Ζώνη Δημιουργικών Δραστηριοτήτων 1οΕΠΑ.Λ. ΒΕΡΟΙΑΣ

1. 1

2. 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Δεν είναι τυχαίο ότι, ο πλανήτης στον οποίο ζούμε έχει χαρακτηριστεί ως
υδάτινος. Από το διάστημα η γη μας φαίνεται σαν μια τεράστια γαλάζια
σφαίρα.
Οι γαλάζιες ανταύγειες της προέρχονται από το νερό, που καλύπτει το 70%
της επιφάνειάς της. Η ύπαρξη ζωής προϋποθέτει και την ύπαρξη νερού. Το
νερό είναι το «αίμα» της γης, η τροφή των δασών και των καλλιεργειών, η
μπλε λαμπερή ομορφιά στην καρδιά των τοπίων μας.

3. 3
Είναι αναμφισβήτητο πως το νερό αποτελεί το βασικό συστατικό ζωής και η
διατήρησή του αποτελεί ζήτημα μείζονος σημασίας. Ο άνθρωπος χρειάζεται
το νερό, όχι μόνο για τις βασικές του ανάγκες, αλλά και για άλλες
δραστηριότητες. Ο άνθρωπος από πολύ παλιότερα, κατάλαβε τη σημασία του
νερού και την εκμεταλλεύτηκε με πολλούς τρόπους.
Η χρήση του νερού για την παραγωγή ενέργειας στην ανάπτυξη
της γεωργίας, στην εξέλιξη της βιομηχανίας αλλά και η συμβολή του νερού
στην παγκόσμια οικονομία , έπαιξαν βασικό ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου
στο πέρασμα του χρόνου. Επίσης, η πολλαπλή χρήση του νερού
δημιούργησε και πολλά επαγγέλματα. Ο άνθρωπος από τα παλιότερα χρόνια
ακόμη, μέσα από τα επαγγέλματα αυτά, προσπάθησε να μελετήσει το νερό,
να το κατανοήσει και να επωφεληθεί από αυτό.
Το νερό είναι κοινωνικό και οικονομικό αγαθό απαραίτητο για την υγεία,
την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία, την θρησκευτική και
πολιτιστική ζωή και όλα όσα σημαίνουν ευημερία.
Είναι πλέον γνωστό πως λόγω της εξάντλησης των υδάτινων πόρων
από την αλόγιστη χρήση νερού, οι παραπάνω τομείς αντιμετωπίζουν σοβαρά
προβλήματα. Αυτό μας κάνει να υιοθετούμε μια νέα προσέγγιση.
Έχουμε αποδεχτεί πλέον την ανάγκη για προστασία των υδατικών μας
πόρων, και είμαστε στη φάση εφαρμογής των αναγκαίων μέτρων για
προστασία τους, ώστε να παραδώσουμε την ανεκτίμητη αυτή κληρονομιά στις
επόμενες γενιές.
Ας μελετήσουμε λοιπόν τη σπουδαιότητα του νερού σε αυτούς τους τομείς.

4. 4
ΝΕΡΟ
Το μόριο του νερού αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου (Η) και ένα
άτομο οξυγόνου (Ο), που συνδέονται μεταξύ τους με
(πολωμένους) ομοιοπολικούς δεσμούς. Έχει μοριακό τύπο H2O, αλλά σε
μερικές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται επίσης και οι
τύποι ΗΟΗ και ΟΗ2 (σπανιότερα).
Το νερό (ύδωρ στην αρχαία ελληνική) καλύπτει το 70,9% του πλανήτη μας
στη φύση του οποίου, το νερό υπάρχει στην αέρια κατάσταση (οπότε
ονομάζεται υδρατμός), στην υγρή κατάσταση και στη στερεή κατάσταση
(οπότε ονομάζεται πάγος). Είναι άγευστο και άοσμο, σχεδόν άχρωμο και
διαυγές, αλλά εμφανίζει μια γαλάζια χροιά όταν βρίσκεται σε βαθιά στρώματα.
Πολλές ουσίες διαλύονται στο νερό και γι' αυτό επονομάστηκε «παγκόσμιος
διαλύτης» (universal solvent).
Συνήθως με τη μορφή πάγου, το νερό υπάρχει και σε άλλα ουράνια
σώματα του ηλιακού συστήματος, καθώς και έξω από αυτό. Το νερό είναι η
μόνη συνηθισμένη ουσία που βρίσκεται με φυσικό τρόπο και στις τρεις
κανονικές καταστάσεις της ύλης και είναι απαραίτητο σε όλες τις γνωστές
μορφές ζωής στον πλανήτη μας.

5. 5
Το 96,5% του νερού της Γης βρίσκεται στους ωκεανούς (και τις θάλασσες),
1,7% στα υπόλοιπα επιφανειακά νερά (λίμνες, ποτάμια , έλη, κ.τ.λ.), 1,7%
στα παγοκαλύμματα και στις παγωμένες σπηλιές της Ανταρκτικής και
της Γροιλανδίας, 0,001% ως υγρασία της ατμόσφαιρας και σε σύννεφα.
Μόνο το 2,5% του νερού της Γης είναι «γλυκό» και το 98,8% του πόσιμου
νερού βρίσκεται στα παγοκαλύμματα και στα υπόγεια ύδατα. Λιγότερο από
0,3% του γλυκού νερού της Γης βρίσκεται σε ποτάμια, λίμνες και στην
ατμόσφαιρα, ενώ ακόμα μικρότερο ποσοστό (0,003%) περιέχεται στα σώματα
των βιολογικών όντων και σε ανθρώπινης παραγωγής προϊόντα.
Οι άνθρωποι και τα ζώα έχουν στο σώμα τους 55-78% νερό (κατά βάρος),
ενώ φθάνει μέχρι και το 90% εκείνου των κυττάρων.
Το νερό, με εξαίρεση τους μόνιμους πάγους στους πόλους της Γης, κινείται
συνεχώς ανάμεσα στην ατμόσφαιρα, στην υδρόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα και
στο εσωτερικό των ζωντανών οργανισμών. Η κίνηση του νερού και οι
συνεχείς αλλαγές της μορφής του (υγρή, στερεή, αέρια κατάσταση)
αναφέρονται ως υδρολογικός κύκλος ή κύκλος του νερού, κινητήρια δύναμη
του οποίου είναι η ηλιακή ενέργεια.
Το νερό εξατμίζεται από τους ωκεανούς, τις θάλασσες, τις λίμνες, τα ποτάμια
και από κάθε άλλη ελεύθερη υδάτινη επιφάνεια, από το έδαφος και τους
ζωντανούς οργανισμούς (εξάτμιση και διαπνοή). Οι υδρατμοί ανέρχονται σε
ψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας, ψύχονται, συμπυκνώνονται και
υγροποιούνται, σχηματίζουν σύννεφα και επιστρέφουν στην επιφάνεια της
Γης με τη μορφή βροχής, υγρασίας, χιονιού, χαλαζιού, πάχνης ή ακόμη και
ομίχλης.

6. 6
Ένα μέρος του νερού που φτάνει στη Γη εμπλουτίζει τις θάλασσες, τους
ωκεανούς, τις λίμνες και τα ποτάμια άμεσα ή έμμεσα (ως αποτέλεσμα
επιφανειακής ροής). Ένα άλλο μέρος των κατακρημνισμάτων απορροφάται
από το έδαφος απ' όπου είτε εξατμίζεται είτε χρησιμοποιείται από τα φυτά είτε
τροφοδοτεί τα υπόγεια νερά διαπερνώντας την επιφάνεια του εδάφους.
Το ύψος των κατακρημνίσεων (βροχή, χιόνι, χαλάζι, ομίχλη κ.ά.) διαφέρει από
περιοχή σε περιοχή και από έτος σε έτος (εικ.7). Το μέσο ύψος της βροχής σε
παγκόσμιο επίπεδο είναι περίπου 1030mm ετησίως λαμβάνοντας υπόψη τη
συνολική ποσότητα του νερού που επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με την
εξάτμιση και την εξατμισοδιαπνοή. Εκτιμάται ότι η συχνότητα ανακύκλωσης
του νερού είναι 30 φορές ανά έτος.
Το νερό υπάρχει σ' όλους τους (γνωστούς) ζωντανούς οργανισμούς,
ζωικούς και φυτικούς. Στις τροφές υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό. Το γάλα π.χ.
περιέχει 87%, οι πατάτες 78 %, τα αβγά74 %, τα λαχανικά και τα
φρούτα μέχρι 93 % νερό. Στο ανθρώπινο σώμα το νερό περιέχεται σε
ποσότητα 70% και στο αίμα 90 %. Το νερό είναι σημαντικός και
αναντικατάστατος παράγοντας της ζωής. Τα ζώα και τα φυτά χρησιμοποιούν

7. 7
το νερό για τον σχηματισμό διαφόρων υγρών, που είναι απαραίτητα για τις
βιολογικές διεργασίες. Στο σώμα των ζώων ,των ανθρώπων, και των φυτών,
το νερό αποτελεί περίπου τα 3/4 , και το περισσότερο του συνολικού βάρους.
Η σκληρότητα του νερού οφείλεται στην ύπαρξη ιόντων ασβεστίου και
μαγνησίου. Τα ιόντα αυτά σχηματίζουν διασαθρακικά άλατα και ιζήματα κατά
το βρασμό ή θέρμανση. Το πόσιμο νερού για να κατάλληλο πρέπει να έχει
μέση σκληρότητα. Ο πλανήτης μας, έχει τεράστιες δεξαμενές αλμυρού νερού,
το γλυκό νερό βρίσκετε σε μικρές ποσότητες και σε πολλές χώρες σπανίζει.
Το 97% των νερών στις θάλασσες 2% είναι στερεοποιημένο στους πάγου και
μόλις 1% εμφανίζεται με τη μορφή γλυκού νερού από το οποίο μόνο το μισό
μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον ανθρώπου 7/10 της γήινης επιφάνειας
καταλαμβάνονται από το νερό .Το καθαρό υγρό διαυγές χωρίς χρώμα, οσμή
και γεύση. Το νερό προσφέρεται ως βάση για τον καθαρισμό δύο βασικών
θερμοκρασιών που είναι η θερμοκρασία την οποία πήζει το νερό. Οι τρεις
βασικές φυσικές καταστάσεις του νερού οφείλονται στη μοναδική θέση και
μέγεθος της γης στο πλανητικό σύστημα σπουδαίο στοιχείο αποτέλεσε
αντικείμενο έρευνας και μελέτης.
Το ασφαλές πόσιμο νερό είναι ζωτικής σημασίας για τους ανθρώπους και τις
άλλες μορφές ζωής. Η πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό έχει βελτιωθεί τις
τελευταίες δεκαετίες σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά 1.000.000.000
άνθρωποι ακόμη δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό και πάνω
από 2.500.000.000 έχουν ανεπαρκή πρόσβαση σε αποχέτευση. Υπάρχει μια
καθαρή σχέση μεταξύ της πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό και
στο ΑΕΠ ανά κάτοικο της κάθε περιοχής. Ωστόσο, κάποιοι παρατηρητές
έχουν εκτιμήσει ότι ως το 2025 περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου
πληθυσμού θα είναι αντιμέτωπο με προβλήματα που θα τους κάνουν
ευάλωτους εξαιτίας της (χαμηλής) ποιότητας του πόσιμου νερού στο οποίο θα
έχουν πρόσβαση. Μια (σχετικά) πρόσφατη αναφορά (Νοέμβριος2009)
προτείνει ότι μέχρι το 2030 σε κάποιες περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου
η ζήτηση νερού θα ξεπεράσει την προσφορά κατά 50%. Το νερό παίζει ένα
σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, αφού λειτουργεί ως ένας διαλύτης
για μια ευρεία ποικιλία χημικών ουσιών, αλλά και στις εγκαταστάσεις

