1. HISTORIA 8
History will be kind to me for I intend to make
this presentation!!!

2. BOTA NE FILLIM TE SHEKULLIT
XX DHE LUFTA I BOTERORE

3. FUQITE E BOTES NE BARASPESHE
TE VESHTIRE
Deri ,afersisht ne vitin 1870 ne Evrope ekzistonin 5 shtete te cilat luanin rolin kryesor : Anglia ,Franca ,AustroHungaria,Rusia dhe Perandoria Osmane. Krahas ketyre 5 shteteve pas viteve 1870 u shtuan dy shtete te reja ,krijimi i te
cilave erdhi si rezultat i bashkimit te tyre. Keto dy shtete te reja ishin : Perandoria Gjermane dhe Mbreteria Italiane. Figu rat
e shquara qe ndihmuan ne bashkimin e ketyre dy shteteve ishin: Konti Kavur (arkitekt i Italise se Bashkuar) dhe Oto-Von
Bismarku (arkitekt i Gjermanise se Bashkuar). Ne te njejten kohe ,kur u krijuan shtetet e reja ,shpertheu edhe Revolucioni
II Industrial. Ky I fundit ndikoi shume tek shtetet e vjetra ku ritmet e zhvillimit qene shume te shpejta. Brenda pak kohe
,shtetet e reja u barazuan ekonomikisht me shtetet e vjetra. Pra ,u vendos nje ekuiliber ekonomik. Por shtetet e reja
kerkonin te gjenin tregje,zona influence dhe koloni. Ato kerkonin rindarjen e botes ne menyre te barabarte.Krahas
ekuilibrit ekonomik filloi dhe rivaliteti i shteteve . Ky rivalitet coi ne krijimin e dy aleancave ushtarake :
-
Blloku Qendror : perfshinte Italine ,Gjermanine dhe Austro-Hungarine.
-
Antanta : perfshinte Rusine,Angline dhe Francen.
Me krijimin e aleancave ushtarake dhe shfaqjen e rivalitetit midis 2 grup -shteteve ,ruajtja e ekuilibrit u be e veshtire dhe
paqja u cilesua : Paqe e Brishte.
OtoVon
Bismark
Kamili Benso

4. EPOKA E BUKUR
Pas vitit 1870 kudo ne Evrope ndodhen ndryshime si:
-U rrit prodhimi bujqesor dhe industrial
-U rrit tregtia e brendshme dhe e jashtme
-
-
U rrit popullsia urbane
U nxit Revolucioni Shkencor
Linden shpresat per krijimin e nje bote te re pa luftera ku do mbizoteronte paqja
-
-
U ul numri i papunesise
U krye demokratizimi i shoqerise
U krijuan sindikatat nga punetoret ,ne menyre qe te mbroheshin te drejtat e tyre
-
U rri roli i partive politike
Lindi levizja qytetare ne te cilen perfshiheshin:
1) Levizja Feministe
2) Levizje Bamirese
3) Levizja Punetore
Kjo periudhe (1870 -1914) gjate se ciles mbizoteronte paqja dhe qetesia e zhvillimit ekonomik u quajt :
Epoka e Bukur.

5. SHKAKU DHE SINJALET E LUFTES
I BOTERORE
SHKAKU
Shkaku kryesor I fillimit te Luftes I Boterore
ishte perplasja e interesave dhe ashpersimi I
rivaliteteve ndermjet 2 aleancave ushtarake:
Bllokut Qendror dhe Antantes. Zonat
kryesore ne Evrope ku perplaseshin interesat e
2 aleancave te mesiperme ishin:
1)
2)
3)
4)
5)
Ballkani
2)Territoret polake
Kufiri Franko-Gjerman
Kufiri Veri-Lindor i Italise
Kolonite qe mbizoteronte Anglia.
SINJALET
Sinjalet qe tregonin se Lufta e I Boterore
po afronte ishin :
1)
Militarizimi qe cdo shtet i bente
ekonomise.
2)
Krijimi i 2 aleancave ushtarake.
3)
Rivaliteti ndermjet 2 Aleancave
Ushtarake
4) Perdorimi i shtypit dhe
kinematografise per te propaganduar
fillimin e Luftes se I Boterore.

6. PRETEKSTI DHE FILLIMI I
LUFTES I BOTERORE
PRETEKSTI
Me 28 Qershor 1914 ne Sarajeve,kryeqyteti i Bosnjes
,vritet Franc Ferdinandi,princi – trashegimtar i
Perandorise Austro-Hungareze nga Gavrilo Principi.
Kjo ngjarje sherbeu si pretekst per shperthimin e
luftes. Qeveria austriake ngarkoi me faj Serbine per
kete vrasje.
Ajo i dergoi nje ultimatum me kerkesa te renda ,te
cilat serbet nuk i pranuan.
Gavrilo Princip
Franc
Ferdinand
FILLIMI
Me 28 Korrik ,Austro-Hungaria me
pelqimin e Gjermanise i shpall
lufte Serbise.Ne gusht ,Gjermania i
shpall lufte Rusise e Frances
,ndersa,kunder saj hyri ne lufte
Anglia dhe Japonia.Dy vjet me vone
ne krah te Antantes hyri dhe
SHBA-ja.Perkrah Gjermanise u
rradhiten Perandoria Osmane e
Bullgaria.
Lufta qe filloi ne Ballkan morri
shtrirje boterore.

