Minisymposium Brein en Leren, Avans Hogeschool Breda, 26 mei 2011
Pascal van Gerven
Faculty of Psychology and Neuroscience
Department of Neuropsychology and Psychopharmacology
1. Breinveroudering: een levenslang proces
Mini-symposium Brein en Leren, Avans Hogeschool Breda, 26 mei 2011
Pascal van Gerven
Faculty of Psychology and Neuroscience
Department of Neuropsychology and Psychopharmacology
2. Het begint al vroeg…
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
3. What goes up must come down?
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
16. Niet alle dementie is alzheimer
Andere vormen/oorzaken van dementie:
• Vasculaire (multi-infarct dementie)
• Frontotemporale dementie (bijv. ziekte van Pick)
• Ziekte van Parkinson
• Ziekte van Huntington
• “Lewy body”-dementie
• Infecties (bijv. encefalitis, ziekte van Creutzfeldt-Jacob, HIV, syfilis)
• Tekort aan voedingsstoffen (bijv. vitamine B1 in Korsakov-syndroom,
anorexia nervosa)
• Intoxicatie (bijv. drugs, zware metalen, alcohol)
• Niet aangeboren hersenbeschadigingen (bijv. hersentrauma, boxen)
• …
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
17. Cognitieve en gedragsveranderingen
Wat is normaal? Wat is abnormaal?
Achteruitgang bij normale veroudering:
• Cognitieve snelheid (afname van de prefrontale “witte stof”)
• Geheugen: bewuste opslag en herinnering (prefrontale cortex)
• Cognitieve controle (dorsolaterale prefrontale cortex)
Additioneel bij ziekte van Alzheimer:
• Vroeg stadium: nieuwe herinneringen (hippocampus)
• Latere stadia: gedragsproblemen (prefrontale/temporale cortex)
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
19. Overexcited by the dangerous and difficult work eben jetzt eine höchste
Überreizt von der schwierigen und gefährlichen, of that morning that
demanded a maximum of caution, discretion, of forcefulness and exactitude of
Behutsamkeit, Umsicht, Eindringlichkeit und Genauigkeit des Willens
will, the writer had beenVormittagsstunden,lunch,derstop the continued
erfordernden Arbeit der unable, even after hatte to Schriftsteller dem
revolution of that innermost productive drive ofin seinemmotus animi »motus
Fortschwingen des produzierenden Triebwerks his, that Innern, jenem
continuus, which after Cicero is the heart Wesen der Beredsamkeit besteht, auch
animi continuus«, worin nach Cicero das of eloquence, and had been thwarted
trying to find that soothing slumber which tun vermocht und den entlastenden
nach der Mittagsmahlzeit nicht Einhalt zu he, in view of his declining
resistance, neededgefunden, der ihm, bei zunehmender Abnutzbarkeit seiner
Schlummer nicht so dearly.
Kräfte, einmal untertags so nötig war.
Thomas Mann – Der Tod in Venedig [Death in Venice]
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
20. Geheugen: leren en herinneren
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
26. Succesvolle veroudering
Avoiding
disease and
disability
Successful
aging
Engagement High cognitive
with life and physical
functioning
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
27. Waar komen individuele verschillen
vandaan?
• Demografische factoren
– Sociaal economische status
• Mentale factoren
– Opleidingsniveau
– Beroepsniveau en niveau van dagelijks functioneren
– Intelligentie
• Gezondheidsfactoren
– Leefstijl: roken, eet- en drinkgewoonten, bewegen/sporten, etc.
– Cardiovasculaire en andere ziektes
• Genetische factoren
– Bijvoorbeeld: APOE-ε4 allel
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
28. “Reserve” als bescherming tegen veroudering
• Breinreserve: grotere breinen zijn beter beschermd tegen
aftakeling dan kleinere breinen “hardware”
• Cognitieve reserve: goed georganiseerde breinen zijn
beter beschermd tegen aftakeling dan minder goed
georganiseerde breinen “sofware”
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
29. Breinreserve en cognitieve reserve
Breinreservecapaciteit: passief model Cognitieve reserve: actief model
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
30. Clinical
threshold
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
36. • Longitudinale studie naar de determinanten van
cognitieve veroudering
• Gestart rond 1993
• Begonnen met 1.822 deelnemers tussen 23 en 82 jaar
• 12-jaars follow-up
Meer info: www-np.unimaas.nl/maas
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name
37. Variabelen
• Vragenlijsten over mentale en lichamelijke veroudering
• Medische tests
– Bloeddruk
– Zicht/gehoor
– Bloedmonsters (bijv. voor bepaling genotype)
– Etc.
• Neuropsychologische tests
– Intelligentietests
– Geheugentests
– Concentratietests
– Etc.
Facultyof Psychology and Neuroscience
Faculty name