8. 8
βιομηχανικής ψύξης και για στις μεταφορές άλλων ουσιών. Το 70% του
γλυκού νερού που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους πηγαίνει
στην αγροτική παραγωγή.

9. 9
O ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ
Από το 1992, η 22η Μαρτίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί από τη Γενική
Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ως η παγκόσμια μέρα για το
νερό.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες διασυνοριακές
προστριβές για την εκμετάλλευση υδάτινων κοιτασμάτων παρουσιάζονται
μεταξύ εθνών που βρίσκονται, ήδη, σε αντιπαράθεση για αμιγώς
στρατιωτικούς και πολιτικούς λόγους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα
αποτελεί το Ισραήλ και η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Το
πρόβλημα υδροδότησης της ισραηλινής πρωτεύουσας ήρθε και πάλι στο
προσκήνιο κατά τη διάρκεια των συνομιλιών με τη Συρία για την
απελευθέρωση των υψωμάτων του Γκολάν και, όπως ήταν φυσικό,
χρησιμοποιήθηκε από το εβραϊκό κράτος ως ένα ακόμη διπλωματικό χαρτί
στο τραπέζι των συνομιλιών.
Αναμφισβήτητα, τα υψίπεδα του Γκολάν αποτελούν τη βασική πηγή πόσιμου
νερού της περιοχής και χαρακτηρίζονται δίκαια “υδάτινοι πύργοι”. Η συρο-
ισραηλινή διαμάχη, όμως, δεν προέκυψε λόγω κάποιου προβλήματος
υδροδότησης που απειλούσε άμεσα τη μία από τις δύο πλευρές, αλλά στο

10. 10
ευρύτερο πλαίσιο των συνομιλιών για την αποχώρηση των ισραηλινών
στρατευμάτων από την περιοχή.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στις σχέσεις Ισραήλ - Λιβάνου. Κάθε πιθανή
συνομιλία για την αποχώρηση των δυνάμεων του Τελ Αβίβ από την
κατεχόμενη ζώνη του Νοτίου Λιβάνου θα προσκρούσει “αναπόδραστα” στο
ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων του ποταμού Λιτάνι, ο οποίος διέρχεται
από την περιοχή.
Τέλος, διαρκή πηγή εντάσεων μεταξύ Παλαιστινίων και Εβραίων εποίκων
αποτελεί και ο υδροφόρος ορίζοντας κοντά στους ποταμούς Γιαργκόν Τανινίμ,
ο οποίος βρίσκεται σε κατεχόμενα (ή, για να είμαστε πολιτικώς ορθοί, σε...
διαμφισβητούμενα) παλαιστινιακά εδάφη. Τα προβλήματα στην περιοχή,
λοιπόν, αν και υπαρκτά (στη λωρίδα της Γάζας, το ύψος του υδροφόρου
ορίζοντα μειώνεται κατά 15 με 20 εκατοστά τον χρόνο) έρχονται στο φως της
επικαιρότητας, ανάλογα με τις επιταγές των πολιτικών και διπλωματικών
συμφερόντων της κάθε πλευράς.
Η γενική αυτή αρχή ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για την περίπτωση της
Τουρκίας, όπου η κατασκευή φραγμάτων στον Τίγρη και τον Ευφράτη
αναμένεται να πυροδοτήσει και πάλι την ένταση μεταξύ της Άγκυρας, της
Δαμασκού και της Βαγδάτης, δεδομένου ότι θα διακοπεί ή θα μειωθεί η ροή
του νερού προς τη Συρία και το Ιράκ. Το πρόβλημα είναι και εδώ κάτι
περισσότερο από υπαρκτό, η αντιμετώπισή του, όμως, γίνεται υπέρ το δέον...

11. 11
διπλωματική.
Οριζόμενος, εδώ και αρκετά χρόνια, αυτή τη νέα μορφή περιβαλλοντικών
διενέξεων, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών προετοιμάζεται να μετατρέψει το
Περιβαλλοντικό του Πρόγραμμα (UNEP) σε αυτόνομο όργανο
διαμεσολάβησης. Ήδη, οι αρμόδιοι του προγράμματος παρουσιάζουν τις
πρώτες τους επιτυχίες στην περίπτωση της Βολιβίας και του Περού, για τα
διαμφισβητούμενα υδάτινα κοιτάσματα της λίμνης Τιτικάκα, ενώ εξίσου θετικά
ήταν τα αποτελέσματα της παρέμβασής του και στις περιπτώσεις του
ποταμού Ζαμβέζη και της λίμνης Τσαντ στην Αφρική.

12. 12
Από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του στη γη, ο άνθρωπος κατάλαβε τι
σημασία που είχε το νερό για τη ζωή τη δική του αλλά και των άλλων
πλασμάτων της. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο το νερό είχε σημαντικό ρόλο σε
όλες τις θρησκείες. Για τον ίδιο λόγο οι άνθρωποι έπλασαν πολλούς μύθους
και παραδόσεις για το νερό...
Το νερό στο Χριστιανισμό
Το καθαρό και διάφανο νερό συνδέθηκε στενά με τη λατρεία του
χριστιανισμού.
Είναι ο αγιασμός που φυλάμε δίπλα στο εικονοστάσι. Με αυτό μας ραντίζει ο
ιερέας στην αρχή κάθε μήνα, στην αρχή της σχολικής χρονιάς και σε κάθε
καινούριο ξεκίνημα στη ζωή μας. Ακόμα είναι το νερό του Ιορδάνη, όπου
βαπτίστηκε ο Χριστός από τον Ιωάννη το Βαπτιστή, αλλά και το νερό της

13. 13
κολυμπήθρας, που ξεπλένει κάθε νέο χριστιανό από το προπατορικό
αμάρτημα.
Λατρευτικές εκδηλώσεις όπου χρησιμοποιείται το νερό στην ορθόδοξη
εκκλησία είναι η γιορτή των Φώτων. Το νερό παίζει τον πρωταρχικό ρόλο
στην τελετή αγιασμού των υδάτων που γίνεται σε όλους τους ναούς.

14. 14
Επίσης μετά την ταφή του νεκρού, όσοι παρευρίσκονται πλένουν τα χέρια
τους σε ένδειξη εξαγνισμού.
Το νερό στο Ισλάμ
Οι μουσουλμάνοι προσεύχονται 5 φορές την ημέρα στραμμένοι προς τη
Μέκκα. Πριν από κάθε προσευχή, πλένουν τα χέρια, τα πόδια, τα αυτιά και το
στόμα τους και βγάζουν τα παπούτσια τους πριν μπουν στο τζαμί για
προσευχή.
Το νερό στον Ινδουισμό
Οι ινδουιστές θεωρούν τα νερά του Γάγγη, ο όποιος διαρρέει της μεγάλες
πεδιάδες της βοριάς Ινδίας, ιερά και μπαίνουν σε αυτά για να θεραπευτούν.
Στις όχθες του υπάρχουν ιερές πόλεις όπου οι πιστοί πάνε να προσκυνήσουν.
Οι προσκυνητές χύνουν επίσης νερό μέσα στο Γάγγη ως προσφορά στους

15. 15
θεούς τους. Ωστόσο ο πόταμος δεν είναι καθαρός γιατί καταλήγουν σε αυτόν
πολλές ρυπογόνος ουσίες. Περισσότερα από 400 εκατομμύρια άτομα
εξαρτώνται από το ποτάμι. Είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν ριζικά και
διαρκή μετρά, για να καθαριστεί η υδρολογική λεκάνη του ποταμού.
Αρχαία Ελλάδα
Με βάση την θεογονία του Ησίοδου από την ένωση του ωκεανού και της
Τηθύος γεννήθηκαν τρείς χιλιάδες ποταμοί και τρείς χιλιάδες νύμφες έχουν
προέλευση με τους ποταμούς. Σχηματίζονται από τα νερά του ουρανού οποία
πέφτουν στη συγκεντρώνονται στο εσωτερικό τους, δημιουργούν διαδηλώσεις
δρόμους ξεπηδούν στην επιφάνεια της γης σαν όμορφες δροσιστικές πηγές.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τους
ποταμούς και διοργάνωναν ιδιαίτερες γιορτές. Οι νέοι της Αρκαδίας
συγκεντρωνόταν μια φορά τον χρόνο στις όχθες του ποταμού Νέδα για
κόψουν τα μαλλιά τους και να τα αφιερώσουν στον ποταμό.
Στην εικοστή τρίτη ραψωδία της Ηλιάδας, ο Αχιλλέας απαρηγόρητος για τον
θάνατο του Πάτροκλου για την διάταξη τους συντρόφους τους, να κάψουν τον
νεκρό. Εκείνος κόβει τα μακριά και πυκνά ξανθά μαλλιά του τα όποια δεν είχε
κόψει καθόλου από τότε που ξεκίνησε από την Τροία, στρέφει τα μάτια του
προς την πατρίδα του και απαγγέλει τα παραπάνω λόγια προς τον Σπερχειό:

16. 16
Σπερχειέ του κάκου αλήθεια σου ΄ταξεν κύρης μου ο Πηλέας στην ποθητή
πατρίδα αν γνώρισα κει περά, τα μαλλιά μου στην χαρά σου θα κόψω,
κάνοντας θυσία τρανή. Πενήντα κριάρια πλάι στους όχτους σου βαρβάτα να
σου σφάξω πάνω στις πήγες σου, όπου ναι το άλσος κι ο ευωδιαστός βωμός
σου.

