Mbeturinat, riciklimi i qelqit, riciklimi i plastikes, riciklimi i letres, kompostimi, mjedis i paster, fshati Rrahmanli, Kumanove, shkolla filore Kirili dhe Metodi, Erina Emini

1. Shkolla fillore “Kirili dhe Metodi” - fshati Rrahmanli
Projekt:
Mbeturinat dhe riciklimi
Lënda:
Shkencat natyrore
Arsimtare:
Xhemile Saiti
Nxënësja:
Erina Emini kl. VI-b
Kumanovë, mars 2021

2. Përmbatja e projektit:
Hyrje
Mbeturinat
Çka janë mbeturinat?
Përse duhet të kujdesemi për mbeturinat?
Llojet e mbeturinave
Si të ndihmojmë mjedisin?
3R- Reduktim, Ripërdorim, Riciklim
Riciklimi i letrës
Riciklimi i plastikës
Riciklimi i qelqit
Kompostimi
A e dini se?
Përfundimi
Referencat

3. Hyrje
• Shpejtësia e industrializimit dhe urbanizimit po
rritet falë zhvillimeve teknologjike. Një nga faktorët
më të rëndësishëm që ndikon në rritjen e
problemeve në mjedis është edhe shtimi i
popullsisë. Me rritjen e popullsisë, presioni njerëzor
mbi natyrën vazhdon të rritet. Mbeturinat e
shkaktuara nga përdorimi i burimeve të
pandërgjegjshme krijojnë kërcënime ekologjike për
shkak të sasisë dhe përmbajtjes së tyre.
• Këto kërcënime, të cilat ndikojnë në mjedisin dhe
shëndetin e jetesës, komunitetet, familjet dhe
madje edhe individët, e bëjnë të nevojshme
mbledhjen, ripërpunimin dhe përdorimin e
mbeturinave.

4. Çka janë mbeturinat?
• Mbeturinat janë materiale apo
substanca të mbetura nga diçka e që
nuk kanë ndonjë vlerë të caktuar dhe
për atë shkak prodhuesi apo poseduesi i
hedh apo synon t’i hedhë. D.m.th.
mbeturinat janë gjithçka që hidhet,
tepricë, çdo gjë që nuk kemi nevojë ose
hidhet ndryshe në mjedis që mund të
ndikojë në të.
• Mbeturinat klasifikohen si mbetje të
ngurta, të lëngshme dhe të gazit dhe
paketimit sipas karakteristikave të tyre
kimike, fizike, prodhimit dhe konsumit.

5. Përse duhet të kujdesemi për
mbeturinat
• Hedhja e mbeturinave mund të shkaktojë shumë
probleme në shëndetin dhe jetën e njerëzve
nëpërmjet krijimit të nxitësve të sëmundjeve.
Mbeturinat mund të jenë të rrezikshme sepse janë
vende të përshtatshme për zhvillimin e bakterieve,
për tërheqjen e brejtësve dhe insekteve.
• Disa mbeturina si p.sh. qelqi apo shiringu medicinal
mund të jenë të rrezikshme për fëmijët dhe kafshë
të ndryshme.
• Koshat e stërmbushur gjithashtu ndikojnë në
ndotjen e mjedisit sepse shpërndahen nëpër tokë.
Era dhe pamja ndikojnë jo vetëm në tokë, por edhe
në mjedis në përgjithësi.

6. Llojet e mbeturinave
• Mbeturinat ose plehrat klasifikohen si më
poshtë:
• Mbeturinat e shtëpisë (letër ambalazhi dhe
kartona, mbeturina kuzhine, qelqe, lënde
plastike, hekurishte, tekstile, drurë etj.)
• Mbeturinat nga ndërmarrjet industriale dhe
fusha e mjeksisë (sasi të mëdha tallashi,
materiale paketimi, mbeturina nga ndërtimet,
mbeturina të spitaleve etj.)
• Lëndët problematike dhe mbeturinat e veçanta
(llak, lënde ngjitëse, detergjente pastrimi etj.)

7. Si të ndihmojmë mjedisin?
• Vetëm se ne mendojmë se diçka është mbeturinë, nuk do të thotë
se ajo zhduket. Ajo ekziston diku si mbeturinë e zakonshme, ato
kalben për dekada apo qindra vjet, në varësi të llojit të materialit nga
i cili është përbërë.
• Për t’u ballafaquar me aspektin armiqësor të mbeturinave në
mjedis, ne duhet të ndjekim rregullin 3R, domethënë, ripërdorimin,
riciklimin dhe reduktimin.
• Simboli universal të riciklimit, i cili sot është në përdorim e ka
dizajnuar Gari Anderson, një student në vitin 1970. Ky symbol
gjendet në të gjitha materialet dhe prodhimet të cilat mund të
ripërdoren, pra të riciklohen. Simboli përbëhet nga tri shigjeta të
vogla të cilat simbolizojnë procesin qarkor dhe secila nga ato ka
domethënie.
“Redukto”
“Ripërdor”
“Riciklo”
• Parandalimi i mbeturinave është një element kyç dhe realizohet
duke nxitur riciklimin e mbeturinave.

