"เที่ยวสุขี 4 ชุมชน" การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชน งานเสวนากิจกรรมเวทีกลาง ในงาน “Thailand Medical Hub Expo 2012” อิมแพค เมืองทองธานี (1 กันยายน 2555)

1. เที่ยวสุขขี 4 ชุมชน
การทองเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชน
อาจารยมานิศา ผิวจันทร
สาขาวิชาการทองเที่ยว คณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม
งานเสวนากิจกรรมเวทีกลาง ในงาน
“Thailand Medical Hub Expo 2012”
อิมแพค เมืองทองธานี (1 กันยายน 2555)

2. วันขางหนา....ชีวิตเราจะเปนอยางไร?

3. คนจํานวนมาก...มีภาวะความเครียดจากสภาพแวดลอม
และการทํางาน
การเดินทางการเดินทาง......เปนการเปลี่ยนเปนการเปลี่ยน
สภาพแวดลอมสภาพแวดลอม
และการพักผอนรูปแบบหนึ่งและการพักผอนรูปแบบหนึ่ง

4. คานิยมเดิม Vs คานิยมใหม • Security หมายถึง ความ
ปลอดภัยทั้งจากภัยธรรมชาติ
และความปลอดภัยในชีวิตและ
ทรัพยสิน
• Sanitation หมายถึง ความ
สะอาดปราศจากเชื้อโรคและ
มลพิษตาง
• Satisfaction หมายถึง
ความพึงพอใจ ความประทับใจ
ทั้งสถานที่ทองเที่ยวและบริการ
การรักษาสิ่งแวดลอมและ
พัฒนาอยางยั่งยืน
จากเดิม คือ
Sea (ทะเล)
Sand (หาดทราย)
Sun (แสงแดด)

5. Christine Lee and Michael Spisto, Medical Tourism : the Future of Health Services

6. ประเภทของการทองเที่ยวเชิงสุขภาพ
การทองเที่ยวเชิงสงเสริมสุขภาพ (Health
Promotion Tourism)
การทองเที่ยวเชิงบําบัดรักษาสุขภาพ
(Heath Healing Tourism)

7. กิจกรรมดานการทองเที่ยวเชิงสงเสริมสุขภาพ
(Health Promotion Tourism)
• การทองเที่ยวที่เนนกิจกรรมดานการดูแล ฟนฟูสภาพ
รางกายและจิตใจ เพื่อความผอนคลายดานกายภาพ
• แตมิใชเพื่อการรักษาโรค
• เชน การนวด ประคบสมุนไพร การอาบน้ําแร การปฏิบัติ
สมาธิ เปนตน
• ซึ่งประโยชนที่ไดรับเปนไปในทางการสงเสริมสุขภาพและ
พัฒนาคุณภาพชีวิตของนักทองเที่ยว

8. รูปแบบการทองเที่ยวเชิงสงเสริมสุขภาพ
(Health Promotion Tourism)
การนวดแผนไทย
(Thai Massage)
เปนวิธีการนวดหรือ การกดบนรางกายอยาง
มีระบบเพื่อบรรเทาอาการปวดเมื่อย และ
รักษาโรค สามารถใชในทางกายภาพบําบัดได
การอบสมุนไพร (Thai
Herbal Stream)
เปนวิธีการบําบัดรักษาโดยการใหผิวหนัง
สัมผัสกับไอน้ํา ชวยใหเกิดการไหลเวียนโลหิต
กระตุนรางกายใหสดชื่น
การประคบสมุนไพร
(Thai Herbal Compass)
มักประคบหลังจากการนวด โดยการนําตัวยา
สมุนไพรนึ่งผสานกับความรอน ประคบวางไป
ตามสวนตาง ๆ ของรางกาย โดยใหตัวยา
สมุนไพรซึมผานผิวหนังเขาไป