17. 17
Το νερό και η συμβολή του στην εξέλιξη της ανθρώπινης ζωής
Στο σπίτι είναι απαραίτητο να υπάρχει το νερό και για αυτό ακριβώς τον λόγο
αφήναμε την βρύση μας ανοιχτή και το σπαταλάμε τόσο εύκολα και χωρίς
φόβο δηλαδή ότι κάποτε θα τελειώσει. Όμως στα παλιά τα χρόνια νοικοκυρές
έπαιρναν τους κουβάδες και πήγαιναν στην δημόσια βρύση όπου μπορούσε
να βρισκόταν στην πλατεία του χωριάτη από το πηγάδι της αυλής. Στα νησιά
οι κάτοικοι έπαιρναν η μάζευαν το νερό της βροχής και το αποθήκευαν σε
δεξαμενές ή στάνες. Επειδή σε αυτά τα μέρη το νερό ήταν λιγοστό και το
καλοκαίρι δεν έβρεχε τόσο πολύ η δεξαμενή και οι στέρνες ήταν απαραίτητες
όπως και τα σπίτια τους.
Ο κύκλος της ρύπανσης
Τα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν σε αρμονία με την φύση, τα
πράγματα που χρησιμοποιούσαν δεν μόλυναν τόσο πολύ το νερό όπως
τώρα. Τα απορρυπαντικά π.χ., επειδή δεν διαλύονται εύκολα στο μολύνουν
το νερό διότι ο νεροχύτης ή το πλυντήριο που έχουν σαπουνάδες, που είναι
χημικές ενώσεις, καταλήγουν σε ποταμούς, λίμνες, και θάλασσες. Τα υπόγεια
νερά ρυπαίνονται από τα σκουπίδια που έχουν επικίνδυνες ουσίες για τον
άνθρωπο. Στη σύγχρονη γεωργία έχει αυξηθεί η καλλιέργεια και η παράγωγη
διότι χρησιμοποιούν τα απαραίτητα λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Οι βροχές

18. 18
όμως παρασύρουν πολλές από αυτές τις ουσίες στη θάλασσα, στις λίμνες και
στα ποτάμια, ενώ ένα μεγάλο μέρος τους εισχωρεί στα υπόγεια νερά.
Προβλήματα
Ευτροφισμός είναι η περιβαλλοντική συνθήκη που οδηγεί στην ελάττωση
του διαλυμένου οξυγόνου στα νερά, ενώ συγχρόνως δημιουργείται
υπερβολική βιολογική δραστηριότητα με αποτέλεσμα την ανάπτυξη φυτών και
αλγών. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούνται πολύ συχνά σε λίμνες ή στη
χώρα μας σε παραλίες θαλασσών, στις οποίες για κάποιο λόγο έχει γίνει
εμπλουτισμός σε θρεπτικά συστατικά (κυρίως σε ενώσεις φωσφόρου και
αζώτου) από απόβλητα βιομηχανικά, γεωργικά ή αστικά.
Με την πάροδο του χρόνου μερικά από τα φυτά πεθαίνουν και συσσωρεύεται
στον πυθμένα, όπου σαπίζοντας καταναλώνουν και διαλυμένο οξυγόνο. Με
την ανάπτυξη αυτού του κύκλου των φυτών, ύστερα από κάποιο χρόνο, η
λίμνη ξηραίνεται. Τα φυτά αυτά μεγαλώνουν τόσο πολύ και τόσο γρήγορα
που φθάνουν σχεδόν μόλις κάτω από την επιφάνεια του νερού της λίμνης,
όπου πια η φωτοσύνθεση βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη.

19. 19
Το πλαγκτόν είναι το σύνολο μικροσκοπικών οργανισμών, οι οποίοι
επιπλέουν στα ανώτερα στρώματα του νερού. Οι ζωτικοί οργανισμοί
αποτελούν το ζωοπλαγκτόν και οι φυτικοί, το φυτοπλαγκτόν. Το πλαγκτόν
των λιμνών αποτελείται κύρια από πράσινα και μπλε, πρωτόζωα, σκουλήκια,
αρθρόποδα κ.α. Το πλαγκτόν είναι η βασική πηγή τροφής για τα ψάρια και
άλλους οργανισμούς.
Το φυτοπλαγκτόν μέσω της σύνθεσης δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα και
εμπλουτίζει το νερό και τον αέρα με οξυγόνο. Συμβάλει αποφασιστικά στον
καθαρισμό των νερών. Το φυτό πολλαπλασιάζεται και καταλαμβάνει την
επιφάνεια της λίμνης.
Αργά το φθινόπωρο, το φυτοπλαγκτόν βρίσκεται σε προχωρημένη
αποσύνθεση, έχει μετατραπεί σε κολλώδη ουσία γκριζωπού χρώματος και
αναδύει την χαρακτηριστική μυρωδιά.
Ευτροφισμός στην Ημαθία: Φυτοφάρμακα-λιπάσματα καταλήγουν με την
άδρευση στα κανάλια που κάποτε (πριν 10 χρόνια) υπήρχαν μεγάλοι
πληθυσμοί ψαριών.

20. 20
Αλιάκμονας
Το πρόβλημα περιορίζεται από συχνή ροή των νερών. Οι αβαθείς λίμνες
κινδυνεύουν να μετατραπούν σε βάλτους. Η αποσύνθεση των φυτών
δημιουργεί ανύψωση του βυθού με αποτέλεσμα τη συνεχή πτώση της
στάθμης των νερών. Αυτό το φαινόμενο αποτελεί διαχρονική λειτουργία της
φύσης. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες συντομεύουν τον απαιτούμενο χρόνο.
Τόσο το γλυκό νερό (ποτάμια και λίμνες) όσο και το αλμυρό νερό (θάλασσες
και ωκεανοί) υφίστανται τις βλαβερές συνέπειες της ρύπανσης. Τα ποτάμια
μπορούν να επανέλθουν στην κανονική τους κατάσταση μόνο αν η μόλυνσή
τους προήλθε από βιοδιασπώμενες οργανικές ενώσεις. Αυτή η διαδικασία
λέγεται αυτοκαθαρισμός και πραγματοποιείται από αερόβια βακτήρια. Αυτοί οι
μικροοργανισμοί διασπούν τα οργανικά κατάλοιπα.
Συγγραφική ομάδα
Δουίτσης Στέφανος – Θεοδωρίδης Αργύρης – Καρακόλης Κωνσταντίνος -
Καραμητσιόπουλος Αντώνης

21. 21
ΝΕΡΟ
Ο ΓΑΛΑΖΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΑ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

22. 22
Νερό και Γεωργία

23. 23
Ο κύριος ρόλος του νερού στην οικονομία τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό
επίπεδο αφορά τη χρήση του στη γεωργία. Η χρήση του νερού στην άρδευση
επιτρέπει την καλλιέργεια των προϊόντων για οικιακή χρήση, την εξαγωγή,
επεξεργασία και μεταποίηση γεωργικών προϊόντων , που ενισχύουν την
εθνική οικονομία και δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας.
Σε σημαντικό ποσοστό οι καλλιέργειες στη χώρα μας είναι αρδευόμενες
(καλαμπόκι, λαχανικά, εσπεριδοειδή, ντομάτες, βαμβάκι, ρύζι κ.ά.), έχουν
δηλαδή μεγάλη ανάγκη νερού κατά την ξηρή περίοδο. Αυτές οι καλλιέργειες
δεν ταιριάζουν ιδιαίτερα με τις κλιματικές συνθήκες της Ελλάδας, όπου οι
βροχές είναι λιγοστές, ενώ η λειψυδρία που επικρατεί σε ορισμένες περιοχές
της χώρας προκαλεί ανταγωνισμούς για το νερό.
Ο αγροτικός τομέας, ο κτηνοτροφικός και οι υδατοκαλλιέργειες απορροφούν
το 30-87& των ποσοτήτων νερού, που καταναλώνονται για την καλλιέργεια
προϊόντων που προορίζονται για οικιακή χρήση, προμήθεια της αγοράς,
εξαγωγές και μεταποίηση. Από την άλλη πλευρά οόμως, ο αγροτικός τομέας
ευθύνεται για την υποβάθμιση των επιφανειακών και υπογείων νερών σε
πολλές περιοχές. Εάν τα
λιπάσματα και τα
φυτοφάρμακα δεν
απορροφηθούν από τις
καλλιέργειες ή δεν
απομακρυνθούν κατά τη
συγκομιδή, τα πλεονάζοντα
νιτρικά άλατα αλλά και άλλες
επικίνδυνες ουσίες παρασύρονται στα υπόγεια και επιφανειακά νερά. Σε
κάποιες χώρες ωστόσο υιοθετούνται πολιτικές που ενθαρρύνουν μεθόδους
άρδευσης με περιορισμό της σπατάλης του νερού ή ενθαρρύνουν στρατηγικές
για τον εκσυγχρονισμό ή την αντικατάσταση παρωχημένων μεθόδων
άρδευσης.
Στην Ελλάδα περίπου το 87% προορίζεται για άρδευση. Από αυτή την
ποσότητα, ένα μεγάλο ποσοστό -μέχρι και 50% του μεταφερόμενου νερού-
χάνεται λόγω της κακής εγκατάστασης των αρδευτικών δικτύων ή των

24. 24
ακατάλληλων τεχνικών. Την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει το γεγονός ότι
πολλές άνυδρες καλλιέργειες έχουν αντικατασταθεί από υδροφόρα είδη, όπως
οι σύγχρονες ποικιλίες βαμβακιού και τα εσπεριδοειδή. Στον κάμπο της
Θεσσαλίας για παράδειγμα, την περίοδο 1984-1996, οι καλλιεργούμενες
εκτάσεις βαμβακιού υπερδιπλασιάστηκαν, αντικαθιστώντας ξερές
καλλιέργειες, κυρίως σκληρού σίτου.
Βασικός παράγοντας αύξησης της γεωργικής παραγωγής είναι η εφαρμογή
των αρδεύσεων κατά τρόπο ορθολογικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο,
αφού είναι σε όλους μας γνωστό ότι το νερό είναι πλέον φυσικό αγαθό σε
ανεπάρκεια.
Ο άνθρωπος έχει επινοήσει διάφορες τεχνικές και συστήματα συλλογής,
μεταφοράς, εφαρμογής και ελέγχου του χρησιμοποιούμενου νερού στις
αρδεύσεις.
Οι τύποι των αντλητικών συγκροτημάτων που χρησιμοποιούνται για γεωργική
χρήση είναι πολλοί.
Τα συστήματα άρδευσης δηλ. η τεχνική της κατανομής του νερού στον αγρό,
είναι τα παρακάτω:
1. Η επιφανειακή άρδευση. Το νερό διοχετεύεται επιφανειακά στα φυτά με
διάφορους τρόπους, όπως αυλάκια, λωρίδες, λεκάνες κατάκλισης κ.λπ.
Η επιφανειακή άρδευση περιοχών ανήκει στα γνωστά εγγειοβελτιωτικά
έργα. Ένα αρδευτικό έργο περιλαμβάνει τον κεντρικό αγωγό (κανάλι)
και τους δευτερεύοντες αγωγούς που διέρχονται δίπλα από τους
αγρούς.

