, εάν ληφθεί υπόψη η διαδικασία
ανασκόπησης που επιτελεί η Ανώτατη Διοίκηση, η οποία αξιολογεί τα συνολικά
αποτελέσματα δράσης του Συστήματος και προβαίνει σε διορθωτικές ενέργειες.
Σχήμα 2.3: Δομικά στοιχεία ενός Σ.Π.Δ. .
2.3.4. Οφέλη και Κόστη Εφαρμογής των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης επιτρέπουν σε ένα οργανισμό να
πιστοποιήσει την περιβαλλοντική του αξιοπιστία και συγχρόνως σε πολλές περιπτώσεις
μπορούν να έχουν θετικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα και τη συνολική απόδοση
του οργανισμού. Η βελτίωση της αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών θεμάτων από μία
επιχείρηση, όπως έχει δείξει η διεθνής πρακτική, μπορεί να συμβαδίσει με ανάπτυξη και
αύξηση κερδών.
Για την εφαρμογή τέτοιων συστημάτων λαμβάνονται υπόψη ένα μεγάλο εύρος
παραγόντων οι οποίοι πηγάζουν από τα κίνητρα που παρακινούν τα ανώτερα στελέχη της
επιχείρησης. Τα κίνητρα αυτά, τα οποία μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες,
εξωτερικά και εσωτερικά, είναι τα παρακάτω:
Συνεχής Βελτίωση
Ανασκόπηση Διοίκησης
Έλεγχος & Διορθωτικές Ενέργειες
Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης
Περιβαλλοντικοί Σκοποί & Στόχοι
ΔΕΣΜΕΥΣΗ & Περιβαλλοντική Πολιτική

28. -28-
 Εξωτερικά κίνητρα
 Η βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης
 Οι πιέσεις της τοπικής κοινωνίας
 Η είσοδος σε διεθνείς αγορές
 Η απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος
 Η απαίτηση πιστοποίησης από τους πελάτες
 Η συμμόρφωση με την Νομοθεσία
 Εσωτερικά κίνητρα
 Η μείωση του κόστους
 Η αύξηση της παραγωγικότητας
 Η βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης
 Η καλύτερη διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων
 Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του ανθρωπίνου δυναμικού
 Η πιθανή κρατική υποστήριξη μέσω κυβερνητικών
επιδοτήσεων
 Η βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας και οργάνωσης της
επιχείρησης
Από την διεθνή βιβλιογραφία, τα οφέλη που μπορεί να έχει μια επιχείρηση από την
εισαγωγή, εφαρμογή και πιστοποίηση ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
συνδέονται άμεσα με το στρατηγικό επιχειρηματικό της πλάνο και διαχωρίζονται στις
κατηγορίες:
Εσωτερικά οφέλη
Τα εσωτερικά οφέλη σχετίζονται με τα θετικά αποτελέσματα που έχει η χρήση ενός
Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στην εσωτερική λειτουργία της επιχείρησης.