8. 3R – Reduktim, Ripërdorim, Riciklim
• Reduktim i mbetjeve do të thotë të mos lejojmë lindjen e
mbeturinave, që do të thotë: blerjen në mënyrë të
ndërgjegjëshme për mjedisin, zgjedhjen e paketimit të ricikluar,
kursimin e energjisë, ujit, zgjedhjen e produkteve me paketim
minimal, reduktimin e qeseve plastike duke i zëvendësuar me
çantë pazari shumë përdorimshe në supermarket.
• Ripërdorimi është rikthimi i mbeturinave nëpërmjet qarkullimit
në lëndë të parë natyrore: përdorimi i tullave të një godine të
shembur për të ndërtuar dekoracione ose ndonjë godinë më të
vogël, ripërdorimi i shisheve dhe i kavanozeve te qelqit,
• Riciklimi është një seri aktivitetesh, që përfshijnë: grumbullimin,
ndarjen,dhe procesin e kthimit për përdorim të mbetjeve si
lëndë e parë në procesin e prodhimit të produkteve te
dobishme, duke kursyer energji. Përfitimet nga riciklimi:
zvogëlon nevojën për hapësira të vendit të groposjes, kursen
taksat, kursen harxhimin e energjisë me 2/3, zvogëlon ndotjen,
mbron burimet tona të pamjaftueshme, e bën botën një vënd të
këndshëm për të jetuar.

9. Riciklimi i letrës
• Me riciklimin e letrës zvogëlohet edhe sipërfaqja e
deponive, kursejmë pasurinë e maleve tona, sepse
për prodhimin e vetëm disa fletoreve dhe librave
duhet të prejmë një trup drunor të cilit i nevojiten
së paku 30 vite që të rritet.
• Procesi i riciklimit të letrës konsiston në përzierjen e
letrës së përdorur me ujë dhe kimikate për të
shpërbërë materialin. Më pas ajo copëtohet dhe
nxehet për ta kthyer në fillesat e celulozës, një lloj i
materialeve bimore organike, kjo përzierje quhet
brum. Më tej filtrohet për të larguar çdo material
plastik apo mbetje të padëshiruara që mund të jenë
ende në përzierje. Më tej ajo mund të kthehet në
letër të re.

10. Riciklimi i plastikës
• Riciklimi materialeve plastike është një proces i
rikuperimit të mbeturinave e mbetjeve plastike dhe
ripërpunimit të tyre në produkte të dobishme,
shpesh krejt të ndryshme nga forma e tyre origjinale.
Kjo do të thotë që shishet e pijeve nëpërmjet
procesit të shkrirjes mund të shndërrohen në karrige
dhe tavolina plastike etj.

11. Riciklimi i qelqit
• Me riciklimin e qelqit kursejmë energjinë dhe e
ruajmë mjedisin tonë, sepse koha e zbërthimit
natyral të qelqit është shumë e gjatë, diku rreth
4.000 vjet. Pas riciklimit të qelqit fitohen
prodhime të reja nga qelqi të cilat pas
ripërdorimit prapë mund të riciklohen dhe
prapë të fitohen prodhime të reja. Në këtë
mënyrë vazhdon pandërprerë cikli rrethor i
riciklimit të qelqit

12. Kompostimi
• Përveç se ne mund të riciklojmë një
shumëllojshmëri të materialeve, të tilla si plastikë,
letër, qelq, mund të përdorim edhe mbetje bio
shtëpiake siç është procesi i kompostimit.
• Kompostimi është dekompozimi natyror i materies
organike, efekti i bakterieve, krimbave dhe insektet
e vogla. Produkti përfundimtar “plehrat” është një
material i dobishëm e ngjashme me humusin, pa erë
dhe mund të përdoret si pleh.

13. A e dini se?
• Mesatarisht 7 pemë në vit, konsumon çdo njeri në material letër.
• Përafërisht 1 bilion pemë çohen dëm çdo vit në USA, nga mosriciklimi i letrës.
• 700 çanta letre që mund të prodhohen nga lënda drurore e një peme.
• Qeset e tjera dhe mbetjet e tjera plastike të hedhura në oqean vrasin rreth 1 milion gjallesa ujore
çdo vit.
• Për çdo vjet nga zyrat në SHBA hidhen letra të shkrimit me të cilat mund të ndërtohet një muri i
lartë 3,60 metra dhe i gjatë prej Los Angjelosit deri në Nju Jork.
• Për çdo vjet amerikanët gjuajnë më shumë se tetëmbëdhjetë miliardë pelena për një përdorim -
të cilat të renditura njëra pas tjetrës do të arrinin një gjatësi sa për të shkuar dhe për ty kthyer
shtatë herë deri në Mars.
• Për çdo vjet në Amerikë hidhen më shumë se njëzet e tetë miliard shishe dhe kavanoza të qelqit,
që mjaftojnë që për çdo dy javë të mbusheshin deri në krye ish kullat e Qendrës Botërore të
Tregtisë në Nju Jork.
• Për botimin e gazetave amerikane për një javë nevojitet një pyll i madh - me mbi 500 000 trungje.

14. Përfundim
• Në këtë punim diskutuam për temën mbi mbeturant. Mbeturinat janë
gjithandej nëpër hapësirën tonë, po ne duhet të mundohemi të
gjejmë zgjidhje t’i zvogëlojmë ato dhe gjërat që i hedhim t’i fusim në
përdorim të dytë, të tretë etj.
• Punimin e filluam me përkufizimin, pastaj me llojet, mënyrat e
mbrojtjes së mjedisit, parimi 3R, riciklimet e materialeve të ndryshme,
kompostimi etj.
• Në fund japim disa të dhëna të përgjithshme në lidhje me riciklimin,
mbrojtjen e mjedisit e të ngjashme dhe pas asaj përfundimin dhe
referencat e punimit.

15. Referencat
• www.akm.gov.al/riciklimi i plastikës
• www.ammk-rks.net/kuriozitetet e mjedisit
• www.ekoloji.com/sq/çfarë është riciklimi?
• www.planetum.mk/flaer.cdr/што е отпад?
• www.trt.net.tr/shqip/ndërgjegëjsimi mjedisor
• www.wikipedia/wiki/mbeturinat

16. Ju faleminderit!