Pequeno opúsculo orientado ao alumnado de oito e nove anos da escola de Sofán, co gallo da nosa participación no Premio Rosalía de Castro de Experiencias Pedagóxicas 2010. A obra contén varios fragmentos e poemas da obra da célebre poetisa galega.

1. Os ecos
da Rosalía
Lois Pérez Díaz

2. PERSONAXES
Bardo 1
Bardo 2
Rosalía
Cunqueiro
Castelao
Marqués do Silencio
Músico da orquesta
O Raio Vermello
Neno 1
Neno 2
Neno 3
Neno 4
Neno 5
Neno 6
O silencio e a voz. A forza da palabra e o valor da imaxinación. O diálogo cos que xa
non están a través da literatura. O Marqués do Silencio, porque cambian os tempos pero
non cambian as persoas.
As ganas de pasalo ben, as ganas de celebrar, e a poesía.
Cunqueiro, Castelao e Rosalía, sobre todo, Rosalía. E tantos outros que co seu esforzo
lle deron pulos á nosa lingua: bonita, divertida, culta, atemporal. Disfrutádea. Falando,
escribindo, recitando, querendo.

3. Escea 1
Chega o solpor. Algunhas luces, óense ouveos ao lonxe, algúns cantos dos
paxaros, zoa o vento, os nenos e nenas xogan na rúa antes de ir cearen.
Entra o bardo en escea pola esquerda da escea, arrastrado por dous nenos,
acariñando un arpa
Bardo 1: Nin ás escuras!
-Todo está negro, as sombras envolven a vereda,
e nin o ceu ten ollos, nin o pinar ten lengua.
¡Vamos! Do que hai oculto, ¿quen mideu as fonduras?
¡Alma non habrá que sepa...! ¡Ven...! A noite está escura.
-¿Escura...?; mais relumbra non sei qué luz traidora...
- É unha estrela que brila nas augas bulidoras.
-¿E non oes que remuxe algo onde aquel herbal?
-É o vento que anda tolo correndo entre a follaxe.
-Escoita, sinto pasos, e asoma seica un bulto...
-¡Si é un vivo, matarémolo; non fala si é difunto!
Mais aquí onde este cómaro, hai unha cova fonda:
Ven, e santos ou demos, que nos atopen agora.
Entra o segundo bardo pola dereita da escea, arrastrado por dous nenos,
acariñando outro arpa.
Bardo 2:
¿Adonde iréi conmigo? ¿Dónde me esconderei,
que xa ninguén me vexa e eu non vexa a ninguén?
A luz do día asómbrame, pásmame a das estrelas,
e as olladas dos homes na alma me penetran.
É que o que dentro levo de min, penso que ao rostro
Me sae, cal sae o mare ao cabo un corpo morto.
¡Houbera, e que saíra...!, máis non: dentro te levo,
¡fantasma pavoroso dos meus remordementos!

4. Só sentiche da febre o mortal frío
Que helou ata os teus osos.
As cousas no seu tempo,
E as feras no seu tobo.
Nena 1: Eu non xogo máis! Facedes trampa! Non vale!
Neno 2: Non sexas chorimicas!
Nena 1: Non tal!
Neno 3: Si tal!
Nena 1: Non tal!
Nena 4: Si tal!
Nena 1: Non tal!
Neno 5: Si tal!
A nena 1 vírase anoxada.
Neno 6: Si tal, imos cear, deixádeo, non paga a pena.
Neno 2(tocando a fronte, reparando nel mesmo): Estou suando, estou roxo
coma un tomate.
Nena 3: Si, igual ca hoxe na clase cando che preguntou a mestra se sabías algo
de Rosalía de Castro.
Neno 4: E que vou saber eu desa muller? Se morreu hai moitos anos!
Neno 5: Pois terías que saber que...
Nena 3: Bueno, xa comeza este outra vez! Pesado, xa sabemos que es un chapón!
Nena1: Pero poderá falar, tampouco sexades malos.
Neno 2: Iso! A min interésame. O saber non ocupa lugar.
Neno 4: E eu que teño que saber dela? Non quero saber nada. Pero se queres,
dígoche a alineación do Sofán contra o Muros, no choque do dous mil oito!
Nena 6: Esa si que é boa! Ti que vas saber!