Τα οφέλη αυτά μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:
1. Λειτουργικά οφέλη
 Αύξηση των επενδύσεων
 Σωστές επιχειρησιακές πρακτικές
 Βελτίωση οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης
 Βελτίωση της αποδοτικότητας των λειτουργιών και των διεργασιών
 Ταυτόχρονη συστηματική προσέγγιση και επίτευξη των
περιβαλλοντικών και επιχειρηματικών στόχων

29. -29-
2. Οικονομικά οφέλη
 Μείωση Ασφαλίστρων
 Αύξηση μεριδίου στην αγορά
 Μείωση λειτουργικών εξόδων
 Μείωση κόστους περιβαλλοντικής διαχείρισης
 Εξοικονόμηση κόστους υλικών και ενεργειακών πόρων
3. Οφέλη για το Ανθρώπινο Δυναμικό
 Εξύψωση ηθικού
 Παρακίνηση του προσωπικού
 Βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων
 Μείωση της πιθανότητας ατυχημάτων
 Βελτίωση δεξιοτήτων και επιπέδου γνώσεων
 Δημιουργία γέφυρας επικοινωνίας με τα ανώτερα ιεραρχικά επίπεδα
Εξωτερικά οφέλη
Τα εξωτερικά οφέλη σχετίζονται με τα θετικά αποτελέσματα που απορρέουν από την
λειτουργία του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και έχουν άμεση επίπτωση
στο ευρύτερο περιβάλλον όπου δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Τα οφέλη αυτής της
κατηγορίας μπορούν να ταξινομηθούν σε:
1. Εμπορικά οφέλη
 Σωστές επιχειρησιακές πρακτικές
 Βελτίωση της ικανοποίησης των πελατών
 Βελτίωση οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης
 Βελτίωση της αποδοτικότητας των λειτουργιών και των διεργασιών
2. Περιβαλλοντικά οφέλη
 Ανελλιπή περιβαλλοντική διαχείριση
 Εξοικονόμηση υλικών και ενεργειακών πόρων
 Συμμόρφωση με την Νομοθεσία (Εθνική – Ευρωπαϊκή – Διεθνής)
3. Επικοινωνιακά οφέλη
 Απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος
 Δημιουργία γέφυρας επικοινωνίας με τα ανώτερα ιεραρχικά επίπεδα
 Βελτίωση της δημόσιας εικόνας και της φήμης της επιχείρησης
 Προστασία του περιβάλλοντος

30. -30-
Κάθε προσπάθεια της Διοίκησης μίας επιχείρησης, που έχει στόχο τη βελτίωση της
περιβαλλοντικής της απόδοσης, μπορεί να νοηθεί ως επένδυση. Το Σύστημα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης συμβάλλει στην σωστή χρήση των πρώτων υλών και στην
ορθολογικότερη κατανάλωση ενεργειακών πόρων. Επίσης αποσκοπεί στην
ελαχιστοποίηση κάθε είδους αποβλήτων, η επεξεργασία και διάθεση των οποίων
αποτελεί για την επιχείρηση σημαντική οικονομική επιβάρυνση.
Κάθε επιχείρηση επιδιώκει να καταστήσει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχει,
ανταγωνιστικά σε μία ευρύτερη αγορά. Μία τέτοια προσπάθεια ευνοείται ιδιαίτερα όταν
είναι γνωστή στην κοινή γνώμη η περιβαλλοντική πολιτική της επιχείρησης και η
ευαισθησία που αυτή διαθέτει σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Επενδύσεις σε
εταιρείες που έχουν αναπτύξει και εφαρμόσει με επιτυχία Συστήματα Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης παρουσιάζουν αυξημένη απόδοση έναντι εκείνων που δεν έχουν ακόμα
ενεργοποιήσει τέτοια συστήματα.
Η επίδειξη σεβασμού και μίας υπεύθυνης στάσης απέναντι στο περιβάλλον έχει ως
αποτέλεσμα τη βελτίωση της φήμης της επιχείρησης και την δημιουργία καλύτερων
σχέσεων με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ακόμη και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις
εμφανίζεται προτίμηση σε προμηθευτές και υπεργολάβους που επιδεικνύουν
περιβαλλοντική συνείδηση, έχοντας οι ίδιοι εφαρμόσει κάποιο Σύστημα
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ή συμμετέχοντας σε προγράμματα κοινής δράσης για το
περιβάλλον.
Δεν θα πρέπει παρόλα αυτά να αποσιωπηθεί το γεγονός ότι η προσπάθεια για την
εφαρμογή και την πιστοποίηση ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης μπορεί
να εμφανίσει μία σειρά από προβλήματα, η έκταση των οποίων είναι στενά συνδεδεμένη
με το μέγεθος της επιχείρησης και την προϋπάρχουσα οικολογική της δράση. Τα
προβλήματα μπορεί είναι είτε οικονομικής φύσεως (πλειοψηφία περιπτώσεων) είτε
εμπόδια κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του συστήματος. Ενδεικτικά
παρατίθενται κάποια από αυτά :
 Έλλειψη χρόνου
 Έλλειψη εσωτερικής δέσμευσης
 Έλλειψη συμμετοχής του προσωπικού
 Μεγάλη πολυπλοκότητα των διαφόρων προτύπων Σ.Π.Δ.
