SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  60
Metafory)jako)sposób)
                                konceptualizowania
                               I"wykład"o"metaforze
                                   DR KONRAD JUSZCZYK
                                   ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI
                                   INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA
                                   WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM

                            JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 3
środa, 24 października 12                                            1
Trzy wykłady
                                           Metafory jako sposób
                        25 PAŹDZIERNIKA
                                           konceptualizowania




                                             Eksperymentalne
                            8 LISTOPADA
                                             badania metafor




                                               Korpusowe
                            15 LISTOPADA     badania wyrażeń
                                             metaforycznych


środa, 24 października 12                                         2
Dlaczego warto badać
        wyrażenia metaforyczne?
          1. Książka" Lakoffa" i" Johnsona" zainspirowała" wielu"
             naukowców"i"zapoczątkowała"multidyscyplinarne"badania."
          2. Metafora" jest" wszechobecna" w" kulturze" i" komunikacji," a"
             także"istotna"dla"ludzkich"procesów"poznawczych"i"innych."
          3. Metafora" jest" specyFicznym" rodzajem" ekspresji" werbalnej"
             lub"wizualnej,"której"badanie"pozwala"„zajrzeć"do"umysłu”.
          4. Metafora" zwraca" uwagę" naukowców" na" treść" i" funkcję"
             wypowiedzi,"zamiast"na"formę"i"sposób"łączenia"wyrazów.
          5. Metafora"organizuje"ludzkie"doświadczenia"cielesne.

środa, 24 października 12                                                     3
MWLB przełożono
                            na osiem języków
            • polskie"1987"          • francuskie"2004
            • holenderskie"2000      • norweskie"2008
            • niemieckie"2003        • tureckie"2010
            • włoskie"2004           • estońskie"2011


środa, 24 października 12                                4
ZAINSPIROWANI
           Kto$zainspirował$L&J?      ...a$kogo$zainspirowali$L&J?
           Malinowski,"LeviVStrauss           Gibbs,"Nunez,"Evans
           Sapir,"Whorf,"Humboltd,             Sweetser,"Coulson,
           Fillmore,"Talmy,"Shank              Steen,"Kaal,"Pasma
           Becker,"Linde                         Feldman,"Grady...
           Wittgenstein,"Rosch                 Fauconnier,"Turner
           Montague,"Davidson                 Kovecses,"Forceville"
           Searle,"Clark,"Bolinger            Mueller,"Cienki,"Chui
           Ross,"McCauley,"Gordon          Thibodeau,"Boroditsky"


środa, 24 października 12                                             5
1. Metafora jest
                            wszechobecna
            • Ludzie" używają" około" 6" wyrażeń" metaforycznych"
                    na"minutę"(Gibbs"1992;"w"języku"angielskim).
            • Jedno"na"7½"słów"może"być"powiązane"z"metaforą"
                    (Steen"2011"przedstawia"badania"na"BNC)
            • Metafora" jest" także" podstawą" wielu" reklam"
                    graFicznych"(Forceville"2005"nazywa"je"pictorial)
            • Wiele" przysłów" w" przeróżnych" językach" jest"
                    motywowane"znaczeniem"metaforycznym"słów.

środa, 24 października 12                                               6
Gdzie są metafory?




                            h"p://www.filmoa.com/video/page3one3inside3the3new3york3:mes
środa, 24 października 12                                                                 7
Przysłowia" są" także" oparte" na"
                            metaforycznym"znaczeniu"słów."



                            A$na$przysłowiach$oparte$są$
                            niektóre$hasła$reklamowe.


                            Rozumienie"przysłów"i" haseł"
                            na" nich" opartych" wymaga"
                            m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą"
                            metafory"(to)moja)hipoteza;).


                            P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z"
                            magisterki" o" grach" słownych"      "
                            2000V2003"(niepublikowana)
środa, 24 października 12                                        8
Przysłowia" są" także" oparte" na"
                            metaforycznym"znaczeniu"słów."



                            A$na$przysłowiach$oparte$są$
                            niektóre$hasła$reklamowe.


                            Rozumienie"przysłów"i" haseł"
                            na" nich" opartych" wymaga"
                            m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą"
                            metafory"(to)moja)hipoteza;).


                            P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z"
                            magisterki" o" grach" słownych"      "
                            2000V2003"(niepublikowana)
środa, 24 października 12                                        8
Przysłowia" są" także" oparte" na"
                            metaforycznym"znaczeniu"słów."



                            A$na$przysłowiach$oparte$są$
                            niektóre$hasła$reklamowe.


                            Rozumienie"przysłów"i" haseł"
                            na" nich" opartych" wymaga"
                            m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą"
                            metafory"(to)moja)hipoteza;).


                            P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z"
                            magisterki" o" grach" słownych"      "
                            2000V2003"(niepublikowana)
środa, 24 października 12                                        8
M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e"
                            podstawą" wielu" reklam"
                            graFicznych" (Forceville"
                            2005"nazywa"je"pictorial).


                            P r z y k ł a d y" k a m p a n i"
                            społecznej" organizacji"
                            WWF"ze"strony"www:"
                            http://adVbox.nazwa.pl/
                            innowacyjnareklama.pl/

środa, 24 października 12                                          9
M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e"
                            podstawą" wielu" reklam"
                            graFicznych" (Forceville"
                            2005"nazywa"je"pictorial).


                            P r z y k ł a d y" k a m p a n i"
                            społecznej" organizacji"
                            WWF"ze"strony"www:"
                            http://adVbox.nazwa.pl/
                            innowacyjnareklama.pl/

środa, 24 października 12                                          9
M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e"
                            podstawą" wielu" reklam"
                            graFicznych" (Forceville"
                            2005"nazywa"je"pictorial).


                            P r z y k ł a d y" k a m p a n i"
                            społecznej" organizacji"
                            WWF"ze"strony"www:"
                            http://adVbox.nazwa.pl/
                            innowacyjnareklama.pl/

środa, 24 października 12                                          9
Niektóre" reklamy"
                             wymagaja" od" nas"
                             pewnej" aktywności"
                             i"zaangażowania..."


                             [Gkk"Dialoggroup]
                             http://adsoftheworld.com/media/ambient/
                            sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original




środa, 24 października 12                                                 10
Niektóre" reklamy"
                             wymagaja" od" nas"
                             pewnej" aktywności"
                             i"zaangażowania..."


                             [Gkk"Dialoggroup]
                             http://adsoftheworld.com/media/ambient/
                            sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original




środa, 24 października 12                                                 10
Niektóre" reklamy"
                             wymagaja" od" nas"
                             pewnej" aktywności"
                             i"zaangażowania..."


                             [Gkk"Dialoggroup]
                             http://adsoftheworld.com/media/ambient/
                            sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original




środa, 24 października 12                                                 10
jak mówimy o pieniądzach?

