ANG PANUNURING PAMPANITIKAN

1. Ang Panunuring
Pampanitikan
INIHANDA NI BB. MJ BONGCATO

3. Panunuri
Kritisismo
Pamumuna
matalinong pagbabasa
Pag-aaral
Pagtatalakay
Pagpapaliwanag
paghatol

4. Pampanitikan
Literary
Nauukol sa mga akda sa
panitikan gaya ng tula,
awit, sanaysay, talumpati,
maikling kuwento, at iba
pa.

5. Ano ang Panunuring Pampanitikan?
Panoorin ang mga sumusunod na bahagi
ng mga pelikulang Pilipino na tumabo sa
takilya at sagutin ang mga inihandang
katanungan ng guro pagkatapos.

6. Panunuring Pampanitikan
Ito ay isang malalim na paghihimay sa
mga akdang pampanitikan sa
pamamagitan ng paglalapat ng iba’t
ibang dulog ng kritisismo para sa
mabisang pag-unawa sa malikhaing
manunulat at katha.

7. Panunuring Pampanitikan
Ito’y paraan ng matalinong pagbabasa,
pag-aaral, pagtatalakay at paghahatol sa
isang likhang-sining ayon sa paksa o
diwa, katangiang taglay, kahalagahan o
bisang dulot nito sa kaisipan, damdamin
at kaasalan gayundin ng istilo at layunin
ng may-akda.

8. Panunuring Pampanitikan
Ito ay may dalawang sangay. Ang
unang sangay ay ang Pagdulog. Ang
mga uri nito ay pormalistiko o pang-
anyo. Ang pangalawa ay ang
moralistiko. Ang pangatlo ay ang
sikolohikal. at ang huling uri ay
sosyolohikal-panlipunan.

9. Panunuring Pampanitikan
Ang pangalawang sangay ay ang
Pananalig. Binubuo ito ng maraming
uri. Ang mga uri nito ay klasisismo,
romantisismo, realismo, naturalismo,
impresyunalismo, ekspresyunalismo,
simbolismo, eksistensiyalismo, at
peminismo.

10. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
 Inilahad ni Ponciano B.P. Pineda na malayo na ang
nararating ng panunuring pampanitikan sa Filipino.
 Tunay na napakalayo na ng narrating ng panunuri kung iisa-
isahin ang mga kritikong walang tigil sa pagsubaybay sa
unti-unting pag-unlad ng panunuring pampanitikan.
Katunayan, sa panahon pa lamang ni Plato ay namukod-
tangi na ang panunuri sa panitikan bilang isang buhay na
disiplina.

11. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
Maituturing na isang pagpapahayag ang panunuri na
sa palagay ng nakararaming kritiko ay hindi maaaring
pasukin ng sino-sino lamang nang walang sapat na
paghahanda, at higit sa lahat, walang kakayahan.

12. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
 Ang panunuring pampanitikan ay hindi lamang nagsusuri o
nagbibigay kahulugan sa mga nagaganap sa daigdig, kundi
ito’y isang paraan ng pagsusuri sa kabuluhan ng tao – ang
kanyang anyo, ugali, kilos, paraan ng pagsasalita, at maging
ng kanyang pakikipag-ugnayan sa kanyang kapwa at sa
lipunang kinabibilangan niya.

13.  Binanggit niya sa kanyang librong Kritisismo na
kalimitang pabibigay-kahulugan sa panitikan ay isang
salamin, larawan, isang repleksyon ng buhay/ karanasan/
lipunan/ kasaysayan.
 Gayundin ang pananaw na ang panitikan ay isang
akdang kapupulutan natin ng aral sa buhay tulad ng
metodolohiya ng pagtuturo ng panitikan sa mga bata.
Soledad Reyes (1992)

14. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
 Ang panunuring pampanitikan ay binigyang katuturan
bilang, “a disinterested endeavor to learn and propagate the
best that is known and thought in the world.” (Matthew
Arnold)
 Isa itong disiplinang sumusubok na ilarawan, aralin,
analisahin, kilatisin, at bigyang interpretasyon ang isang
likhang-sining.

15. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
 Isang terminolohiyang galling sa likhang Griyego na “krino”
na ang kahulugan ay “maghusga”.
 Naitala ang unang pagkritiko ng akda noon ng isang gurong
nagngangalang Philitas sa Alexandria noong 305 BCE. Siya
ang nagturo sa isang bata ng panunuring pampanitikan at
kalaunan ang batang ito ay nagging si King Ptolemy II.

16. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
 Dr. Rosario Torres Yu (2006) – ang pormalistang panunuri
ay naghuhubog ng ideya ng mga karanasang dapat
kasangkutan ng mambabasa mula sa akda.
 Inilalahad niya ang mga sumusunod na katangungan bilang
pantulong sa pagsusuri ng isang akdang pampanitikan:

17. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
Dr. Rosario Torres Yu (2006)
 Anong karanasan sa akda ang hinihingi nito sa kasangkutan mo?
 Ano ang kamalayang pinaiiral ng akda?
 Bakit ganoon ang ugali / paniniwala ng mga tauhan?
 Anu-ano ang minamahalaga sa paglalarawang ito? Bakit?
 Kaninong ideolohiya ang pinatitibay o di kaya ay kinokontra ng akda?
 Paano ito nagagawa ng teksto?