7. ZHVILLIMI I LUFTES NE VITET
1914-1915
Shtabi gjerman kishte pregatitur planin e luftes qe mori emrin “Plani Shlifen”.Ky plan mbeshtetej ne
levizjen e shpejte te ushtrise prandaj quhej edhe “Plani i Luftes Rrufe”.Sipas planit dy ishin frontet
kryesore te luftes:
*Fronti Perendimor qe drejtohej kunder Frances.
*Fronti Lindor qe drejtohej kunder Rusise.
Beteja e Marnes shenoi deshtimin e planit gjerman “te luftes rrufe.Lufta sulmuese e gjermaneve u kthye
ne nje lufte pozicionale qe shkaktoi shume viktima e fatkeqesi jo vetem ne te dyja ushtrite armike por
edhe ne masen e popullsise civile .Prandaj edhe veprimet e Gjermaneve ne frontin Lindor qene te
kufizuara.
~
Italia kishte mbetur e pakenaqur nga veprimet e aleateve te saj ,Gjermania e Austro-Hungaria.Keto te
fundit nuk kishin marre pelqimin e Italise ,kur kishin hyre ne lufte prandaj ne fillim te saj Italia u shpall
shtet neutral . Ne vitin 1915 ,Italia hyri ne bisedime te fshehta me Antanten.Me 26 prill 1915 shtetet e
Antantes dhe Italia nenshkruan nje marreveshje qe u quajt “Traktati i Fshehte i Londres”.Italia do te hynte
ne lufte perkrah Antantes dhe ne fund te saj iu premtuan kufiri verilindor i Austro -Hungarise dhe
territore e ishuj ne Ballkan ku ndermjet tyre ishin : ishulli i Sazanit dhe Vlora.Gjithashtu ,Shqiperia
mbetej e copetuar dhe e vetmja pjese territoriale qe asaj i mbetej shtrihej nga lumi Shkumbin deri ne
lumin Vjose.
Ne maj 1915 Italia i shpall lufte Austro-Hungarise.

8. ZHVILLIMI I LUFTES I BOTERORE
DHE PERFUNDIMI I SAJ
Gjate vitit 1916 betejat kryesore u zhvilluan ne Verdun e Somme.Gjate vitit 1917 ndodhen dy
ngjarje te medha qe sollen dhe perfundimin e luftes:
*Revolucioni ne Rusi
*Hyrja ne lufte e SHBA-se perkrah Antantes
1) Revolucioni qe ndodhi ne Rusi ,ne nentor 1917 ,solli ne pushtet qeverine bolshevike te drejtuar
nga Vladimir Ilic Lenini. Qeveria e re revolucionare ne mars te 1918 beri paqe me Bllokun dhe
doli nga lufta.
2) Ne prill te 1917, ne lufte perkrah Antantes hyri SHBA-ja ,e udhehequr nga presidenti Uillson .
~
Forcat e Bllokut nuk mund ta vazhdonin me luften. Ne korrik te vitit 1918 ,ne frontin
Perendimor,ushtrite anglo-franko-amerikane i detyruan forcat gjermane te terhiqeshin nga territoret
Franceze.Me 3 nentor 1918 u nenshkrua armepushimi midis Italise e Austro-Hungarise.Perandori
Austro-Hungarez abdikoi..Asamblete Popullore shpallen Republikat e Austrise dhe Hungarise. Kjo
ngjarje shenoi shperberjen e Perandorise Austro-Hungareze.
Ne Gjermani perandori la fronin dhe me 9 nentor u shpall Republika e Vajmarit.
Ne 11 nentor qeveria gjermane nenshkroi armepushim dhe kjo shenoi : Perfundimin e Luftes I
Boterore.