5. Nena 4: Escoita: Lupi, Manu Dosil, Gabi , Teo, Mayuyo, Aaron , Maxi, Gelo ,
Jaro , Bibi e Brais. Xogaron tamén Iván, Adán, Álvaro, Quico e Piti.
Nena 1: Árbitro?
Neno 4: Señor Vázquez Expósito, do colexio da Coruña, houbo protestas por
alineación indebida.
Nena 2(ollando cara o público, acenando): Mimá!
Neno 5: Manda truco!
Nena 3: Róncalle os...
Nena 1: Nin se che ocorra! Non xures.
Nena 3: Non se xura porque o dixo o cura.
Nena 5: Iso rima!
Nena 3: Eu non son túa prima.
Todos a un tempo: Iso rima tamén.
Neno 4: Dixo a parroquia amén!
Todos a un tempo: Amén!!
Neno 2: É verdade! Dixo así, dixo así: Parroquia, direivos dúas cousas!
Neno 1,3,4,6: Cales?
Neno 2(moi solemne, sinalando co dedo cara arriba): A primeira...! Somos a
segunda parroquia que máis xura. E a segunda...! Que comamodemo se temos
que ser a primeira.
Todos comezan a rir a gargalladas.
Neno 1: Agora estabamos a rimar, e non se che vía nada aburrido.
Neno 4: Xa, pero isto é divertido, e a Rosalía de Castro, iso, iso...Iso é un
aburrimento.
Nena3: Algo de razón ten, porque agora que chega o Día das Letras Galegas,
vailles dar aos mestres co rollo de sempre: veña chapar datas de nacemento,
Todos: Vaia tormento!
Nena 3: E onde tiñan a súa casa!

6. Todos: Que lles pasa?!
Nena 3: E milagres da súa vida.
Todos: Que movida!
Cruza a escena un descoñecido correndo e berrando: Cambia agora o ton do
teu móbil! Envía tono ao 678milnovecentoscorentamillonsoitentaecatrooo!!!
Nena 6: E ese quen era?
Neno 3: Iso é cousa dos americanos. Están en todas partes. Díxoo o mestre de
música.
Neno 2: Os músicos non saben o que din, cala a boca.
Neno 1: De que estabamos a falar?
Todos: Das letras galegas.
Neno 4: Pois eu sigo sen saber quen é Rosalía de Castro.
Neno 5: A ver, Ángel, ilústrao.
Neno 6: Rosalía de Castro, naceu o 24 de febreiro de 1837.
Neno 1: Naceu( e dirixíndose ao público) Na-...?!
Neno 2: Xogou(dirixíndose ao público) Xo-...?
Neno 3: Creceu(dirixíndose ao público) Cre-...?
Neno 4: Estudou(dirixíndose ao público)Estu-...?
Neno 5: Loitou. Loi-tou? Foi á guerra?
Neno 1: Hai moitos xeitos de loitar, ho! Unha palabra ben dita pode ser máis
poderosas cás balas.
Neno 2: Dígocho eu! Cando se quenta o meu avó, chimpámonos todos da
lámpada da cociña!
Neno 3: E logo o teu avó é poeta?
Neno 4(adiantándose cara ao público): Poeta son eu, mira: patada no cú, non
sexas lambón! Tururú, tururú! Non me chamo Ramón!
Neno 1: Xa, pero iso non lles tivo graza.
Todos: A quen lle falas ti? Estás tolo.

7. Neno: Pois a quen lle vou falar! Ao público! Estades aí? Non vos escoito!
Estades aí?
Neno 2: Este está tolo.
Neno 3: Ves, non hai ninguén. Nin ti es poeta, nin hai público ningún.
Neno 4(anoxado): Ahh! O que eu dicía, ata dubido de que todos eses, incluída a
Rosalía existiran, son todo lerias.
Neno 1(ollando cara ningures): Disparar palabras, (moi devagar)
ratatatatatatá...Disparar palabras...
Neno 4: Pero por moitas palabras que disparara, debían ser moi aburridos
todos daquela, ou non reparaches ti en todas esas fotos en branco e negro?
Neno 1: Iso! Na consola é todo luces,(acenando) chas,chas! é moi divertido, e a
tele está moi ben tamén, os debuxos, e non toda esa xente vestida de negro.
Neno 2: Home, en cor non podían ser pero por iso non serían aburridos, ou?
Neno 3: Iso é certo. Serían coma nós todos eses? A Rosalía, o Cunqueiro, o
Castelao, o Novoneyra...
Neno 4(abaneando as mans e acenando cara o público): Ti levas esta
avaliación notablemente notable. Como controla!
Neno 1: Pois serían nenos coma nós, ou que vos pensades!
Neno 2: Non sei eu...
Neno 3: Non sei que che diga...
Neno 4: Non sei que che diga, Rodriga.
Todos(acenando ao mesmo tempo): Iso rima!
Neno 2: Faise tarde, e o meu bandullo está que arde!
Neno 3: A fame veu coa noite, e queren que as escoite!
Neno 4: Teño sono e sopra o vento, e aquí só pasa o tempo!
Neno 1: Si, será mellor que nos vaiamos.(todos se van agás o neno 1 que se
detén e acena que dispara ao aire, polo miúdo) Ratatataata, disparando
palabras: eco, noite, frío, lume, lúa, lúa, lúa...
Todo escurece. Soa a música.