18. Kahulugan at kahalagahan ng
Panunuring Pampanitikan
Pagsusuri sa relasyon ng isang akda sa buhay ng tao:
 Mayroon bang isang tamang kahulugan ang akda?
 Didaktibo ba ito at kailangang mayroong matutuhan?
 Binabasa lamang ba ang akda para maglibang?
 Mayroon ba itong kulturang binibigyang-pansin?
 Ang kasarian ba ay nagbibigay ng ideolohiya sa akda?
 May pagbabago bang isinusulong ang akda?

20. Ang kritisismo ay bahagi ng edukasyong
kolonyal na dala ng mga Amerikano. Kasama
sa edukasyong dala-dala nila ay ang mga
panitikang nagmula sa kanilang bansa.
Kasama rito ay ang kritisismong ginagamit
sa panitikan na nagmula rin sa mga
kanluraning bansa. Sa madaling salita,
tinuturuan ang mga Pilipino sa mga
pamamaraang hindi angkop sa kanila.

21. Dito sumibol ang pananaw ng Pambansang
Alagad ng Sining na si Bienvenido Lumbera
na nagsilbing isang hamon sa ating mga
mambabasa ng panitikan, gaundin sa mga
iskolar na bumuo ng isang dulog o
panunuring taal na masasabing atin
sapagkat lagi na lamang umano tayong
nakaangkla sa kung anumang ididiktang
pananaw ng mga nasa kanluran.

22. Mayroon na ring mga naunang tala ng
pagtatangka ng panunuring pampanitikan sa
Pilipinas noong panahon ng mga Amerikano.
Ayon kay Soledad Reyes, ang mga ito ay
nakasulat bilang mga polemikong sanaysay
at polyeto noon. Ngunit karamihan umano
ng mga naunang pag-aaral at pagsusuri ng
panitikan ay walang malinaw na pamantayan
ng pagsusuri o pagkilates.

23. Isang hamon din ang ipinabatid sa mga
mambabasa ni Pambansang Alagad ng
Sining Virgilio Almario (1997) na tayo ay
dapat gumawa ng “Bagong Pormalismong
Filipino” na sagot na natin sa kultura ng
kritisismo ng kanluran. Biglang paglilinaw,
ninanais niyang makalaya tayo mula sa istilo
ng pagsusuri ng mga dayuhan at magkaroon
tayo ng sarili nating pagkakakilanlan.

24. Samu’t saring pananaw at mungkahi
ang nagmula sa mga kritiko at nasa
akademya. Ayon kay Propesor Nicanor
Tiongson ng Unibersidad ng Pilipinas,
may limang katanungang dapat
mabatid at masagot ng sinumang nais
maging kritiko.

25. 1. Ano ang nilalaman o ipinararating sa atin
ng likhang-sining?
2. Paano ito ipinararating?
3. Sino ang nagpaparating?
4. Saan at kailan sumupling ang likhang-
sining na ito?
5. Para kanino ang likhang-sining na ito?

26. Ang Mahusay na Kritiko
Ang isang kritiko sa panitikan ay dapat ding magtaglay ng
magagandang katangian.
1. Ang kritiko ay matapat sa sariling itinuturing ang panunuri
ng mga akdang pampanitikan bilang isang sining.
2. Ang kritiko ay handang kilalanin ang sarili bilang manunuri
ng akdang pampanitikan at hindi manunuri ng lipunan,
manunulat, mambabasa o ideolohiya.

27. Ang Mahusay na Kritiko
3. Ang kritiko ay laging bukas ang pananaw sa mga pagbabagong
nagaganap sa panitikan.
4. Ang kritiko ay gumagalang sa mga desisyon ng ibang mga
kritiko na patuloy na sumasandig sa ibang disiplina gaya ng
linggwistika, kasaysayan, sikolohiya, atb.
5. Ang kritiko ay matapat na kumikilala sa akda bilang isang
akdang sumasailalim sa paraan ng pagbuo o konstruksyon
batay sa sinusunod na alituntunin at batas.

28. Ang Mahusay na Kritiko
6. Ayon kay Alejandro G. Abadilla, kailangan ng isang
kritiko ang tigas ng damdaming naninindigan upang
maging tiyak na kapakinabangan ng panitikan ang
kanyang pagmamalasakit, ay ipinakilala ang mga
pangyayari nang mga unang taon ng kanyang
pamimili.

