ΘΕΑΤΡΟ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ : ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ/ΔΡΑΜΑ
συλλογικοί μύθοι ατομικά συναισθήματα σύνθεση των προηγούμενων
απαγγελία σε κοινό χορός + μουσική
συλλογικοί μύθοι- απαγγελία ατομικά συναισθήματα - χορός + μουσική
Επικά/διαλογικά μέρη = υποκριτές/ηθοποιοί-σκηνή Λυρικά/χορικά μέρη= χορός -ορχήστρα
Πρόλογος-Επεισόδια – Έξοδος Πάροδος-Στάσιμα
ΔΡΑΜΑ<δρω=ενεργώ,πράττω,κινούμαι κλπ. (αναπαράσταση γεγονότος μπροστά σε θεατές)
ΕΙΔΗ: Τραγωδία Κωμωδία Σατυρικό δράμα
Αισχύλος-Σοφοκλής-Ευριπίδης Αριστοφάνης μεταξύ δράματος και κωμωδίας
ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
( Τραγωδία < τράγων ωδή = τραγούδι τραγόμορφων ακόλουθων του Διόνυσου)
 Λατρεία Διόνυσου/θρησκευτικές τελετές = έκσταση/ιερή μανία, θεοληψία, ενθουσιασμός, μίμηση,
μεταμφίεση.
 Διθύραμβος = αυτοσχέδιος θρησκευτικός χορικός ύμνος αναπαράσταση περιπετειών της ζωής του
Διόνυσου, εξάρχων και 50 χορευτές μεταμφιεσμένοι σε τράγους , ακόλουθους του θεού.
(στεφάνι κισσού, τρυγία=κατακάθι κρασιού στο πρόσωπο, δέρματα ζώων-μορφή σατύρων).
Αποτελούσε τμήμα της λατρείας του Διόνυσου, παριστανόταν στον ιερό χώρο του ελευθερέως Διονύσου
κατά τη διάρκεια των εορτών του θεού με έπαθλο τον κισσό, ιερό φυτό, οι ιερείς είχαν τιμητική θέση.
(Τα θέματα όμως άλλαξαν με τον καιρό).
ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΕ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ
 Αρίων =ποιητής/μουσικός δίνει έντεχνη μορφή στον διθύραμβο με λυρική μορφή και
αφηγηματικό περιεχόμενο, οι χορευτές μεταμφιεσμένοι σε Σατύρους, μόνιμη ομάδα
τραγουδιστών =ευρετής του τραγικού τρόπου.
 Θέσπις= ο πρώτος υποκριτής (υποκρίνομαι=αποκρίνομαι=απαντώ) στάθηκε απέναντι στο χορό,
και άρχισε να διαλέγεται μαζί τους, σταμάτησε να τραγουδά και άρχισε να αφηγείται και
να παριστάνει την ιστορία, υποδυόμενος ένα ρόλο. (επικό + λυρικό στοιχείο).
Πρώτη παράσταση: 534π.Χ. Μεγάλα Διονύσια, Αθήνα, Πεισίστρατος.
ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ-ΕΠΟΧΗ - ΚΛΙΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Αθήνα μεγάλη δύναμη, πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο, χρυσός αιώνας, Δημοκρατία, ισονομία/
ισηγορία, συμμετοχή πολιτών στα κοινά, αγωνιστικό πνεύμα, ελευθερία λόγου /διάλογος, δημόσια
αντιπαράθεση απόψεων.

2. ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
Διονυσιακή παράδοση - αρχικά
Τρεις μυθικοί κύκλοι – αργότερα
Ο ηρωικός άνθρωπος συγκρούεται με τη Μοίρα, την Ανάγκη, τη Θεία Δικαιοσύνη.
Ηθικό υπόβαθρο τραγωδίας ΥΒΡΗ-ΑΤΗ-ΔΙΚΗ (υπεροψία, νέμεση , τίση).
1. Θηβαϊκός κύκλος: Μύθος Λαβδακιδών ( Λάιος + Ιοκάστη, Οιδίποδας +Ιοκάστη
Αντιγόνη-Ισμήνη-Ετεοκλής-Πολυνείκης
2. Τρωικός κύκλος: Τάνταλος - Πέλοπας - Ατρέας/Θυέστης
Αγαμέμνονας-Κλυταιμνήστρα –Αίγισθος
Ιφιγένεια – Ηλέκτρα - Ορέστης
Μενέλαος – Ελένη - Ερμιόνη
Φιλοκτήτης - Αίαντας - Εκάβη - Ανδρομάχη
3. Αργοναυτικός κύκλος: Ιάσονας – Μήδεια
ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ ΜΕΡΗ (επικά - λυρικά)
Πρόλογος: Ο πρώτος λόγος του υποκριτή, που προηγείται της εισόδου του Χορού.
Μας εισάγει στην υπόθεση και είναι είτε μονόλογος είτε διάλογος.
*Πάροδος: Άσμα που ψάλλει ο Χορός ενώ εισέρχεται στην Ορχήστρα σε ειδικό σχηματισμό και με
ρυθμικό βηματισμό.
Επεισόδια: Αντιστοιχούν στις σημερινές Πράξεις του θεάτρου / είσοδος νέου ήρωα στο έργο.
Μ’ αυτά προωθείται η υπόθεση/εξέλιξη του έργου.
Στάσιμα : Άσματα που έψελνε ο Χορός έχοντας λάβει θέση στην Ορχήστρα, εμπνευσμένα από το
προηγούμενο Επεισόδιο.