9. สุวคนธบําบัด (Aroma
Therapy)
การบําบัดรักษารางกาย จิตใจ และอารมณ ดวยกลิ่น
จากน้ํามันหอมระเหย
การบริการอาบน้ําแร
(Spa)
การอาบน้ําแรมีคุณคาทางการบําบัดรักษาสุขภาพ
วารีบําบัด (Water
Therapy)
การสรางเสริมสุขภาพดวยการออกกําลังกายในน้ํา เชน
กิจกรรมแอโรบิกในน้ํา หรือ ไฮโดรเทอราป
(Hydrotherapy) เนื่องจากน้ํามีแรงพยุงตัวที่ชวยลดใน
สวนตางๆ ของรางกายไดดี และชวยเสริมสราง
กลามเนื้อไดเร็วขึ้น
การฝกกายบริหารทา
ฤาษีดัดตน
เปนการบริหารรางกาย เพื่อใหเกิดการใชพลังงานที่ขับ
เหงื่อออกมา โดยฤาษีดัดตนเปนทาทางการเคลื่อนไหว
ตามธรรมชาติ ที่ชวยบรรเทาอาการเจ็บ ปวดเมื่อย
ตามรางกาย ทั้งนี้มีการดัดตนยังอาศัยความสัมพันธ
ระหวางทาทางการเคลื่อนไหว การหายใจ และการฝก
สมาธิอีกดวย

10. การฝกสมาธิแนวพุทธ
ศาสน (Buddhist Meditation)
การฝกสภาวะทางจิตใจ โดยการปฏิบัติในแนวทาง
ของพุทธศาสนา เพื่อใหจิตใจ สงบ เยือกเย็น เกิด
ความมั่นคงทางอารมณ และมีภูมิคุมกันโรคทางจิต
เปนตน
การบริการอาหารและ
เครื่องดื่มสมุนไพรเพื่อ
สุขภาพ (Nutrition Therapy)
การรับประทานอาหารเพื่อสรางสมดุลทางรางกาย
ตามธาตุทั้ง 4 คือ ดิน น้ํา ลม ไฟ โดยเฉพาะพืช
สมุนไพรไทยที่มีสวนสรรพคุณในการปรับธาตุที่
หยอนหรือกําเริบใหกลับคืนสูภาวะปกติ สามารถ
สรางความสมดุลและบํารุงรางกาย
การบริการผลิตภัณฑ
สมุนไพรเพื่อสุขภาพและ
ความงาม
เปนการนําสมุนไพรที่มีคุณสมบัติในการดูแล
รางกาย ผิวพรรณ มาสกัดเพื่อผลิตเครื่องสําอาง/
เวชสําอาง เพื่อลดการใชอันตรายจากสารเคมี
ที่มา: การทองเที่ยวแหงประเทศไทย, 2552

11. แลวทําไม....จึงตองไปทองเที่ยวในชุมชน

12. แนวคิด
• Rural Tourism การทองเที่ยวชนบท
• Community-based Tourism การทองเที่ยวโดยชุมชน
• Health Tourism การทองเที่ยวเชิงสงเสริมสุขภาพ
(Health promotion)

13. การทองเที่ยว
โดยชุมชน
การทองเที่ยว
โดยชุมชน
ทรัพยากรที่เกี่ยวเนื่องกับ
เอกลักษณในพื้นที่
ทรัพยากรที่เกี่ยวเนื่องกับ
เอกลักษณในพื้นที่
ความรับผิดชอบตอ
สิ่งแวดลอมและยั่งยืน
ความรับผิดชอบตอ
สิ่งแวดลอมและยั่งยืน
การเรียนรู/การศึกษา เพิ่มพูน
ความรู/ ประทับใจ/ จิตสํานึก
ประสบการณ
การเรียนรู/การศึกษา เพิ่มพูน
ความรู/ ประทับใจ/ จิตสํานึก
ประสบการณ
ทองถิ่นมีสวนรวมตลอด
กระบวนการ/ ไดประโยชน
และ ยกระดับคุณภาพชีวิต
ทองถิ่นมีสวนรวมตลอด
กระบวนการ/ ไดประโยชน
และ ยกระดับคุณภาพชีวิต
พื้นที่
กิจกรรม
การจัดการ
การมีสวนรวม
องคประกอบหลักในการจัดการทองเที่ยวโดยชุมชน
ขอมูลจาก : สินธุ สโรบล, 2554