   •       You’re)wasting)my)money.)Tracisz)mój)pieniądze.

   •       This)gadget)will)save)you)a)lot)of)money.

          •       To)urządzenie)zaoszczędzi)ci)dużo)pieniędzy.

   •       I’ve)invested)a)lot)of)money)in)her.

          •       Zainwestowałem)w)nią)dużo)pieniędzy.

   •       That)Jlat)tire)cost)me)lot)of)money.

          •       Ta)przebita)opona)kosztowała)dużo)pieniędzy.


                              PHOTO: http://www.whe.org/for-my-home/resources/rebates.html
środa, 24 października 12                                                                    11
jak mówimy o czasie?

   •       You’re)wasting)my)time.)Tracisz)mój)czas.

          •       This)gadget)will)save)you)a)lot)of)money.

   •       To)urządzenie)zaoszczędzi)ci)dużo)czasu.

          •       I’ve)invested)a)lot)of)time)in)her.

   •       Zainwestowałem)w)nią)dużo)czasu.

          •       That)Jlat)tire)cost)me)lot)of)time.

   •       Ta)przebita)opona)kosztowała)dużo)czasu.


               PHOTO: http://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-photography-silver-pocket-watch-in-hand-image13199627
środa, 24 października 12                                                                                                  12
CZAS TO PIENIĄDZ



                                  $$=
środa, 24 października 12                      13
CZAS TO PIENIĄDZ (L&J:1980)
                • W) naszej) kulturze)           czas) jest) artykułem)
                        wartościowym,)jest)on) środkiem)(zasobem))o)
                        ograniczonej) ilości,) używanym) przez) nas) do)
                        osiągania)celów,)jakie)sobie)stawiamy.
                • CZAS"TO"PIENIĄDZ:"
                 • jednostka"obliczeniowa"w"telekomunikacji
                 • opłata"za"godzinę,"pokój"w"hotelu"itd.
                • Czas" rozumiemy" jako" coś," co" można"wydać,"
                        stracić,"dobrze"lub"źle"w"coś"zainwestować...
środa, 24 października 12                                                  14
CZAS TO PIENIĄDZ (Lakoff 1993)
                        • This) metaphor) came) into) English) about)
                            the) time) of) the)industrial) revolution,when)
                            people) started) to) be) paid) for) work) by) the)
                            amount)of)time)they)worked.

                        • Thus,) the) factory) led) to) the) institutional)
                            pairing)of)periods)of)time)with)amounts)of)
                            money,) which) formed) the) experiential)
                            basis)of)this)metaphor.
                        • Since)then,)the)metaphor)has)been)realized)
                            in)many)other)ways.)The)budgeting)of)time)
                            has)spread)throughout)American)culture.
środa, 24 października 12                                                        15
środa, 24 października 12   16
Wykład zaplanowany na
                            środę został przesunięty
                               o dwa dni naprzód.




środa, 24 października 12                              16
Wykład zaplanowany na
                            środę został przesunięty
                               o dwa dni naprzód.


                            W"jaki"dzień"tygodnia"odbędzie"się"wykład?




środa, 24 października 12                                                16
Wykład zaplanowany na
                            środę został przesunięty
                               o dwa dni naprzód.


                            W"jaki"dzień"tygodnia"odbędzie"się"wykład?




                            PONIEDZIAŁEK"CZY"PIĄTEK?


środa, 24 października 12                                                16
PONIEDZIAŁEK CZY PIĄTEK?
      •   poniedziałek •    piątek

      • perspektywa:"  • perspektywa:"
                       CZASVsięVporusza                       EGOVsięVporusza

      •          wydarzenie"(wykład)"                 •    my"przemieszczamy"
                  przemieszcza"sie"w"                        się"w"kierunku"
                   naszym"kierunku"                       wydarzenia"(wykładu)"
      •       Czekam,)aż)przyjdą)święta.              •   Zbliżamy)się)do)końca)roku.

                •       I)look)forward)to)the)            •   We)are)approaching)
                        arrival)of)Christmas.                 the)end)of)the)year.

      •       Nadchodzi)zima.                             •   I’m)coming)towards)my)sister’s)
                                                              birtday.)
                •       Winter)is)approaching)soon.           (jak0to0przełożyć0na0polski?)

      •       Przyjdzie)czas,)kiedy...                •   Minęliśmy)termin)oddania)pracy.

                •       The)time)will)come)when...        •   We)passed)the)deadline)actually.
środa, 24 października 12                                                                        17
Dlaczego warto badać
        wyrażenia metaforyczne?
          1. Metafora" jest" wszechobecna" w" kulturze" i" komunikacji," a"
             także"istotna"dla"ludzkich"procesów"poznawczych"i"innych."
          2. Metafora" jest" specyFicznym" rodzajem" ekspresji" werbalnej"
             lub"wizualnej,"której"badanie"pozwala"„zajrzeć"do"umysłu”.
          3. Metafora" zwraca" uwagę" naukowców" na" treść" i" funkcję"
             wypowiedzi,"zamiast"na"formę"i"sposób"łączenia"wyrazów.
          4. Metafora"organizuje"ludzkie"doświadczenia"cielesne.
          5. Książka" Lakoffa" i" Johnsona" zainspirowała" wielu"
             naukowców"i"zapoczątkowała"multidyscyplinarne"badania.

środa, 24 października 12                                                     18
•       Formalny"opis"komunikacji"i"nadawania"znaczenia"jest"oparty"
                    na"metaforze"przewodu"(conduit)metaphor;)Reddy"1977):

                   •        WYRAŻENIA"JĘZYKOWE"TO"POJEMNIKI"(pakunki)

                   •        ZNACZENIA"TO"PRZEDMIOTY"W"POJEMNIKACH

                   •        KOMUNIKACJA"TO"PRZESYŁANIE"POJEMNIKÓW

            •       Zadaniem" nadawcy" jest" opakować" znaczenia" w" słowa" i"
                    przekazać"je"odbiorcy."

            •       Odbiorca,"żeby"zrozumieć"co"nadawca"chciał"mu"przekazać,"ma"
                    odpakować"znaczenia"ze"słów"i"ustalić"do"czego"się"one"odnoszą.

            •       To,"co"łączy"nadawcę"i"odbiorcę"zostało"nazwane"przewodem.


środa, 24 października 12                                                             19
3. Metafora zwraca uwagę naukowców na treść i funkcję
        wypowiedzi, zamiast na formę i sposób łączenia wyrazów.


            •       Formalny"opis"komunikacji"i"nadawania"znaczenia"jest"oparty"
                    na"metaforze"przewodu"(conduit)metaphor;)Reddy"1977):

                   •        WYRAŻENIA"JĘZYKOWE"TO"POJEMNIKI"(pakunki)

                   •        ZNACZENIA"TO"PRZEDMIOTY"W"POJEMNIKACH

                   •        KOMUNIKACJA"TO"PRZESYŁANIE"POJEMNIKÓW

            •       Zadaniem" nadawcy" jest" opakować" znaczenia" w" słowa" i"
                    przekazać"je"odbiorcy."