9. TRAKTATET E PAQES DHE
PROBLEMET E PAZGJIDHURA TE
PASLUFTES

10. KONFERENCA E PAQES
Lufta I Boterore perfundoi me fitoren e shteteve te Antantes dhe te aleateve te saj.Shtetet e humbura : Blloku Qendror dhe
aleatet e tij ,Bullgaria e Turqia ,u vleresuan si fajtore qe shkaktuan luften ,e cila i solli deme te medha shoqerise evropia ne .
Me 18 Janar 1919 ,ne Versaje afer Parisit ,u mblodh Konferenca e Paqes ku rolin kryesore e luanin kater shtetet e medha :
SHBA-ja ,Franca,Anglia dhe Italia.
Qendrimet e mbajtura ne Konferencen e Paqes
•
•
Presidenti i SHBA-se Vudro Uillson ,u paraqit me programin e tij prej 14 pikash per vendosjen e paqes ne bote.Ne
baze te ketij programi kerkohej te krijohej nje bote e re e carmatosur ku te sundonte paqja,liria e mirekuptimi ,ku te
respektoheshin te drejtat e kombeve per pavaresi ,vetevendosje dhe paprekshmeri territoriale. Uillsoni kerkonte
sistemimin e botes ne menyre demokratike.
Shtetet evropiane mbajten qendrim te kundert me ate te Uillsonit . Ato kerkonin te ngarkonin me faj vendet e humbura
dhe te nxirrnin sa me shume perfitime ekonomike.
4 te medhenjte qe
drejtuan Konferencen e
Versajes
Konferenca e Paqes ne
Versaje

11. VENDIMET E KONFERENCES SE
VERSAJES
Sipas Konferences se Paqes ne Versaje (1919) :
1)U krijua harta e re politike e Evropes
2)U shkeputen territore Gjermane qe i kaluan :Frances,Belgjikes ,Danimarkes dhe Polonise.
3)Nga shperberja e Austro-Hungarise u shkeputen territore qe i kaluan Italise (kufiri VL) ,Rumanise
(zona e Transilvanise) dhe Polonise (territoret veriore).
4) Nga shperberja e Austro-Hungarise u formuan 4 shtete te reja: Austria,Hungaria,Cekosllovakia
dhe Jugosllavia.
5) U shpall pavaresia e Polonise e cila morri territore: Ruse,Gjermane, ish-Austro-Hungareze.
6)Linden shtetet baltike : Estonia,Lituania,Letonia dhe Finlanda.
7) Gjermania duhet te paguante reparacione ndaj Antantes.
8) U miratua formimi i Lidhjes se Kombeve (ide e Vudro Uillson).
9)Per Shqiperine ,u njohen kufijte e caktuar ne vitin 1913 dhe fqinjeve u dhane territore te reja
Shqiptare.
10) U shperbe Perandoria Osmane dhe u krijuan 5 shtete te reja : Turqia,Palestina ,Siria,Libani dhe
Iraku.Keto 4 te fundit kaluan nen kontrollin Anglez e Francez.

12. KRIJIMI I LIDHJES SE KOMBEVE
Me propozimin e Presidentit Uillson ,Konferenca e Versajes vendosi krijimin e nje
organizate nderkombetare .Kjo organizate u quajt Lidhja e Kombeve dhe e kishte
qendren e saj ne Gjeneve(Zvicer ).Lidhja e Kombeve nuk mundi te krijonte nje paqe te
qendrueshme ne bote ngaqe mbeshtetej ne vendimet e Konferences se Paqes.Ne
Lidhjen e Kombeve nuk ishin anetare : SHBA-ja ,Rusia dhe Gjermania.
Zgjidhja e
mosmarreveshjeve
Qellimet e
Lidhjes se
Kombeve
Ruajtja e
Paqes
Denimi i
Agresoreve
qe
kercenojne
paqen
Forcimi i
marredhenieve
ndermjet
shteteve
Organet kryesore te kesaj
organizate ishin :
1) Asambleja e
Pergjithshme
2) Keshilli

13. PRIRJET POLITIKE DHE EKONOMIKE
NE EVROPE GJATE 1918-1939
Rindertimi
Ekonomik
(1918-1922)
FAZAT E
EKONOMISE
EVROPIANE GJATE
1918-1939
Lulezimi
Ekononik
(1924-1929)
Kriza
(1929-1933)
Perplasja midis Rusise komuniste dhe shteteve kapitaliste .
Prirjet
politike
Ndryshimet ne demokracine evropiane.
Konfliktet midis kolonive dhe kolonizatoreve.

14. DIKTATURA,TOTALITARIZMI
KOMUNIST E FASHIST

15. VENDOSJA E REGJIMIT TOTALITAR NE
RUSI
Pjesemarrja e Rusise ne lufte e kishte veshtiresuar shume jeten e popullit
rus.Afro 2 mln ishin viktimat ruse ne front. Per kete situate akuzohej Car
Nikolla II. Ne shkurt 1917 ne Petersburg shpertheu kryengritja kunder
carizmit. Perpara zemerimit te popullit Car Nikolla II abdikoi.Monarkia
absolute ra dhe u shpall Republika nga Qeveria e Perkohshme.
Qeveria e perkohshme zbatoi nje politike demokratike duke shpallur lirine e
fjales ,shtypit etj. Qeveria vendosi ta mos ta ndalte luften. Ky qe nje gabim i
saj ,te cilin e shfrytezuan komunistet ruse.
Partia Komuniste ose Bolshevike udhehiqej nga Vladimir Ilic Uljanovi .Me
urdhrin e tij u krijuan sovjetet. Partia Bolshevike pergatiti me 25 Tetor ose 7
Nentor revolucionin bolshevik.Revolucioni triumfoi dhe ne Rusi u shpall
Diktatura e Proletariatit.