 Κόστος ανάπτυξης, εφαρμογής και συντήρησης του Σ.Π.Δ.
 Κόστος πιστοποίησης και επιθεώρησης του Σ.Π.Δ. από εξωτερικό
φορέα πιστοποίησης

31. -31-
Με στόχο να γίνουν αντιληπτά τα κίνητρα, τα οφέλη και τα προβλήματα που μπορεί να
εμφανίζονται κατά τις διαδικασίες σχεδιασμού και εφαρμογής των Συστημάτων
Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, παρατίθενται (βλ. Παράρτημα - ΣΤ) τα αποτελέσματα
σχετικής έρευνας [48] αναφορικά με την εγκατάσταση των Συστημάτων σε επιχειρήσεις
της Ελλάδας .
2.3.5. Αναγνωρισμένα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης
Πέρα από τα γνωστά πλέον πρότυπα της σειράς ISO 9000, που αφορούν
Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας
σημαντικός αριθμός προτύπων στο πεδίο των Συστημάτων Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης. Τα σημαντικότερα εξ αυτών παρατίθενται στην συνέχεια.
2.3.6. Το Βρετανικό Πρότυπο BS 7750
Αποτελεί το πρώτο αναγνωρισμένο πρότυπο που αναπτύχτηκε διεθνώς και αφορά
την περιβαλλοντική διαχείριση. Ο πραγματικός του τίτλος είναι:
“BS 7750: Specification for Environmental Management Systems”
Διαμορφώθηκε από το Βρετανικό Ινστιτούτο Τυποποίησης (BSI) το 1992 , ενώ
τροποποιήθηκε για πρώτη φορά το 1994. Περιλαμβάνει τις βασικές απαιτήσεις ενός
Σ.Π.Δ. και παρέχει καθοδηγητικές γραμμές για την εφαρμογή και λειτουργία των
συστατικών του συστήματος. Η αναλυτική του δομή αποτέλεσε την βάση ανάπτυξης της
μετέπειτα σειράς προτύπων ISO 14000, ενώ χρησιμοποιήθηκε ως οδηγός για την
πιστοποίηση συστημάτων σε πολλές χώρες. Παρατίθεται (βλ. § 2.3.6) η βασική δομή
του προτύπου, με σκοπό ο αναγνώστης να διακρίνει τα κοινά σημεία μεταξύ του
προτύπου ISO 14001 και του Κανονισμού EMAS που παρουσιάζονται στις παραγράφους
που ακολουθούν.
2.3.7. Η Σειρά Προτύπων ISO 14000
Η ανάπτυξη της σειρά των Προτύπων για την Περιβαλλοντική Διαχείριση, ISO
14000, δημιουργήθηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO). Ο οργανισμός
ISO ιδρύθηκε το 1946 και η έδρα του βρίσκεται στην Γενεύη της Ελβετίας. Έχει
αναπτύξει διεθνή εθελοντικά πρότυπα για τους τομείς των κατασκευών, των

32. -32-
τηλεπικοινωνιών, του εμπορίου και της διοίκησης συστημάτων. Τον Ιούνιο του 1991
δημιουργείται η επιτροπή SAGE (Strategic Advisory Group on the Environment), στόχος
της οποίας είναι η ανάπτυξη διεθνών συστημάτων για την περιβαλλοντική διαχείριση. Το
1993 τίθεται σε λειτουργία η Τεχνική Επιτροπή 207 (TC 207) η οποία και επιφορτίζεται
με την ανάπτυξη της σειράς ISO 14000. Θα πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι για την
εκπόνηση των προτύπων, ο οργανισμός ISO έχει καταφέρει να συγκεντρώσει το
ενδιαφέρον 120 χώρων από όλο τον κόσμο σκοπεύοντας πάντα στην όσο το δυνατόν πιο
σφαιρική και πληρέστερη αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών θεμάτων.