            •       Odbiorca,"żeby"zrozumieć"co"nadawca"chciał"mu"przekazać,"ma"
                    odpakować"znaczenia"ze"słów"i"ustalić"do"czego"się"one"odnoszą.

            •       To,"co"łączy"nadawcę"i"odbiorcę"zostało"nazwane"przewodem.


środa, 24 października 12                                                             19
ZNACZENIA TO PRZEDMIOTY
środa, 24 października 12   20
WYRAŻENIA JĘZYKOWE TO POJEMNIKI
środa, 24 października 12            21
K O M U N I K A C J A TO
        PRZESYŁANIE POJEMNIKÓW
środa, 24 października 12           22
To pudełko zawiera różne czekoladki.




                            To#słowo#zawiera#różne#znaczenia.
                       Słowo,>jako>wyrażenie>językowe,>jest>pojemnikiem.
                         Znaczenia>to>obiekty>zawarte>w>tym>pojemniku.
                        Komunikacja>to>pakowanie>znaczeń>w>pojemniki.
środa, 24 października 12                                                  23
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                     reprezentacja>słów>
                                                      i>struktury>zdania




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                     reprezentacja>słów>
                                                      i>struktury>zdania




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                     reprezentacja>słów>
                                                      i>struktury>zdania




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                                                     reprezentacja>słów>
                                                      i>struktury>zdania




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                             „To$pudełko$
                                                     reprezentacja>słów>
                            zawiera$różne$            i>struktury>zdania
                             czekoladki.”




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                             „To$pudełko$
                                                     reprezentacja>słów>
                            zawiera$różne$            i>struktury>zdania
                             czekoladki.”




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                            ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY           REPREZENTACJA




                                                                                FORMA&WYRAŻENIA
                             „To$pudełko$
                                                     reprezentacja>słów>
                            zawiera$różne$            i>struktury>zdania
                             czekoladki.”




                                                                                TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                       pojęcie>pudełka,>
                                                   czekolady>jako>obiektów>

                                                    i>pojęcie>zawierania>się>
                                                   CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO>




                            KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                         24
OBSERWOWALNE&          NIEOBSERWOWALNE&

                             ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY          REPREZENTACJA




                                                                              FORMA&WYRAŻENIA
                                „To$słowo$
                                                      reprezentacja>słów>
                              zawiera$różne$           i>struktury>zdania
                               znaczenia.”



                                                     DOMENA&      DOMENA&




                                                                              TREŚĆ&WYRAŻENIA
                                                    ŹRÓDŁOWA     DOCELOWA&

                            komunikacja             POJEMNIK       SŁOWO

                                                      OBIEKT     ZNACZENIE
                            Słowo mające
                            wiele znaczeń.          ZAWIERANIE   ZAWIERANIE



                             KONTEKST&KOMUNIKACJI         ZNACZENIE

środa, 24 października 12                                                                       25
Musisz pomyśleć                  żeby zrozumieć
           w tych ramach                  opis komunikacji
         (poniżej, po lewej)              jako przesyłania.

                             DOMENA'      DOMENA'
                            ŹRÓDŁOWA     DOCELOWA'

                            POJEMNIK       SŁOWO

                              OBIEKT     ZNACZENIE

                            ZAWIERANIE   ZAWIERANIE


               Pojęcie komunikacji ma strukturę przejętą
                z pojmowania przesyłania. (inwariancja)
środa, 24 października 12                                     26
Zasada inwariancji
                              (Lakoff 1993)
                     •      There"are"constraints"on"Fixed"correspondences"
                            in"metaphorical"mappings"between"domains.


                     •      The)imageVschema)structure)of) the)source)domain)
                            is)projected)onto)the)target)domain)in)a)way)that)is)
                            consistent)with)inherent)target)domain)structure.
                            )

                     •      All)kind)of)metaphors)obey)the)invariance)principle.



środa, 24 października 12                                                           27
70% wyrażeń metajęzykowych
        opiera się na metaforze przewodu!
                     • ZNACZENIA(TO(PRZEDMIOTY
                      • To(zdanie(nie(zawiera(żadnego(znaczenia.
                     • WYRAŻENIA(JĘZYKOWE(TO(POJEMNIKI
                      • Twoje(słowa(wydają(się(puste.
                     • KOMUNIKACJA(TO(PRZESYŁANIE
                      • Trudno(mu(przekazać((to(wyobrażenie.
               Rozumienie tych wyrażeń
                opiera się na metaforze.
środa, 24 października 12                                          28
Nie przekazujemy sobie znaczenia.
   My konstruujemy znaczenia!
             • The%conduit%metaphor%does%not%2it%cases%where%
                     context% is% required% to% determine% whether% the%
                     sentence% has% any% meaning% at% all% and,% if% so,%
                     what% meaning% it% has! (Lakoff! and! Johnson!
                     1980).


             • Metafora%            przewodu% nie% pasuje% do% tych%
                     przypadków,% które% wymagają% kontekstu,% aby%
                     określić,%czy%zdanie%ma%jakiekolwiek%znaczenie,%a%
                     jeśli%tak,%to%jakie%(Lakoff!and!Johnson!1987:34).
środa, 24 października 12                                                   29
Jakie czynniki mają
                             wpływ na język?




środa, 24 października 12                         30
Jakie czynniki mają
                             wpływ na język?
                                   kognitywne
                                  (neuronalne)


                     kulturowe                   kontekstowe



                                 komunikacyjne
                                 (konwersacja)

środa, 24 października 12                                      31
Rozczarowanie generatywizmem

       Językoznawcy+ kognitywni+ w" twórcy" i" użytkownika" języka"
       widzą" nie$ tylko$ genialny$ mechanizm$ do$ produkowania$
       słów$ i$ zdań," ale" i" kwintesencję" jego" człowieczeństwa:"
       niepowtarzalność" osobowości," nieprzewidywalność$ reakcji,"
       oryginalność" spojrzenia" na" świat," słowem" wszystko" to," co" w"
       połączeniu" z" uwarunkowaniami" kulturowymi" i" społecznymi"
       decyduje"o"sposobie,"w$jaki$człowiek$używa$swojego$języka$
       –" genialnego" narzędzia," którego" jest" zarówno" twórcą," jak" i"
       niewolnikiem."                            Tabakowska, 1995: 5
środa, 24 października 12                                                    32
Zbił


                              okno

                             z5desek

                            młotkiem
środa, 24 października 12              35
Zbił


Przemalował                   okno     pędzlem

                             z5desek

                            młotkiem
środa, 24 października 12                        35
Langackera przykład dwuznaczności
    (różnica wynika z profilowania znaczenia):

                              Zbił


Przemalował                   okno     pędzlem

                             z5desek

                            młotkiem
środa, 24 października 12                        35
Kolce5róży


                              zraniły



                            moje5palce.
środa, 24 października 12                 36
Kolce5róży


  Twoje5słowa                 zraniły     moje5serce.