14. • Home Stay ถือเปนกิจกรรมทองเที่ยวที่
นักทองเที่ยวพักรวมกับเจาของบานซึ่งใชบานเปน
ศูนยกลางโดยเชื่อมโยงกับแหลงทองเที่ยว
วัฒนธรรมขนบธรรมเนียม ประเพณี วิถีชีวิตของ
ชุมชนเขาดวยกัน
• นักทองเที่ยวไดมีโอกาสเขาไปใชชีวิตความเปนอยู
รวมกับคนในทองถิ่น อยูบานเดียวกัน ทํากิจกรรม
ตาง ๆ รวมกัน

15. เรากําลังนําเสนอ....สิ่งที่ทดลองสินคาไมได
• การทองเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชน..... เปนการนําเสนอ
ประสบการณ ดังนั้น นักทองเที่ยวตองเขาไปสัมผัสดวย
ตนเอง
• วิถีชีวิต วัฒนธรรม ...เปนการเรียนรู คําพูดที่อธิบายอาจ
ไมใชทั้งหมดที่จะไดรับ
• ชุมชน...เปนเจาของผลิตภัณฑและสินคาทองถิ่น
• ชุมชน...กําลังนําเสนอความเปนตัวตน เปนจุดขายที่ไมมี
สินคาใดเลียนแบบได

16. นักทองเที่ยว
• กลุมตลาดนักทองเที่ยว >> ตลาดเฉพาะกลุม
(Niche Market)
• คนกลุมนี้สนใจอะไร อยากเรียนรูอะไร
• ภูมิปญญาสุขภาพ / อาหารทองถิ่น / โฮมเสตย
เปนสิ่งที่นักทองเที่ยวจะไดรับ (วีถีชีวิตเกษตร /
วัฒนธรรมชนเผา หรือ ?)

17. นักทองเที่ยวจะไดรับ
• ประสบการณการทองเที่ยวโดยชุมชน
• การเรียนรูวิถีชีวิต วัฒนธรรม และความเปนตัวตน
• สัมผัสประสบการณดานบริการสุขภาพ ดวนสมุนไพรทองถิ่น
• มีการดูแลดานอาหารที่ถูกสุขลักษณะ และเพิ่มมูลคาดานโภชนาการ
โดยวัตถุดิบจากทองถิ่น
• อยางนอย....คุณไดรับความประทับใจ และการหันกลับมาใสใจดูแล
ตนเองทั้ง “รางกาย” และ “จิตใจ”

18. เที่ยวสุขขี 4 ชุมชน
•บานแมกําปอง จ.เชียงใหม
•บานทากู จ.ลําพูน
•บานปาเหมี้ยง จ.ลําปาง
•ต.ผาบอง จ.แมฮองสอน

19. บานแมกําปอง จ.เชียงใหม
• “วิถีธรรมชาติสูสุขภาพดี”
บริการสุขภาพ
• นวดแผนโบราณและประคบสมุนไพร
• ยางแคร
• อบสมุนไพร

22. บานทากู จ.ลําพูน
• งามดวยวิถีพอเพียง
บริการสุขภาพ
• ลูกประคบหนาเดง
• นวดแผนไทย

26. บานปาเหมี้ยง จ.ลําปาง
• ปรับสมดุลชีวิต
บริการสุขภาพ
• ลูกประคบตามธาตุเจาเรือน
• ยาสมุนไพรแชเทา
• ยาอบ

29. ต.ผาบอง จ.แมฮองสอน
• “อยูหลี กิ๋นวาน ตระการตาวัฒนธรรม”
บริการสุขภาพ
• แชน้ําพุรอนดวยยาแชน้ําพุรอนจากสมุนไพรทองถิ่น (กําลังเสือ
โครง)
• นวดแผนโบราณและประคบสมุนไพร (กําลังเสือโครง)

33. การพัฒนาการทองเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชน
• ดานที่พัก
• ดานอาหารและโภชนาการ
• ดานความปลอดภัย
• ดานการจัดการ
• ดานกิจกรรมการทองเที่ยว
• ดานสภาพแวดลอม
• ดานมูลคาเพิ่ม
• ดานการสงเสรมการตลาด
• ดานของที่ระลึก
•ดานเครื่องแตงกาย
•ดานภูมิปญญา
สุขภาพ
+
ประยุกตจาก: เกณฑการประเมินมาตรฐานโฮมสเตยไทย

34. กระบวนการ
1. การคัดเลือกชุมชน
2. ศึกษาศักยภาพและความเปนไปได
• ความรวมมือชุมชน และแรงจูงใจในการรวมพัฒนา
• ความเขาใจการทองเที่ยวเชิงสุขภาพโดยการจัดการของชุมชน
• วิเคราะหจุดแข็ง จุดออน โอกาส อุปสรรคของชุมชน
• ผลกระทบดานบวกและลบ
• ทุนของทรัพยากรในชุมชน (จัดทําแผนที่ชุมชน / ปฏิทินประเพณี /
อาชีพ / การรวมกลุม เพื่อการสํารวจตอไป)
• ฯลฯ
• นําขอมูลกลับสูชุมชน

35. 3. การวางวิสัยทัศนการทองเที่ยวของชุมชน
4. การวางแผน (Planning)
สิ่งที่ไดคือ
• (ราง) รูปแบบโปรแกรมการทองเที่ยวเชิงสุขภาพ
• (ราง) กระบวนการใหบริการของชุมชน
• Tourist and travel arrangement
• การคํานวณราคาบริการ
– ศักยภาพการองรับของแหลงทองเที่ยว
– ระยะเวลาที่เหมาะสม
– การใหบริการที่พัก อาหารและ บริการอื่น ๆ
– กิจกรรม
– ฯลฯ

36. 5. สํารวจความตองการ
6. ออกแบบโปรแกรมการทองเที่ยวเชิงสุขภาพ (Design)
นําเขาขอมูล 4 รูปแบบ (จากทีมตนแบบ)
7. แผนการปฏิบัติงานการทองเที่ยวเชิงสุขภาพโดยชุมชน
8. การบริหารจัดการ พัฒนาบุคลากร และองคความรู
9. การนําเสนอสูตลาด
10. รายงานผลโครงการ

37. โปรแกรมทองเที่ยวภายใน 1 วัน (1 day trip)
โปรแกรมทองเที่ยวระยะสั้น (2-3 days trip)
โปรแกรมทองเที่ยวแบบทางเลือก (Optional
tour)
‐การดําเนินการทองเที่ยว
‐การจัดตั้งกลุมผูรับผิดชอบ
‐การบริหารคาตอบแทน
‐หนวยงานที่เกี่ยวของ
ฯลฯ
‐Pre‐tour
‐Touring
‐Post tour
‐ Service providers
ฯลฯ
‐จุดขาย /และ Vision
‐การนําเสนอผลิตภัณฑ
‐กําหนดราคา
‐ฯลฯ
‐ประยุกตกับ 4 รูปแบบ
‐สรางรายได
‐ภูมิใจในชุมชน
‐ฯลฯ
‐ชุมชนสามารถนําขอมูล
ไปปรับปรุงดานกายภาพ
‐ปรับเปลี่ยนโปรแกรมตาม
ความเหมาสมดวยตนเองได
‐ ฯลฯ

38. อาจารย มานิศา ผิวจันทร
สาขาวิชาการทองเที่ยว คณะมนุษยศาสตร
มหาวิทยาลัยเชียงใหม
MANISA.P@CMU.AC.TH
ขอบคุณคะ