16. MASAT PER FORCIMIN E
PUSHTETIT
1)
U be shtetezimi i sektoreve ekonomike
2)
U godit prona private
3)
4)
5)
6)
Rusia doli nga lufta.
U krjua Armata e Kuqe
U krijua BRSS ne vitin 1922.
U krijua Kushtetuta qe e shpallte Rusine shtet federal.
7)
8)
U perdor dhuna.
U goditen kundershtaret e regjimit.
9)
U ndaluan lirite demokratike.
10) U vu sistemi monopartiak.
11) U krijua policia sekrete.
12) U vu propaganda komuniste.
13) U ngrit kulti i individit.

17. REGJIMET TOTALITARE
T E P E R B A S H K E TA T
1) Natyra demagogjike
kontradiktore
2) Goditja e demokracise.
3) Perdorimi i dhunes.
4) Nxitja e burokracise.
5) Kulti i Individit.
6) Mbivleresimi i propagandes.
7) Agresiviteti
V E C O R I DA L L U E S E
1) Rruga qe ndoqen per te
ardhur ne pushtet nuk eshte e
njejte.
2) Shtresat e popullsise tek te
cilat ishin te perqendruara.
3) Koha e qendrimit ne pushtet.
4) Shfrytezimet per te ardhur ne
pushtet.

18. ITALIA GJATE VITEVE 1918-1939
VENDOSJA E FASHIZMIT
Italia kaloi nje krize te thelle,qe tronditi te gjitha shtresat e
shoqerise.Rindertimi i vendit ecte ngadale.Territoret e jugut ishin te
prapambetura.Kishte varferi e papunesi te madhe. Kudo sundonte
anarkia.Qeveria nuk ishte ne gjendje te zoteronte situaten.
Ne vitin 1919 ne Milano u formua Partia Fashiste nen drejtimin e Benito
Musolinit.Kjo parti premtoi rend ,siguri dh kthimin e Italise ne kohet e
lavdishme te “Romes se Lashte”.Partia fashiste organizoi grupet fashiste te
quajtur skuadrista. Me 28 Tetor 1922 filloi marshimi drejt Romes. Forcat
fashiste pushtuan ndertesen qeveritare.Mbreti Viktor Emanueli III beri
kompromis.Ai formoi nje qeveri koalicioni nen drejtimin e Duces. Ne vitin
1925 Musolini prishi koalicionin dhe krijoi nje qeveri fashiste. Ne Itali u
vendos diktatura fashiste.

19. DIKTATURA FASHISTE NE ITALI
Per te forcuar pushtetin Musolini:
• Krijoi institucione te reja fashiste.
• U rivendos denimi me vdekje.
• U ndaluan veprimtarite politike.
• U vu sistemi monopartiak.
• U hartua nje plan per zhvillimin ekonomik.
• U militarizua ekonomia.
• U be politizimi i shkollave.
• U vleresua propaganda.
• U ngrit kulti i individit.

20. GJERMANIA PAS LUFTES I BOTERORE
DHE ARDHJA NE PUSHTET E
HITLERIT
Perandori Vilhelmi II ,pasi abdikoi ne qytetin e Vajmarit u shpall Republika qe morri dhe emrin e
qytetit ku u shpall. U krijua qeveria dhe u hartua nje kushtetute demokratike. Republika e
Vajmarit arriti ti sheroje plaget e luftes.Filloi permiresimi i jetes.Ne vitin 1926 Gjermania u pranua
ne Lidhjen e Kombeve por shoqeria gjermane vazhdonte te ishte e pakenaqur . Ne periudhen e
krizes qeveria u akuzua per gjendjen e veshtire ekonomike.Pervec kesaj ajo u cilesua si tradhtare e
popullit ngaqe kishte pranuar kushte te renda e poshteruese. Ne kete kohe u rrit popullariteti i
Partise Naziste e krijuar ne 1920 nga Adolf Hitleri.Partia naziste premtonte se do te sillte
rend,siguri dhe mireqenie. Mbi te gjitha ajo do te hidhte poshte vendimet e Konferences se Paqes
(1919).
Ne vitin 1933 Presidenti i Republikes e shpalli Hitlerin kancelar. Nje vit me vone pas vdekjes se tij
,Hitleri mori dhe postin e presidentit ,me titullin Fyhrer dhe shtetin gjerman e quajti “Rrajhu III”.
Hitleri krijoi nje shtet totalitar ne te cilin u vendos diktatura e djathte naziste .