                            moje5palce.
środa, 24 października 12                               36
Kontekst a wyrażenia metaforyczne:

                            Kolce5róży


  Twoje5słowa                 zraniły     moje5serce.



                            moje5palce.
środa, 24 października 12                               36
Fragmenty informacji prasowych
      •       Wczoraj"przeprowadzono"sekcję"zwłok"malarza."
      •       Zadano"mu"kilkanaście"ciosów"nożem."
      •       Do"tej"pory"nie"odnaleziono"narzędzia"zbrodni.
                                  z+notki+o+morderstwie+Beksińskiego

      •       W"czwartek"nóż"w"plecy"wbił"Hwangowi"jego"najbliższy"
              współpracownik"Roh"Sung"Il,"szef"kliniki"
      •       pobierającej" jajeczka" od" kobiet." L" Kiedy" odwiedziłem"
              Hwanga" w" szpitalu," przyznał" się," że" część" wyników"
              pracy"została"sfabrykowana"L"mówił"w"koreańskiej"stacji"
              MBC.
                 z"notki"o"podejrzeniu"o"fałszowanie"wyników"badań
środa, 24 października 12                                                   37
METAPHORS BE WITH YOU!

   Za! dwa! tygodnie!
   z a j m i e m y! s i ę!
   t e s t o w a n i e m!
   h i p o t e z! L a k o f f a ,!
   c z y l i! b a d a n i a m i!
   eksperymentalnymi!
   teorii!metafory.
                       Do!zobaczenia!

środa, 24 października 12               38
• (1980/1988/2010)>Metafory>w>naszym>życiu:>
                     • Rozdział>26:>Mit>obiektywizmu>w>filozofii>i>
                            językoznawstwie>Zachodu>(1988:>2233237)

                     • Rozdział>28:>Pewne>niedostatki>subiektywizmu>
                            (1988:>2513253)

                     • Rozdział>30:>ROZUMIENIE>(najważniejszy;3)
                     • (1999)>Philosophy>in>the>Flesh>
                     • Rozdział>1:>Co>kognitywizm>wnosi>do>filozofii?
środa, 24 października 12                                              39
Artykuły i książki George’a Lakoffa
            •       1980:"Metaphors*we*live*by*(z"Markiem"Johnsonem)
                  •         1987:"Metafory)w)naszym)życiu*(Tomasz"Krzeszowski)
                  •         2008:"drugie$wydanie$angielskie$zawiera$ważne$posłowie!
            •       1991:"Cognitive*vs*generative*lingustics

                  •         główne$założenia$językoznawstwa$kognitywnego
            •       1993:"Contemporary*Theory*of*Metaphor
                  •         aktualizacja$teorii$wyłożonej$w$MWLB)(1980)
            •       1999:"Philosophy*in*the*:lesh*(z"Markiem"Johnsonem)
                  •         (podobno"nieudana;)"próba"rewolucji"w"FilozoFi
            •       2008:"The*neuroscience*of*metaphoric*gestures
                  •         podsumowanie$badań$nad$rolą$metafory$w$poznaniu$i$komunikacji
            •       2012:$Explaining*Embodied*Cognition*Results*
                    (TOPICS"IN"COGNITIVE"SCIENCE"1–13)

                  •         podsumowanie"badań"nad"poznaniem"ucieleśnionym"w"ramach"neural*
                            theory*of*thought*and*language
środa, 24 października 12                                                                     40

Contenu connexe

Tendances

постанова № 305 щодо норм харчування
постанова № 305 щодо норм харчуванняпостанова № 305 щодо норм харчування
постанова № 305 щодо норм харчування
Нина Ибрагимова
 
використання дидактичних ігор та вправ з мовлення
використання  дидактичних ігор та вправ з мовленнявикористання  дидактичних ігор та вправ з мовлення
використання дидактичних ігор та вправ з мовлення
Ольга Ямник
 
презентація до уроку
презентація до урокупрезентація до уроку
презентація до уроку
irinaoo
 
мовлення дитини
мовлення дитинимовлення дитини
мовлення дитини
setmiks
 
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну темиурок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
Vitaliy Babak
 

Tendances (20)

постанова № 305 щодо норм харчування
постанова № 305 щодо норм харчуванняпостанова № 305 щодо норм харчування
постанова № 305 щодо норм харчування
 
Ivan Petrovych Kotljarevskyj
Ivan Petrovych KotljarevskyjIvan Petrovych Kotljarevskyj
Ivan Petrovych Kotljarevskyj
 
використання дидактичних ігор та вправ з мовлення
використання  дидактичних ігор та вправ з мовленнявикористання  дидактичних ігор та вправ з мовлення
використання дидактичних ігор та вправ з мовлення
 
презентація до уроку
презентація до урокупрезентація до уроку
презентація до уроку
 
Стародавній Китай
Стародавній  КитайСтародавній  Китай
Стародавній Китай
 
Диференціація звуків Р-Л
Диференціація звуків Р-ЛДиференціація звуків Р-Л
Диференціація звуків Р-Л
 
Філософія мистецтва Франческо Петрарка
Філософія мистецтва Франческо ПетраркаФілософія мистецтва Франческо Петрарка
Філософія мистецтва Франческо Петрарка
 
Емоції та почуття
Емоції та почуттяЕмоції та почуття
Емоції та почуття
 
мовлення дитини
мовлення дитинимовлення дитини
мовлення дитини
 
Презентація 1.4
Презентація 1.4 Презентація 1.4
Презентація 1.4
 
Підручник " Біологія і екологія" 10 клас, Соболь
Підручник " Біологія і екологія" 10 клас, СобольПідручник " Біологія і екологія" 10 клас, Соболь
Підручник " Біологія і екологія" 10 клас, Соболь
 
здоров'я – найвища цінність життя людини
здоров'я – найвища цінність життя людиниздоров'я – найвища цінність життя людини
здоров'я – найвища цінність життя людини
 
Дидактичні матеріали для 5 класу укр літ (1) для шарінгу.pdf
Дидактичні матеріали для 5 класу укр літ (1) для шарінгу.pdfДидактичні матеріали для 5 класу укр літ (1) для шарінгу.pdf
Дидактичні матеріали для 5 класу укр літ (1) для шарінгу.pdf
 
Секрети успішного спілкування
Секрети успішного спілкуванняСекрети успішного спілкування
Секрети успішного спілкування
 
Образ Прометея у мистецтві
Образ Прометея у мистецтвіОбраз Прометея у мистецтві
Образ Прометея у мистецтві
 
Логоритмiка
ЛогоритмiкаЛогоритмiка
Логоритмiка
 
Презентація до 210-річчя від дня народження Миколи Васильовича Гоголя
Презентація до 210-річчя від дня народження Миколи Васильовича ГоголяПрезентація до 210-річчя від дня народження Миколи Васильовича Гоголя
Презентація до 210-річчя від дня народження Миколи Васильовича Гоголя
 
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну темиурок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
урок 45 доповідь на морально етичну і суспільну теми
 
Притча про блудного сина», «Притча про сіяча".
Притча про блудного сина», «Притча про сіяча".Притча про блудного сина», «Притча про сіяча".
Притча про блудного сина», «Притча про сіяча".
 
