Literature in Uzbek

1. “So’nggi yaproq”
“Be’mor” hikoyalari qiyosiy tahlili
Madina Ismoilova

2. O’ Genri
avtobiografiyasi
G
Asl nomi Uilyam Sidni Porter bo’lgan amerikalik yozuvchi. Aptekachi,
sotuvchi, kitob bezakchisi, noshir va boshqa kasblarda ishlagan; asar,
feletonlar yozishni mashq qilgan (1896 yilgacha), qamoqdaligida (1897—
1901) yozgan hikoyalarini O’Genri taxallusi bilan yashirin chop ettirgan.
1904—10 yillarda 9 novellalar to‘plami («Yonayotgan sham», «G‘arb
qalbi», «Yoqimtoy o‘g‘ri» va b.), vafotidan keyin yana 7 tasi bosilib
chiqqan. «Qirollar va karam» (1904) romani sarguzasht-yumoristik
novellalardan tashkil topgan.
O’Genri amerika hikoyachiligining o‘ziga xos tipini yaratdi. Yumorning
kuchliligi, kinoya, qiyos, parodiya kabi usullarning ko‘p ishlatilganligi, eng
muhimi, muallifning oddiy mehnatkash — «kichik inson»ga samimiy
muhabbati, olijanoblik va sofdillikni madh etish va boshqa O’Genri
hikoyalariga olamshumul shuhrat keltirdi («To‘rt million», 1909).
Asarlari o‘zbek tiliga tarjima qilingan. G‘. G‘ulom («Mening o‘g‘rigina
bolam»), A. Qahhor («Anor») va boshqa o‘zbek hikoyachiligini O’Genri
ijodining ilg‘or tomonlari bilan boyitdilar.
Abdulla Qahhor
2
Abdulla Qahhor (1907.17.9, Qoʻqon — 1968.25.5, Moskva) — Oʻzbekiston
xalq yozuvchisi (1967). Temirchi oilasida tugʻilgan. Bolaligi Qoʻqon va uning
atrofidagi qishloqlarda oʻtdi. Oqqoʻrgʻon qishlogʻidagi Mamajon qorining usuli
savtiya maktabida tahsil koʻrdi. Oilasi Qoʻqonga koʻchib kelgach „Istiqlol“
nomli shoʻro maktabiga oʻqishga kiradi, undan internat, „Kommuna“,
„Namuna“ maktablarida, soʻng bilim yurtida tahsil koʻradi. Bilim yurtining
„Adib“ qoʻlyozma jurnalida dastlabki mashqlari bilan
qatnashadi. Toshkentdagi „Qizil Oʻzbekiston“ gazetasi tahririyatining „Ishchi-
batrak maktublari“ varaqasiga muharrirlik qildi (1925). U gazetada ishlash
jarayonida Oʻrta Osiyo davlat universitetining ishchilar fakultetini tamomlaydi
(1928). Abdulla Qahhor yana Qoʻqonga borib, dastlab oʻqituvchilarni qayta
tayyorlash kursida muallimlik qiladi; koʻp oʻtmay „Yangi Fargʻona“ viloyat
gazetasiga kotib va „Chigʻiriq“ hajviy boʻlimiga mudir etib tayinlanadi (1929).
Abdulla Qahhorning „Oy kuyganda“ ilk hajviy sheʼri „Mushtum“ jurnalida Norin
shilpiq taxallusi ostida bosildi

3. So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 3
Mashhur amerikalik yozuvchi Uilyam Sidney Porter (O.Genri)
qalamiga mansub mazkur jajji hikoya o'z hajmidan-da bir
necha barobar ko'proq mazmunni satrlarda ifodalay
olganligi bilan kitobxonlar orasida qadrlanadi. Garchand
muallif bundanda ko'proq, yirikroq, mashhurroq asarlarni
ijod etgan bo'lsa-da, mazkur hikoya bilan ko'pchilikni diqqat
markazida bo'la olgan.
Asar sujetida kitobxon eng asosiy g'oya sifatida hayotga
muhabbat, insonning yashashga bo'lgan motivlari qanchalik
ahamiyat kasb etishini ko'rishi barobarida insonning insonga
bo'lgan mehri, odamgarchilik va yuksak insoniy fazilatlar
tarannumi o'z ifodasini topganligini ilg'aydi.
“Be’mor”
O'zbek adabiyotining yirik namoyondasi Abdulla Qahhor ijodini
hikoyalarsiz tasavvur
qilish qiyin. Ijodkorning o'zi yashab o'tgan davr bilan bog'liq, turli
mavzulardagi, ijtimoiy va
tarbiyaviy jihatdan katta ahamiyat kasb etuvchi hikoyalari
bisyor.Ana shunday hikoyalardan biri
,,Bemor'' hikoyasidir. Kichik hajmli va mo'jazgina bo'lishiga
qaramasdan hikoyaning
salmog'i,zalvori anchayin katta.