25. 25
2. Η τεχνητή βροχή. Το νερό χορηγείται στα φυτά με ειδικό εξοπλισμό
αφού πρώτα διασπαστεί σε σταγονίδια.
3. Η τοπική άρδευση ή άρδευση με σταγόνες και μικροεκτοξευτήρες: Το
νερό φτάνει στην περιοχή του ριζικού συστήματος των φυτών με ειδικό
εξοπλισμό.
Η γεωργία επηρεάζει τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα του νερού που
είναι διαθέσιμο για άλλες χρήσεις. Σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης, μόνο
η ρύπανση από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται
εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική αιτία της κακής ποιότητας του νερού.
Οι βιομηχανίες, ο τρόπος ζωής μας και οι ατομικές ανάγκες του αυξανόμενου
πληθυσμού μας ανταγωνίζονται επίσης τη φύση στη χρήση του καθαρού
νερού. Η μεταβολή του κλίματος προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο

26. 26
αβεβαιότητας σχετικά με τη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων. Λόγω των
αναμενόμενων μεταβολών στα πρότυπα των βροχοπτώσεων, η
διαθεσιμότητα γλυκού νερού στο μέλλον αναμένεται να είναι μεγαλύτερη για
ορισμένες περιοχές της Ευρώπης από ότι για άλλες. Βρισκόμενοι αντιμέτωποι
με την αύξηση της ζήτησης και τη μεταβολή του κλίματος, πολλοί χρήστες,
συμπεριλαμβανομένης της φύσης, θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη κάλυψη
των αναγκών τους σε νερό.
Με την εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών και με υποστηρικτικές λύσεις
πολιτικής, μπορούν να επιτευχθούν σημαντικά οφέλη αποδοτικής χρήσης των
υδάτων στη γεωργία, που θα σήμαινε την ύπαρξη περισσότερου νερού για
άλλες χρήσεις, ιδίως για τη φύση.

27. 27
ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
Ο πλανήτης μας και όλος ο κόσμος εξαρτάται από το νερό σε παγκόσμιο
επίπεδο. Το 70% της κατανάλωσης του γλυκού νερού γίνεται από τη γεωργία,
το 22% από τη βιομηχανία και 8% για τις εγχώριες δραστηριότητες μίας
χώρας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το νερό που χρησιμοποιείται στην βιομηχανία
αντιστοιχεί περίπου στο 20% της κατανάλωσης γλυκού νερού. Από αυτή την
ποσότητα νερού, το 57-69% χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας,
κυρίως ηλεκτρικής, δεδομένου ότι η παραγωγή ηλεκτρισμού είναι ο
σημαντικότερος χρήστης νερού στη βιομηχανία, το 30-40%σε βιομηχανικές
διαδικασίες, ενώ 0,5-3% καταναλώνεται σε ατμοηλεκτρικούς σταθμούς. Η
βιομηχανίες χρειάζονται τεράστιες ποσότητες νερού, ,είτε για παραγωγή
ορισμένων προϊόντων, είτε για την ψύξη μηχανημάτων. Γι αυτό και τα
περισσότερα εργοστάσια χτίζονται εκεί όπου υπάρχει νερό.

28. 28
Μερικοί βιομηχανικοί κλάδοι δεν είναι πολύ σημαντικοί για την επιβίωση,
αλλά χρησιμεύουν για να προσφέρουν στον άνθρωπο υπηρεσίες και άλλα
αγαθά που θεωρούνται σήμερα σαν ένα σήμα κατατεθέν του πολιτισμού μας.
Άλλοι κλάδοι βέβαια είναι πιο σημαντικοί όπως π.χ. οι βιομηχανίες αγροτικών
ειδών και η παραγωγή καυσίμων. Στις χρήσεις του νερού στη βιομηχανία
συμπεριλαμβάνονται η ψύξη ή η θέρμανση του νερού για την παραγωγή
ενέργειας, όπως και η χρήση του ως διαλύτη για την παραγωγή ουσιών. Η
βιομηχανία χρησιμοποιεί το νερό ως κύριο μέσο για την παραγωγή αγαθών.
Μόνο ένα μικρό μέρος καταναλώνεται, ενώ το υπόλοιπο χρησιμοποιείται ως
μέσο για άλλες διαδικασίες.
Ο κλάδος του νερού στην Ευρώπη αποτελείται από περίπου 3.000 παρόχους
τεχνολογίας. Όλες οι οικονομικές δραστηριότητες στον κόσμο που εξαρτώνται
από το νερό αποτελούν μια αγορά που αξίζει περίπου 70 τρις δολάρια!!
Τα τελευταία χρόνια γίνονται σημαντικές προσπάθειες στην μείωση της
ρύπανσης του νερού από τα εργοστάσια, αλλά και την μείωση κατανάλωσης
του νερού στην παγκόσμια βιομηχανία 20%. Η ανακύκλωση των προϊόντων, η
μείωση της κατανάλωσης επικίνδυνων χημικών και η αντικατάστασή τους από
τα «πράσινα χημικά» και διαδικασίες, καθώς και κλειστά συστήματα
καθαρισμού και επαναχρησιμοποίησης του νερού συμβάλλουν σημαντικά
στον περιορισμό της σπατάλης του νερού σε βιομηχανικό επίπεδο.
Εταιρίες Ύδρευσης
Το 19ο αιώνα, η Βιομηχανική Επανάσταση στη Δυτική Ευρώπη, συνοδεύτηκε
από τη δημιουργία δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στις μεγάλες πόλεις. Η
αναγκαιότητα της χρήσης του νερού στην καθημερινότητα του ανθρώπου,
κατέστησε τις εταιρίες ύδρευσης σε μεγάλες οικονομικές δυνάμεις. Στη
σύγχρονη εποχή τα μεγάλα συστήματα ύδρευσης αποτελούνται από σύνολο
τεχνικών έργων που εξασφαλίζουν την περισυλλογή νερού για την
επεξεργασία, τον καθαρισμό, τη μεταφορά και αποθήκευση με σκοπό την
παροχή και την κατανομή του στους καταναλωτές.
Η γεωγραφική περιοχή , η νομοθεσία, το θέμα προσφοράς και ζήτησης καθώς
και ο ανταγωνισμός είναι παράγοντες που καθορίζουν την τιμολόγηση του

29. 29
νερού, αποφέροντας τεράστια κέρδη στις εταιρίες. Η αγορά νερού
υπολογίζεται σήμερα σε 500 δις δολλάρια το χρόνο και εκτιμάται ότι στα
αμέσως επόμενα μπορεί να φτάσει τα 3 τρις δολλάρια. Τα τελευταία χρόνια
παρατηρούμε όμως πως οι εταιρίες ύδρευσης εμπλέκονται άμεσα και με την
πολιτική. Τη δεκαετία ’90 διεθνείς οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια
Τράπεζα άσκησαν πιέσεις για συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στις υπηρεσίες
ύδρευσης. Παρατηρήθηκε ότι όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή συνοδεύτηκε
από πτώση της ποιότητας του νερού, αύξηση της απώλειας νερού,
υποβάθμιση των υποδομών και αύξηση των τιμών. Λόγω όμως των
αντιδράσεων σε πολλές χώρες και την επανακρατικοποίηση των δικτύων
ύδρευσης, μειώθηκε το μερίδιο των μεγάλων πολυεθνικών στην αγορά του
νερού, ενώ το 90% των 400 μεγαλύτερων πόλεων στον πλανήτη εξακολουθεί
να έχει δημόσιο δίκτυο ύδρευσης. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το νερό έχει
χάσει την στρατηγική του σημασία ως εκμεταλλεύσιμος πόρος για τις
πολυεθνικές εταιρίες.
Το εμφιαλωμένο νερό

30. 30
Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της βιομηχανίας είναι βιομηχανίες του
εμφιαλωμένου νερού. Μετά το τέλος του 19ου αιώνα και την περίοδο της
εκβιομηχάνισης εμφανίστηκαν οι πρώτες εταιρίες εμφιάλωσης νερού με
εξειδίκευση στη διαχείριση και την εμφιάλωση του μεταλλικού νερού .Η
Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία ήταν οι πρωτοπόρες αρχικά ηγέτιδες χώρες
της παραγωγής, εμπορίας και εξαγωγής νερού στην παγκόσμια αγορά. Η
τεχνολογική πρόοδος, όπως η μαζική παραγωγή γυάλινων φιαλών και η
εμφιάλωση, η μηχανοποίηση νερού κλπ., επέτρεψε την μαζική παραγωγή και
τη βέλτιστη διαχείριση των ιδιοτήτων του τελικού προϊόντος.
Στη συνέχεια, το εμφιαλωμένο μετατράπηκε από αποκλειστικά θεραπευτικό
(ιαματικό) αγαθό σε επιτραπέζιο νερό, με την εγγύηση ενός υγιούς και
ποιοτικά καλού αγαθού, συμβόλου της υγείας και του νεωτερισμού.
Η αγορά του εμφιαλωμένου νερού σήμερα έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού
200δις μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού το χρόνο πωλούνται παγκοσμίως με
κέρδη 60 δις ευρώ και την κατανάλωση του νερού στην ΕΕ να αντιστοιχεί σε
109 λίτρα ανά άτομο.
Η λειτουργία του « Χρηματιστηρίου Νερού»
Ο ρόλος του νερού στην παγκόσμια αγορά, επόμενο ήταν να γίνει ανάρπαστη
επένδυση στο μέλλον και η νέα «αγάπη» των κερδοσκόπων. Μεγάλες
πολυεθνικές εταιρίες νερού, online αγορές καθώς και δείκτες σχεδιασμένοι να
παρακολουθούν την απόδοση εταιριών ύδατος, μεταξύ αυτών εταιρειών
κοινής ωφέλειας, κατασκευαστικών φίλτρων, αντλιών και αρδευτικού
εξοπλισμού, κατέλαβαν σημαντική θέση στην παγκόσμια χρηματιστηριακή
αγορά.
Οικονομολόγοι, αναλυτές και στελέχη γνωστών επιχειρήσεων συμφωνούν ότι
η εμπορία νερού πρόκειται να ξεπεράσει σε τζίρο ακόμη και αυτή της
εμπορίας πετρελαίου. Όλα αυτά μας κάνουν να συνειδητοποιούμε την
σημασία του νερού στην παγκόσμια οικονομία και βιομηχανία, που δικαίως
αποκαλείται από πολλούς ειδικούς ως «Το πετρέλαιο του 21ου αιώνα».

