Bij neurologische stoornissen (bijvoorbeeld een beroerte (CVA), een hersentumor of een spierziekte) kan een spraakstoornis (dysarthrie) voorkomen. Spraakstoornissen kunnen plotseling ontstaan (acuut) of het kan langzaam aan steeds moeilijker worden om verstaanbaar te spreken (degeneratief). In beide gevallen zijn er communicatieproblemen en is het belangrijk de spraak logopedisch te onderzoeken.

1. Spraakstoornis
Dysarthrie
patiënteninformatie

2. 2

3. 3
In deze folder geeft de afdeling logopedie van Maasstad Ziekenhuis u
informatie over dysarthrie, een spraakstoornis ten gevolge van een
neurologische stoornis. Wij hopen u inzicht te geven in de problemen
en mogelijkheden voor behandeling bij een dysarthrie. Wij adviseren u
deze informatie zorgvuldig te lezen.
Algemeen
Bij neurologische stoornissen (bijvoorbeeld een beroerte (CVA), een
hersentumor of een spierziekte) kan een spraakstoornis (dysarthrie)
voorkomen. Spraakstoornissen kunnen plotseling ontstaan (acuut) of het
kan langzaam aan steeds moeilijker worden om verstaanbaar te spreken
(degeneratief). In beide gevallen zijn er communicatieproblemen en is
het belangrijk de spraak logopedisch te onderzoeken.
Problemen bij een dysarthrie
Spreken is een complex samenspel van vele spieren die ervoor zorgen
dat we verstaanbaar zijn en onze bedoelingen duidelijk kunnen maken.
Onze lippen, tong en gehemelte zorgen ervoor dat we klanken kunnen
vormen. Als er in deze spieren zwakte optreedt dan verandert hierdoor
de uitspraak van klanken en kan de verstaanbaarheid beïnvloed
worden.
Mensen geven bij uitval van de spieren van de tong aan dat deze dik
aanvoelt en dat zij het gevoel hebben met een dubbele tong te
spreken. In werkelijkheid zijn de kracht en vaardigheden van de spieren
beperkt waardoor snelle bewegingen niet meer precies genoeg kunnen
worden uitgevoerd.
Spraakstoornis
Dysarthrie

4. 4
Als de kracht van de lippen beperkt is (bijvoorbeeld door een
verlamming aan een gezichtshelft) dan is het moeilijk om spanning op
te bouwen die nodig is bij de uitspraak van klanken zoals bij de ‘p’ en
‘b’. Als de gehemeltespieren beperkt zijn in hun functie is dit
herkenbaar omdat er dan “door de neus” gesproken wordt (nasaal).
Doordat hierbij veel lucht door de neus verloren gaat kan de
verstaanbaarheid sterk verminderen.
Onze stembanden zorgen ervoor dat we geluid kunnen maken en
melodie en klemtoon in onze spraak kunnen leggen. Als er in de
stembanden zwakte optreedt, dan is het moeilijk om stem te geven, de
spraak klinkt monotoon en zingen is niet goed meer mogelijk. Ook kan
er juist teveel spanning in de stembanden ontstaan. De lucht wordt dan
langs gespannen stembanden geperst, wat zeer vermoeiend spreken is.
Onze ademhalingsspieren zorgen er voor dat we kunnen kiezen om
hard of zacht te spreken. Als er in deze spieren zwakte optreedt dan is
de spraak altijd zeer zacht en kan er niet luider worden gesproken. Ook
kan het voorkomen dat er moeite is met het doseren van de
ademstroom tijdens het spreken. De spraak komt er dan stotend uit.
Een dysarthrie kenmerkt zich vaak door een combinatie van problemen
met de tong, het gehemelte, de stembanden en de ademhalingsspie-
ren. De verstaanbaarheid kan, afhankelijk van de ernst, variëren van licht
beperkt tot onverstaanbaar.