8. Escea segunda
De fondo, a natureza. Óese o vento, a auga, os paxaros, os cabalos, as polas
das árbores. Misteriosamente, unha cama no medio de todo isto.
Na cama, o neno revírase unha e outra vez, está a soñar. Desfilan na súa
cabeza as imaxes deses descoñecidos dos que a mestra lle falou na escola:
Rosalía, Castelao, Cunqueiro...E alguén
Bardo 1(aparece na marxe esquerda do proscenio, empurrado por dous nenos
que marchan):
Baixaron os ánxeles
Onda ela estaba,
Fixéronlle un leito
Coas prácidas alas,
E lonxe lévano
Na noite calada.
Bardo 2(aparece na marxe dereita da escena, empurrado por outros dous
nenos que marchan):
Cando á alba do día
Tocou a campana,
E no alto da torre
Cantou a calandria,

9. Os ánxeles mesmos,
Pregadas as alas,
“¿por qué –marmúrano-,
por qué despertala...?”
Volta a música. Sobre a cama da nena durmindo comezan a desfilar as imaxes
do seu soño. De súpeto, a música cesa e as personaxes oníricas semellan reais.
A cama desaparece da escea. Aparece a pequena Rosalía, camiñando perdida
polo medio do monte.
Rosalía:
Camiño do meu contento;
I en tanto o sol non se esconde
Nunha pedriña me sento.
E sentada estou mirando
Cómo a lúa vai saíndo,
Cómo o sol se vai deitando...
Entra na escea Álvaro Cunqueiro, que se achega á Rosalía, fitándoa de
esguello.
Cunqueiro(ollándoa):
Se me fago árbore vella á outra beira do río,
E tócame ser a árbore que lembra e soña,
Podes estar ben segura de que soñarei contigo,
Cos teus ollos grises coma o mencer,
E co teu sorriso,

10. Co que se vestiron os beizos dos rosais,
Nos días máis felices.
Rosalía(erguendo e camiñando): E ti quen es?
Cunqueiro: Eu chámome Álvaro, pero todos me coñecerán coma
Cunqueiro(achegándose ao público) Cunqueiro! (mudando o ton, levando as
mans ao estómago) Ai, teño algo de fame, os libros baleiran o bandullo.
Rosalía: Que son eses ruídos?
Cunqueiro: Seguro que é un corvo que fala, ou un sombreiro que quere ser
home, ou un camiño que non ten fin, ou o mago Merlín! O mundo está cheo de
cousas moi estranas.
Entra na escea Castelao correndo, deténse no medio de Rosalía e Cunqueiro.
Castelao(abrindo os brazos, esaxerando): As cousas estranas poderémolas
cambiar, pero lembrade: que a fogueira do espírito siga quentando as vosas
vidas e que a fogueira do lume nunca deixe de quentar os vosos fogares.
Cunqueiro: Ti tes futuro, rapaz, ti tes futuro! Dígocho eu! Coma que son de
Mondoñedo!
Rosalía(ollando para Cunqueiro): Que ben fala este rapaz, e non serás de
Rianxo?
Castelao: Son.
Cunqueiro: En Rianxo voan sós os sombreiros?
Rosalía: Xa o sabía eu. Gústame a calma da natureza.
Castelao: Podíamos xogar a algo. Porque todo isto de falar e escribir está moi
ben, pero eu quero xogar. Quero xogar!

11. Cunqueiro: Que vos parece se...
De súpeto, escurece a escea e chega a treboada, aparece na escea o Marqués
do Silencio. Todos reparan nel cunha mestura de curiosidade e medo.
O Marqués do Silencio camiña arredor dos tres nenos.
Cunqueiro: Comeuche a lingua o gato, mangallón?
Castelao: E logo non falas?
Rosalía: Nin fala nin oe,(achegándose ao Marqués) Oes?
Marqués do Silencio(erguendo os brazos, e levando a man á boca, pedindo
silencio): Tsss!! Silencio! Silencio! Silencio!
Cunqueiro: Toleaches, rapaz?
Castelao: E porque teríamos que estar calados?
Marqués do Silencio: Quero silencio! Quero silencio! E vós?(achegándose ao
público) Queredes silencio? Abonda!!
Rosalía: Vós, que vos quentades á llama de vivos lumiares,
E só vivir vos compre baixo un ardente sol,
Calade, se non entendedes encantos destos lares,
E non entendendo os vosos, tamén calamos nós.
Cunqueiro: Ti sabías que un elefante voador vale máis cá mil silencios,
paspallán?
Marqués do Silencio(achegándose ao centro da escea): Un silencio perfecto!
Algún día falarase só de min, do Marqués do Silencio! Que ergueu grandes
murallas, e construcións magníficas, e en silencio apañou e apañou grandes
riquezas. Dentro de cen anos só se falará de min. Do Marqués do silencio.
Castelao: Estás tolo, e non tés cabeza, roubároncha e prantáronche un bolo.
O neno do soño érguese da cama. Repara neles estranado.