4. “So’nggi Yaproq”
Заголовок презентации 4
Shu yerdagi badiiy tasvirlar orqali ham adib
insonda avvalambor hayotdan mamnunlik,
yashashga bo'lgan ehtiyojning umuman
so'nmasligi lozimligi haqidagi g'oyalarni ilgari
suradi. Eng yuqori darajadagi tasvir
mahoratini biz kasallikdan sillasi qurib
borayotgan Joannaning qo'shni devorga
chirmashib o'sgan va izg'rin shamol hamda
qor-yomg'irlar tahdidlaridan sanoqli barglari
qolgan pechakgulga o'z hayotini qiyoslashidir.
Joni uzilishini kutib qiynalayotgan odam
shundan najot topadiganday go'yo.
“Be’mor”
Abdulla Qahhorning “Bemor” hikoyasida aks etgan davr
muammolari va hikoyaning bugungi kundagi ahamiyati yoritib
beriladi.Asar qahramonlarining xususiyatlari haqida fikr yuritiladi.
Bugungi kun va asar muhiti o'zaro qiyoslanib, farqli va o'xshash
jihatlar taqqoslanadi.
Ijodkor yashab turgan va qisman bugungi kun haqiqatlarini o'zida
jamlagan hikoya har bir detalga, obrazga e'tibor berishni talab
qiladi.
Asarda davrning
muammolaridan bo'lmish qashshoqlik, ilmsizlik, loqaydlik
qoralanadi. Mana shu illatlarni
atrofida voqaealar birlashtiriladi

5. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 5
Joanna-qo'shni devorga chirmashib
o'sgan va izg'rin shamol hamda qor-
yomg'irlar tahdidlaridan sanoqli
barglari qolgan pechakgulga o'z
hayotini qiyoslaydi.
Qariya Berman-asarda "najot
farishtasi" yanglig' gavdalanadi.
“Be’mor”
Sotiboldi- kambag'al, kasal xotinini qaratish uchun har nega
o'zini urib ko'radi
xotini- kasal bo'lib kichkina qizi duosiga ko'z tikkan, doktorga
borishga pul topolmagan tuzum qurboni

6. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 6
Asar prologida asar yozilgan vaqtdagi Amerikaning
ko'rimsizgina bir burchidagi odamlar qo'nim topgan
joy haqida manzarali tasvir guvohi bo'lamiz. Yozuvchi
qalam kuchi bilan asar personajlari tanishtirilgungacha
bo'lgan jarayon tasvirini-da jonlantira olgan. Voqealar
tizmasining keyingi rivojida asar asosiy qahramonlari
bo'lmish Syu va Joannalaring tanishuvi va mazkur
jarayonga muallif tomonidan berilgan tasvir o'quvchini
qizitirmasdan qolmaydi. "Ular sakkizinchi ko'chadagi
"Delmoniko" oshxonasining tabldoti atrofida tanishib
qolishgan va ularning san'at, sachratqi salati va urf
bo'lgan keng ko'laylar borasidagi qarashlari shunchalik
mos kelgan ediki, natijada ular birgalikda ustaxona
ochishga qaror qilishgandi."
“Be’mor”
u davrga kelib iqtisodiy imkoniyatlari yetarli bo'lmagan kishilar
kasallikka qarshi
muolajalarni ham ololmaydi, shu boisdan oddiygina kasalliklar
sabab ko'pchilik bevaqt vafot etib
ketaverishadi. Pul sababli inson qadri atalmish tushunchalar o'z
ahamiyatini yo'qotadi. Jamiyat
kishilarining maqsadi qorin to'yg'azish va kundalik turmush
tashvishlari bilan kifoyalanib qoladi.
Bunday sharoitda farzandlarni o'qitish, ularga ilm berish haqida
o'ylashni aytmasa ham bo'ladi.

7. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 7
Insondagi eng kuchli, eng intim xarakter xususiyatlarini
ko'p asarlarda tasvirlanganining guvohi uchratamiz.
Kitobxonlar odatda anchagina salmoqli, hajmdor qissa
va romanlar orqali insonlarning yuqorida aytib o'tilgan
xislatlarini ilg'ash, his qilish va ongga singdirish oson
deb hisoblashadi. Ammo ayrim yozuvchilaring yuksak
mahorati biz o'rganayotgan mazkur jajji hikoyaga ham
ko'p mazmun jo qilish mumkinligini ko'rsatadi. O.Genri
mana shu ishni uddalagan inson edi. Ta'bir joiz bo'lsa
badiiy jihatdan tugun deb ataladigan, asardagi
voqealarga nisbatan chigallashish holati sifatida
baholasa bo'ladigan epizod bu hikoyadagi zotiljam
kasalligining asar qahramonlari yashaydigan hududga
kirib kelishidir.
“Be’mor”
Asarda tabib, baxshi, qonlovchilardan ham mudhishroq hodisa
bor. Butun boshli jamiyatning
birgina qizaloq qiladigan duolar bilan kifoyalanishi— asarning
mazmunini ochib beruvchi eng
katta omil. Butun boshli jamiyatda bir ayolning dardiga darmon
bo'ladigan, yordam beradigan
kishi topilmaydi. Shifoxonalar, shifokorlar, boylar, badavlatlar
ko'p bo'la turib, ayolga yordam
beradigan, aqalli bir kishi topilmaydi. Savat to'qib ayolini saqlab
qolishga harakat qilayotgan,
shifokorga ko'rsatish uchun imkoniyati yetmaydigan
Sotiboldining ham ahvoli juda nochor,
ilojsiz tasvirlanadi asarda.

8. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 8
Aynan mazkur "mehmon" sifatida
ta'riflanadigan kasallikning tashrifi
asarning qizg'in nuqtaga o'tganligini ishora
qilib ketadi. Ming afsuski, "mehmon"
qizlarning ham uyiga yo'qlab keladi va
Joanna bilan birga qolib ketadi. Neapolitan
ko'rfazining suvratini chizishni orzu
qiladigan beg'ubor qiz borgan sari
yashashdan umidini uzadi. Shifokorning
ta'birida aytilganidek, insonda yashashga
xohish bo'lmasa, unda hech nima yordam
qilolmaydi.
“Be’mor”
Shuncha yordam berishga qodir qilingan kishilari bo'la turib bir
bemor
va yosh ayoni saqlab qola olmagan jamiyatda, tuzumda eng
katta ayb. Bemor Sotiboldining
xotini emas. Davr,muhit,insonlarning ma'naviyati, insoniyligi—
bemor.Millat Hamza Hakimzoda
Niyoziy fikri bilan aytganda, o'sha davr ,,tanasidan qon oldirgan
bemor"³ga aylanib qoladi. Bu
paytda millatni jaholat botqog'idan qutqarishga qodir kishilar
bo'la turib, bunga o'z hissalarini
qo'shishni xohlamasliklari—eng og'ir dardga chalingan
jamiyatlardagina uchraydigan holat.
qizaloq

9. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 9
Shu yerdagi badiiy tasvirlar orqali ham adib
insonda avvalambor hayotdan mamnunlik,
yashashga bo'lgan ehtiyojning umuman
so'nmasligi lozimligi haqidagi g'oyalarni ilgari
suradi. Eng yuqori darajadagi tasvir mahoratini
biz kasallikdan sillasi qurib borayotgan
Joannaning qo'shni devorga chirmashib o'sgan
va izg'rin shamol hamda qor-yomg'irlar
tahdidlaridan sanoqli barglari qolgan
pechakgulga o'z hayotini qiyoslashidir. Joni
uzilishini kutib qiynalayotgan odam shundan
najot topadiganday go'yo. Asarda yana bir
personaj borki, usiz asar anchagina salobatini
yo'qotgan bo'lardi. Mazkur obraz asar
kulminatsiyasida bosh rolni ado etadi.
“Be’mor”
Abdulla Qahhorning ,, Bemor” hikoyasida XX asrning bir qancha
haqiqatlari yoritib
beriladi. Jumladan,o'lkadagi ilmsizlik, qashshoqlik, insoniy
fazilatlarning inson bolalaridan
uzoqlashishi kabilar. Hikoyada insonni qashshoqlik emas,
loqaydlik halokat(hikoyada o’lim)ga
yetaklashi isbotlab beriladi. Asar bugungi shiddatli zamonada
yashab, bir qamcha tuyg’ulardan
uzoqlashayotgan yangi davr kishilari uchun ibrat bo’la
oladi.Tegishli xulosalar chiqarishga va
xatolarni takrorlamaslikka undaydi. Shu sababdan, Abdulla
Qahhorning hayotning ko’plab
haqiqatlarini o’zida jamlagan bu kichik hikoyasi asrlar davomida
ham o’z ahamiyatini
yo’qotmay kelmoqda.
qizaloq

10. “So’nggi yaproq”
Заголовок презентации 10
Asar epilogi biroz qayg'uli, ammo
ta'sirli. Joannani hayotga qaytargan
pechakgulning so'nngi yaprog'i aslida
haqiqiy bo'lmay, rassom Bermanning
"shoh asari" sifatida namoyon bo'lgan
edi. O'z hayotini tikib bo'lsa-da shu
ishni amalga oshirgan Berman yosh
insonning umrini saqlab qolgani bilan
hayotiy maqsadini ro'yobga chiqardi.
“Be’mor”
“Osmon yiroq- yer qattiq.”
Da’volasa bo’ladigan kasallikdan aziyat chekayotgan yoshgina
kelinchak va ushbu davrda hum surgan qashshoqlik ifodalanadi.
Ikkala hikoya ham o’lim bilan tugaydi.

11. Xulosa
Inson doimo hayotni sevishi, yaxshilikga intilib yashashi va ezgu maqsadlar bilan hayot
kechirishi uning yashashdan asosiy maqsadini belgilab beradi. Zero, biz amalga
oshirishni orzu etgan ishlar bir kun kelib o'zimiz kutmagan, ammo hayotimizning-da
mazmunini ko'rsatib beradigan yo'sinda amalga oshar ekan
Заголовок презентации 11

12. Raxmat!
Madina Ismoilova