Η σειρά προτύπων ISO 14000 περιλαμβάνει μεταξύ των άλλων και το Πρότυπο ISO
14001, στο οποίο καθορίζονται οι απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιεί ένα σύστημα
περιβαλλοντικής διαχείρισης, ώστε να επιβεβαιώνεται η ικανότητα της επιχείρησης να
συμμορφώνεται τώρα, αλλά και μελλοντικά, με τις νομικές της υποχρεώσεις, απέναντι
στο περιβάλλον. Στο Σχήμα 2.4, αποτυπώνεται ολόκληρη η σειρά των προτύπων ISO
14000, όπως είναι αναθεωρημένη μέχρι και σήμερα (έτος 2007).
Τα πρότυπα της σειράς έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και απώτερος σκοπός τους αποτελεί
η παροχή βοήθειας στους οργανισμούς (επιχειρήσεις, εταιρείες, ιδρύματα κ.α. ) που θα
θελήσουν να συμμετέχουν στην περιβαλλοντική εκστρατεία. Η επίτευξη
περιβαλλοντικών και οικονομικών οφελών για τους ίδιους τους οργανισμούς,
παροτρύνεται με την εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος περιβαλλοντικής
διαχείρισης. Τα πρότυπα προσφέρουν εκείνες τις υποστηρικτικές ενέργειες που θα
βοηθήσουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων, που
άπτονται κάθε τμήματος ενός οργανισμού και μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα
και μη, για να βελτιώσουν την περιβαλλοντική επίδοση ενός οργανισμού. Σωστή
εφαρμογή των προτύπων συνιστά, ένα αντικειμενικό και αξιόπιστο σύστημα
περιβαλλοντικής διαχείρισης.

33. -33-
Σειρά Προτύπων ISO 14000
(The ISO 14000 Series)
Συστήματα
Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης
(Environmental
ManagementSystems)
14001:2004
14004:2004
Οικολογική Σήμανση και
Διακυρήξεις
(Environmentallabels &
declarations)
14020:2000
14021:1999
14024:1999
14025:2000
Περιβαλλοντική
Διαχείριση
(Environmental
management)
Περιβαλλοντική Επίδοση
(Performance Evaluation)
14031:1999
14032:1999
Ανάλυση Κύκλου Ζωής
(Life Cycle Assessment)
14040:1997
14041:1998
14042:2000
14043:2000
TR 14047
TS
14048:2002
TR
14049:2000
Βοηθητικά
(Other)
14015:2001
14050:2002
TR
14062:2002
WD 14063
Οδηγίες
(Guidelines)
19011:2002
TR
14061:1998
AWI 14064
64:1997
66 ISO/IEC
Σχήμα 2.4: Η σειρά προτύπων ISO 14000.

34. -34-
Το Πρότυπο ISO 14001
Αποτελεί το πλέον διαδεδομένο και εφαρμοσμένο πρότυπο στον κόσμο για την
ανάπτυξη, εγκατάσταση και εφαρμογή συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η
παγκόσμια αποδοχή του έγκειται στην πληθώρα των περιβαλλοντικών θεμάτων που
μπορεί να καλύψει μέσα από τις διαδικασίες που το ίδιο το πρότυπο προωθεί, καθώς
επίσης και την δυνατότητα εφαρμογής του σε κάθε τύπο και μέγεθος επιχείρησης. Ο
ακριβής τίτλος που φέρει το πρότυπο είναι:
“ISO 14001: Environmental Management systems – Requirements with guidance for use”
Η πρώτη έκδοση του Προτύπου βασίζεται στο Βρετανικό πρότυπο BS 7750 και εκδίδεται
τον Σεπτέμβριο του 1996 ενώ ακολουθεί η αναθεωρημένη έκδοση το 2004, τηρώντας τον
κανόνα της 5ετους αναθεώρησης στον οποία υπάγονται όλα τα δημοσιευμένα πρότυπα
του οργανισμού ISO.