5. 5
Logopedie
De logopedist beoordeelt de spraak en kan gericht behandelen en
begeleiden bij communicatieproblemen als gevolg van een dysarthrie.
De herstelmogelijkheden en periode van herstel kunnen per persoon
sterk variëren en zijn afhankelijk van de ernst van de neurologische
uitval. Het behandelen van spraakproblemen vergt enige tijd. Een
logopedische behandelperiode varieert van enkele weken tot maanden.
Soms kan het noodzakelijk zijn om een ondersteunend communicatie-
middel te gaan gebruiken omdat de verstaanbaarheid van de spraak te
beperkt is. Ook het leren omgaan met een ondersteunend middel heeft
tijd nodig en wordt begeleid door de logopedist.
Behandeling
De behandeling van een dysarthrie kan bestaan uit training van
specifieke spieren in de mond, de stem en de adem. Tijdens de
behandelingen moeten de spraak, stem en adem weer zo goed
mogelijk op elkaar worden afgestemd. Het kan zijn dat aan het eind van
de behandeling de spraak niet is zoals voor de neurologische
aandoening. Het herstel is immers altijd afhankelijk van het herstel in de
hersenen. Het doel van logopedische therapie is de verstaanbaarheid te
verbeteren en de informatieoverdracht te bevorderen.
Bij degeneratieve ziekten, waarbij de verstaanbaarheid door
verzwakking van de spieren langzaam achteruit gaat, heeft
logopedische behandeling een andere doelstelling.

6. 6
Gedurende het ziekteproces zal er geregeld logopedische behandeling
worden gegeven met als doel de functionele bewegingen die nodig zijn
voor het spreken, maar vooral ook het slikken, zo lang mogelijk te
behouden.
Bij neurologische ziekten kan het, soms ondanks veel oefenen, nodig
zijn om ondersteunende communicatiehulpmiddelen in te schakelen.
Dit is geen makkelijke keuze omdat er immers niets gaat boven
communicatie door middel van spraak. De ervaring leert dat als er
eenmaal een passende keuze is gemaakt er toch met tevredenheid met
een ondersteunend middel kan worden gecommuniceerd.
Algemene adviezen
Als er problemen zijn met de beweeglijkheid van de tong en iemand−−
steeds struikelt over zijn woorden is het belangrijk om in een
langzamer tempo te spreken. Moedig de patiënt hiertoe aan. De
tong heeft dan meer tijd om de snelle afwisselingen, die nodig zijn
voor de verschillende klanken, te vormen. Dit komt de
verstaanbaarheid ten goede.
Voor optimale verstaanbaarheid is het belangrijk de gesprekken−−
(voor zover mogelijk) in een rustige omgeving te voeren.
Kijk elkaar aan tijdens een gesprek. Veel informatie is afleesbaar aan−−
de mimiek, maar ook van de mond.
Stimuleer de patiënt om zo nodig ondersteunende gebaren te−−
maken.
Als er onvoldoende adem is om hele zinnen uit te spreken, kan het−−
prettig zijn de zin te verdelen in korte stukjes en na een paar
woorden steeds even adem te halen (adempauze). Als ook dit te

7. 7
veel inspanning kost kan ervoor gekozen worden alleen de meest
belangrijke woorden (kernwoorden) aan te geven.
Als het spreken iemand erg veel moeite kost, kunt u tijdens het−−
gesprek vragen stellen waarop alleen ‘ja’ of ‘nee’ kan worden
geantwoord (gesloten vragen). Dit vergemakkelijkt de
communicatie.
Als het even helemaal niet lukt om te spreken, kunt u vragen of het−−
wel lukt om de informatie op te schrijven.
Ook als iemand zeer slecht verstaanbaar spreekt blijft communicatie−−
zeer belangrijk. Betrek iemand bij een gesprek en waak ervoor dat
er niet over de persoon met dysarthrie wordt gesproken maar mét.
Nazorg
Indien logopedische nazorg nodig is, zorgt de afdeling logopedie voor
een verwijzing. Tevens zorgt de afdeling ervoor dat u terecht kunt bij
een logopedist bij u in de buurt. Alle logopedische gegevens worden
dan naar de betreffende logopedist gestuurd.
Binnen Maasstad Ziekenhuis is er ook een mogelijkheid om poliklinisch
logopedisch behandeld te worden. Wij bespreken tijdens opname alle
mogelijkheden met u, aan de hand van dit gesprek kunt u een keuze
maken over uw nazorg.
Tot slot
Wij hopen dat deze folder u inzicht in de problemen en mogelijkheden
voor behandeling bij dysarthrie heeft gegeven. Mocht u naar aanleiding
van deze folder nog vragen hebben, stelt die dan gerust aan de
logopedist.

8. Maasstad Ziekenhuis
Postbus 9100, 3007 AC Rotterdam
Telefoon 010 – 291 19 11
www.maasstadziekenhuis.nl
info@maasstadziekenhuis.nl
Locatie Zuider
Groene Hilledijk 315, 3075 EA Rotterdam
Locatie Clara
Olympiaweg 350, 3078 HT Rotterdam
mzp2170 oktober 2008