21. VENDOSJA E DIKTATURES
NAZISTE NE GJERMANI
Hitleri krijoi nje shtet totalitar ku:
1) Perqendroi gjithe pushtetin ne duart e tij,qe e kontrollonte nepermjet dy
institucioneve te dhunes : SS dhe Gestapos.
2) Zhduku kundershtaret.
3) U vu sistemi monopartiak.
4) U ndaluan lirite demokratike.
5) U be politizimi i shkollave.
6) U ngrit kulti i individit.
7) U perdor propaganda.
8) U militarizua ekonomia.
9) U bene investime ne infrastrukture.
10) Filloi ndjekja e cifuteve.

22. POLITIKA AGRESIVE NAZISTE
Drejtimet e politikes agresive ishin :
1)
2)
TE HIDHESHIN POSHTE VENDIMET E KONFERENCES SE PAQES.
TI BASHKOHESHIN GJERMANISE TERRITORET E BANUARA NGA GJERMANET.
3)
GJERMANIA TE BEHEJ LIDER BOTEROR.
~Sinjalet e Luftes II Boterore ~
1)Dalja e Gjermanise nga Lidhja e Kombeve.
2)Dergimi i forcave ushtarake ne Spanje per te mebeshtetur gjeneralin Franko.
3) Pushtimi i zones se Renit dhe Cekosllovakise dhe bashkimi i Austrise me Gjermanine.
4) Krijimi i aleances me Italine dhe me vone me Japonine.
5) Nenshkrimi i Paktit te Mossulmimit me Rusine ,duke ndare ne menyre te fshehte
territoret polake.

23. SPANJA DHE LUFTA CIVILE
Spanja ishte vendi me i prapambetur i Evropes Perendimore.Pas Luftes II Boterore forcat demokratike u
rriten dhe u forcuan mjaft. Ne zgjedhjet e vitit 1931 ato fituan dhe shpallen Republiken ne Spanje.
Mbreti Alfonsi XVII u largua nga vendi.
Forcat konservatore nuk pranuan humbjen.Forcat demokratike u fuqizuan akoma dhe me teper dhe krijuan
nje bashkim demokrat te quajtur Fronti Popullor.
~~~~
Shperthimi i Luftes Civile ne Spanje lidhet me zgjedhjet elektorale te vitit 1936. Ne keto zgjedhje fitoi Fronti
Popullor.Forcat konservatore perseri nuk pranuan rezultatin. Ato u organizuan dhe krijuan nje bashkim
antidemokratik qe u quajt Fronti Kombetar. Ky front u mbeshtet ne forcat ushtarake (falangistet) qe
udhehiqeshin nga gjenerali Franko. Frankoja organizoi nje kryengjritje per te rrezuar Republiken
Demokratike.Filloi Lufta Civile qe zgjati 3 vjet (1936-1939).
Gjermania dhe Italia ndihmuan gjeneralin Franko me armatime ndersa Rusia perkrahu Republiken,ashtu si
edhe shume vullnetare te tjere nga e gjithe bota.Anglia dhe Franca mbajten qendrim neutral.
Lufta civile perfundoi ne vitin 1939 me fitoren e Frontit Kombetar. U permbys Republika dhe u vendos
dikatura e gjeneralit Franko.

24. DEMOKRACITE PERENDIMORE
NE VITET 1918-1939

25. SHBA-JA NE VITET 1920.
Vitet e luftes i siguruan SHBA-se perfitime te medha.Amerika qe furnizuesja me e madhe e Evropes
me arme,ushqime e veshmbathje.Pas luftes SHBA-ja njohu nje lulezim te madh ekonomik.Te
ardhurat ishin te medha dhe njerezit jetonin me mire.
~~~~
Kriza boterore e viteve 1929-1933 se pari filloi ne SHBA dhe u perhap ne Evrope.Ajo u shfaq ne
bujqesi dhe pastaj ne gjithe deget e ekonomise.Mallrat filluan te mos shiteshin.Fuqia blerese ra.U rrit
papunesia.Per zgjidhjen e krizes dy partite kryesore mbanin qendrime te ndryshme .Partia
Republikane ne pushtet theksonte se shteti nuk duhet te nderhynte ne jeten politike sepse kriza do te
zhdukej vete sic kishte ardhur.Partia Demokratike kerkonte nderhyrjen e menjehershme te shtetit per
te kapercyer krizen.
~~~
Ne zgjedhjet e vitit 1932 fitoi postin e presidentit Franlin Ruzvelti i Partise Demokratike i cili e
drejtoi vendin gate periudhes 1932-1945. Ai hartoi nje program te gjere reformash per te nxjerre
vendin nga kriza. Ky program njihet si Kursi i Ri i Ruzveltit ose New Deal.

26. KURSI I RUZVELTIT
Programi i Ruzveltit parashikonte zgjidhjen e 3 problemeve kryesore te krizes:
1) Papunesise
2) Ringjalljen e ekonomise
3) Permiresimin e jeteses
Per te ulur papaunesine u ndertuan vepra infrastrukturore . U hapen vende pune dhe u ul
ndjeshem papunesia.
Per te ringjallur ekonomine shteti bleu mallrat e teperta ,zhduku superprodhimin dhe ofroi kredi.
Kjo ndihmoi bankat te mos falimentonin.
Per te permiresuar jetesen sidomos te punetoreve u kufizuan oret e punes,u caktua minimumi i
pages dhe u vendos asistenca.
~~~
Ne politiken e jashtme SHBA-ja mbajti qendrim neutral. U tregua indiferente ndaj veprimtarise
agresive te shteteve diktatoriale.