Тема 7
Тема 7Тема 7
Тема 7
 

En vedette

Curs 2. econometrie (2)
Curs 2. econometrie (2)Curs 2. econometrie (2)
Curs 2. econometrie (2)
Suciu Bogdan
 
Introduction to linguistics lec 1
Introduction to linguistics lec 1Introduction to linguistics lec 1
Introduction to linguistics lec 1
Hina Honey
 

En vedette (19)

METAFORY-3/10 konceptualne
METAFORY-3/10 konceptualneMETAFORY-3/10 konceptualne
METAFORY-3/10 konceptualne
 
METAFORY-1/10 wprowadzenie
METAFORY-1/10 wprowadzenieMETAFORY-1/10 wprowadzenie
METAFORY-1/10 wprowadzenie
 
Nik p-14-022-egzaminy-zewnetrzne
Nik p-14-022-egzaminy-zewnetrzneNik p-14-022-egzaminy-zewnetrzne
Nik p-14-022-egzaminy-zewnetrzne
 
Punkt dostepowy Motorola AP7532
Punkt dostepowy Motorola AP7532Punkt dostepowy Motorola AP7532
Punkt dostepowy Motorola AP7532
 
20 lat broszura
20 lat broszura20 lat broszura
20 lat broszura
 
Efektywność czy kreatywność?
Efektywność czy kreatywność?Efektywność czy kreatywność?
Efektywność czy kreatywność?
 
Curs 2. econometrie (2)
Curs 2. econometrie (2)Curs 2. econometrie (2)
Curs 2. econometrie (2)
 
Skróty w MS OFFICE
Skróty w MS OFFICESkróty w MS OFFICE
Skróty w MS OFFICE
 
Oblicza marketingu marka 2
Oblicza marketingu marka 2Oblicza marketingu marka 2
Oblicza marketingu marka 2
 
Introduction to linguistics lec 1
Introduction to linguistics lec 1Introduction to linguistics lec 1
Introduction to linguistics lec 1
 
Kogni2012 12
Kogni2012 12Kogni2012 12
Kogni2012 12
 
Biologiaiologia
BiologiaiologiaBiologiaiologia
Biologiaiologia
 
Plan dla śląska 1409
Plan dla śląska 1409Plan dla śląska 1409
Plan dla śląska 1409
 
Edukacja właczajaca
Edukacja właczajacaEdukacja właczajaca
Edukacja właczajaca
 
Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014
 
Zarzadzanie innowacjami w przemysle spotkan
Zarzadzanie innowacjami w przemysle spotkanZarzadzanie innowacjami w przemysle spotkan
Zarzadzanie innowacjami w przemysle spotkan
 
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
 
Kogni2012 11-pragmatyka
Kogni2012 11-pragmatykaKogni2012 11-pragmatyka
Kogni2012 11-pragmatyka
 
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
 

Plus de Konrad Juszczyk

ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWOETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
Konrad Juszczyk
 
Pozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja okPozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja ok
Konrad Juszczyk
 
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
Konrad Juszczyk
 
Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012
Konrad Juszczyk
 

Plus de Konrad Juszczyk (20)

Techniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiejTechniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiej
 
1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytania1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytania
 
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWOETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
 
Ncn preludium-2013-kj
Ncn preludium-2013-kjNcn preludium-2013-kj
Ncn preludium-2013-kj
 
Pozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja okPozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja ok
 
Kogni2012 10-akwizycja-2
Kogni2012 10-akwizycja-2Kogni2012 10-akwizycja-2
Kogni2012 10-akwizycja-2
 
Kogni2012 9-akwizycja
Kogni2012 9-akwizycjaKogni2012 9-akwizycja
Kogni2012 9-akwizycja
 
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
 
Gramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda LangackeraGramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda Langackera
 
KOGNITYWNE 2012 - 6
KOGNITYWNE 2012 - 6KOGNITYWNE 2012 - 6
KOGNITYWNE 2012 - 6
 
To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.
 
Kogni2012-5-MET3
Kogni2012-5-MET3Kogni2012-5-MET3
Kogni2012-5-MET3
 
KOGNI-4-MET2
KOGNI-4-MET2KOGNI-4-MET2
KOGNI-4-MET2
 
Przepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy językaPrzepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy języka
 
Metodologia lingwistyki
Metodologia lingwistykiMetodologia lingwistyki
Metodologia lingwistyki
 
Kognitywne 2012 1
Kognitywne 2012 1Kognitywne 2012 1
Kognitywne 2012 1
 
Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012
 
Ten TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lecturesTen TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lectures
 
Składnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagmSkładnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagm
 
2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodność2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodność
 