Έξοδος: Επισφραγίζει τη λύση της τραγωδίας. Αρχίζει μετά το τελευταίο Στάσιμο και ακολουθείται από το
εξόδιο άσμα του Χορού.
ΚΑΤΑ ΠΟΙΟΝ ΜΕΡΗ
Μύθος: η υπόθεση, η πλοκή, το σενάριο του έργου.
Ήθος: ο χαρακτήρας του ήρωα, το ποιόν της συμπεριφοράς του.
Διάνοια: ιδέες, σκέψεις, αξίες, μηνύματα διαχρονικά που εκφράζονται δια στόματος των ηρώων.
Όψη: η σκηνογραφία, η ενδυμασία (σκευή).
Λέξη: η γλώσσα, το ύφος, τα εκφραστικά μέσα.
Μέλος: η μουσική (δεν έχει σωθεί).
Άλλα στοιχεία πλοκής που επιτείνουν τη δραματικότητα του μύθου
*περιπέτεια=μεταστροφή της τύχης των ηρώων, συνήθως από την ευτυχία στη δυστυχία.
*αναγνώριση= μετάβαση από την άγνοια στη γνώση.
*τραγική ειρωνεία= ο ήρωας αγνοεί την αλήθεια που γνωρίζουν οι θεατές.

3. ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
Κρατική μέριμνα
 Μεγάλα ή εν άστει Διονύσεια– γιορτή προς τιμήν του Διόνυσου, Μάρτης/Απρίλης, Αθήνα.
Διάρκεια παραστάσεων 5 ημέρες, παραστάσεις τραγωδίας τις 3 τελευταίες. Από ανατολή έως τη
δύση του ήλιου.
 Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια: Δεκέμβρης/Γενάρης, επανάληψη έργων.
 Λήναια: Ιανουάριος/Φεβρουάριος.
 Ανθεστήρια: Φεβρουάριος/Μάρτιος.
Επώνυμος Άρχων= υπεύθυνος διεξαγωγής Δραματικών αγώνων.
Επιλογή ποιητών:Διαγωνίζονταν 3 ποιητές ο καθένας με τετραλογία =3τραγωδίες και1 σατυρικό δράμα.
Επιλογή χορηγών: πλούσιοι Αθηναίοι που κάλυπταν τα έξοδα χορού-χοροδιδάσκαλου-αυλητή και σκευής.
Επιλογή 10 κριτών ( κάθε φυλή ένας με κλήρωση), γραπτή κρίση σε πινακίδες, κάλπη, 5 τελικές, 3 νικητές.
Προαγών: ποιητής, χορός, υποκριτές χωρίς προσωπεία, δοκιμαστική παρουσίαση έγκρισης (προκριματική)
λίγες μέρες πριν, στο Ωδείο.
Απονομή βραβείων :στεφάνι κισσού σε ποιητές, χορηγούς.
Αναγραφή ονομάτων ποιητών , χορηγών και πρωταγωνιστών σε πλάκες (=Διδασκαλίες) και κατάθεσή
τους στο δημόσιο αρχείο.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
 Ποιητής: είναι συγχρόνως σεναριογράφος - σκηνογράφος - χοροδιδάσκαλος και υποκριτής.
 Ηθοποιοί: Θέσπης=1, Αισχύλος= 2, Σοφοκλής =3. Όλοι άνδρες –υποδύονταν και τους γυναικείους
ρόλους με μάσκες (προσωπεία). Τους ρόλους παιδιών υποδύονταν παιδιά/ ήταν βουβά πρόσωπα.
Επαγγελματίες με πολλά προνόμια, κοινωνική θέση, μισθό και οργάνωση σε συντεχνίες.
 Σκευή: προσωπεία (μάσκες), χιτώνας ποδήρης(στον αστράγαλο), βαρύ ιμάτιο,
κόθορνοι(ψηλοτάκουνες μονοκόμματες μπότες).
 Χορός: από 50 ερασιτέχνες που ήταν στο διθύραμβο, έγιναν 12 και με το Σοφοκλή έγιναν 15.
Έμπαιναν στην ορχήστρα από τη δεξιά Πάροδο σε σχηματισμό 5Χ3 ή 3Χ5, με συνοδεία
αυλητή. Αντιπροσώπευε την κοινή γνώμη.
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΡΑΓΙΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
ΑΙΣΧΥΛΟΣ: Πέρσαι, Επτά επί Θήβας, Ικέτιδες, Προμηθεύς Δεσμώτης, Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες
ΣΟΦΟΚΛΗΣ: Αίας, Αντιγόνη, Τραχίνιαι, Οιδίπους τύραννος, Οιδίπους επί Κολονώ, Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ: Ανδρομάχη, Άλκηστις, Βάκχαι, Εκάβη, Ελένη, Ηλέκτρα, Ηρακλής, Ηρακλείδαι, Ιππόλυτος,
Ίων, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ικέτιδες, Μήδεια, Ορέστης, Τρωάδαι, Φοίνισσαι.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ
ο τραγικότερος των ποητών/από σκηνής φιλόσοφος
Ανανεωτής-νεωτεριστής – καινοτόμος, προκάλεσε έκπληξη-αντιδράσεις.
Αφηγηματικός Πρόλογος-επίλογος.
Λύση της πλοκής με υπερφυσικό παράγοντα: «Από μηχανής θεός»
Ελεύθερη διασκευή μύθων σε επίπεδο καθημερινότητας.
Ρεαλιστικότητα ηρώων (στα ανθρώπινα μέτρα).
Μείωση χορικών, υποβάθμιση Χορού.