27. BRITANIA E MADHE NE VITET
1918-1939
Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:
1)
Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u godit nga konkurrenca amerikane e japoneze.Kushtet e jeteses
u veshtiresuan shume.
2)
Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne lulezimin e ekonomise angleze:
a)Nxitja e Revolucionit Shkencor
b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike
c)Produktet ajo filloi ti shese me shume ne tregun e brendshem sesa ne te jashtem.
3)Faza e trete ,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te rende qe goditi gjithe deget e ekonomise.
Kriza u kapercye sepse forcat politike bashkepunuan me njera-tjetren.
~
Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria politike . Institucionet parlamentare u forcuan.Qe ne vitin 1918 u ve ndos
e drejta elektorale e pergjithshme.Kete te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy partite kryesore ishin : Partia Laburiste dh e Partia
Konservatore.Ne vitin 1931 ato krijuan qeverine e koalicionit.Qeveria vendosi kontrollin ne jeten politike dhe ndihmoi me kre di
uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i Asistences per papunesine i cili zgjidhi problemet e punetoreve.
~
Ne politiken e jashtme Anglia qe e matur.Diktaturat e djathta i vleresonte si barriera ndaj komunizmit.
Ne vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.Ne vitin 1937 njohu Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur m e
referendum nga Irlandezet. Pjesa VL ,Olsteri ,mbeti pjese e mbreterise angleze.

28. FRANCA NE VITET 1918-1939
Burimet kryesore qe e ndihmuan Francen te kaperceje krizen ishin:
1)
Ndihma financiare e SHBA-se
2)
Demshperblimet qe merrte nga vendet e humbura
3)
Marrja e dy zonave te pasura me Fe,Alsas-Lorenes.
4)
Nxitja e Revolucionit Shkencor.
~
Franca ishte shtet republikan.Pushteti legjislativ ishte i perbere nga : Senati dhe Dhoma e
Deputeve.Ekzistonte rotacion politik.Asnjera parti nuk gezonte perkrahje te madhe.Partite e djathta
formuan Bashkimin Kombetar ndersa partite e majta Frontin Popullor.
Ne vitin 1936 fitoi Fronti Popullor. U krijua qeveria nen drejtimin e Leon Blumit , i cili drejtoi
vendin per 2 vjet. Qeveria e Blumit beri reforma ekonomike e sociale. U rriten pagat e punetore, u
kufizuan oret e punes dhe u shtetezuan hekurudhat e uzinat. U goditen grupet fashiste. Qeveria e
Blumit u akuzua nga forcat e djathta se po sillte komunizmin ne France. Perpara ketij presioni ,Blumi
dha doreheqjen ne vitin 1938. Ne pushtet erdhi Bashkimi Kombetar ,i cili pergatiti Francen per
Luften II Boterore .

29. KULTURA DHE ARTI NE VITET
1920-1930
Ne levizjen kuturore 1920-1930 mbizoteronin 3 drejtime kryesore:
•
•
•
Modernizmi
Letersia dhe arti tradicional
Letersia dhe arti i Brezit te Humbur
~
Modernistet krijuan shuma rryma ne letersi: futurizmi,kubizmi simbolizmi etj.Perfaqesuesit
kryesore ishin : Kafka,Elioti ,Pikasoja,Kandiski etj.
Tradicionalistet nuk u shkeputen nga format e vjetra.Ata pasqyruan realitetin dhe u ndje ndjeshem
rryma e kritikes.Perfaqesuesit kryesore ishin : Romeo Rolan ,Drajzeri etj.
Brezi i Humbur perfaqesohej nga shkrimtare qe kishin jetuar periudhen e rende te luftes dhe kishin
shpresuar tek vendosja e paqes.Pasi kishin humbur shpresat per te ardhmen ata vendosen ti japin
fund jetes se tyre.Ne kete rryme bejne pjese : Heminguej dhe Remarku.