31. 31
Νερό και ενέργεια

32. 32
Υδροηλεκτρική Ενέργεια
Υδροηλεκτρική Ενέργεια είναι η ενέργεια η οποία στηρίζεται στην
εκμετάλλευση της δυναμικής ενέργειας των λιμνών και της κινητικής ενέργειας
των ποταμών σε ηλεκτρική ενέργεια
Η μετατροπή αυτή γίνεται σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο, μέσω της
πτερωτής του στροβίλου ,έχουμε τη μετατροπή της κινητικής ενέργειας του
νερού σε μηχανική με τη μορφή περιστροφής του άξονα της πτερωτής και στο
δεύτερο στάδιο, μέσω της γεννήτριας, επιτυγχάνεται η μετατροπή της
μηχανικής ενέργειας σε ηλεκτρική.
Το σύνολο των έργων και εξοπλισμού μέσω των οποίων γίνεται η μετατροπή
της υδραυλικής ενέργειας σε ηλεκτρική λέγεται Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΕ). Με
αυτόν τον τρόπο, γίνεται η εκμετάλλευση της ενέργειας του νερού για την
παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο διοχετεύεται στην κατανάλωση με
το ηλεκτρικό δίκτυο. Η λειτουργία των υδροηλεκτρικών μονάδων βασίζεται
στην κίνηση του νερού λόγω διαφοράς μανομετρικού ύψους μεταξύ των
σημείων εισόδου και εξόδου. Για το σκοπό αυτό κατασκευάζεται ένα φράγμα
που συγκρατεί την απαιτούμενη ποσότητα νερού στον δημιουργούμενο
ταμιευτήρα. Κατά τη διέλευσή του από τον αγωγό πτώσεως κινεί έναν
στρόβιλο ο οποίος θέτει σε λειτουργία τη γεννήτρια.

33. 33
Η ποσότητα της παραγόμενης ενέργειας καθορίζεται από τον όγκο του νερού
που ρέει, τη διαφορά μανομετρικού ύψους μεταξύ της ελεύθερης επιφάνειας
του ταμιευτήρα και του στροβίλου, κ.α.. Συνεπώς, ο παραγόμενος
ηλεκτρισμός εξαρτάται από την ποσότητα του νερού του ταμιευτήρα. Για το
λόγο αυτόν μόνο σε περιοχές με σημαντικές βροχοπτώσεις, πλούσιες πηγές
και κατάλληλη γεωλογική διαμόρφωση είναι δυνατόν να κατασκευαστούν
υδροηλεκτρικά έργα. Συνήθως η ενέργεια που τελικώς παράγεται,
χρησιμοποιείται μόνο συμπληρωματικά ως προς άλλες συμβατικές πηγές
ενέργειας, καλύπτοντας φορτία αιχμής.
Στη χώρα μας η υδροηλεκτρική ενέργεια καλύπτει περίπου το 10% των
ενεργειακών μας αναγκών.
Η υδροηλεκτρική ενέργεια
ταξινομείται σε υδροηλεκτρική
ενέργεια μικρής και μεγάλης
κλίμακας. Η ΥΕ μικρής κλίμακας
διαφέρει σημαντικά με αυτή της
μεγάλης σε ότι αφορά τις επιπτώσεις
της στο περιβάλλον.
Οι υδροηλεκτρικές μονάδες μεγάλης
κλίμακας απαιτούν τη δημιουργία
φραγμάτων και δεξαμενών με
σημαντικές επιπτώσεις στο
οικοσύστημα και στο άμεσο
περιβάλλον.
Τα μικρής κλίμακας Υδροηλεκτρικά έργα είναι κυρίως «συνεχούς ροής»,
δηλαδή δεν περιλαμβάνουν σημαντική περισυλλογή και αποταμίευση ύδατος,
και συνεπώς ούτε κατασκευή μεγάλων φραγμάτων και ταμιευτήρων.
Τοποθετούνται δίπλα σε ποτάμια και κανάλια με αποτέλεσμα να έχουν
λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Υδροηλεκτρικές μονάδες λιγότερες των
30MW χαρακτηρίζονται μικρής κλίμακας και θεωρούνται ανανεώσιμες πηγές.
Το γρήγορα κινούμενο νερό οδηγείται μέσα από τούνελ με σκοπό να θέσει σε
λειτουργία τις τουρμπίνες παράγοντας έτσι μηχανική ενέργεια. Μια γεννήτρια

34. 34
μετατρέπει αυτή την ενέργεια σε ηλεκτρική. Σε αντίθεση με τα ορυκτά
καύσιμα, το νερό δεν αχρηστεύεται κατά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
και μπορεί να χρησιμεύσει και για άλλους σκοπούς.
Το υδροηλεκτρικό έργο της Ημαθίας
Βρίσκεται στο Νομό Ημαθίας, 8km από την πόλη της Βέροιας. Έχει
κατασκευαστεί στον πόδα του αναρρυθμιστικού φράγματος της Αγίας
Βαρβάρας της ΔΕΗ Α.Ε. και αξιοποιεί την οικολογική παροχή του ποταμού
Αλιάκμονα.
Έχει μέση ετήσια παροχή ενέργειας 4GWh. Στην περιοχή του φράγματος έχει
δημιουργηθεί υδροβιότοπος, με ανάπτυξη δραστηριοτήτων αναψυχής. Η
λειτουργία του ΜΥΗΣ συμβάλλει στην αποφυγή εκπομπής ρύπων CO2 κατά
4000 tn ετησίως.

35. 35
Υδραυλική ενέργεια
‘Όπως όλα τα σώματα που κινούνται, έτσι και τα νερά που προέρχονται από
την τήξη των πάγων και του χιονιού ή τη βροχή που έπεσε σε μεγάλο
υψόμετρο, έχουν ενέργεια καθώς κατεβαίνουν προς χαμηλότερες περιοχές.
‘Όμως, όταν η κάθοδός τους γίνεται από πολλά σημεία και συνεχώς, δεν είναι
εύκολο ή δυνατό να χρησιμοποιήσουμε αυτή την ενέργεια.
Αντίθετα, συγκεντρώνοντας τα νερά σε τεχνητές λίμνες (ταμιευτήρες) σε
μεγάλο υψόμετρο, στην ουσία αποθηκεύουμε την ενέργειά τους. Αφήνοντάς
τα, στη συνέχεια, να ρέουν μέσα σε αγωγούς με ταχύτητα (λόγω της διαφοράς
του υψομέτρου) προς χαμηλότερες περιοχές, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε
αυτή την αποθηκευμένη ενέργεια, μετατρέποντάς τη σε άλλη μορφή
ενέργειας. Πραγματικά, το νερό, πέφτοντας με ταχύτητα, είναι δυνατό να
περιστρέψει μεγάλους τροχούς που έχουν πτερύγια στην περιφέρειά τους,
τους υδροστρόβιλους. Αυτή την περιστροφή είχε εκμεταλλευτεί από παλιά ο
άνθρωπος για τη λειτουργία υδρόμυλων, κυρίως, που άλεθαν τα σιτηρά.
Ακόμα και σήμερα υπάρχουν παραδοσιακές εγκαταστάσεις που λειτουργούν
με το νερό μικρών ταμιευτήρων ή/και το νερό υδατορευμάτων, που βρίσκονται
σε κάποιο υψόμετρο.
Σήμερα το νερό των ταμιευτήρων, που συνήθως δημιουργούνται με τεχνητά
φράγματα, χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για την παραγωγή
ηλεκτρικής ενέργειας (υδροηλεκτρικοί σταθμοί).
Στη χώρα μας, σε περιοχές όπου τα νερά δεν είναι άφθονα, οι
υδατοταμιευτήρες δεν είναι δυνατό να τροφοδοτούν συνεχώς με νερό τους
σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Συνήθως, οι υδροηλεκτρικοί
σταθμοί λειτουργούν μόνο μερικές ώρες της ημέρας, τις ώρες αιχμής όπως
λέγονται, όταν δηλαδή χρειαζόμαστε πρόσθετη ηλεκτρική ενέργεια. Σε πολλές
υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις, το νερό των ταμιευτήρων χρησιμοποιείται για
την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον υδροηλεκτρικό σταθμό και, στη
συνέχεια, το ίδιο νερό αξιοποιείται για την ύδρευση κοντινών πόλεων ή για την
άρδευση γεωργικών εκτάσεων.

36. 36
Στη χώρα μας λειτουργούν μερικοί μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί και πολλοί
μικρότεροι, ενώ έχουμε τη δυνατότητα να εγκαταστήσουμε και άλλους σε
πολλές περιοχές της χώρας, όπου υπάρχουν μεγάλα η μικρά υδατορεύματα.
Το νερό, λοιπόν των ταμιευτήρων είναι μια ανεκτίμητη ανανεώσιμη πηγή
ενέργειας, που δεν ρυπαίνει το περιβάλλον, είναι δηλαδή μια καθαρή πηγή
ενέργειας.
ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ, ΤΙΣ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΩΚΕΑΝΟΥΣ
Το νερό της θάλασσας και το νερό των μεγάλων λιμνών δεν μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για την εκμετάλλευση της υδραυλικής ενέργειας, γιατί δεν είναι
δυνατό να κινηθεί με ταχύτητα προς τις χαμηλότερες περιοχές. Κινείται, όμως,
λόγω της παλίρροιας (άμπωτη- πλημμυρίδα), των ρευμάτων (λόγω της
διαφοράς θερμοκρασίας σε διάφορα σημεία του νερού), ή κινείται
παλινδρομικά (κύματα). Αυτές τις κινήσεις μπορούμε να τις
χρησιμοποιήσουμε για να περιστρέψουμε τροχούς με πτερύγια και στη
συνέχεια να παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια. Επίσης, και για τον ίδιο σκοπό
είναι δυνατό να εκμεταλλευτούμε τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στην
επιφάνεια και τα βαθύτερα στρώματα της θάλασσας.