12. Neno: Que facedes no meu soño?
Rosalía: Soñar.
Castelao: Pensar.
Cunqueiro: Imaxinar.
Marqués do Silencio: Calar! Silencio! Caládevos!
Neno: Pois eu non me penso calar se non quero, e vós, nenos?
Rosalía: Soño ou realidade, hai cen anos ou na eternidade, sempre quere
mandar calar alguén, que non se oian as verdades, que non fale ninguén!!
Neno: Teño unha idea!!
Cunqueiro: Iso non é nada. Eu teño dúas mil.
Castelao: Déixalle falar, deixa que o rapaz se explique, non é malo dialogar.
Neno: Se isto é un soño, viaxa ao futuro entón, pídello ao demo, viaxa cen anos
e descubrirás si se fala de ti, abondará con que vaias a unha biblioteca. Se eres
famoso, nos libros sairás moi fermoso.
Marqués do Silencio(pensativo, cos brazos cruzados, ollando cara arriba):
Uuhmm! Non é mala idea. O futuro...O futuro!! Viaxarei ao futuro, irei a unha
biblioteca, abrirei un libro, e saírei alí: fermoso, famoso, silencioso. Inmortal!!
(comeza a rir a gargalladas) E ninguén se acordará de vós, calareivos para
sempre, malditos!!
O Marqués do Silencio marcha.
Rosalía: ¡Señor, daille descanso
na terra que o crióu!
¡Que o polvo torne ó polvo,
i o espírito ó ceo, bon Dios!
Cunqueiro: E recitas ben, tes madeira de poetisa, non é cousa de risa, pero
agora perdo o tren!! Adeus, nenos!

13. Castelao: Que será do Marqués? Aínda non aprendeu que o tempo silandeiro,
ás veces déixalle aos últimos seren os primeiros. Eu marcho tamén, imaxina,
oio murmurios da Arxentina.
Rosalía: ¡Por Dios..., non vos vaiás! ¡Qué doce, mais qué triste tamén é a
soledad!
Rosalía marcha atrás deles.
Neno: Que soño máis raro! Que lle acontecerá ao Marqués do Silencio, meu
coitado? Falarán os libros del no futuro? Iso sería bastante duro, cecais o
saiba deitado.
O neno déitase na cama e a escea queda ás escuras.
Escea terceira
Óese música, e óense estoupidos de festa, e barafunda de fondo. Os nenos
entran correndo, e axiña sentan para falar.
Neno 1: Podíamos ir desconectarlles os cables aos da orquesta, que vos
parece?
Neno 2: Pois eu era máis partidario de ir roubar uns refrescos á barra.
Neno 3: Vaia ambientazo! Imos ás lanchas?
Músico da orquesta: Uff! Estou canso! Deixádesme sentar con vós?
Neno 4: Senta oh, senta! Deixade as falcatruadas, que alí está o alcalde(polo
baixo) Moito traxe, pero traía os zapatos cheos de lama.
Neno 1: Onte tiven un soño.
Neno 2: Eu tamén. Soñei que era o rei do mundo.
Neno 3: Pois eu soñei que ti soñabas que eras o rei do mundo.
Neno 4: Pois eu soñei que ti soñabas que el soñaba que era o rei do mundo.