Metafory jako sposób konceptualizowania

  • 1. Metafory)jako)sposób) konceptualizowania I"wykład"o"metaforze DR KONRAD JUSZCZYK ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 3 środa, 24 października 12 1
  • 2. Trzy wykłady Metafory jako sposób 25 PAŹDZIERNIKA konceptualizowania Eksperymentalne 8 LISTOPADA badania metafor Korpusowe 15 LISTOPADA badania wyrażeń metaforycznych środa, 24 października 12 2
  • 3. Dlaczego warto badać wyrażenia metaforyczne? 1. Książka" Lakoffa" i" Johnsona" zainspirowała" wielu" naukowców"i"zapoczątkowała"multidyscyplinarne"badania." 2. Metafora" jest" wszechobecna" w" kulturze" i" komunikacji," a" także"istotna"dla"ludzkich"procesów"poznawczych"i"innych." 3. Metafora" jest" specyFicznym" rodzajem" ekspresji" werbalnej" lub"wizualnej,"której"badanie"pozwala"„zajrzeć"do"umysłu”. 4. Metafora" zwraca" uwagę" naukowców" na" treść" i" funkcję" wypowiedzi,"zamiast"na"formę"i"sposób"łączenia"wyrazów. 5. Metafora"organizuje"ludzkie"doświadczenia"cielesne. środa, 24 października 12 3
  • 4. MWLB przełożono na osiem języków • polskie"1987" • francuskie"2004 • holenderskie"2000 • norweskie"2008 • niemieckie"2003 • tureckie"2010 • włoskie"2004 • estońskie"2011 środa, 24 października 12 4
  • 5. ZAINSPIROWANI Kto$zainspirował$L&J? ...a$kogo$zainspirowali$L&J? Malinowski,"LeviVStrauss Gibbs,"Nunez,"Evans Sapir,"Whorf,"Humboltd, Sweetser,"Coulson, Fillmore,"Talmy,"Shank Steen,"Kaal,"Pasma Becker,"Linde Feldman,"Grady... Wittgenstein,"Rosch Fauconnier,"Turner Montague,"Davidson Kovecses,"Forceville" Searle,"Clark,"Bolinger Mueller,"Cienki,"Chui Ross,"McCauley,"Gordon Thibodeau,"Boroditsky" środa, 24 października 12 5
  • 6. 1. Metafora jest wszechobecna • Ludzie" używają" około" 6" wyrażeń" metaforycznych" na"minutę"(Gibbs"1992;"w"języku"angielskim). • Jedno"na"7½"słów"może"być"powiązane"z"metaforą" (Steen"2011"przedstawia"badania"na"BNC) • Metafora" jest" także" podstawą" wielu" reklam" graFicznych"(Forceville"2005"nazywa"je"pictorial) • Wiele" przysłów" w" przeróżnych" językach" jest" motywowane"znaczeniem"metaforycznym"słów. środa, 24 października 12 6
  • 7. Gdzie są metafory? h"p://www.filmoa.com/video/page3one3inside3the3new3york3:mes środa, 24 października 12 7
  • 8. Przysłowia" są" także" oparte" na" metaforycznym"znaczeniu"słów." A$na$przysłowiach$oparte$są$ niektóre$hasła$reklamowe. Rozumienie"przysłów"i" haseł" na" nich" opartych" wymaga" m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą" metafory"(to)moja)hipoteza;). P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z" magisterki" o" grach" słownych" " 2000V2003"(niepublikowana) środa, 24 października 12 8
  • 9. Przysłowia" są" także" oparte" na" metaforycznym"znaczeniu"słów." A$na$przysłowiach$oparte$są$ niektóre$hasła$reklamowe. Rozumienie"przysłów"i" haseł" na" nich" opartych" wymaga" m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą" metafory"(to)moja)hipoteza;). P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z" magisterki" o" grach" słownych" " 2000V2003"(niepublikowana) środa, 24 października 12 8
  • 10. Przysłowia" są" także" oparte" na" metaforycznym"znaczeniu"słów." A$na$przysłowiach$oparte$są$ niektóre$hasła$reklamowe. Rozumienie"przysłów"i" haseł" na" nich" opartych" wymaga" m y ś l e n i a" z a" p o m o c ą" metafory"(to)moja)hipoteza;). P r z y k ł a d y" p o c h o d z ą" z" magisterki" o" grach" słownych" " 2000V2003"(niepublikowana) środa, 24 października 12 8
  • 11. M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e" podstawą" wielu" reklam" graFicznych" (Forceville" 2005"nazywa"je"pictorial). P r z y k ł a d y" k a m p a n i" społecznej" organizacji" WWF"ze"strony"www:" http://adVbox.nazwa.pl/ innowacyjnareklama.pl/ środa, 24 października 12 9
  • 12. M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e" podstawą" wielu" reklam" graFicznych" (Forceville" 2005"nazywa"je"pictorial). P r z y k ł a d y" k a m p a n i" społecznej" organizacji" WWF"ze"strony"www:" http://adVbox.nazwa.pl/ innowacyjnareklama.pl/ środa, 24 października 12 9
  • 13. M e t a f o r a" j e s t" t a k ż e" podstawą" wielu" reklam" graFicznych" (Forceville" 2005"nazywa"je"pictorial). P r z y k ł a d y" k a m p a n i" społecznej" organizacji" WWF"ze"strony"www:" http://adVbox.nazwa.pl/ innowacyjnareklama.pl/ środa, 24 października 12 9
  • 14. Niektóre" reklamy" wymagaja" od" nas" pewnej" aktywności" i"zaangażowania..." [Gkk"Dialoggroup] http://adsoftheworld.com/media/ambient/ sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original środa, 24 października 12 10
  • 15. Niektóre" reklamy" wymagaja" od" nas" pewnej" aktywności" i"zaangażowania..." [Gkk"Dialoggroup] http://adsoftheworld.com/media/ambient/ sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original środa, 24 października 12 10
  • 16. Niektóre" reklamy" wymagaja" od" nas" pewnej" aktywności" i"zaangażowania..." [Gkk"Dialoggroup] http://adsoftheworld.com/media/ambient/ sabina_stobrawe_divorce_lift?size=_original środa, 24 października 12 10
  • 17. jak mówimy o pieniądzach? • You’re)wasting)my)money.)Tracisz)mój)pieniądze. • This)gadget)will)save)you)a)lot)of)money. • To)urządzenie)zaoszczędzi)ci)dużo)pieniędzy. • I’ve)invested)a)lot)of)money)in)her. • Zainwestowałem)w)nią)dużo)pieniędzy. • That)Jlat)tire)cost)me)lot)of)money. • Ta)przebita)opona)kosztowała)dużo)pieniędzy. PHOTO: http://www.whe.org/for-my-home/resources/rebates.html środa, 24 października 12 11
  • 18. jak mówimy o czasie? • You’re)wasting)my)time.)Tracisz)mój)czas. • This)gadget)will)save)you)a)lot)of)money. • To)urządzenie)zaoszczędzi)ci)dużo)czasu. • I’ve)invested)a)lot)of)time)in)her. • Zainwestowałem)w)nią)dużo)czasu. • That)Jlat)tire)cost)me)lot)of)time. • Ta)przebita)opona)kosztowała)dużo)czasu. PHOTO: http://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-photography-silver-pocket-watch-in-hand-image13199627 środa, 24 października 12 12