37. 37
Ένα σύστημα κυματικής ενέργειας μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε
σημείο στη θάλασσα και να παράγει ενέργεια. Μπορεί να είναι τοποθετημένο
στον πυθμένα ή πλωτό ανοιχτά της θάλασσας ή εγκαταστημένο στα παράλια
ή στα ρηχά νερά. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί επίσης να είναι ολικά βυθισμένο
στο νερό ή να είναι
τοποθετημένο πάνω από τη
θαλάσσια επιφάνεια σε μία
πλωτή πλατφόρμα.
Παρά τις δυνατότητες που
παρουσιάζουν τα
συστήματα κυματικής
ενέργειας τα περισσότερα
από αυτά έχουν
εγκατασταθεί στις ακτές, με
αποτέλεσμα να αλλοιώνεται
αισθητικά το τοπίο.
Απαιτείται, λοιπόν, προσοχή τόσο στη μορφή του συστήματος που πρόκειται
να υιοθετηθεί, όσο και στο πώς θα εναρμονιστεί με την υπάρχουσα
αρχιτεκτονική τοπίου και το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής.

38. 38
Μειονεκτήματα
Οι ανοιχτές θάλασσες είναι ένα σκληρό περιβάλλον για την εγκατάσταση
μηχανολογικού εξοπλισμού και τα κόστη είναι πολύ υψηλότερα σε σύγκριση
με τη στεριά. Η διαβρωτική δράση του αλατιού, η ισχύς των κυμάτων, το
κόστος μεταφοράς συνεργείων συντήρησης και εξοπλισμού καθιστούν την
εδραίωση της τεχνολογίας δύσκολη υπόθεση.
Στον κόσμο
Συστήματα κυματικής ενέργειας υπάρχουν σήμερα σε διάφορα μέρη του
κόσμου. Στην Ευρώπη συστήματα κυματικής ενέργειας έχουν τοποθετηθεί
στην Ιρλανδία (Έιρε), τη Μ. Βρετανία, τη Νορβηγία, την Πορτογαλία, τη Δανία
και τη Σουηδία.
Σημαντικό επίτευγμα της ερευνητικής δραστηριότητας στην Πορτογαλία είναι ο
ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός τύπου «µμετατροπέα παλλόμενης στήλης»
στις νήσους Αζόρες, ονομαστικής ισχύος 400 k W, ο οποίος λειτουργεί µε
επιτυχία εδώ και µία δεκαετία περίπου και τροφοδοτεί τη νήσο Pico.
Ωστόσο, η κυματική και η παλιρροϊκή ενέργεια παραμένει μια ανεκμετάλλευτη
πηγή. Ελάχιστα κράτη επενδύουν στο κυματικό και παλιρροϊκό δυναμικό τους,
με την Ιαπωνία και τη Μεγάλη Βρετανία να πρωταγωνιστούν σε παγκόσμιο
επίπεδο.
Στην Ελλάδα
Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) είχε, παλαιότερα,
συμμετάσχει σε πειραματικό έργο αξιοποίησης της κυματικής ενέργειας. Στα
πλαίσια αυτού κατασκευάστηκε και εγκαταστάθηκε στο νησί Ψυττάλεια μια
διάταξη τεσσάρων πλωτήρων συνδεδεμένων μεταξύ τους, οι οποίοι κινούσαν
μια γεννήτρια. Η συσκευή λειτούργησε για κάποιο χρονικό διάστημα και
ελήφθησαν τα πρώτα πειραματικά αποτελέσματα. Όμως, σε σύντομο χρονικό
διάστημα είχε την τύχη που είχαν σχεδόν όλες οι πρώτες προσπάθειες
αξιοποίησης της κυματικής ενέργειας, που λειτουργούν στο σκληρό θαλάσσιο
περιβάλλον: καταστράφηκε από κακοκαιρία με ισχυρό νότιο άνεμο στον οποίο
είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη η Ψυττάλεια.

39. 39
ΩΣΜΩΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Η ανάμειξη γλυκού και θαλασσινού νερού, όπως συμβαίνει, όταν ένα ποτάμι
εκβάλλει στη θάλασσα, απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Η
ενέργεια αυτή ονομάζεται ωσμωτική ενέργεια ή γαλάζια ενέργεια και
ανακτάται, όταν το νερό του ποταμού και το θαλασσινό νερό είναι
διαχωρισμένα από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη και το γλυκό νερό περνάει
μέσω αυτής.
Παρότι η ωσμωτική ενέργεια είναι μια καθαρή, ανανεώσιμη ενεργειακή πηγή,
η εμπορική της εκμετάλλευση περιορίζεται από τη χαμηλή ισχύ παραγωγής
των υπαρχουσών τεχνολογιών και το υψηλό κόστος της επένδυσης.

40. 40
ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Το νερό είναι από τους πιο βασικούς παράγοντες για την ανάπτυξη του
τουρισμού. Παρατηρούμε πως σε όποια περιοχή υπάρχει νερό υπάρχει και
τουριστική ανάπτυξη.
Παραλίες, ποτάμια, καταρράκτες, λίμνες, πηγές, ιαματικά λουτρά, ακόμα και
χιονοδρομικά κέντρα αποτελούν δημοφιλείς προορισμούς για εκατομμύρια
τουρίστες που τα επισκέπτονται καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Πολλά μέρη
του κόσμου, μικρά χωριά, οικισμοί, πόλεις αλλά και χώρες που έχουν φυσικές
ομορφιές και πρωταγωνιστεί το υγρό στοιχείο στηρίζουν την οικονομία τους
από τον τουρισμό, όπως είναι άλλωστε και η Ελλάδα.
ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ο θαλάσσιος τουρισμός αναφέρεται στο σύνολο των τουριστικών
δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο θαλάσσιο χώρο και στις ακτές μιας
περιοχής υποδοχής τουριστών.

41. 41
Συνήθως, ως θαλάσσιος τουρισμός νοούνται οι κρουαζιέρες με
κρουαζιερόπλοια καθώς και οι θαλάσσιες περιηγήσεις με σκάφη αναψυχής
(ιστιοπλοϊκά, μηχανοκίνητα πλοία, θαλαμηγοί κλπ).
Στην κατηγορία του θαλάσσιου τουρισμού εντάσσεται όμως και ένα μεγάλο
εύρος άλλων δραστηριοτήτων, όπως θαλάσσιες αθλητικές δραστηριότητες, το
υποβρύχιο ψάρεμα, οι καταδύσεις ( «καταδυτικός τουρισμός») κ.α.
Ελλάδα σημαίνει θάλασσα, ένας υδάτινος παράδεισος γεμάτος ζωή. Οι
ελληνικές θάλασσες δημιουργούν ένα αμάλγαμα εικόνων εναλλασσόμενων
από τη μια και αλληλοσυμπληρούμενων από την άλλη που αποπνέουν

42. 42
απόλυτη αρμονία και καθαρή ομορφιά. Τα θαλάσσια αθλήματα είναι
ιδιαιτέρως δημοφιλή στην Ελλάδα προσφέροντας μεγάλες συγκινήσεις στους
εραστές των θαλάσσιων σπορ.
ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ο ιαματικός τουρισμός (θερμαλισμός) ανήκει στην κατηγορία τουρισμού
ευεξίας που απευθύνεται σε τουρίστες που επιθυμούν να εμπλουτίσουν τις
διακοπές τους με υπηρεσίες βελτίωσης ή διατήρησης της υγείας τους. Σε
αυτήν την κατηγορία εντάσσονται, επίσης δραστηριότητες όπως το SPA, η
θαλασσοθεραπεία, η υδροθεραπεία κλπ.
Στην Ελλάδα οι θεραπευτικές ιδιότητες ορισμένων πηγών ήταν γνωστές από
την αρχαιότητα και μάλιστα συνδεδεμένες με την ιστορία του τόπου όπου
βρίσκονται (όπως της Αιδηψού, των Θερμοπυλών, Ικαρίας, Τραϊανούπολης
κ.λ.π.) η αξιοποίηση και η βαθμιαία οργάνωση των ιαματικών πηγών της
χώρας άρχισε από τις αρχές του παρόντα αιώνα.
Οι περιοχές πολλών από τις πηγές αυτές λόγω κυρίως της γειτνίασής τους με
τη θάλασσα εξελίχθηκαν σε μεγάλες λουτροπόλεις, οι οποίες δέχονται
επιπλέον των λουόμενων στις ιαματικές πηγές και μεγάλο αριθμό
παραθεριστών. Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται και ο τουρισμός ευεξίας και
υγείας (θεραπευτικός τουρισμός).

43. 43
ΛΙΜΝΕΣ
Στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες φυσικές και τεχνητές λίμνες, καθώς και
πολλές λιμνοθάλασσες. Που αποτελούν πόλο έξης για πολλούς τουρίστες.,
οπού μπορούν να θαυμάσουν εκεί τις σπάνιες φυσικές μορφές, τους
μοναδικούς και σπάνιους υδροβιότοπους, αλλά και ανάλογα σπορ όπως
κωπηλασία κα.
ΠΟΤΑΜΙΑ
Τα ποτάμια της Ελλάδας είναι μικρά σε σύγκριση με άλλων χωρών. Παρόλα
αυτά τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια αύξηση των επισκεπτών για τη
μοναδική ομορφιά τους, αλλά και την ευκαιρία που δίνεται στον επισκέπτη να
επιδοθεί σε υδάτινα σπορ.

