LH 4 - EGOKITZAPENA GILTZA EDEBE

1. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
MATERIA
ZER DA MATERIA?
Espazioan lekua hartzen duten gauzak dira.
Inguruan dauden objektuak, izaki bizidun guztiak materiaz osatuta daude.
MATERIAREN PROPIETATEAK
Inguruan ditugun gauzak, materia mota desberdinez osatuta daude.
Materia mota bakoitzak bere propietateak ditu.
15
MATERIAREN PROPIETATEAK
bi dira:
MASA:
Materia kantitatea da.
BOLUMENA:
Gorputz batek hartzen duen
lekua da.

2. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
MASA ETA BOLUMENA:
MASA
Materia kantitatea da.
Neurtzeko unitatea kilogramoa da.
Materia neurtzeko balantza erabiltzen da.
BOLUMENA
Gorputz batek hartzen duen espazioa.
Litrotan neurtzen da.
Bolumena neurtzeko probetak erabiltzen
dira.
PROPIETATE BEREZIAK:
USAIMENA ZAPOREA KOLOREA
GOGORTASUNA ELASTIKOTASUNA ERAKARPEN
MAGNETIKOA

3. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
 MATERIAREN EGOERAK:
Materia hiru egoeretan egon daiteke: solidoa, likidoa eta gasa.
MATERIAREN EGOERAK
hiru dira:
SOLIDOAK
Solidoek forma finkoa
eta bolumen
konstantea dituzte.
LIKIDOAK
Likidoek ontziaren
forma hartzen dute.
GASAK
Gasek ez daukate forma
eta bolumen finkorik
eta dauden tokian
espazio guztia hartzen
dute.

4. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
ARIKETAK:
 Borobildu materia ez dena:
 Aipatu gatzaren bi propietate berezi, eta beste bi tipularenak
 Esan zer egoeretan aurki ditzakegun substantzia hauek:
Hodeia:
Zukua:
Eztia:
Plastikozko edalontzia:
Xarabea:
Ur-lurruna:
Laranja:
Oxigenoa:
Zapata:
 ERLAZIONATU:
Solidoak Forma aldakorra eta bolumen konstantea
Likidoak Forma eta bolumen finkorik ez
Gasak Forma finkoa eta bolumen konstantea
Hotza mahaia katua ilargia
indarra uraza poza zapata

5. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
 MATERIAREN ALDAKETAK:
Materia etengabe aldatzen da.
Aldaketak fisikoak edo kimikoak izan daitezke.
ALDAKETA FISIKOAK:
POSIZIO –ALDAKETAK
Materia mugitu egin daiteke.
FORMA-ALDAKETAK
Zenbait materiaren forma erraz aldatzen da,
adibidez plastilina.
TENPERATURA-ALDAKETAK
Esnea hotza ala beroa, esnea izaten
jarraitzen du.
EGOERA – ALDAKETAK
Materia berotzen edo hozten dugunean,
egoera batetik bestera pasa daiteke.
Adibidez ura hozten dugunean, likidotik
solidora pasatzen da.
ALDAKETA FISIKOAK:
materiaren kanpoko
itxura aldatzen dute.
ALDAKETA KIMIKOAK:
materia bat beste mota
bateko materia
bihurtzen dute.

6. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
EGOERA ALDAKETAK: URAREN ZIKLOA
Naturan, ura hiru egoeratan egon ohi da:
solidoa (izotza), likidoa eta ur-lurrun gisa, atmosferan.
Zeintzuk dira uraren egoerak?
Zer gertatzen da izotza berotzen dugunean?
Eta ur-lurruna hozten denean?
LURRUNTZEA:
Eguzkiaren beroak
lurrun bihurtzen du
ur likidoa. Hodeiak
sortzen ditu.
Kondentsazioa: Tenperaturak
behera egiten duenean, ur-
lurruna kondensatu egiten da eta
euri-tantak osatzen dira.
SOLIDOTZEA: Hotz
handia badago, ura
solidotu egiten da eta
elurra edo txingorra
egiten du
URTZEA: Eguzkiaren
beroak elurra eta izotza
urtzen ditu eta ur likido
bihurtzen ditu.

7. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
AZALDU ZER EGOERA-ALDAKETA GERTATU DEN EGOERA HAUETAN:
a) Txokolate bat urtu egin da: …………………………………………………….
b) Eguzkiak arropa lehortu du: …………………………………………………..
c) Limoizko edari izoztu bat prestatu dugu: ……………………………….
ESKEMA BETE:

8. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
ALDAKETA KIMIKOAK
Aldaketa kimikoetan materiaren propietateak aldatzen dituzte, eta
bestelako materia bihurtzen dute.
NATURAN etengabe gertatzen dira aldaketa kimikoak:
DESKONPOSIZIOA DIGESTIOA
OXIDAZIOA ERREKUNTZA
Egin X bana lauki egokietan:
Aldaketa fisikoa Aldaketa kimikoa
Gauza bat lekuz aldatzea
Burdinazko torloju bat herdoiltzea
Zur zati bat moztea
Zur zati bat erretzea
Baso bat esne berotzea
Esnea jogurt bihurtzea
Ura izotz bihurtzea
Plastilina moldatzea

9. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
NAHASTEAK
Nahaste bat, zenbait substantziaren konbinazio bat da. Adibidez:
Nahasteak bi motatakoak izanten dira:
NAHASTEAK
Airea gas nahaste bat da:
oxigenoa, nitrogenoa eta
karbono dioxidoa.
Itsasoko ura: uraren eta gatz
mineralen nahaste bat da.
NAHASTE HOMOGENOAK,
Osagaiak ezin ditugu
desberdindu.
NAHASTE HETEROGENEOAK,
Osagaiak desberdintzen
ditugu.
ALTZAIRUA ( acero),
burdinaren eta
karbonboaren nahaste bat
da.
GRANITOA, kuartzoaren
eta beste substzantzia
batzuen nahaste bat da:

10. LH 4 NATUR-ZIENTZIAK. EGOKITZAPENA (Giltza-edebe, Pixel)
www.margarigela.blogspot.com www.laguntza2ziklo.blogspot.com
Irudiak : Internet.
ARIKETAK:
Esan argazki hauetako prozesuak aldaketa fisikoak ala aldaketa
kimikoak diren:
Hurrengo nahaste hauek nolakoak dira, homogeneoak ala
heterogeneoak?