  • 19. CZAS TO PIENIĄDZ $$= środa, 24 października 12 13
  • 20. CZAS TO PIENIĄDZ (L&J:1980) • W) naszej) kulturze) czas) jest) artykułem) wartościowym,)jest)on) środkiem)(zasobem))o) ograniczonej) ilości,) używanym) przez) nas) do) osiągania)celów,)jakie)sobie)stawiamy. • CZAS"TO"PIENIĄDZ:" • jednostka"obliczeniowa"w"telekomunikacji • opłata"za"godzinę,"pokój"w"hotelu"itd. • Czas" rozumiemy" jako" coś," co" można"wydać," stracić,"dobrze"lub"źle"w"coś"zainwestować... środa, 24 października 12 14
  • 21. CZAS TO PIENIĄDZ (Lakoff 1993) • This) metaphor) came) into) English) about) the) time) of) the)industrial) revolution,when) people) started) to) be) paid) for) work) by) the) amount)of)time)they)worked. • Thus,) the) factory) led) to) the) institutional) pairing)of)periods)of)time)with)amounts)of) money,) which) formed) the) experiential) basis)of)this)metaphor. • Since)then,)the)metaphor)has)been)realized) in)many)other)ways.)The)budgeting)of)time) has)spread)throughout)American)culture. środa, 24 października 12 15
  • 23. Wykład zaplanowany na środę został przesunięty o dwa dni naprzód. środa, 24 października 12 16
  • 24. Wykład zaplanowany na środę został przesunięty o dwa dni naprzód. W"jaki"dzień"tygodnia"odbędzie"się"wykład? środa, 24 października 12 16
  • 25. Wykład zaplanowany na środę został przesunięty o dwa dni naprzód. W"jaki"dzień"tygodnia"odbędzie"się"wykład? PONIEDZIAŁEK"CZY"PIĄTEK? środa, 24 października 12 16
  • 26. PONIEDZIAŁEK CZY PIĄTEK? • poniedziałek • piątek • perspektywa:" • perspektywa:" CZASVsięVporusza EGOVsięVporusza • wydarzenie"(wykład)" • my"przemieszczamy" przemieszcza"sie"w" się"w"kierunku" naszym"kierunku" wydarzenia"(wykładu)" • Czekam,)aż)przyjdą)święta. • Zbliżamy)się)do)końca)roku. • I)look)forward)to)the) • We)are)approaching) arrival)of)Christmas. the)end)of)the)year. • Nadchodzi)zima. • I’m)coming)towards)my)sister’s) birtday.) • Winter)is)approaching)soon. (jak0to0przełożyć0na0polski?) • Przyjdzie)czas,)kiedy... • Minęliśmy)termin)oddania)pracy. • The)time)will)come)when... • We)passed)the)deadline)actually. środa, 24 października 12 17
  • 27. Dlaczego warto badać wyrażenia metaforyczne? 1. Metafora" jest" wszechobecna" w" kulturze" i" komunikacji," a" także"istotna"dla"ludzkich"procesów"poznawczych"i"innych." 2. Metafora" jest" specyFicznym" rodzajem" ekspresji" werbalnej" lub"wizualnej,"której"badanie"pozwala"„zajrzeć"do"umysłu”. 3. Metafora" zwraca" uwagę" naukowców" na" treść" i" funkcję" wypowiedzi,"zamiast"na"formę"i"sposób"łączenia"wyrazów. 4. Metafora"organizuje"ludzkie"doświadczenia"cielesne. 5. Książka" Lakoffa" i" Johnsona" zainspirowała" wielu" naukowców"i"zapoczątkowała"multidyscyplinarne"badania. środa, 24 października 12 18
  • 28. Formalny"opis"komunikacji"i"nadawania"znaczenia"jest"oparty" na"metaforze"przewodu"(conduit)metaphor;)Reddy"1977): • WYRAŻENIA"JĘZYKOWE"TO"POJEMNIKI"(pakunki) • ZNACZENIA"TO"PRZEDMIOTY"W"POJEMNIKACH • KOMUNIKACJA"TO"PRZESYŁANIE"POJEMNIKÓW • Zadaniem" nadawcy" jest" opakować" znaczenia" w" słowa" i" przekazać"je"odbiorcy." • Odbiorca,"żeby"zrozumieć"co"nadawca"chciał"mu"przekazać,"ma" odpakować"znaczenia"ze"słów"i"ustalić"do"czego"się"one"odnoszą. • To,"co"łączy"nadawcę"i"odbiorcę"zostało"nazwane"przewodem. środa, 24 października 12 19
  • 29. 3. Metafora zwraca uwagę naukowców na treść i funkcję wypowiedzi, zamiast na formę i sposób łączenia wyrazów. • Formalny"opis"komunikacji"i"nadawania"znaczenia"jest"oparty" na"metaforze"przewodu"(conduit)metaphor;)Reddy"1977): • WYRAŻENIA"JĘZYKOWE"TO"POJEMNIKI"(pakunki) • ZNACZENIA"TO"PRZEDMIOTY"W"POJEMNIKACH • KOMUNIKACJA"TO"PRZESYŁANIE"POJEMNIKÓW • Zadaniem" nadawcy" jest" opakować" znaczenia" w" słowa" i" przekazać"je"odbiorcy." • Odbiorca,"żeby"zrozumieć"co"nadawca"chciał"mu"przekazać,"ma" odpakować"znaczenia"ze"słów"i"ustalić"do"czego"się"one"odnoszą. • To,"co"łączy"nadawcę"i"odbiorcę"zostało"nazwane"przewodem. środa, 24 października 12 19
  • 30. ZNACZENIA TO PRZEDMIOTY środa, 24 października 12 20
  • 31. WYRAŻENIA JĘZYKOWE TO POJEMNIKI środa, 24 października 12 21
  • 32. K O M U N I K A C J A TO PRZESYŁANIE POJEMNIKÓW środa, 24 października 12 22
  • 33. To pudełko zawiera różne czekoladki. To#słowo#zawiera#różne#znaczenia. Słowo,>jako>wyrażenie>językowe,>jest>pojemnikiem. Znaczenia>to>obiekty>zawarte>w>tym>pojemniku. Komunikacja>to>pakowanie>znaczeń>w>pojemniki. środa, 24 października 12 23
  • 34. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 35. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 36. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA reprezentacja>słów> i>struktury>zdania TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 37. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA reprezentacja>słów> i>struktury>zdania TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 38. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA reprezentacja>słów> i>struktury>zdania TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 39. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA reprezentacja>słów> i>struktury>zdania TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 40. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA „To$pudełko$ reprezentacja>słów> zawiera$różne$ i>struktury>zdania czekoladki.” TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 41. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA „To$pudełko$ reprezentacja>słów> zawiera$różne$ i>struktury>zdania czekoladki.” TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 42. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA „To$pudełko$ reprezentacja>słów> zawiera$różne$ i>struktury>zdania czekoladki.” TREŚĆ&WYRAŻENIA pojęcie>pudełka,> czekolady>jako>obiektów> i>pojęcie>zawierania>się> CZEKOLADKI>∈>PUDEŁKO> KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 24