44. 44
ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Από τους πιο δημοφιλής προορισμούς δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν και
τα χιονοδρομικά κέντρα. Πανέμορφα χιονισμένα βουνά θεωρούνται από τις
κορυφαίες επιλογές για μικρούς και μεγάλους επισκέπτες που δίνουν την
ευκαιρία στους κατοίκους των γύρω πόλεων για απόδραση και ψυχαγωγία.
Τα όμορφα σαλέ, τα παιχνίδια στο χιόνι, η περιηγήσεις με το τελεφερίκ στις
χιονισμένες βουνοκορφές, αλλά και τα μοναδικά σπορ, όπως το έλκηθρο, και
φυσικά το σκι.

45. 45
ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ
Οι καταρράκτες αποτελούν ένα μοναδικό αξιοθέατο καθώς στα μέρη όπου
βρίσκονται συρρέει πλήθος επισκεπτών. Ανάλογα με την τοποθεσία οι
τουρίστες έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν και να απολαύσουν εκτός από
τις μοναδικές φυσικές ομορφιές και τους χώρους αναψυχής και συνάντησης
που υπάρχουν. Για τους λάτρες της φύσης καθώς και γι αυτούς που
επιδίδονται σε extreme σπορ, αποτελεί ιδανική επιλογή.

46. 46
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ
ΝΕΡΟΥΛΑΣ
Στην παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς
αναλάβαινε την τροφοδότησή τους με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς
σε κάθε γειτονιά.
ΠΑΓΟΠΩΛΗΣ
Ο παγοπώλης ήτανε κάποιος άνθρωπος που μετέφερε πάγο από πόρτα σε
πόρτα, ώστε να μπορέσουν οι νοικοκυρές να διατηρήσουν τα τρόφιμά τους σε
πάγο.

47. 47
ΔΥΤΗΣ
Καθήκον του είναι να μπορεί να παραμένει κάτω από την επιφάνεια του νερού
για μεγάλο χρονικό διάστημα με την βοήθεια ιδανικών μηχανημάτων
(μπουκάλα οξυγόνου, μάσκα, βατραχοπέδιλα, κ.α.)
Οι δύτες δεν εργάζονται συνήθως σε ιδανικό περιβάλλον στο βυθό, αλλά μέσα
στο σκοτάδι, στη λάσπη και στα ρεύματα των ποταμών, στην περιοχή των
εξεδρών άντλησης πετρελαίου.
ΟΙ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
Επανδρώνουν τις «Ομάδες Υποβρύχιων Καταστροφής» (Ο.Υ.Κ), όπως
λέγονται επίσημα. Είναι ομάδες ειδικά εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες για
ειδικής μορφής ημερήσιες και νυχτερινές επιχειρήσεις. Προυπόθεση για την
ένταξη τους στις Ο.Υ.Κ.: να είναι καλοί κολυμβητές και εθελοντές για
επικίνδυνες αποστολές.

48. 48
Συγγραφική ομάδα
BLUE TEAM
Δινάλη Χρυσούλα - Ζέγου Φωτεινή - Καλογιαννίδης Αναστάσιος

49. 49
ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το νερό είναι πολύτιμο για τον οργανισμό μας.
Το 70% του σώματός μας αποτελείται από νερό, έτσι αντέχουμε χωρίς τροφή
όχι όμως χωρίς νερό. Ο οργανισμός ενός ενήλικα χρειάζεται περίπου 2,5-3
λίτρα νερού που το καλύπτει με διάφορα υγρά ή τρόφιμα. Η απώλεια υγρών
του 1-2% του βάρους μας μπορεί να προκαλέσει διάφορες διαταραχές στην
φυσιολογική κατάσταση και λειτουργία του οργανισμού μας. Κάθε μέρα ο
οργανισμός μας αποβάλλει 8 ποτήρια νερό.
Επίσης το νερό βοηθάει στην αναπαραγωγή των κυττάρων και είναι το κύριο
μέσο μεταφοράς ουσιών όπως και το αίμα στους ιστούς, στον εγκέφαλο, στα
νεφρά, στο δέρμα.
Το νερό είναι πηγή ζωής επειδή μέσα απ’ αυτό γεννιόμαστε. Χωρίς νερό δεν
υπάρχει ζωή καθώς η υγεία μας εξαρτάται απ΄ αυτό.
Βέβαια το νερό έχει και τα αρνητικά του διότι μέσα απ΄ αυτό εξαπλώνονται
πολλές ασθένειες όπως χολέρα, σαλμονέλα και τύφος. Το νερό θεραπεύει, γι΄
αυτό έλεγαν παλιά πως όταν πίνουμε νερό δεν αρρωσταίνουμε.
Τι περιέχει το νερό και ποιες είναι οι συνέπειες;
Η γεύση του νερού διακρίνεται σε αλμυρή, σακχαρώδη, όξινη και πικρή που
οφείλεται στην παρουσία διαλυμένων αλάτων. Νερά που περιέχουν πάνω
από 0.2mgr/lt σιδήρου, είναι ακατάλληλα για πόση λόγω της κακής γεύσης και
οσμής. Όταν το νερό περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου μπορεί να
προκαλέσει λιθιάσεις, το μαγνήσιο σε υπερβολική ποσότητα κάνει το νερό
καθαρτικό, ενώ αντίθετα μερικά mgr/lt κρίνονται απαραίτητα. Η παντελής
έλλειψη μαγνησίου, όπως ισχυρίζονται μερικοί ερευνητές, ευνοεί την εμφάνιση
και ανάπτυξη καρκίνου.
Τα άτομα που ασχολούνται με ένα άθλημα εξασφαλίζουν ότι το νερό που
καταναλώνουν είναι σε επαρκή ποσότητα, αφού η αφυδάτωση μπορεί να
προκαλέσει υπερθέρμανση του οργανισμού. Οι μικρές απώλειες υγρών,

50. 50
επειδή δεν αναπληρώνονται, μπορεί να εμποδίσουν την απόδοση στο άθλημά
τους ενώ οι μεγάλες μπορεί να προκαλέσουν θερμοπληξία και θάνατο. Με την
άσκηση του αθλήματος χάνουμε πάρα πολύ νερό, δηλαδή υγρά όπως και με
τον ιδρώτα, που αν δεν τα αναπληρώσουμε επειγόντως, είμαστε σε
κατάσταση αφυδάτωσης. Στην διάρκεια της άσκησης μας έρχεται η δίψα, η
οποία μας αποδεικνύει ότι έχουμε απώλεια νερού.

51. 51
Μερικές πηγές από τις οποίες το νερό διοχετεύεται στον ανθρώπινο
οργανισμό:
 Ψωμί (29% νερό)
 Κρέας (ωμό 50% νερό)
 Μαργαρίνη (10% νερό)
 Σούπες (70-90% νερό)
 Φρέσκο γάλα (περίπου 90% νερό)
 Χυμοί φρούτων και λαχανικών
 Φρούτα (80-90% νερό) και λαχανικά (90% νερό)

52. 52
Ιαματικές πηγές ονομάζονται οι πηγές, τα νερά οι οποίες έχουν θεραπευτικές
ιδιότητες. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των νερών αυτών ήταν γνωστές από τα
ιστορικά χρόνια. Ανάλογα με τη σύνθεση των μεταλλικών νερών τους, οι
Ιαματικές Πηγές μπορούν να ορισθούν ως αλκαλικές, σιδηρούχες, θειούχες,
ραδιενέργειες, κ.λ.π. Η θεραπευτική του δράση είναι τριπλής φύσεως.
 Μηχανική
 Θερμική
 Χημική
Η μηχανική δράση οφείλεται κυρίως στην άνωση και στην υδροστατική πίεση
νερού και ανθρώπινου σώματος. Η χημική δράση οφείλεται στην επαφή του
δέρματος με τα μεταλλικά στοιχεία του νερού καθώς και στην διείσδυση τους
με αυτό.
Κάποιες από τις ασθένειες στις οποίες υπάρχει θετική επίδραση των
ιαματικών πηγών είναι διάφορες δερματικές παθήσεις, αρτηριακή υπέρταση,
αναπνευστικές παθήσεις, ρευματικές παθήσεις κ.λ.π. Επειδή υπάρχουν και
αντενδείξεις στην υδροθεραπεία η χρήση των Ιαματικών Πηγών πρέπει να
γίνεται ύστερα από την σύμφωνη γνώμη γιατρού και ακολουθώντας αυστηρά
τους κανόνες που θα υποδείξει.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 200 Ιαματικές Πηγές. Σε λειτουργία
βρίσκονται περίπου 70 πηγές. Οι 45 από αυτές λειτουργούν υπό την
αρμοδιότητα του Ε.Ο.Τ. Οι πιο φημισμένες από αυτές για τις θεραπευτικές
του ιδιότητες είναι οι Ιαματικές Πηγές των Καμένων Βούρλων της Αιδηψού,
της Ικαρίας, λόγου τις ραδιενεργού σύνθεσης των νερών τους. Στην Λέσβο
συναντάται επίσης η θερμότερη πηγή στον κόσμο ( 92,5oC )
Ιαματικές Πηγές

53. 53
Συγγραφική ομάδα
Ζιώγας Γεώργιος - Θανάση Δημήτρη - Ισμαϊλάνι Δέσποινα - Κατσαβού
Παρθένα

54. 54
Ύδρευση- Αποχέτευση-Βιολογικός καθαρισμός
Ύδρευση
Η ΔΕΥΑΒ παρέχει νερό κατάλληλο για πόση σύμφωνα με τις εκάστοτε
ισχύουσες στην Ελλάδα προδιαγραφές. Η χρήση του νερού αυτού για ειδικούς
βιομηχανικούς ή άλλους τεχνικούς σκοπούς γίνεται με ευθύνη του υδρολήπτη.
Αν για την χρήση αυτή υπάρχουν ειδικές απαιτήσεις, ο υδρολήπτης προβαίνει
με τις κατάλληλες ειδικές τεχνικές και συσκευές στην επιθυμητή βελτίωσή του.
Η ΔΕΥΑΒ δεν έχει καμία ευθύνη, ούτε υποχρέωση αποζημίωσης, για
οποιαδήποτε ζημιά που τυχόν προκύψει από την ακαταλληλότητα του
παρεχόμενου νερού για την ειδική αυτή χρήση. Κάθε υδρολήπτης δικαιούται
να καταναλώνει οποιαδήποτε ποσότητα νερού, σύμφωνα με τους
περιορισμούς του κανονισμού ή όσους τυχόν θεσπισθούν στο μέλλον.
Η ΔΕΥΑΒ έχει το δικαίωμα, όταν το νερό δεν επαρκεί, να προβαίνει σε
τμηματικές διακοπές του δικτύου ή να παρέχει νερό σε ορισμένες ώρες κατά
την κρίση της. Μπορεί ακόμη να ορίσει ανώτατο όριο κατανάλωσης για
οικιακή χρήση. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των υδροληπτών, η ΔΕΥΑΒ
μπορεί να διακόψει προσωρινά ή οριστικά την παροχή νερού, σύμφωνα με
τον παρόντα Κανονισμό. Αν, για οποιοδήποτε λόγο, υπάρχει ανάγκη