30. VENDET E BALLKANIT NE VITET
1918-1939

31. JUGOSLLAVIA NE VITET 1918-1939
Me 1 Dhjetor 1918 ne Beograd, Aleksander Karagjeogjevic shpalli formimin e Mbreterise Serbo -Kroate –
Sllovene. Ne vitin 1921 u hartua Kushtetuta.Mbreteria Serbo-Kroate-Sllovene perbehej nga :
Serbia,Maqedonia,Bosnje-Hercegovina,Mali i Zi,Kroacia dhe Sllovenia. Ne vitin 1929 Aleksandri I beri nje
riorganizim te vendit duke e ndare ne 9 njesi administrative dhe mbreteria mori emrin “Jugosllavi”.
~
Beteja poltike zhvillohej ndermjet: unitaristeve dhe federalisteve te cilet mbanin qendrime te kunderta.
Ekzistonte dhe nje rryme tjeter qe kerkonte prishjen e mbreterise.
~
Ne vitin 1929 Aleksandri I beri nje grusht shteti.Ai shperndau parlamentin dhe hoqi kushtetuten ,ndaloi lirite
demokratike dhe vendosi diktaturen mbreterore.Lufta politike u ashpersua dhe ne vitin 1934 Aleksandri I u
vra. Trashegimtari i fronit Pjetri II ishte 1 vjec dhe vendin e drejtoi si regjent princi Pavel.Jugosllavia filloi te
afrohej me shtetet diktatoriale por demonstratat anti-fashiste e penguan ate te ishte pjese e Aktit Trepalesh.

32. BULLGARIA NE VITET 1918-1939
Ne Bullgari fshataresia perbente 80% te popullsise.Pas zbatimit te reformes agrare u fuqizua ekonomia e
vogel. Rendimentet ishin te uleta.Toka punohej me vegla primitive . Industria ishte e kufizuar dhe e
pazhvilluar sepse vetem 1 miniere ishte ne shfrytezim.
~
Bullgaria si aleate e Bllokut Qendror ishte e detyruar ti jepte territore Serbise e Greqise.Ne ate kohe u fuqizua
shume Partia Bashkimi Agrar qe drejtohej nga Stamboliski.Kjo parti premtonte perkrahjen e Reformes Agrare.
Ne zgjedhjet e vitit 1919 fitoi Partia Bashkimi Agrar. U krijua qeveria e re e udhehequr nga Stamboliski.Ne
vitin 1922 u be reforma agrare. Me mijera fshatare u pajisen me toke.Stamboliski qe iniciatori per krijimin e
“Internacionales se Gjelber”.
~
Forcat antidemokratike qene te pakenaqura nga reformat e Sramboliksut .Ato u bashkuan rreth Partise Lidhja
e Oficereve.Ne vitin 1923 ato pergatiten nje grusht shteti ndersa Stamboliskin e torturuan derisa e vrane.
U vendos nje qeveri diktatoriale dhe u godit demokracia. Ne periudhen e krizes u forcua opozita
demokratike.Per ti bere balle situates Borisi III ne vitin 1935 mori pushtetin ne duart e tij dhe vendosi
diktaturen mbreterore.

33. RUMANIA NE VITET 1918-1939
Pas luftes Rumania dyfishoi territorin e saj duke marre territore nga ish-perandorite.Rumania
ishte nje vend agrar ku fshataresia perbente 78% te popullsise. Ne vitin 1921 u zbatua reforma
agrare ku shumica e fshatareve u bene pronare toke. Vend te pare zinte industria e naftes .U
zhvillua metalurgjia dhe industria e perpunimit te drurit.Linden dhe shoqeri me kapitale te huaja.
~
Rumania mbeti monarki edhe pas luftes.Deri ne vitin 1935 partite politike ishin : Partia e Popullit
,Partia Kombetare Liberale dhe Partia Kombetare Fshatare. Ne vitin 1920 me pelqimin e
parlamentit erdhi ne fron Karoli II.Ai u lidh me shtetet nazi-fashiste.Ne vitin 1938 ai shperndau
parlamentin dhe u krijua Kushtetuta e re qe rriste fuqine e tij.Ne vitin 1939 u vu ne krye te
qeverise gjeneral Antonesku. U vendos diktatura mbreterore dhe u ndaluan lirite
demokratike.Shteti rumun forcoi marredheniet me vendet nazi-fashiste dhe ne vitin 1940
nenshkroi aleance me ta.

34. GREQIA NE VITET 1918-1939
Ne Greqi fshataresia perbente 60% te popullsise.Bujqesia ishte e prapambetur. Toka punohej me mjete
primitive.Rendimentet ishin te uleta.Zhvillim me te madh morri industria vecanerisht ajo tekstile
,agroushqimore dhe e plehrave kimike.Me te shumta ishin importet sesa eksportet,prandaj shteti grek kishte
borxhe.Ne Greqi ishte shfaqur fenomeni i Deficitit Buxhetor.
~
Dy ishin forcat politike qe rivalizonin njera-tjetren : monarkistet dhe republikanet.Ne vitin 1924 u shpall
Republika.Jeta politike nuk u stabilizua. Ne vitin 1935 republika u permbys dhe ne Greqi u vendos monarkia
me mbret Gjergjin II .
Me 4 gusht 1936 u vendos si kryetar qeverie gjenerali fashist Metaksa.Parlamenti u shpernda dhe kushtetuta
u anulua.Ne Greqi u vendos diktatura. U godit demokracia dhe u ndaluan lirite demokratike.
Qeveria e Metaksait kishte si model diktaturat nazi-fashiste.