  • 43. OBSERWOWALNE& NIEOBSERWOWALNE& ŚWIAT&ZEWNĘTRZNY REPREZENTACJA FORMA&WYRAŻENIA „To$słowo$ reprezentacja>słów> zawiera$różne$ i>struktury>zdania znaczenia.” DOMENA& DOMENA& TREŚĆ&WYRAŻENIA ŹRÓDŁOWA DOCELOWA& komunikacja POJEMNIK SŁOWO OBIEKT ZNACZENIE Słowo mające wiele znaczeń. ZAWIERANIE ZAWIERANIE KONTEKST&KOMUNIKACJI ZNACZENIE środa, 24 października 12 25
  • 44. Musisz pomyśleć żeby zrozumieć w tych ramach opis komunikacji (poniżej, po lewej) jako przesyłania. DOMENA' DOMENA' ŹRÓDŁOWA DOCELOWA' POJEMNIK SŁOWO OBIEKT ZNACZENIE ZAWIERANIE ZAWIERANIE Pojęcie komunikacji ma strukturę przejętą z pojmowania przesyłania. (inwariancja) środa, 24 października 12 26
  • 45. Zasada inwariancji (Lakoff 1993) • There"are"constraints"on"Fixed"correspondences" in"metaphorical"mappings"between"domains. • The)imageVschema)structure)of) the)source)domain) is)projected)onto)the)target)domain)in)a)way)that)is) consistent)with)inherent)target)domain)structure. ) • All)kind)of)metaphors)obey)the)invariance)principle. środa, 24 października 12 27
  • 46. 70% wyrażeń metajęzykowych opiera się na metaforze przewodu! • ZNACZENIA(TO(PRZEDMIOTY • To(zdanie(nie(zawiera(żadnego(znaczenia. • WYRAŻENIA(JĘZYKOWE(TO(POJEMNIKI • Twoje(słowa(wydają(się(puste. • KOMUNIKACJA(TO(PRZESYŁANIE • Trudno(mu(przekazać((to(wyobrażenie. Rozumienie tych wyrażeń opiera się na metaforze. środa, 24 października 12 28
  • 47. Nie przekazujemy sobie znaczenia. My konstruujemy znaczenia! • The%conduit%metaphor%does%not%2it%cases%where% context% is% required% to% determine% whether% the% sentence% has% any% meaning% at% all% and,% if% so,% what% meaning% it% has! (Lakoff! and! Johnson! 1980). • Metafora% przewodu% nie% pasuje% do% tych% przypadków,% które% wymagają% kontekstu,% aby% określić,%czy%zdanie%ma%jakiekolwiek%znaczenie,%a% jeśli%tak,%to%jakie%(Lakoff!and!Johnson!1987:34). środa, 24 października 12 29
  • 48. Jakie czynniki mają wpływ na język? środa, 24 października 12 30
  • 49. Jakie czynniki mają wpływ na język? kognitywne (neuronalne) kulturowe kontekstowe komunikacyjne (konwersacja) środa, 24 października 12 31
  • 50. Rozczarowanie generatywizmem Językoznawcy+ kognitywni+ w" twórcy" i" użytkownika" języka" widzą" nie$ tylko$ genialny$ mechanizm$ do$ produkowania$ słów$ i$ zdań," ale" i" kwintesencję" jego" człowieczeństwa:" niepowtarzalność" osobowości," nieprzewidywalność$ reakcji," oryginalność" spojrzenia" na" świat," słowem" wszystko" to," co" w" połączeniu" z" uwarunkowaniami" kulturowymi" i" społecznymi" decyduje"o"sposobie,"w$jaki$człowiek$używa$swojego$języka$ –" genialnego" narzędzia," którego" jest" zarówno" twórcą," jak" i" niewolnikiem." Tabakowska, 1995: 5 środa, 24 października 12 32
  • 51. Zbił okno z5desek młotkiem środa, 24 października 12 35
  • 52. Zbił Przemalował okno pędzlem z5desek młotkiem środa, 24 października 12 35
  • 53. Langackera przykład dwuznaczności (różnica wynika z profilowania znaczenia): Zbił Przemalował okno pędzlem z5desek młotkiem środa, 24 października 12 35
  • 54. Kolce5róży zraniły moje5palce. środa, 24 października 12 36
  • 55. Kolce5róży Twoje5słowa zraniły moje5serce. moje5palce. środa, 24 października 12 36
  • 56. Kontekst a wyrażenia metaforyczne: Kolce5róży Twoje5słowa zraniły moje5serce. moje5palce. środa, 24 października 12 36
  • 57. Fragmenty informacji prasowych • Wczoraj"przeprowadzono"sekcję"zwłok"malarza." • Zadano"mu"kilkanaście"ciosów"nożem." • Do"tej"pory"nie"odnaleziono"narzędzia"zbrodni. z+notki+o+morderstwie+Beksińskiego • W"czwartek"nóż"w"plecy"wbił"Hwangowi"jego"najbliższy" współpracownik"Roh"Sung"Il,"szef"kliniki" • pobierającej" jajeczka" od" kobiet." L" Kiedy" odwiedziłem" Hwanga" w" szpitalu," przyznał" się," że" część" wyników" pracy"została"sfabrykowana"L"mówił"w"koreańskiej"stacji" MBC. z"notki"o"podejrzeniu"o"fałszowanie"wyników"badań środa, 24 października 12 37
  • 58. METAPHORS BE WITH YOU! Za! dwa! tygodnie! z a j m i e m y! s i ę! t e s t o w a n i e m! h i p o t e z! L a k o f f a ,! c z y l i! b a d a n i a m i! eksperymentalnymi! teorii!metafory. Do!zobaczenia! środa, 24 października 12 38
  • 59. • (1980/1988/2010)>Metafory>w>naszym>życiu:> • Rozdział>26:>Mit>obiektywizmu>w>filozofii>i> językoznawstwie>Zachodu>(1988:>2233237) • Rozdział>28:>Pewne>niedostatki>subiektywizmu> (1988:>2513253) • Rozdział>30:>ROZUMIENIE>(najważniejszy;3) • (1999)>Philosophy>in>the>Flesh> • Rozdział>1:>Co>kognitywizm>wnosi>do>filozofii? środa, 24 października 12 39
  • 60. Artykuły i książki George’a Lakoffa • 1980:"Metaphors*we*live*by*(z"Markiem"Johnsonem) • 1987:"Metafory)w)naszym)życiu*(Tomasz"Krzeszowski) • 2008:"drugie$wydanie$angielskie$zawiera$ważne$posłowie! • 1991:"Cognitive*vs*generative*lingustics • główne$założenia$językoznawstwa$kognitywnego • 1993:"Contemporary*Theory*of*Metaphor • aktualizacja$teorii$wyłożonej$w$MWLB)(1980) • 1999:"Philosophy*in*the*:lesh*(z"Markiem"Johnsonem) • (podobno"nieudana;)"próba"rewolucji"w"FilozoFi • 2008:"The*neuroscience*of*metaphoric*gestures • podsumowanie$badań$nad$rolą$metafory$w$poznaniu$i$komunikacji • 2012:$Explaining*Embodied*Cognition*Results* (TOPICS"IN"COGNITIVE"SCIENCE"1–13) • podsumowanie"badań"nad"poznaniem"ucieleśnionym"w"ramach"neural* theory*of*thought*and*language środa, 24 października 12 40