14. Neno 1: Pois eu soñei coa Rosalía de Castro, co Cunqueiro e co Castelao e co
Marqués do Silencio, parecía o demo e...
Todos: Oooohhh!!
Músico da orquesta: Pois eu non soñei nada. Durmín debaixo do palco.
Neno 1: E porqué?
Músico da orquesta: Porque se escoita mellor o ruído da terra.
Neno 2: E para soñar con tantos escritores, cearías sopa de letras ou?
Neno 3(virándose de costas e cantando): A,e, i, o,u, dinlle ao demo sete
patadas no seu cú!
Neno 2: Toleaches?
Neno 1: Non, non, en serio. Estaban alí, e eran moi moi reais. Pero o Marqués
do Silencio quería que calaran todos, e logo foi ao futuro ver se aparecía nos
libros e era inmortal...
Neno 4(achegándose ao neno 1): Está ben, doutor, mirarémoslle a febre!
Neno 3(ao tempo que o suxeitan os dous): Non presenta síntomas. A
temperatura é normal.
Neno 2: E ti pensas que o Marqués do Silencio existe?
Neno 1: Existe ho! El é o culpable de moitas inxustizas que pasan no mundo,
e...
Neno 3: Nada, non hai que facerlle, toleou(achegándose ao público) Verdade
que toleou, nenos?
Neno 1: Que si, que si! E a Rosalía, e o Cunqueiro, e o Castelao, claro que
existen! (dirixíndose aos nenos) Verdade que existe a Rosalía? E o Cunqueiro,
existe? E o Castelao, existe?
Neno 2: Pero se están mortos.
Neno 3: É verdade.

15. Neno 4: Que crueldade.
Músico da orquesta(sinalando para o palco): Ei, están subindo ao palco os da
comisión de festas.
Todos: Recoiro!!
Os nenos e o músico quedan escoitando aos da comisión, logo volta escoitarse
a música. De súpeto, óense tronos e vento, cesa a música. Entra en escea o
Marqués do Silencio.
Neno 1: É el! É el! O Marqués do Silencio! Vedes, é real.
Neno 2: Mimá!
Neno 3: Mimá!
Neno 4: Mimá!
Músico da orquesta: Mami!
Marqués do Silencio: Silencio! Silencio! Silencio!
Neno 2: E porque íamos calar, mangallón?
Neno 3: É certo. Ti non nos calarás.
Neno 4: E a que ven tanto berro, ti que pides silencio?
Músico da orquesta: E haberá que comer, digo eu, que de tanto falar entroume
a fame.
Neno 1: E que, viaxaches ao futuro?
Marqués do Silencio(abafado, sen folgos, derrotado, ollando cara o chan):
Viaxei.
Neno 1: E fuches á biblioteca?
Marqués do Silencio: Fun.
Neno 1: E que aconteceu? Falábase moito de ti?
Marqués do Silencio: Nada, non se falaba nada de min. Nada. Moito peor.
Neno 2: E logo?

16. Marqués do Silencio: Os libros falan da Rosalía, do Cunqueiro, do Castelao.
Falan daqueles nenos que non me obedecían e falaban, e falaban...
Neno 3: Coitado do Marqués, quería ser inmortal, non sabía que o silencio é
un grande mal.
O Marqués do Silencio marcha.
Músico da orquesta: Que peor tristura que estar calado,
Que non darlle voz ao sentimento,
Ao príncipe que vive afogado,
na grandeza que portamos dentro.
Neno 4: Mimá! Ti para ser músico aínda lle dás ben á rima.
Entra a Rosalía na escea. Os nenos e o músico quedan abraiados.
Neno 1: Rosalía. Pero ti estabas no meu soño!
Rosalía: Estaba.
Neno 2: Pero vives?
Rosalía: Algo así.
Neno 3: Non o entendo.
Neno 4: Eu tampouco. Como é posible?
Rosalía: Vivo sempre que me falades, vivimos sempre que nos ledes.
Músico da orquesta: E como é iso?
Rosalía: Os libros son grandes porque levan vida.
Neno 1: Como?
Rosalía: Porque nos poñen en contacto coas persoas que viviron antes ca nós.
Neno 2: Entón nós lemos...
Rosalía: E nós vivimos.
Neno 3: E se seguimos lendo...

17. Rosalía: Nós seguimos vivindo.
Neno 4: E nós podemos darlle a nosa voz aos que veñan?
Rosalía: Podedes. Tan só tedes que querelo. Sempre estaremos aí, se nos
buscades.
Rosalía marcha. Os nenos quedan estranados, pero sorrintes. Comeza a soar
de novo o ruído da orquesta e da festa. Saen todos os nenos e nenas á escea.
Todos:
Cando penso que te fuches,
negra sombra que me asombras,
ó pé dos meus cabezales
tornas facéndome mofa.
Cando maxino que es ida,
no mesmo sol te me amostras,
i eres a estrela que brila,
i eres o vento que zoa.
Si cantan, es ti que cantas,
si choran, es ti que choras,
i es o marmurio do río
i es a noite i es a aurora.
En todo estás e ti es todo,
pra min i en min mesma moras,
nin me abandonarás nunca,
sombra que sempre me asombras.
FIN