35. REPUBLIKA E TURQISE
(TÜRKIYE CUMHURIYETI)
Vendimet qe morri Konferenca e Paqes sollen shperberjen e Perandorise Osmane dhe krijimin e 5 shteteve
te reja si : Turqia,Siria,Libani,Iraku dhe Palestina. Nacionalistet turq kundershtuan vendimet e Konferences
dhe qeverine e sulltanit Abdyl Mexhit II. Ata krijuan ushtri revolucionare ne krye te se cileve ishte Mustafa
Qemali..Keto forca rrezuan sulltanin nga froni dhe shpallen republiken.Ky qe nje revolucion i vertete brenda
viteve 1920-1923 qe solli modernizimin e Turqise. U be shkembimi i popullsise Turke qe banonte ne Greqi
me popullsine Greke qe banonte ne Turqi.
~
Mustafa Qemali e drejtoi vendin 15 vjet.Si President i Republikes ai miratoi ligje qe sollen transformime te
medha ne shtetin turk.Kryeqytet i Turqise u vendos Ankaraja. U shkeput shteti nga feja. Islami ishte fe
private.
Gjuha turke u be gjuhe kombetare. U vendos alfabeti latin. U denua poligamia. U ndryshua dhe
evropianizua veshja e qytetarit turk.Gruaja fitoi te drejten te votoje dhe te marre pjese ne detyra shteterore.
U zhduk sundimi tradicional i sulltanit. Ne vitin 1935 Mustafa Qemali mori tittullin ATATURK (babai i
turqve).

36. SHQIPERIA NE VITET 1918-1925
Pas Luftes se I Boterore,shtetet fqinje Serbia,Greqia dhe Italia mbanin nje pjese te territoreve shqiptare dhe
rrezikohej copetimi i Shqiperise.Me 21 Janar 1920 u mblodh Kongresi i Lushnjes ne te cilin u morren keto
vendime:
1)Nuk do te njihej asnje vendim qe cenonte territoret e shtetit shqiptar 1913.
2)U krijuan organet e reja te shtetit : Keshilli Kombetar ,Keshilli i Larte dhe Qeveria e kryesuar nga Sulejman
Delvina.
3) Tirana u shpall kryeqytet i shtetit shqiptar. Me 11 shkurt 1920 organet e reja te shtetit u vendosen ne
Tirane. Qeveria e re deboi forcat e huaja nga territoret shqiptare.
Gjate 1920-1924 dy ishin partite politike : Partia Popullore dhe Partia Perparimtare.
Qeverite nderroheshin shpesh dhe nuk ekzistonte stabiliteti politik .

37. REPUBLIKA E SHQIPERISE GJATE
1925-1928
Shqiperia u shpall Republike Presidenciale ne janar 1925.Qeveria kryesohej nga
Ahmet Zogu,i cili ishte president i shtetit shqiptar.
U morren masa si: krijimi i Bankes Kombetare dhe lidhja me shtetet e tjera si: Anglia
,SHBA-ja etj.
Zogu ndoqi politiken e koncesioneve.Shume shoqeri me kapitale te huaja filluan
kerkimet per minerale te ndryshme ne Shqiperi.
Qeveria siguroi lidhje te forta me shtetin italian. U nenshkruan dy pakte me shtetin
italian dhe kapitali italian siguroi epersi ne ekonomine shqiptare.

38. MBRETERIA SHQIPTARE (1928-1939)
Ne vitin 1928 Shqiperia kaloi nga republike ne monarki. Mbreteria u shpall ne 1 shtator me mbret Ahmet
Zogun i cili morri titullin Zogu I-Mbreti i Shqiptareve. Gjate udheheqjes se Zogut I u forcua shteti ,u vendos
siguria dhe qetesia ne vend.
U hartuan: Kodi Civil , Penal e Tregtar sipas modeleve te vendeve te Evropes Perendimore.
U zhvillua arsimi ,ekonomia dhe kultura.
U organizua sistemi i drejtesise. Ligji vepronte ne te gjithe vendin.Shqiptaret leviznin ne te gjitha vendet e
botes me pasaporten e mbreterise.
Monedha vendase ishte franga e cila njihej e konvertohej me cdo monedhe te huaj.
U forcua mjaft krenaria kombetare. Ne politiken e jashtme mbreteria u orientua nga Italia.
Gjate periudhes mbreterore u rrit shume ndikimi i Italise ne gjithe fushat e jetes.
Kjo pozite e ndihmoi Italine fashiste per pushtimin e Shqiperise.

39. PUNOI : PAMELA TANKU
If you don't know history, then you don't know anything.
You are a leaf that doesn't know it is part of a tree.