Το ISO 14001 ορίζει τις απαιτήσεις για την εγκατάσταση συστήματος περιβαλλοντικής
διαχείρισης σε οργανισμούς που επιθυμούν να:
Εφαρμόσουν, διατηρήσουν και βελτιώσουν ένα σύστημα περιβαλλοντικής
διαχείρισης
Διασφαλίσουν τη συμμόρφωση των εταιρειών τους με την δηλωθείσα
περιβαλλοντική πολιτική
Αποδείξουν αυτή τη συμμόρφωση τους σε άλλους
Πιστοποιήσουν το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης από εξωτερικό φορέα
Πραγματοποιήσουν αυτοπροσδιορισμό και δήλωση συμμόρφωσης προς το
Διεθνές Πρότυπο
Στην συνέχεια γίνεται μία αναλυτική παρουσίαση του Προτύπου και των απαιτήσεων
που θέτει, καθώς επίσης παρατίθενται και στατιστικά στοιχεία από την εφαρμογή του σε
χώρες ανά τον κόσμο.
I. Γενική Δομή του ISO 14001
Το Πρότυπο όπως καθορίζεται από την αναθεωρημένη έκδοση 2004-11-15, διατηρεί
τη φιλοσοφία κατηγοριοποίησης των απαιτήσεων του σε πέντε (5) κύριες θεματικές
ενότητες. Παρακάτω, παρουσιάζεται ο πλήρης κατάλογος των περιεχομένων του
Προτύπου όπως αυτό έχει μεταφραστεί από τον Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης
(ΕΛΟΤ) και δόθηκε στην δημοσιότητα στις 21 Δεκεμβρίου του 2004. Με έντονη σκίαση
σηματοδοτούνται οι βασικές θεματικές ενότητες:

35. -35-
Περιεχόμενα Προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001
1. Αντικείμενο
2. Τυποποιητικές παραπομπές
3. Όροι και ορισμοί
4. Απαιτήσεις του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης
4.1 Γενικές απαιτήσεις
4.2 Περιβαλλοντική πολιτική
4.3 Σχεδιασμός
4.3.1 Περιβαλλοντικές Πλευρές
4.3.2 Νομικές και άλλες απαιτήσεις
4.3.3 Περιβαλλοντικοί σκοποί, στόχοι και πρόγραμμα(τα)
4.4 Εφαρμογή και Λειτουργία
4.4.1 Πόροι, ρόλοι, υπευθυνότητες και αρμοδιότητες
4.4.2 Επαγγελματική επάρκεια, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση
4.4.3 Επικοινωνία
4.4.4 Τεκμηρίωση
4.4.5 Έλεγχος εγγράφων
4.4.6 Έλεγχος λειτουργίας
4.4.7 Ετοιμότητα και ανταπόκριση σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης
4.5 Έλεγχος
4.5.1 Παρακολούθηση και μέτρηση
4.5.2 Αξιολόγηση Συμμόρφωσης
4.5.3 Μη συμμορφώσεις, διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες
4.5.4 Έλεγχος αρχείων
4.5.5 Εσωτερική επιθεώρηση
4.6 Ανασκόπηση από την διοίκηση
Το μεθοδολογικό πλαίσιο ανάπτυξης του Προτύπου ISO 14001 συνοψίζεται στα
ακόλουθα σημεία:
Ανάπτυξη Περιβαλλοντικής Πολιτικής δεσμευτικού χαρακτήρα,
Δημιουργία διαδικασίας αναγνώρισης και πρόσβασης σε
περιβαλλοντικούς νόμους και κανονισμούς,
Θέσπιση Περιβαλλοντικών Σκοπών και Στόχων σύμφωνων με την
Περιβαλλοντική Πολιτική,
Καθιέρωση διαδικασιών λειτουργικού ελέγχου,
Καθιέρωση διαδικασιών εκτάκτου ανάγκης και ανταπόκρισης σε
έκτακτα περιστατικά,

36. -36-
Καθιέρωση διαδικασίας για περιοδική αξιολόγηση του επιπέδου
συμμόρφωσης.
II. Αναλυτική Παρουσίαση των Απαιτήσεων του Προτύπου ISO 14001:2004
Οι απαιτήσεις του Προτύπου συνοπτικά παρουσιάζονται στο Σχήμα 2.5, που
ακολουθεί.
Σχήμα 2.5: Συνοπτική παρουσίαση των απαιτήσεων του ISO 14001.