55. 55
συνεχούς υδροδότησης, πρέπει ο υδρευόμενος να την εξασφαλίσει με την
αποθήκευση νερού, σε δεξαμενή ή με οποιονδήποτε άλλο κατάλληλο τρόπο,
μετά από έγκριση της Τεχνικής Υπηρεσίας. Σε περιπτώσεις βλάβης ή
επισκευής των εγκαταστάσεων της ΔΕΥΑΒ είναι δυνατόν, συμπτωματικά και
για ορισμένο χρονικό διάστημα, να προκληθεί πτώση της πίεσης κάτω του
ελαχίστου ορίου ή και διακοπή της υδροδότησης.
Η ΔΕΥΑΒ δεν έχει καμία ευθύνη για βλάβες που τυχόν προκληθούν σε
μηχανήματα ή σε άλλες εγκαταστάσεις από το γεγονός αυτό, ούτε και την
υποχρέωση αποζημίωσης. Δεν έχει επίσης καμία ευθύνη για τυχόν βλάβες
από αύξηση της πίεσης ή διάρρηξη των αγωγών από οποιαδήποτε αιτία και
αν προέρχεται.
Η διακοπή της παροχής δεν απαλλάσσει τον υδρολήπτη από τις οικονομικές
και άλλες υποχρεώσεις του προς την ΔΕΥΑΒ και ειδικότερα από την
υποχρέωση καταβολής της αξίας του κατώτατου ορίου κατανάλωσης
(πάγιου). Κατ΄ εξαίρεση απαλλάσσεται της καταβολής του πάγιου ο
υδρολήπτης, η διακοπή της παροχής του οποίου έγινε με αίτησή του. Ο
υδρολήπτης, για κάθε αμφισβήτηση της χρέωσής του, μπορεί να υποβάλλει
ένσταση μέσα στην αναγραφόμενη προθεσμία πληρωμής του λογαριασμού
του, η οποία εκδικάζεται από το ΔΣ, χωρίς να ανασταλεί η πληρωμή του
λογαριασμού.
Το προσωπικό της ΔΕΥΑΒ που είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο των
ενδείξεων των υδρομετρητών, την αστυνόμευση των δικτύων ή την εκτέλεση
γενικά κάθε εργασίας στις παροχετεύσεις, μπορεί ανεμπόδιστα να εισέρχεται
το υδρευόμενο ακίνητο. Ο υδρολήπτης υποχρεούται να παρέχει κάθε
διευκόλυνση στο προσωπικό για την εκτέλεση του ανατιθέμενου σε αυτό
έργου.
Οι αγωγοί του δικτύου ύδρευσης διακρίνονται σε τροφοδοτικούς και αγωγούς
διανομής. Παροχές για την εξυπηρέτηση ακινήτων χορηγούνται μόνο από
τους αγωγούς διανομής. Από τους τροφοδοτικούς αγωγούς είναι δυνατή η
δημιουργία δικτύου ύδρευσης με τοποθέτηση αγωγών διανομής όπου είναι
αναγκαίο και τεχνικά εφικτό, κατά την απόλυτη κρίση της Τεχνικής Υπηρεσίας.
Οι αγωγοί διανομής τοποθετούνται μόνο σε εγκεκριμένους δρόμους και έχουν

56. 56
ελάχιστη διάμετρο Φ63. Στα υφιστάμενα παλιά δίκτυα και όσα στο μέλλον
παραληφθούν από Δήμους και Κοινότητες, οι αγωγοί με διάμετρο μικρότερη
των 63 χιλ. συντηρούνται από την ΔΕΥΑΒ, δεν θεωρούνται όμως τμήμα του
δικτύου διανομής και δεν χορηγούνται από αυτούς νέες παροχές.
Αποχέτευση
Το Οριστικό δίκτυο αποχέτευσης αποτελούν αγωγοί ακαθάρτων και όμβριων
υδάτων νερών μη παντορροϊκοί και γενικά κάθε έργο που έχει σκοπό την
συλλογή και μεταφορά των ακαθάρτων στην Εγκατάσταση του Βιολογικού
Καθαρισμού και των όμβριων υδάτων μέχρι τους τελικούς αποδέκτες που
έχουν καταρτισθεί σύμφωνα με τις εγκεκριμένες μελέτες της ΔΕΥΑΒ.
Υποχρέωση σύνδεσης: Σε κάθε δρόμο που υπάρχει και λειτουργεί αγωγός
του οριστικού δικτύου ακαθάρτων, είναι υποχρεωτική η σύνδεση όλων των
παρωδιών ακινήτων με τον αγωγό αυτό, για την αποχέτευση των ακαθάρτων
που προέρχονται από οικοδομές ή άλλες εγκαταστάσεις που βρίσκονται σ΄
αυτά.

57. 57
Εξωτερικές διακλαδώσεις - Εσωτερικό δίκτυο αποχέτευσης ακινήτων
Εξωτερική διακλάδωση ακινήτου είναι το τμήμα της εγκατάστασης
αποχέτευσης για ακάθαρτα νερά που περιλαμβάνει :
α) Το φρεάτιο προσαρμογής, στο οποίο καταλήγει το εσωτερικό δίκτυο του
ακινήτου
β)Τον αγωγό κατά πλάτος του εγκεκριμένου δρόμου και
γ) Την σύνδεση του αγωγού αυτού με τον αγωγό του δικτύου, που περνάει
μπροστά από το ακίνητο.
Το βάθος της εξωτερικής διακλάδωσης δεν πρέπει να είναι μικρότερο από
1,20 μ. Αν το δίκτυο ακαθάρτων είναι αβαθές, επιτρέπεται η κατασκευή της
εξωτερικής διακλάδωσης σε βάθος μικρότερο από 1,20 μ , αλλά τότε πρέπει
να εξασφαλίζεται η προστασία των σωλήνων από θραύση. Η εξωτερική
διακλάδωση πρέπει να κατασκευάζεται, κατά κανόνα, κάτω από τους
αγωγούς ύδρευσης. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε πρέπει να εξασφαλίζεται η
πλήρης στεγανότητα των σωλήνων της διακλάδωσης.
Το φρεάτιο προσαρμογής χρησιμεύει για τον έλεγχο και την συντήρηση της
εξωτερικής διακλάδωσης και κατασκευάζεται αμέσως έξω από τη ρυμοτομική
γραμμή του ακινήτου από τον ιδιοκτήτη με δική του δαπάνη και είναι
ιδιοκτησία του. Για τις βιομηχανίες, βιοτεχνίες, εργαστήρια, πρατήρια υγρών
καυσίμων ή άλλες ανάλογες χρήσεις των ακινήτων, το φρεάτιο αυτό είναι και
φρεάτιο ελέγχου και δειγματοληψίας των αποβλήτων (επεξεργασμένων ή μη)
από τη ΔΕΥΑΒ. Εάν το φρεάτιο δεν μπορεί να κατασκευαστεί αμέσως έξω
από τη ρυμοτομική γραμμή του ακινήτου, τότε κατασκευάζεται μέσα στο
ακίνητο και σε θέση άμεση επισκέψιμη και ελεύθερη που υποδεικνύεται από
την Τεχνική Υπηρεσία (Τ.Υ) της ΔΕΥΑΒ.
Το εσωτερικό δίκτυο των ακινήτων μέχρι το φρεάτιο προσαρμογής
κατασκευάζεται με φροντίδα και δαπάνη των κυρίων των ακινήτων, σύμφωνα
με τις υποδείξεις της Τ.Υ της ΔΕΥΑΒ. Η εξωτερική διακλάδωση από το
φρεάτιο προσαρμογής μέχρι το οριστικό δίκτυο αποχέτευσης, κατασκευάζεται
από την Τ.Υ της ΔΕΥΑΒ με δαπάνες των ιδιοκτητών των ακινήτων. Η
συντήρηση των εξωτερικών διακλαδώσεων μέχρι το οριστικό δίκτυο

58. 58
(βούλωμα αγωγού κλπ.) γίνεται από τη ΔΕΥΑΒ, μετά από αίτηση του
ιδιοκτήτη και με δικές του δαπάνες. Οι επισκευές και η συντήρηση των
αγωγών του οριστικού δικτύου γίνονται από την ΔΕΥΑΒ. Στις περιπτώσεις
που η βλάβη οφείλεται σε κακή χρήση του δικτύου, η σχετική δαπάνη
επισκευής βαρύνει τον κύριο μεν του ακινήτου, αν η βλάβη αφορά τις
εξωτερικές διακλαδώσεις, τον υπαίτιο δε αν η βλάβη αφορά τους αγωγούς του
δικτύου.
Σε περίπτωση που σε κάποιο ακίνητο δεν εφαρμόζονται όσα στις
προηγούμενες παραγράφους αναφέρονται, μπορεί η ΔΕΥΑΒ να διακόπτει την
παροχή του νερού και την σύνδεση του ακινήτου με τον αγωγό.
Βιολογικός Καθαρισμός
Η Οικολογία, όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρη, είναι η επιστήμη που συνδέεται με το
λεγόμενο «Πράσινο μοντέλο ανάπτυξης της σύγχρονης κοινωνίας» και
προσδιορίζει τη σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ ανάπτυξης και
περιβάλλοντος. Προκύπτει ευλόγα το ερώτημα μέχρι ποιο σημείο θα πρέπει
να «πληρώνει» το περιβάλλον την ανάπτυξη της κοινωνίας μας. Το πρόβλημα
είναι πολύ πρόσφατο, γιατί το περιβάλλον παρέμεινε αναλλοίωτο για αιώνες,
στηριζόμενο σε μία «φυσική» πρακτικά ισορροπία. Με τη βιομηχανική
ανάπτυξη και με τις συνδεδεμένες με αυτή δραστηριότητες, η ισορροπία που
υπήρχε μεταξύ των στοιχείων της φύσης, αλλοιώθηκε. Το πρόβλημα της
διάσωσης του περιβάλλοντος είναι πρόβλημα πραγματικό, ζωτικό για την