29. Mga Kritikong Pilipino sa
Panitikang Filipino
 Alejandro G. Abadilla
 Teodoro A. Agoncillo
 Virgilio S. Almario
 Lamberto E. Antonio
 Isagani R. Cruz
 Lope K. Santos
 Federico Licsi, Jr.
 Rogelio G. Mangahas
 Fernando B. Monleon
 Clodualdo del Mundo
 Ponciano B.P. Pineda

30. Mga Domeyn o Salik ng Panitikan
ayon kay Dr. Ronaldo Tolentino
Uri
Lahi at Etnisidad
Sekswalidad at Kasarian

31. Uri
 Bakit kumikilos at nag-iisip ang mga karakter sa kuwento nang ganoon?
 Paano naapektuhan ng pagkakaroon at kasalatan ng yaman ang kanilang
pag-iisip, kamalayan at aksyon?
 Paano ito nag-iiba batay sa kung sino ang mayroon at wala sa lipunan at
panahon ng kuwento?
 May relasyon ba ang kakayahang ekonomikal na tauhan sa kaniyang
pagdedesisyon?
 Ano ang namamayaning ugali ng uring pinanggalingan ng tauhan.
 Paano napaigting ng tunggalian ng uri ang kuwento?

32. Lahi at Etnisidad
 Mayroon bang ipinahahayag na kaisipan ang akda sa usapin ng lahi o
etnisidad?
 Paano ang pagtrato ng mga tauhan sa bawat isa batay sa lahi o etnisidad?
 Ano ang dahilan o pinagmulan ng pagmamaliit sa mga naisantabi?
 Bakit may ibang pagtrato ang mga pribilihiyado? Saan nagmula ang
ganitong pananaw?
 Ano ang pananaw ng akda sa marginalization o marhinalisasyon?

33. Sekswalidad at Kasarian
 Ang kulturang sinasalamin ng mga akdang pampanitikan
natin ay nagtatakda ng pagtrato, pagtanggap, at pag-uri
natin sa ating kasarian.
 Noon pa man ay namamayani na sa ating lipunan ang
paghahati ng kasarian mula panahon ng katutubo hanggang
sa mga bagong anyo nito sa kasalukuyan.
 Sa paglipas ng panahon nagtatakda ang ating lipunan at
kultura kung ano at paano gumalaw ang ating kasarian.

34. Feminismong Pananaw
at Queer Theory: Isang
Paglilinaw

35. Babae
(Feminismo)
anyo
salita
kilos
Katangiang Feminismo
Adaptasyon ng Katangiang
Feminismo
Anyo
(persepsyon)
salita
kilos
Transwoman
F
E
M
I
N
I
S
M
O
LGBTQ
Ang ideya ng
teoryang ito ay
nagmula sa
FEMINISMO
Transwoman
Queer
Theory

36. Feminismong Pananaw
 Malawak ang feminismong pananaw at
dumami na rin ang uri nito gaya ng
third world feminism, separatist
feminism, ecofeminism, cultural
feminism, postmodern feminism, at
marami pang iba.
 Lumitaw ang teoryang ito dahil pa rin
sa paniniwala ng karamihan na ang
panitikan ay nasa kamay ng lalaking
manunulat.

37. Feminismong Pananaw
Nais nitong basagin ang
pagkakahon at kumbensyunal na
pagtingin sa mga babae sa
panitikan na mahina, marupok,
sunod-sunuran, emosyunal, at
iba pang uri ng pang-aapi.

38. Feminismong Pananaw
 Ang naratibo ba ng kuwento ay mula kanino? Sa punto de
bista ba ng lalake o babae?
 Ano ang pinalulutang na pagtanaw sa kababaihan?
 Analisahin ang mga karakter na babae, paano sila kumilos?
Magsalita? Mag-isip?
 Mayroon bang boses ang babae sa lipunan? O wala?
 Tingnan ang kulturang pinagmulan ng manunulat, paano
ipinahahayag ang kalakasan at kahinaan ng kasarian?
 Sino ang mas may boses sa kabuuan ng kuwento?
 Mayroon bang simbolohikal na tagpo ang mga babae?

39. Queer Theory
 Ito ay nagsasaad na ang ating personal
na identidad ay patuloy na nagbabago.
 Nagsimula ito noong 1980’s bilang gay
and leasbian studies na nagmula rin ang
pinakaideya sa sinusulong na feminism.
 Dito ay nais isatinig ang boses na nilang
matagalan nang wala o di kaya naman ay
sinadyang hindi isama sa kanonisadong
panitikan kahit na rin sa kasaysayan.

40. Queer Theory
 Paano pinalulutang ang oryentasyong
pangkasarian ng mga tauhan sa kuwento?
 Mayroon bang gustong isatinig ang mga
tauhang kabilang sa LGBTQ?
 Ano ang impluwensya ng lipunan sa
paghubog ng oryentasyong pangkasarian?
 Ang tauhan ba ay mula sa LGBTQ? Ano
ang kanyang ipinaglalaban?
 Nakaapekto ba ang oryentasyong
pangkasarian?

41. Mga Pagdulog Pampanitikan
 Pormalistiko / Istaylistiko
 Moralistiko
 Sikolohikal
 Sosyolohikal
 Bayograpikal
 Historikal

42. Mga Teoryang Pampanitikan
 Klasismo
 Humanismo
 Romantisismo
 Realismo
 Naturalismo
 Eksistensyalismo
 Feminismo

43. Salamat!