Περιβαλλοντική Πολιτική (§ 4.2)
Η σύνταξη καθώς και η επικύρωση της Περιβαλλοντικής Πολιτικής του οργανισμού από
την ανώτατη διοίκηση, αποτελεί την πρώτη απαίτηση που θέτει το Πρότυπο. Η Πολιτική
αντικατοπτρίζει τις αρχές που διέπουν το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του
οργανισμού. Θέτει τους στόχους, τις ευθύνες και την λειτουργικότητα του συστήματος,
στοιχεία με βάση τα οποία θα κριθεί μετέπειτα. Η ανώτατη διοίκηση είναι υπεύθυνη για
την για την σωστή μεταφορά και υλοποίηση της φιλοσοφίας που διέπει τον οργανισμό,
προς όλους εκείνους που έχουν επιφορτιστεί με την ανάπτυξη του Σ.Π.Δ. Θα πρέπει κατά
συνέπεια :
Αρχική
Ανασκόπηση
Καθορισμόςτης
Περιβαλλοντικής
Πολιτικήςτου
οργανισμού (§ 4.2 )
&
Σχεδιασμός
Συστήματος
Περιβαλλοντικής
Διαχείρισης (§ 4.3)
Εφαρμογή
(§ 4.4 )
Έλεγχος &
Διορθωτικές
Ενέργειες
(§ 4.5 )
Ανασκόπηση
Διοίκησης
(§ 4.6 )

37. -37-
Να αντικατοπτρίζεται το ηθικό και οι βασικές αρχές του οργανισμού και των
δραστηριοτήτων του.
Να δηλώνεται με σαφήνεια η συμμόρφωση με τις Κανονιστικές/ Νομοθετικές
και άλλες διατάξεις
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο Πρότυπο, η Περιβαλλοντική Πολιτική του
οργανισμού θα πρέπει να είναι σε θέση να:
α) Είναι κατάλληλη για τη φύση, το μέγεθος και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
των δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών
β) Περιλαμβάνει δέσμευση για διαρκή βελτίωση και πρόληψη της ρύπανσης
γ) Περιλαμβάνει δέσμευση για συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες νομικές
απαιτήσεις και άλλες απαιτήσεις που ο οργανισμός έχει ενυπογράφως
αποδεχτεί, οι οποίες σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές του πλευρές
δ) Παρέχει το πλαίσιο για τον καθορισμό και την ανασκόπηση των
περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων
ε) Είναι τεκμηριωμένη, εφαρμόζεται και διατηρείται
στ) Γνωστοποιείται σε όλα τα πρόσωπα που εργάζονται στον οργανισμό ή για
λογαριασμό του και
ζ) Είναι διαθέσιμη στο κοινό.
Σχεδιασμός (§ 4.3)
 Περιβαλλοντικές Πλευρές (§ 4.3.1)
Οι αναγνώριση και καταγραφή των περιβαλλοντικών πλευρών του οργανισμού
είναι σημαντική διαδικασία, καθόσον από την αναγνώριση αυτή θα προκύψουν οι
παράγοντες που προκαλούν την μεγαλύτερη περιβαλλοντική επίπτωση και κατά
συνέπεια πρέπει να ελέγχονται από το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η
συγκέντρωση όλων των περιβαλλοντικών πλευρών του οργανισμού αποτελεί τον πυρήνα
του αναπτυσσόμενου συστήματος και για αυτό τον λόγο η διαδικασία αυτή μπορεί να
απαιτήσει σημαντικό χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα γίνεται λεπτομερής εξέταση του
κύκλου ζωής των παρεχόμενων προϊόντων.
Η αναγνώριση των περιβαλλοντικών πλευρών είναι μία συνεχή διαδικασία του Σ.Π.Δ και
ενεργοποιείται κάθε φορά που μία νέα δραστηριότητα προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες
του οργανισμού ή κάθε φορά που μεταβάλλεται μία από αυτές. Επίσης περιλαμβάνει
όλες τις παρελθούσες, τωρινές και μελλοντικές επιδράσεις που είχαν, έχουν και μπορεί
να έχουν οι δραστηριότητες του οργανισμού.