Εύχρηστος οδηγός για την αξιοποίηση του web 2.0 στην Εκπαίδευση. Συγγραφέας Νικόλαος Τσέλιος

1. [Εκπαιδευτικό
αξιοπούηςη των
υπηρεςιών Web 2.0]
Νικόλαοσ Σςϋλιοσ
2011

2. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web
2.0
΢κοπόσ
΢τη μελϋτη αυτό παρουςιϊζονται οι μαθηςιακϋσ ευκαιρύεσ που παρϋχουν τα
εργαλεύα Web 2.0 ςτην εκπαύδευςη. Επιχειρεύται μια μικρό ιςτορικό
αναςκόπηςη, η ςυνολικό παρουςύαςη τησ φιλοςοφύασ των εργαλεύων Web 2.0
και οι επιδρϊςεισ τησ χρόςησ των εργαλεύων αυτών ςτον κοινωνικό Ιςτό.
Επύςησ, παρουςιϊζονται οι βαςικϋσ υπηρεςύεσ Web 2.0 και προτϊςεισ
εφαρμογόσ τουσ ςτη διδακτικό παρϋμβαςη. Ακολούθωσ περιγρϊφεται το
μοντϋλο διδακτικού ςχεδιαςμού ADDIE και παρουςιϊζεται πλαύςιο ςχεδιαςμού
δραςτηριοτότων για wikis. Σϋλοσ αναλύονται τα κυριότερα ζητόματα
αξιολόγηςησ ευχρηςτύασ εφαρμογών Web 2.0.
Έννοιεσ-Κλειδιϊ
 Web 2.0  ΢χεδιαςμόσ δραςτηριοτότων
 Κοινωνικού μεταςχηματιςμού  ADDIE model
 Web 2.0 και εκπαύδευςη  Θεωρύα γνωςτικού φορτύου
 Ανϊπτυξη περιεχομϋνου για  Δραςτηριότητεσ με χρόςη υπηρεςιών
υπηρεςύεσ Web 2.0 Web 2.0
 Αξιολόγηςη ευχρηςτύασ υπηρεςιών
Web 2.0
΢ελύδα 1

3. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Περιεχόμενα
Περιεχόμενα 2
Ειςαγωγικϋσ παρατηρόςεισ 4
Web 2.0 Ιςτορικό-εννοιολογικό πλαύςιο 5
Σι εύναι το Web 2.0 5
Κοινωνικϊ, πολιτιςμικϊ και κοινωνικϊ ζητόματα των υπηρεςιών Web 2.0 7
To Διαδύκτυο ςτα τϋλη του 2010 12
Επιζκόπηζη βαζικών ςπηπεζιών Web 2.0 14
Ιςτολόγια 14
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ μϋςα από τα ιςτολόγια 14
Wikis 15
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη wikis 17
Portfolio 18
Εργαλεύα κοινωνικόσ δικτύωςησ (Facebook, Twitter, Myspace, foursquare) 19
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Facebook 20
Twitter 21
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Twitter 21
Εργαλεύα ςυνεργαςύασ (google docs, Swivel, Many Eyes, Skype) 21
Google docs 21
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Google Docs 22
Many eyes 22
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Many Eyes 23
Skype 23
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Skype 23
Εργαλεύα διαμοιραςμού περιεχομϋνου (YouTube, slideshare, dailymotion, scribd, flickr) 24
You tube 24
Slideshare 25
Scribd 26
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Scribd 26
Flickr 26
Εγκυκλοπαύδειεσ, λεξικϊ, γλωςςϊρια (Wikipedia, wordnik, Oxford’s Dictionary) 26
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη τησ Wikipedia 27
΢υςτόματα διαχεύριςησ μϊθηςησ (Moodle, Blackboard, WebCT…) 27
Εργαλεύα κοινωνικόσ αναζότηςησ (Delicious, Digg) 33
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη των εργαλεύων κοινωνικόσ
αναζότηςησ 33
Εργαλεύα ςχεδιαςμού διαγραμμϊτων και πρωτοτύπων δικτυακών τόπων 34
Εργαλεύα επεξεργαςύασ εικόνασ 34
Εργαλεύα podcasting 35
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη ομϊδων εργαςύασ 35
Ομϊδεσ ςυνεργαςύεσ (Google Groups, Yahoogroups) 35
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη ομϊδων εργαςύασ 35
Εργαλεύα μεταφόρτωςησ και αποθόκευςησ αρχεύων (Dropbox, rapidshare, megashares,hotfile)36
Εργαλεύα ανϊρτηςησ ερωτηματολογύων και quiz (surveymonkey) 37
΢ελύδα 2

4. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη διαδικτυακών υπηρεςιών
καταςκευόσ και διανομόσ ερωτηματολογύων 39
Εργαλεύα επιςημεύωςησ και καταςκευόσ tagcloud (wordle, tagul) 39
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη tagcloud services 40
Εικονικού κόςμοι (Second life, Active Worlds) 41
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη MUVE 41
Παιδαγωγική αξιοποίηζη ςπηπεζιών Web 2.0 42
Διδακτικόσ ςχεδιαςμόσ για υπηρεςύεσ Web 2.0 42
To μοντϋλο ADDIE 43
Ανϊλυςη 43
΢χεδιαςμόσ 44
Ανϊπτυξη 45
Τλοπούηςη 45
Αξιολόγηςη 45
Θεωρύα γνωςτικού φορτύου 46
΢χεδιϊζοντασ δραςτηριότητεσ με τη χρόςη Wikis 47
Δραςτηριότητεσ κατανόηςησ και καταςκευόσ γνώςησ 47
Δραςτηριότητεσ κριτικόσ ςκϋψησ, αναςτοχαςμού και επιχειρηματολογύασ 48
Δραςτηριότητεσ ϋρευνασ και επύλυςησ προβλόματοσ 48
Παραδεύγματα δραςτηριοτότων με τη χρόςη wikis 49
Ζηηήμαηα αξιολόγηζηρ εςσπηζηίαρ εκπαιδεςηικών ςπηπεζιών Web 2.0 54
Πωσ οι χρόςτεσ αντιλαμβϊνονται και χρηςιμοποιούν τισ υπηρεςύεσ Web 2.0 54
Βαςικϋσ ϋννοιεσ Αλληλεπύδραςησ Ανθρώπου Τπολογιςτό 54
Ευχρηςτύα Λογιςμικού 57
Διεπιφϊνεια Φρόςησ 59
Μεθοδολογύεσ αξιολόγηςησ ευχρηςτύασ 59
Αξιολόγηςη από ειδικούσ 60
Ευρετικό Αξιολόγηςη (Heuristic Evaluation) 61
Κλύμακα ςοβαρότητασ προβλόματοσ 64
Κλύμακα ϋκταςησ προβλόματοσ 64
Γνωςιακό περιδιϊβαςμα (Cognitive Walkthrough) 65
Αξιολόγηςη προςβαςιμότητασ 65
Μϋθοδοι αξιολόγηςησ με τη ςυμμετοχό χρηςτών 67
Μϋτρηςη απόδοςησ 67
Αρχεύα πληκτρολογόςεων 68
Πρωτόκολλο ομιλούντοσ υποκειμϋνου 68
Ερωτηματολόγια 69
Αξιολόγηςη με εξοπλιςμό οφθαλμικόσ εςτύαςησ (eye tracking) 70
Αναλυτικϋσ μϋθοδοι αξιολόγηςησ 72
Ανϊλυςη εργαςιών 72
Πλεονεκτόματα τησ ανϊλυςησ εργαςιών 73
΢ύνοψη 75
Βιβλιογραφύα 75
΢ελύδα 3

5. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Ειςαγωγικϋσ παρατηρόςεισ
΢τη μελϋτη αυτό περιγρϊφεται το ιςτορικό των υπηρεςιών Web 2.0 και επιχειρεύται
μια ςυζότηςη των ςυνολικών επιπτώςεων τησ χρόςησ τουσ ςε κοινωνικό επύπεδο
γενικότερα αλλϊ και ςτην εκπαιδευτικό πρακτικό ειδικότερα.
Ακολούθωσ, επιχειρεύται μια ςυςτηματικό παρϊθεςη των κυριότερων υπηρεςιών
Web 2.0 η οπούα ςυνοδεύεται με μια περιληπτικό παρϊθεςη των χαρακτηριςτικών τησ.
Η ανϊλυςη των υπηρεςιών ςυνοδεύεται και από προτϊςεισ ενςωμϊτωςησ ςτη
διδακτικό παρϋμβαςη.
΢την 3η ενότητα, παρουςιϊζεται η προβληματικό για την αποτελεςματικό
ολοκλόρωςη των υπηρεςιών Web 2.o ςτην εκπαιδευτικό διαδικαςύα. Αναλύονται τα
πλεονεκτόματα και αναγνωρύζονται τα ζητόματα τα οπούα θα πρϋπει να μελετηθούν για
να ςυνοδευτεύ η ενςωμϊτωςη των υπηρεςιών Web 2.0 ςτην εκπαιδευτικό διαδικαςύα
από θετικϊ αποτελϋςματα. Αναλύεται το πλϋον δημοφιλϋσ μοντϋλο διδακτικού
ςχεδιαςμού με τη χρόςη τεχνολογύασ, του μοντϋλου ADDIE και περιγρϊφεται η θεωρύα
γνωςτικού φορτύου που επιχειρεύ να ερμηνεύςει την επύδραςη του ςχεδιαςμού των
ψηφιακών μϋςων ςτο μαθηςιακό αποτϋλεςμα. Σϋλοσ, με δεδομϋνο ότι τα wikis
αποτελούν την πλϋον δυναμικό πλατφόρμα ιςότιμησ ςυνεργαςύασ, περιγρϊφεται
διεξοδικϊ ϋνα πλαύςιο ςχεδιαςμού δραςτηριοτότων με τη χρόςη τουσ. Επύςησ
παρατύθεται χαρακτηριςτικό παρϊδειγμα δημιουργύασ αντύςτοιχησ δραςτηριότητασ και
τα αποτελϋςματα τησ εφαρμογόσ τησ.
΢την τελευταύα ενότητα, αναδεικνύεται η ςημαςύα τησ ευχρηςτύασ των υπηρεςιών
Web 2.0 για την αποτελεςματικό ενςωμϊτωςη ςτην εκπαιδευτικό διαδικαςύα και την
αποδοχό τουσ από την πλευρϊ των μαθητών. Ειςϊγονται οι βαςικϋσ αρχϋσ του
επιςτημονικού πεδύου Αλληλεπύδραςησ Ανθρώπου-Τπολογιςτό. Παρουςιϊζονται οι
βαςικού οριςμού τησ ευχρηςτύασ λογιςμικού και τησ διεπιφϊνειασ χρόςησ, των
επιςτημονικών περιοχών που ςυνειςφϋρουν ςτην ανϊπτυξη του πεδύου και επιχειρεύται
ςυνοπτικό αναφορϊ των βαςικότερων μεθόδων αξιολόγηςησ ευχρηςτύασ με οδηγύεσ
εφαρμογόσ τουσ.
΢ελύδα 4

6. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Web 2.0 Ιςτορικό-εννοιολογικό πλαύςιο
Ο όροσ «Web 2.0» φϋρεται να χρηςιμοποιόθηκε για πρώτη φορϊ το 2004 από τον
Tim O'Reilly κατϊ τη διϊρκεια ενόσ ςυνεδρύου μεταξύ τησ O'Reilly Media (γνωςτού
εκδοτικού ούκου με ϋμφαςη ςτην υπολογιςτικό τεχνολογύα) και τησ MediaLive
International (εταιρεύα που ειδικεύεται ςτη διεξαγωγό τεχνολογικών εκθϋςεων και
ςυνεδρύων). Η ςυζότηςη περιςτρεφόταν γύρω από τον τύτλο ενόσ ςυνεδρύου (O’Reilly,
2005). ΢τόχοσ τησ ϋκφραςησ “Web 2.0” δεν όταν να υπονοόςει ότι υπόρξε μια νϋα εκδοχό
του Παγκοςμύου Ιςτού, αλλϊ ότι μια γενιϊ εφαρμογών με ςυγκεκριμϋνα χαρακτηριςτικϊ
αποκτούςε πλϋον κρύςιμη μϊζα ςτον Παγκόςμιο Ιςτό και τύγχαναν ραγδαύασ αποδοχόσ
από τουσ χρόςτεσ ςε μικρό χρονικό διϊςτημα.
Επιπλϋον οι περιςςότερεσ εταιρεύεσ ϊρχιςαν να ςτρϋφουν την επιχειρηματικό τουσ
δρϊςη ςτο διαδύκτυο και να προςπαθούν να φϋρουν τουσ καταναλωτϋσ τουσ προσ αυτό
το κανϊλι. Έχοντασ όλα αυτϊ ωσ δεδομϋνα εξϋταςαν το Web 2.0 ωσ μια δεύτερη γενιϊ
υπηρεςιών βαςιςμϋνων ςτο Διαδύκτυο. Φρηςιμοπούηςαν αυτό την φρϊςη ςαν τύτλο για
μια ςειρϊ από ςυνϋδρια με τον τύτλο Web 2.0 Summit. Σα ςυνϋδρια αυτϊ ςυνεχύζονται και
μϋχρι ςόμερα για να αποςαφηνιςτεύ ο όροσ και να προωθηθεύ η ιδϋα ςε όλα τα
ενδιαφερόμενα μϋρη.
Σι εύναι το Web 2.0
Ο όροσ Web 2.0 (Ιςτόσ 2.0), χρηςιμοποιεύται για να περιγρϊψει ϋνα νϋο οικοςύςτημα
διαδικτυακών εφαρμογών το οπούο χαρακτηρύζεται από το ότι παρϋχει ςημαντικϋσ
δυνατότητεσ ςτουσ χρόςτεσ του να διαμοιρϊζονται πληροφορύεσ και να ςυνεργϊζονται
Διαδικτυακϊ. ΢ημαντικό χαρακτηριςτικό των εφαρμογών αυτών αποτελεύ το ότι
χαρακτηρύζονται από υψηλό ευχρηςτύα με ςυνϋπεια να εύναι δυνατό η αξιοπούηςό τουσ
από χρόςτεσ με ελϊχιςτεσ τεχνικϋσ γνώςεισ ςε ζητόματα υπολογιςτών και δικτύων. Μια
ςύνοψη των διαφορών παρουςιϊζεται ςτον Πύνακα 1 που ακολουθεύ (προςαρμογό από
τουσ Cormode & Krishnamurthy, 2008).
Πύνακασ 1. Διαφορϋσ Web 1.0 και Web 2.0
Web 1.0 Web 2.0
Εργαςύα με χρόςη εγκατεςτημϋνων Εργαςύα με χρόςη του Διαδικτύου
εφαρμογών
Απομονωμϋνη ΢υνεργατικό
Εκτόσ Δικτύου Εντόσ Δικτύου
Ένασ δημιουργόσ Πολλού ςυνεργϊτεσ
Περιεχόμενο με πνευματικϊ δικαιώματα Διαμοιραζόμενο περιεχόμενο ό με ϊδειεσ
Creative Commons
Ιδιόκτητοσ κώδικασ Ελεύθεροσ κώδικασ
Πελϊτησ-εξυπηρετητόσ (client-server) Ομότιμα δύκτυα (peer to peer)
Παροχό υλικού ΢υζότηςη/ςυνεργαςύα
Δικτυακόσ τόποσ Ιςτολόγια/wikis
Portal RSS feed
Britannica Wikipedia
MP3.com Napster
AOL Google
΢ελύδα 5

7. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εικόνα 1. Tag cloud (ςύννεφο λϋξεων) το οπούο παραθϋτει τισ βαςικϋσ ϋννοιεσ που ςυνθϋτουν το
Web 2.0 (Πηγό: Wikipedia.org)
Αν και πολλού, μεταξύ των οπούων και ο εφευρϋτησ του Παγκοςμύου Ιςτού Tim
Berners-Lee, αμφιςβητούν την ουςιαςτικό υπόςταςη του όρου Web 2.0, πλϋον αυτόσ
γνωρύζει ευρύτατη διϊδοςη. Η ςυναντύληψη για το πραγματικό νόημα του όρου εςτιϊζει
ςτο ότι τελικϊ αποτελεύ μια μεταφορϊ για να υποδηλώςει με ϋμφαςη τη διαφοροπούηςη
ςτον τρόπο χρόςησ και ϋνταξησ του Παγκοςμύου Ιςτού πρακτικϊ ςε κϊθε ανθρώπινη
δραςτηριότητα. Εναλλακτικόσ όροσ που χρηςιμοποιεύται ςυχνϊ εύναι ο ‘Παγκόςμιοσ Ιςτόσ
ανϊγνωςησ/γραφόσ’ (read/write Web) που δηλώνει την εξϋλιξη ςτη χρόςη του Διαδικτύου
τα τελευταύα χρόνια: Οι χρόςτεσ δεν αναλύςκουν το χρόνο τουσ απλώσ μελετώντασ
διαδικτυακούσ τόπουσ, αλλϊ τον διαμορφώνουν ενεργϊ ειςϊγοντασ περιεχόμενο ςε
διϊφορεσ μορφϋσ: κεύμενο, εικόνεσ, video. Ενδεικτικϊ, το περιοδικό Time το Δεκϋμβριο
του 2006, ανακόρυξε ωσ πρόςωπο τησ χρονιϊσ το χρόςτη του Διαδικτύου για να
αποτυπώςει την επύδραςη τησ εξϋλιξησ του Διαδικτύου: Πλϋον οι χρόςτεσ δεν εύχαν απλϊ
την ευκαιρύα να ενημερώνονται για τα γεγονότα ςε ελϊχιςτο χρονικό διϊςτημα, αλλϊ τα
διαμόρφωναν οι ύδιοι (ςτισ αρχϋσ του 2011, ο Οργανιςμόσ Ηνωμϋνων Εθνών ανακούνωςε
ότι οι χρόςτεσ του Διαδικτύου ξεπϋραςαν τα 2 δισ παγκοςμύωσ).
΢την Εικόνα 1 ςυνοψύζονται οι βαςικϋσ ϋννοιεσ που οριοθετούν και χαρακτηρύζουν
τισ τεχνολογύεσ Web 2.0. Με τον όρο τεχνολογύα Web 2.0 μπορούμε να χαρακτηρύςουμε
οποιοδόποτε εργαλεύο που επιτρϋπει ςτο χρόςτη να παραγϊγει περιεχόμενο. ΢ε πρώτη
ανϊγνωςη, αναφύεται ςχεδόν αυταπόδεικτα η χρηςιμότητα τησ ςυμμετοχικόσ αυτόσ
εξϋλιξησ ςτην εκπαιδευτικό διαδικαςύα: Οι χρόςτεσ/μαθητϋσ δεν ϋχουν μόνο τη
δυνατότητα να μελετούν διαδικτυακϋσ πηγϋσ, αλλϊ μπορούν οι ύδιοι να προβϊλλουν τισ
ιδϋεσ τουσ αλλϊ και να ςχολιϊςουν τισ ιδϋεσ ϊλλων, διαμορφώνοντασ ενεργϋσ κοινότητεσ
μϊθηςησ και πρακτικόσ. Από την ϊλλη πλευρϊ, διατυπώνονται και επιφυλϊξεισ. Ο Carr
(2010) διατυπώνει την ϊποψη ότι η ϋκθεςη ςτο Διαδύκτυο ενιςχύει την επιπόλαιη
΢ελύδα 6

8. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
φυλλομϋτρηςη τησ πληροφορύασ και την αποςπαςματικό ςκϋψη, ενώ την ύδια ςτιγμό
αποθαρρύνει τη διαδικαςύασ τησ ενδελεχούσ, προςεκτικόσ μελϋτησ.
Κοινωνικϊ, πολιτιςμικϊ και κοινωνικϊ ζητόματα των υπηρεςιών Web 2.0
Η ανϊπτυξη του Διαδικτύου ϋχει ό αναμϋνεται να ϋχει ςημαντικό επύδραςη ςε ϋνα
ευρύ φϊςμα ανθρώπινων δραςτηριοτότων. Η χρόςη δικτύων επιτρϋπει την πρόςβαςη
των χρηςτών ςε τερϊςτιεσ βιβλιοθόκεσ ιςτορικού, πολιτιςτικού και επιςτημονικού
περιεχομϋνου µε γραπτϋσ, οπτικϋσ και προφορικϋσ πληροφορύεσ αλλϊ και τη ςυμμετοχό
ςτισ αγορϋσ.
Η ιςότιµη πρόςβαςη και η εκμετϊλλευςη των ικανοτότων των δικτύων από τουσ
ενδιαφερόμενουσ χρόςτεσ πρϋπει να επιδιωχθούν και να εξαςφαλιςθούν κϊτω από
οριςμϋνεσ προώποθϋςεισ. Η τεχνολογύα δικτύων μπορεύ να θεωρεύται ωσ αιτύα,
αποτϋλεςμα και δυναμικό λύςη ςε πολλϋσ νϋεσ κοινωνικϋσ αλλαγϋσ και μπορεύ να
βοηθόςει ςημαντικϊ ςτη δημιουργύα κοινωνικόσ ευελιξύασ που απαιτεύται ςε ϋνα
ταχύτατα μεταβαλλόμενο ςύγχρονο περιβϊλλον. Η Κοινωνύα τησ Πληροφορύασ φαύνεται
να διαμορφώνεται ωσ κοινωνύα δικτύων και να διαδϋχεται τη ςύγχρονη βιομηχανικό
κοινωνύα, που διαδϋχθηκε µε τη ςειρϊ τησ την αγροτικό κοινωνύα πριν από 250 ϋτη.
Αναντύρρητα, τα πλεονεκτόματα τησ ηλεκτρονικόσ διαδικτυακόσ γραφόσ εύναι
ςημαντικϊ: διϊρκεια, αποθόκευςη, μετϊδοςη, διερεύνηςη, ταξινόμηςη, δικτύωςη και
ςυνεργατικό δημιουργύα (Dix et al., 1998). ΢την εποχό τησ Πληροφορικόσ, η κοινωνύα
μετακινεύται από την επεξεργαςύα υλικών ςτην επεξεργαςύα πληροφοριών. Οι
υπολογιςτϋσ, ωσ μεμονωμϋνεσ οντότητεσ, επεξεργϊζονται μεγϊλα ποςϊ δεδομϋνων,
αλλϊ οι εργαςύεσ οργανώνονται και εκτελούνται µε τρόπο ανϊλογο τησ ςειρϊσ
παραγωγόσ. Η εργαςύα κατακερματύζεται ςε απομονωμϋνεσ ειδικότητεσ, που γύνονται
κατανοητϋσ µόνο ςτα ανώτατα ιεραρχικϊ επύπεδα ενόσ οργανιςμού. Οι πληροφορύεσ
μεταβιβϊζονται ςύμφωνα με την αναγκαιότητα τησ γνώςησ με τρόπο ςυγκεντρωτικό και
παρεμβατικό, όπωσ αυτό καθορύζεται από τον προώςτϊμενο διαχειριςτό κϊθε υπαλλόλου
του οργανιςμού (Hockey, 2000).
Οι Tapscott & Williams (2006) υπογραμμύζουν τισ επερχόμενεσ μεταβολϋσ που θα
επιφϋρει η κοινωνικό δικτύωςη. Τπογραμμύζουν τισ αναλογύεσ που ϋχει το μοντϋλο
διαδικτυακόσ ςυνεργαςύασ με τισ παλαιότερεσ εταιρικϋσ πρακτικϋσ για υπεργολαβύα
προβλημϊτων για τα οπούα δεν υπόρχε τεχνογνωςύα ό οι απαραύτητοι πόροι. Πρακτικϊ,
ςημειώνουν η προςϋγγιςη εύναι αντύςτοιχη, μόνο που αυτό τη φορϊ η προςϋγγιςη αυτό
εύναι ςε παγκόςμια κλύμακα, χωρύσ φραγμούσ ςτη ροό πληροφόρηςησ και χωρύσ
απαραύτητα καθοριςμϋνη δϋςμη κινότρων (όπωσ πχ χρηματικό αμοιβό) πϋρα από αυτό
τησ αναγνώριςησ. Σην ύδια ςτιγμό, ςε αντιςτοιχύα με τη φιλοςοφύα των εφαρμογών Web
2.0, οι καταναλωτϋσ επηρεϊζουν το ςχεδιαςμό νϋων προώόντων ενώ ταυτόχρονα
ενιςχύεται το αύςθημα ‘ςυνδεςιμότητασ’ των πολιτών με τισ εταιρεύεσ που υιοθετούν τισ
προςεγγύςεισ αυτϋσ.
΢το επύπεδο τησ αλληλεπύδραςησ των ανθρώπων με το Διαδύκτυο οι αλλαγϋσ εύναι
εμφανεύσ: Οι χρόςτεσ αναλαμβϊνουν δρϊςη και από ‘καταναλωτϋσ’ πληροφορύασ
μεταςχηματύζονται (και) ςε ‘παραγωγούσ’. Ακόμη και ςόμερα όμωσ η δρϊςη τησ
‘παραγωγόσ’, δεν αφορϊ ςτο ςύνολο των χρηςτών. ΢ε ϋνα (διαδικτυακό) κοινωνικό
ςύςτημα που διαμορφώνει για παρϊδειγμα ϋνα ιςτολόγιο (blog) η ςυμπεριφορϊ των
χρηςτών φαύνεται να ακολουθεύ μια κατανομό zipf: Ελϊχιςτοι χρόςτεσ ϋχουν ϋνα πολύ
υψηλό βαθμό δραςτηριότητασ ενώ η ςυντριπτικό πλειοψηφύα παρουςιϊζει ελϊχιςτη ό
και καθόλου δραςτηριότητα. Η κατανομό αυτό φαύνεται να αποτυπώνεται ςτη ςχϋςη 90-
9-1 (Whittaker et al., 1998). To 90% των χρηςτών παρουςιϊζουν ελϊχιςτη ό και καμύα
δραςτηριότητα δημιουργύασ περιεχομϋνου, ϋνα 9% χαρακτηρύζεται από μϋςη
΢ελύδα 7

9. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
ςυνειςφορϊ και το 1% παρουςιϊζει ϋντονη ςυμμετοχό1. Αντύςτοιχεσ αναλογύεσ
διαπιςτώνονται ςτο ςύνολο των εργαλεύων Web 2.0 θϋτοντασ μια ςειρϊ από
προβληματιςμούσ για το αν πραγματικϊ διαπιςτώνεται ιςοτιμύα ςτην ϋκφραςη ό εϊν μια
‘ελύτ’ , διαδικτυακό αυτό τη φορϊ, αναδύεται εκ νϋου. Αν και οι προβληματιςμού αυτού
δεν ςτερούνται βϊςησ, δύςκολα θα διαφωνόςει κανεύσ ςτο περύγραμμα τησ διαπύςτωςησ
ότι το ςύνολο των εργαλεύων αυτών δημιουργεύ ευνοώκϋσ ςυνθόκεσ για τον
εκδημοκρατιςμό τησ δημόςιασ ϋκφραςησ, ϋςτω και ετεροβαρώσ, ϋςτω και με
ανιςότητεσ.
Ενώ η δικτυακό κοινωνύα εύναι οργανωμϋνη ςε παγκόςμια κλύμακα, ούτε όλα τα
εδϊφη ούτε όλοι οι ϊνθρωποι εύναι ςυνδεδεμϋνοι ςε αυτό. Όμωσ, όλεσ οι χώρεσ
επηρεϊζονται, διαμορφώνονται και εν τϋλει κυριαρχούνται από τη λογικό, τα
ςυμφϋροντα και τισ διαμϊχεσ τησ δικτυακόσ κοινωνύασ (Κϊςτελσ, 2005). Σα δύκτυα
φαύνεται ότι εύναι η οργανωτικό μορφό τησ ζωόσ, περιλαμβανομϋνησ τησ κοινωνικόσ
ζωόσ. Υυςικϊ, γνωρύζουμε ότι η τεχνολογύα δεν καθορύζει την κοινωνύα. Η ερμηνεύα τησ
κοινωνύασ με αποκλειςτικό ϊξονα την τεχνολογικό τησ διϊςταςη εύναι απλουςτευτικό,
ύςωσ και απλοώκό. Όμωσ, χωρύσ ςυγκεκριμϋνεσ τεχνολογύεσ, οριςμϋνεσ κοινωνικϋσ δομϋσ
δεν θα μπορούςαν να αναπτυχθούν. Για παρϊδειγμα, η βιομηχανικό κοινωνύα δεν θα
εύχε αναδυθεύ χωρύσ τον ηλεκτριςμό και τισ ηλεκτρικϋσ μηχανϋσ (Ceruzzi, 2003).
Έτςι, μόνο ςτισ διαμορφούμενεσ ςυνθόκεσ τησ υπολογιςτικόσ τεχνολογύασ μπορούν
τα δύκτυα (μια πανϊρχαια μορφό κοινωνικόσ οργϊνωςησ) να αντιμετωπύςουν τη
θεμελιώδη αδυναμύα τουσ: την ανικανότητϊ τουσ να διαχειριςτούν ςυντονιςτικϋσ
λειτουργύεσ πϋραν ενόσ οριςμϋνου ορύου μεγϋθουσ, πολυπλοκότητασ και ταχύτητασ. Σο
παρϊδειγμα τησ δικτυωμϋνησ ηλεκτρονικόσ τεχνολογύασ δύνει τη δυνατότητα ςτα δύκτυα
να αναδιατϊςςουν τουσ εαυτούσ τουσ ςε πραγματικό χρόνο, ςε παγκόςμια-τοπικό
κλύμακα, και να διαπερνούν όλα τα πεδύα τησ κοινωνικόσ ζωόσ. Γι’ αυτό, εύναι
ακριβϋςτερο να ειπωθεύ ότι ζούμε ςε μια δικτυακό κοινωνύα, όχι ςε μια κοινωνύα τησ
πληροφορύασ ό τησ γνώςησ. Και αυτό γιατύ, αν με τουσ όρουσ κοινωνύα τησ πληροφορύασ
ό τησ γνώςησ νοούμε μια κοινωνύα ςτην οπούα η πληροφορύα αποτελεύ ουςιώδη πηγό
πλούτου και ιςχύοσ, αμφιβϊλλω αν υπϊρχει κοινωνύα ςτην ιςτορύα η οπούα διαφεύγει
αυτού του χαρακτηριςμού. Αν με τον όρο κοινωνύα τησ πληροφορύασ, νοούμε μια
κοινωνύα ςτην οπούα το τεχνολογικό παρϊδειγμα εύναι το κυρύαρχο μϋςο κοινωνικόσ
οργϊνωςησ, τότε πρϊγματι ςυζητϊμε με χαρακτηριςτικούσ και αντιπροςωπευτικούσ
όρουσ για την κοινωνύα μασ.
Ο Κϊςτελσ (2005) ςυνοψύζει επτϊ θεμελιώδεισ αλλαγϋσ που επιφϋρει η διαδικτύωςη
ςτη ςύγχρονη κοινωνύα.
1) Η δικτυακό κοινωνύα εκτεύνεται ςε παγκόςμια κλύμακα. Αυτό εύναι η
διαρθρωτικό βϊςη για την παγκοςμιοπούηςη, που τα χαρακτηριςτικϊ τησ
εξηγεύ η δικτυακό λογικό: Σα δύκτυα επικοινωνούν και ταυτόχρονα δεν
επικοινωνούν. Έτςι, ούτε όλα τα εδϊφη ούτε όλοι οι ϊνθρωποι εύναι
ςυνδεδεμϋνοι ς’ αυτό τη δικτυακό κοινωνύα. Όλεσ όμωσ οι χώρεσ
επηρεϊζονται, διαμορφώνονται και εν τϋλει κυριαρχούνται από τη λογικό, τα
ςυμφϋροντα και τισ διαμϊχεσ τησ δικτυακόσ κοινωνύασ.
2) Οι δικτυωμϋνεσ οργανώςεισ υπερνικούν όλεσ τισ ϊλλεσ μορφϋσ οργϊνωςησ,
ιδιαύτερα τισ κϊθετεσ, ϊκαμπτεσ γραφειοκρατύεσ εντολόσ -και-ελϋγχου. Όςον
αφορϊ ςτισ επιχειρόςεισ, για παρϊδειγμα, ζούμε ςε ϋνα κόςμο ςυγχωνεύςεων
και ςυςςωματώςεων, αλλϊ επιτυχημϋνεσ εταιρεύεσ εύναι εκεύνεσ που
βαςύζονται ςε δύκτυα και ευϋλικτεσ ςυνεργαςύεσ.
1
http://www.useit.com/alertbox/participation_inequality.html
΢ελύδα 8

10. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
3) H δικτύωςη των πολιτικών θεςμών εύναι η ντε φϊκτο απϊντηςη ςτη δια-
χειριςτικό κρύςη που δοκιμϊζει τα ϋθνη κρϊτη ς’ ϋνα υπερεθνικό κόςμο. Σο
αύτημα για παγκόςμια διακυβϋρνηςη ϋχει ς’ ϋνα βαθμό απαντηθεύ με την
καθημερινό πρακτικό τησ από κοινού λόψησ αποφϊςεων ςε ϋνα «κρϊτοσ
δύκτυο» αποτελούμενο από ϋθνη-κρϊτη, υπερεθνικϋσ ενώςεισ (όπωσ η
Ευρωπαώκό Ένωςη), διεθνεύσ θεςμούσ και τοπικϋσ και περιφερειακϋσ
κυβερνόςεισ.
4) Σϋταρτον, η κοινωνύα πολιτών αναδομεύται ςε τοπικό και παγκόςμιο επύπεδο
μϋςω δικτύων ακτιβιςτών, που ςυχνϊ οργανώνονται και ςυζητιούνται ςτο
Διαδύκτυο, διαμορφώνονται και αναςχεδιϊζονται ανϊλογα με τα θϋματα, τα
γεγονότα, τισ διαθϋςεισ, τισ κουλτούρεσ.
5) Πϋμπτον, η κοινωνικότητα μεταςχηματύζεται ςτο νϋο ιςτορικό πλαύςιο, με τον
δικτυωμϋνο ατομιςμό να αναδύεται ωσ ςύνθεςη μεταξύ τησ επιβεβαύωςησ μιασ
ατομοκεντρικόσ κουλτούρασ και τησ ανϊγκησ και επιθυμύασ για κοινό βύο και
εμπειρύα.
6) Ολόκληρο το φϊςμα των κοινωνικών πρακτικών, παγκόςμιων και τοπικών,
επικοινωνεύ ςτο χώρο των μϋςων. Σα μϋςα, με την ευρεύα ϋννοια, εύναι ο
δημόςιοσ χώροσ τησ εποχόσ μασ: Ο χώροσ ςτον οπούο, και μϋςω του οπούου, οι
κοινωνύεσ υπϊρχουν ωσ κοινωνικϋσ μορφϋσ ςυμμεριςμϋνησ και ςυλλογικόσ
εμπειρύασ.
7) Σϋλοσ, ςύμφωνα με τον Κϊςτελσ (2005), ςόμερα, η ιςχύσ δεν εδρεύει ςτουσ θε-
ςμούσ, ούτε ακόμη και ςτο κρϊτοσ ό ςτισ μεγϊλεσ επιχειρόςεισ. Εύναι
εγκατεςτημϋνη ςτα δύκτυα που δομούν την κοινωνύα. Για παρϊδειγμα, ςτη
ςύνδεςη μεταξύ μϋςων και πολιτικού ςυςτόματοσ ό μεταξύ
χρηματοπιςτωτικών αγορών και ρυθμιςτικών αρχών. Ή μεταξύ τησ οικονομύασ
του εγκλόματοσ και των ύδιων χρηματοπιςτωτικών αγορών. Ή μεταξύ
θρηςκευτικών μηχανιςμών και κυβερνητικών ηγετών κ.α.
Έτςι η αντύθεςη ςε δύκτυα εξουςύασ και ςτισ διαςυνδϋςεισ τουσ απαιτεύ τη
ςυγκρότηςη εναλλακτικών δικτύων. Δηλαδό δικτύων εναντύων ϊλλων δικτύων. Δικτύων
που διαρρηγνύουν οριςμϋνεσ διαςυνδϋςεισ και εγκαθιδρύουν νϋεσ, όπωσ η αποςύνδεςη
των πολιτικών θεςμών από τα κυριαρχούμενα από τισ επιχειρόςεισ μϋςα και η
επαναςύνδεςό τουσ με την κοινωνύα πολιτών μϋςω οριζόντιων επικοινωνιακών δικτύων.
Από την ϊλλη, διατυπώνονται ανηςυχύεσ για ενδεχόμενουσ κινδύνουσ από τη χρόςη
ό κατϊχρηςη του Διαδικτύου. Για παρϊδειγμα, ο πληθωριςμόσ των πληροφοριών
(information overload) δημιουργεύ την ανϊγκη για κριτόρια διαχωριςμού τησ ϋγκυρησ
πληροφορύασ από την αναξιόπιςτη, πεπαλαιωμϋνη, ανακριβό πληροφορύα. Σην ύδια
ςτιγμό, διατυπώνονται και ανηςυχύεσ για την ϋκθεςη των ανθρώπων ςτον πληθωριςμό
τησ πληροφορύασ. Η ανηςυχύα αυτό εύχε διατυπωθεύ από τον Herbert Simon πριν από 40
ϋτη: ”Σο τι καταναλώνει η πληροφορύα εύναι μϊλλον προφανϋσ: Καταναλώνει την
προςοχό των αποδεκτών τησ. ΢υνεπώσ η πληθώρα πληροφοριών επιφϋρει φτωχό
προςοχό και την ανϊγκη να κατανεμηθεύ η προςοχό αυτό αποτελεςματικϊ απϋναντι ςτην
υπερπροςφορϊ πληροφοριακών πηγών που μπορούν να την καταναλώςουν” (Simon,
1971). ΢όμερα, διαπιςτώνεται αυξανόμενοσ αριθμόσ παιδιών με ςύνδρομο ελλειμματικόσ
προςοχόσ, (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD, Carr, 2010). Ένα μϋροσ τησ
επιςτημονικόσ κοινότητασ διατυπώνει τον προβληματιςμό του για το εϊν η αυξανόμενη
ϋκθεςη ςε ποικιλύα μϋςων, ευθύνεται για την εξϋλιξη αυτό (Carr, 2010). Αν και δεν
υπϊρχουν ςτιβαρϊ ερευνητικϊ δεδομϋνα για να επιβεβαιώςουν την ϊποψη αυτό, ϊλλοι
ερευνητϋσ διατυπώνουν την ϊποψη ότι ύςωσ μϋροσ του προβλόματοσ αποτελεύ το
ςχολεύο με τη ςχετικϊ πεπαλαιωμϋνη δομό του ςε ςχϋςη με την εξϋλιξη τησ τεχνολογύασ,
΢ελύδα 9

11. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
δεν προςελκύουν το ενδιαφϋρον των μαθητών (Prensky, 2001, Gee, 2005). ΢ε κϊθε
περύπτωςη η ανϊπτυξη κατϊλληλων εργαλεύων, που θα επιτρϋπουν ςτουσ χρόςτεσ να
καθορύςουν µε ακρύβεια τισ προδιαγραφϋσ των ζητούμενων γνωςτικών αντικειμϋνων και
εννοιών και η διαδικαςύα ςυγκεραςμού διαθϋςιμου υλικού με τρόπο που ϋχει νόημα και
εξυπηρετεύ τισ προςδοκύεσ του, θα αποτελϋςει ϋνα ςημαντικό βόμα ςτη διϊδοςη και
απόκτηςη ςύγχρονων επιςτημονικών και τεχνολογικών γνώςεων. ΢ε αυτό την
κατεύθυνςη κινούνται οι τεχνολογύεσ που ομαδοποιούνται κϊτω από την ϋννοια
ςημαςιολογικόσ ιςτόσ (Berners-Lee, Hendler & Lassila, 2001).
Σην ύδια ςτιγμό, ςε ϋνα περιβϊλλον παροχόσ πληθώρασ πληροφοριών, ςυχνϊ οι
χρόςτεσ δεν αντιλαμβϊνονται τη ςυζότηςη για τα πνευματικϊ δικαιώματα. ΢ε ςχετικό
ϋρευνα των Chou, Chan & Wu (2007) διαπιςτώθηκαν κύρια οι εξόσ παρανοόςεισ: 1) Σο
περιεχόμενο που παρϋχεται ςτο Διαδύκτυο μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ (και να
οικειοποιηθεύ ςε προςωπικϋσ εργαςύεσ) από τον οιοδόποτε χωρύσ περιοριςμό 2) ΢το
Διαδύκτυο υπϊρχει πλόρησ ελευθερύα για οιαδόποτε ενϋργεια 3) κϊθε εκπαιδευτικόσ
ςκοπόσ επιτρϋπει τη χρόςη του Διαδικτύου με οιοδόποτε τρόπο και ςυνεπώσ αυτό
καθύςταται αυτομϊτωσ νόμιμη.
΢υνϋπεια των παραπϊνω αντιλόψεων εύναι οι μαθητϋσ να αντιγρϊφουν περιεχόμενο
και να το παρουςιϊζουν ωσ δικό τουσ δημιουργύα, να μεταφορτώνουν μουςικό και
ταινύεσ ό να τισ αναρτούν ςε ςχετικϋσ υπηρεςύεσ χωρύσ να αντιλαμβϊνονται ότι ςυνιςτούν
(τουλϊχιςτον με το υπϊρχον πλαύςιο) παραβατικϋσ ςυμπεριφορϋσ. ΢υνεπώσ εύναι
ςημαντικό να αναγνωριςτούν και να παρουςιαςτούν ςτουσ μαθητϋσ τα όρια και τα
δικαιώματα χρόςησ και των ςχετικών ςυμπεριφορών. Για παρϊδειγμα, οι μαθητϋσ θα
πρϋπει να κατανοούν ότι θα πρϋπει να υπϊρχει ςαφόσ αναφορϊ ςε όποια πληροφορύα δεν
ϋχει δημιουργηθεύ από αυτούσ, ενώ ςτισ περιςςότερεσ περιπτώςεισ που χρηςιμοποιούν
μϋςα όπωσ Εικόνεσ, Video, μουςικό κλπ θα πρϋπει να ϋχουν ζητόςει προηγουμϋνωσ ϊδεια
από το δημιουργό εκτόσ αν ρητϊ αναφϋρεται κϊτι αντύθετο (ό το περιεχόμενο παρϋχεται
με ϊδειεσ χρόςησ ςυγκεκριμϋνων δικαιωμϊτων πχ Creative Commons
(http://creativecommons.org/ ).
Διαφοροποιόςεισ όμωσ διαπιςτώνονται και ςε προςωπικό επύπεδο. Σο αύςθημα
μοναξιϊσ που ςυχνϊ χαρακτηρύζει τισ ςυγκεντρωμϋνεσ ςε πόλεισ, δυτικϋσ κοινωνύεσ και η
θεμελιώδησ ανϊγκη επικοινωνύασ του ανθρώπου, φαύνεται να βρύςκουν διϋξοδο με τη
διαμεςολϊβηςη των δικτυωμϋνων υπολογιςτών. Όπωσ παρατηρεύ η Turkle, «οι
υπολογιςτϋσ προςφϋρουν την ψευδαύςθηςη τησ ςυντροφικότητασ χωρύσ τισ απαιτόςεισ
τησ φιλύασ» (Turkle, 2005). Αν και ο όροσ «ςυντροφικότητα» δεν μπορεύ να νοηθεύ χωρύσ
την ϊμεςη επικοινωνύα, ωςτόςο εύναι δυνατόν να δημιουργηθεύ ϋνα εύδοσ οικειότητασ
ανϊμεςα ςε χρόςτεσ των chat rooms που επικοινωνούν μεταξύ τουσ για μεγϊλο χρονικό
διϊςτημα.
Σο Διαδύκτυο επιβϊλλει τουσ δικούσ του κανόνεσ, αξύεσ και ςημεύα και όςοι τα
μοιρϊζονται, ςυμμετϋχουν ςε ϋναν ιδιαύτερο κώδικα επικοινωνύασ ανϊλογα με την ομϊδα
ςυνομιλύασ. Η απόκρυψη τησ πραγματικόσ ταυτότητασ και η ανωνυμύα των chat rooms
ςυνεπϊγονται τη χαλϊρωςη των κοινωνικών κανόνων και περιοριςμών και δύνουν ςτα
ϊτομα την ελευθερύα να εκφρϊςουν ςεξουαλικϋσ παρορμόςεισ που ςτην κοινωνικό τουσ
ζωό θα ςυνοδεύονταν από το φόβο τησ απόρριψησ ό του ςτιγματιςμού. Επιπλϋον, τα
ϊτομα που νιώθουν λιγότερο επιθυμητϊ, μπορούν να βρουν ςτο Διαδύκτυο πιο εύκολα
ναρκιςςιςτικό επιβεβαύωςη παρουςιϊζοντασ μια νϋα ταυτότητα. ΢ταδιακϊ
αναπτύςςονται ανϊμεςα ςτουσ τακτικούσ χρόςτεσ αιςθόματα ςυντροφικότητασ,
κατανόηςησ ό και φλερτ. Οι ςχϋςεισ που δημιουργούνται και παραμϋνουν διαδικτυακϋσ,
δεν φαύνεται να μπορούν να αντικαταςτόςουν μακροπρόθεςμα τισ πραγματικϋσ
διαπροςωπικϋσ ςχϋςεισ.
΢ελύδα 10

12. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Οι διαδικτυακϋσ κοινότητεσ των chat rooms βαςύζονται ςτη δημιουργύα τουσ πϊντα
ςε ανθρώπινεσ ανϊγκεσ και ο γραπτόσ λόγοσ ϋχει τη δυνατότητα να προκαλϋςει
ςυναιςθόματα θετικϊ ό αρνητικϊ ανϊμεςα ςε ανθρώπουσ που εύναι ϊγνωςτοι μεταξύ
τουσ. Επιπρόςθετα, οι δεςμού μεταξύ των χρηςτών δημιουργούνται πολύ γρόγορα
καθώσ ςτο Διαδύκτυο δεν υπϊρχουν κανόνεσ ευγϋνειασ ό διακριτικότητασ και από τισ
πρώτεσ ςυνομιλύεσ μπορεύ να τεθούν και να απαντηθούν προςωπικϋσ ερωτόςεισ. Με
αυτόν τον τρόπο, οι ομϊδεσ αναπτύςςουν ςτενούσ δεςμούσ μεταξύ τουσ και η ανταλλαγό
λϋξεων αποκτϊ μια βαθιϊ ψυχολογικό ςημαςύα.
Σα chat rooms δύνουν τη δυνατότητα ςτουσ χρόςτεσ να δημιουργόςουν ταυτότητεσ
με τισ οπούεσ πειραματύζονται και εύναι ςυνόθωσ εντελώσ διαφορετικϋσ από τισ
πραγματικϋσ (Turkle, 1997). Σο ϊτομο μπορεύ να υιοθετόςει ϋνα ρόλο παρϊδοξο ςε ςχϋςη
με την καθημερινό του ζωό, επιτρϋποντασ ςτον εαυτό του ϋνα «διαςκεδαςτικό»
διϊλειμμα από τισ ευθύνεσ και τα καθημερινϊ ϊγχη. Η επινόηςη όμωσ μιασ νϋασ
προςωπικότητασ απαντϊ και ςε αςυνεύδητεσ ανϊγκεσ, όπωσ ςτη δημιουργύα του
«ιδανικού εαυτού», ιδιαύτερα όταν υπϊρχει χαμηλό αυτοεκτύμηςη. Ουςιαςτικϊ, οι
χρόςτεσ εργαλεύων ςυνομιλύασ του Διαδικτύου εκφρϊζουν ςυχνϊ τισ απωθημϋνεσ ό
καταπιεςμϋνεσ πλευρϋσ τησ προςωπικότητϊσ τουσ και βιώνουν εμπειρύεσ αναγνώριςησ
και δύναμησ. Μπορούν ακόμη να παύξουν ρόλουσ τουσ οπούουσ φοβούνται ό
απεχθϊνονται να αντιμετωπύςουν ςυνειδητϊ.
Η τρϋχουςα εκπαιδευτικό πρακτικό εςτιϊζει ςε μια καθοδηγούμενη από το
διδϊςκοντα διαδικαςύα, αλλϊ οι απαιτούμενεσ δεξιότητεσ του 21ου αιώνα εςτιϊζουν ςε
υψηλότερου επιπϋδου νοητικϋσ διαδικαςύεσ, δυνατότητεσ αξιοπούηςησ τησ τεχνολογύασ,
προςαρμογό ςε ϋνα διαρκώσ μεταβαλλόμενο περιβϊλλον (Solomon & Schrum, 2007).
Επομϋνωσ η πρόκληςη για την εκπαύδευςη ςόμερα εύναι να ανακαλύψει διδακτικϋσ
πρακτικϋσ με τη χρόςη ςύγχρονων υπηρεςιών Web 2.0 που οδηγούν ςε βαθύτερη
κατανόηςη και μϊθηςη καθώσ επύςησ και αυξημϋνη ςυμμετοχό των μαθητών, ςε ϋνα
πλαύςιο αναςτοχαςμού, ςυνεργαςύασ, αλληλεπύδραςησ, επικοινωνύασ και εφαρμογόσ που
διαμεςολαβεύται από υπηρεςύεσ του Παγκόςμιου Ιςτού (Richardson, 2006).
Προςεγγύςεισ όπωσ ο ςυνδεςιαςμόσ (connectivism, Siemens, 2005) επιχειρούν να
εξηγόςουν ποιεσ εύναι διαδικαςύεσ μϊθηςησ ςε ϋνα τεχνολογικϊ διαμεςολαβούμενο
δικτυωμϋνο περιβϊλλον. Ο ςυνδεςιαςμόσ επιχειρεύ να επεκτεύνει τισ αρχϋσ του
κοινωνικού οικοδομιςμού και τησ θεωρύασ τησ δραςτηριότητασ, ςυμπεριλαμβϊνοντασ
την τρϋχουςα δικτυακό πραγματικότητα. Εκτιμϊ ότι η γνώςη εμπεριϋχεται ςτη
διαςυνδεδεμϋνη ποικιλύα προςεγγύςεων και απόψεων και ότι η μϊθηςη ϋγκειται ςτη
διαδικαςύα ςύνδεςησ με αυτό. Από την ϊποψη αυτό η γνώςη εμπεριϋχεται και ςε
τεχνολογικϋσ εφαρμογϋσ όπωσ ϋνα δύκτυο ό μια βϊςη δεδομϋνων. ΢υνεπώσ η μϊθηςη δεν
λαμβϊνει χώρα μόνο μϋςω τησ κλαςςικόσ διδαςκαλύασ αλλϊ θα πρϋπει να ςυμπεριλϊβει
και ϊλλεσ μορφϋσ όπωσ η διαδικτυακό επικοινωνύα, ιςτολόγια, wiki, αναζότηςη ςτο
Διαδύκτυο κ.α.
Οι μαθητϋσ ςόμερα ςύμφωνα με τον Tapscott (2008) επιθυμούν αυτονομύα ςτισ
επιλογϋσ τουσ και ςτην ϋκφραςό τουσ, τη δυνατότητα να προςωποποιόςουν τα
αντικεύμενα που χειρύζονται, κοινωνικό αλληλεπύδραςη, παιχνύδι και ψυχαγωγύα,
επικοινωνύα ςε πραγματικό χρόνο και πρόςβαςη ςε υψηλϋσ ταχύτητεσ και καινοτομικϋσ
εμπειρύεσ και πλατφόρμεσ. Διαπιςτώνεται όμωσ ςυχνϊ (Levin et al., 2002) ότι οι
διδϊςκοντεσ δεν μπορούν να παρακολουθόςουν τουσ μαθητϋσ τουσ ςτο ρυθμό και ςτισ
ικανότητεσ πρόςκτηςησ δεξιοτότων Web 2.0. ΢ύμφωνα με τον Pink (2009) τα ψηφιακϊ
κοινωνικϊ δύκτυα αςκούν ςημαντικό επιρροό ςτουσ ανθρώπουσ γιατύ υποςτηρύζουν
ιςότιμα τισ 3 θεμελιώδεισ ανϊγκεσ τουσ, όπωσ αυτϋσ προςδιορύζονται από τη θεωρύα
αυτοκαθοριςμού (Self Determination Theory, Deci & Ryan, 1985): επϊρκεια, αυτονομύα,
ςυςχϋτιςη. ΢ύμφωνα με την SDT, οι ϊνθρωποι εμπλϋκονται ςε μια δραςτηριότητα των
οπούων η ολοκλόρωςη παρϋχει την αύςθηςη επϊρκειασ ςε αυτούσ, τουσ επιτρϋπει την
΢ελύδα 11

13. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
ανϊληψη ευθύνησ και την πρωτοβουλύα και τουσ παρϋχει ευκαιρύεσ ςυςχϋτιςησ με
ϊλλουσ ανθρώπουσ. Εύκολα μπορεύ να διαπιςτώςει κανεύσ ότι οι δραςτηριότητεσ
ςυμμετοχόσ ςε ψηφιακϊ κοινωνικϊ δύκτυα και υπηρεςύεσ Web 2.0 υποςτηρύζουν ςε
ςημαντικό βαθμό τισ ανϊγκεσ αυτϋσ.
΢τη διεύθυνςη http://www.youtube.com/watch?v=zDZFcDGpL4U παρουςιϊζεται μια
ιδιαύτερα ενδιαφϋρουςα ομιλύα για τισ προκλόςεισ που αντιμετωπύζει η εκπαύδευςη ςτη
ςημερινό εποχό.
΢τη διεύθυνςη http://www.youtube.com/watch?v=nX8LTMf_c8Q παρουςιϊζεται ϋνα
video που ςυνοψύζει τα ερωτόματα που τύθενται για την αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web
2.0 ςτην Εκπαύδευςη.
΢τη διεύθυνςη http://www.youtube.com/user/theRSAorg#p/u/2/u6XAPnuFjJc
παρουςιϊζεται με ςκύτςα η θεωρύα αυτοκαθοριςμού κινότρων (Self Determination
Theory) από τον Daniel Pink.
To Διαδύκτυο ςτα τϋλη του 2010
΢ύμφωνα με μεταανϊλυςη ςτοιχεύων από την εταιρεύα διαδικτυακών μετρόςεων
Pingdom (http://royal.pingdom.com/2011/01/12/internet-2010-in-numbers/) η τρϋχουςα
δυναμικό του Διαδικτύου με αριθμούσ αποτυπώνεται ωσ εξόσ:
 Email. 107 τριςεκατομμύρια email απεςτϊληςαν μϋςα ςτο 2010 (με μϋςο
ημερόςιο ρυθμό 294 δισ). Οι χρόςτεσ email υπολογύζονται ςε 1.88 δισ (με 2.9 δισ
λογαριαςμούσ ςυνολικϊ) με 480 εκατομμύρια να απϋκτηςαν πρόςβαςη ςτην
υπηρεςύα μϋςα ςτο 2010. 262/294 δισ email ημερηςύωσ όταν spam.
 Websites. 255 εκατομμύρια Websites καταγρϊφονται το Δεκϋμβριο του 2010 με
21.4 εκατ. να αφορούν ςτουσ νϋουσ δικτυακούσ τόπουσ το 2010.
 Φρόςτεσ του Διαδικτύου. Σον Ιούνιο του 2010 οι χρόςτεσ του Διαδικτύου
υπολογύζονταν ςε 1.97 δισ (ςόμερα ξεπερνούν τα 2 δισ) με 14% αύξηςη ςτο 2010.
825.1 εκατ. καταγρϊφονται ςτην Αςύα, 475.1 ςτην Ευρώπη και 266.2 ςτη Βόρεια
Αμερικό.
 Κοινωνικϊ Δύκτυα. ΢ύμφωνα με το BlogPulse καταγρϊφονται 152 εκατομμύρια
ιςτολόγια. Οι χρόςτεσ του Twitter υπολογύζονται ςε 175 εκατομμύρια με τα 100
εκατ. εξ’ αυτών να ϋχουν εγγραφεύ μϋςα ςτο 2010. 7.7 εκατ. ακολουθούν τη Lady
Gaga (@ladygaga). Για το 2010 καταγρϊφονται ςυνολικϊ 25 διςεκατομμύρια
tweets. Σο Facebook απαριθμεύ 600 εκατομμύρια χρόςτεσ με τα 250 εξ’ αυτών να
ϋχουν εγγραφεύ το 2010. Κϊθε ημϋρα εγκαθύςτανται 20 εκατομμύρια εφαρμογϋσ
Facebook ενώ το 70% των χρηςτών του Facebook εύναι εκτόσ Αμερικόσ. 30
διςεκατομμύρια αντικεύμενα (ςύνδεςμοι, κεύμενα, φωτογραφύεσ) διαμοιρϊζονται
μεταξύ των χρηςτών του Facebook κϊθε μόνα.
 Video. Οι χρόςτεσ του Διαδικτύου παρακολουθούν 2 διςεκατομμύρια video κϊθε
ημϋρα ςτο YouTube. Εκτιμϊται ότι κϊθε λεπτό προςτύθενται 35 ώρεσ video.
 Εικόνεσ. 5 Διςεκατομμύρια εικόνεσ εύναι αποθηκευμϋνεσ ςτο FIickr. 3000
φωτογραφύεσ αναρτώνται κϊθε λεπτό ςτο Flickr (ό 130 εκατομμύρια το μόνα). Ο
΢ελύδα 12

14. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
αντύςτοιχοσ αριθμόσ για το Facebook εύναι 3 δισ το μόνα (ό 36 δισ φωτογραφύεσ το
χρόνο).
 Υυλλομετρητϋσ. Οι πιο δημοφιλεύσ φυλλομετρητϋσ παγκοςμύωσ εύναι (τϋλοσ
2010): Internet Explorer 46.9%, Firefox 30.8%, Chrome 14.9%, Safari 4.8%, Opera
2.1%. Σο μεγαλύτερο ρυθμό αύξηςησ παρουςιϊζει ο Google Chrome.
΢ελύδα 13

15. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Επιςκόπηςη βαςικών υπηρεςιών Web 2.0
΢την ενότητα αυτό παρατύθεται η επιςκόπηςη των βαςικών υπηρεςιών Web 2.o. Αν
και η επιςκόπηςη αυτό ςε καμύα περύπτωςη δεν μπορεύ να θεωρηθεύ πλόρησ,
επιχειρεύται η απαρύθμηςη των βαςικών υπηρεςιών και των χαρακτηριςτικών τουσ και
παρουςιϊζονται ιδϋεσ για την ενςωμϊτωςό τουσ ςτην εκπαιδευτικό πρακτικό. Η
τελευταύα διϊςταςη αναλύεται ςυςτηματικϊ ςτην επόμενη ενότητα, όπου και
παρουςιϊζονται προςεγγύςεισ ςχεδιαςμού και αξιολόγηςησ διδακτικών παρεμβϊςεων με
τη χρόςη τεχνολογιών Web 2.0.
Εκτεταμϋνη λύςτα με πϊνω από 3.000 εφαρμογϋσ Web 2.0 παρϋχεται ςτη διεύθυνςη
http://www.go2web20.net/
Ιςτολόγια
Ένα από τα πρώτα εργαλεύα που ςηματοδότηςαν την ϋλευςη και δημιουργύα
κρύςιμησ μϊζασ υπηρεςιών Web 2.0 εύναι τα ιςτολόγια (blogs, ο όροσ προκύπτει από τη
ςύντμηςη των λϋξεων web log). Συπικϊ, ϋνα ιςτολόγιο αποτελεύ μια περύπτωςη
δικτυακού τόπου, ο οπούοσ δεν απαιτεύ καμύα προγραμματιςτικό προςπϊθεια για να
δημιουργηθεύ. Σο μοντϋλο οργϊνωςησ και παρουςύαςησ τησ πληροφορύασ ςυνύςταται ςε
μια χρονολογικό παρϊθεςη του περιεχομϋνου, με τισ πλϋον πρόςφατεσ προςθόκεσ να
παρουςιϊζονται ςυνόθωσ ςτην κορυφό τησ ιςτοςελύδασ.
Πϋρα από τη ςημαντικό ευκολύα χρόςησ που χαρακτηρύζει τα ιςτολόγια,
επιπρόςθετα, παρϋχονται πολύ ιςχυρϋσ δωρεϊν διαδικτυακϋσ υπηρεςύεσ δημιουργύασ
ιςτολογύων. Οι πλϋον δημοφιλεύσ εξ’ αυτών εύναι το Blogspot (www.blogspot.com) το
Wordpress (www.wordpress.com) το Tumblr (www.tumblr.com), το Typepad
(www.typepad.com) και το Edublogs (http://edublogs.org). Ο όροσ blogging αποδύδεται
ςτη διαδικαςύα ειςαγωγόσ, ςυγγραφόσ, επιμϋλειασ, ςχολιαςμού ό διαγραφόσ ενόσ
ϊρθρου με τη χρόςη μϋςων όπωσ κεύμενο, υπερςύνδεςμων εικόνων και ϊλλου
πολυμεςικού περιεχομϋνου, ςυχνϊ από ϊλλεσ υπηρεςύεσ (όπωσ πχ εικόνεσ από το Flickr, ό
video από το Youtube κλπ, ό χαρτών από το Google maps κ.α.). Ένα ιςτολόγιο μπορεύ να
εύναι προςβϊςιμο ςε οποιονδόποτε, ό ςε οριςμϋνουσ εγγεγραμμϋνουσ ό ενδιϊμεςα να
επιτρϋπει την ανϊγνωςη ϊρθρων αλλϊ να επιτρϋπει (διαβαθμιςμϋνα) τη ςυγγραφό
ςχολύων μόνο ςε εξουςιοδοτημϋνουσ χρόςτεσ.
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ μϋςα από τα ιςτολόγια
Ένα ιςτολόγιο μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ με διϊφορουσ τρόπουσ για την υποςτόριξη
τησ διαδικαςύασ μϊθηςησ. Μερικϋσ από τισ χρόςεισ αυτϋσ εύναι οι εξόσ:
 Δημιουργύα νϋων μαθόματοσ, με την προςθόκη πληροφοριών όπωσ νϋα, επόμενα
μαθόματα, περύγραμμα ύλησ, προγραμματιςμϋνα γεγονότα κλπ.
 Δημιουργύα κοινότητασ ςυζότηςησ με τουσ μαθητϋσ να εμπλϋκονται ςε
ανταλλαγό απόψεων, επιχειρηματολογύα κλπ πϊνω ςε υπϊρχοντα ϊρθρα που
ϋχει δημιουργόςει ο διδϊςκοντασ ό επιτρϋποντασ και την ανϊρτηςη νϋων ϊρθρων
από τουσ μαθητϋσ. Ο διδϊςκοντασ παρεμβαύνει κυρύωσ θϋτοντασ ερωτόςεισ και
όχι κατευθύνοντασ τη ροό τησ ςυζότηςησ εκτόσ εϊν αυτό παρεκκλύνει αιςθητϊ
από τουσ ςτόχουσ του μαθόματοσ. Επύςησ, εποπτεύει τα ϊρθρα για τυχόν απρεπό
ςχόλια κλπ.
΢ελύδα 14

16. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
 Αξιοπούηςη ενόσ ιςτολογύου από το διδϊςκοντα ώςτε να ςυγκεντρώςει,
οργανώςει και παρουςιϊςει όλο το χρόςιμο μαθηςιακό υλικό.
 Δημιουργύα ατομικών ιςτολογύων για κϊθε μαθητό, τα οπούα διαςυνδϋονται με το
κεντρικό ιςτολόγιο του μαθόματοσ. ΢το ιςτολόγιο του κϊθε μαθητόσ μπορεύ να
αναρτϊ τισ εργαςύεσ του (διαδραματύζοντασ και το ρόλο ενόσ e-portfolio δηλαδό
ντοςιϋ εργαςιών μαθητό), ςκϋψεισ για το μϊθημα, τισ πηγϋσ τισ οπούεσ ϋχει
προςπελϊςει κ.α.
 Δημιουργύα ςχολικόσ εφημερύδασ
 Δημιουργύα περιγραμμϊτων μαθημϊτων και δραςτηριοτότων και ςυνεργαςύα με
ϊλλουσ διδϊςκοντεσ για διαμοιραςμό υλικών, ιδεών για την εκπαιδευτικό
διαδικαςύα κλπ.
΢τη διεύθυνςη http://escrapbooking.com/blogging/tl.htm παρϋχονται μια ςειρϊ από
παραδεύγματα και ιδϋεσ δραςτηριοτότων με τη χρόςη ιςτολογύων.
Wikis
Ένα wiki επιτρϋπει τη ςυνεργατικό δημιουργύα ενόσ δικτυακού τόπου. Η λϋξη
ςημαύνει γρόγορα ςτη διϊλεκτο τησ Φαβϊησ, δηλώνοντασ την αποδοτικότητα τησ
διαδικαςύασ δημιουργύασ του δικτυακού τόπου: η εργαςύα δεν απαιτεύ καμύα γνώςη
προγραμματιςμού και όλοι οι χρόςτεσ ϋχουν τη δυνατότητα ανϊρτηςησ και
τροποπούηςησ ό διαγραφόσ του περιεχομϋνου, τη δημιουργύα ςχολύων και τη διαςύνδεςη
των ςελύδων μεταξύ τουσ. Σο πρώτο Wiki παρουςιϊςτηκε ςτισ 25/3/1995 από τον Ward
Cunninghan.
Ωσ αποτϋλεςμα, ϋνα wiki διαφϋρει ελϊχιςτα από ϋνα ςυμβατικό δικτυακό τόπο
(Εικόνα 2). Η διαδικαςύα υλοπούηςόσ του όμωσ εύναι πλόρωσ ςυνεργατικό με το
αποτϋλεςμα τησ ςυνεργαςύασ να αποτυπώνεται απευθεύασ ςτο Διαδύκτυο. Οι χρόςτεσ
μπορούν να δημιουργόςουν αναφορϋσ, γλωςςϊρι, ϋνα βιβλύο ό μια εγκυκλοπαύδεια.
Άλλεσ χρόςεισ όπωσ πχ η διαμεςολϊβηςη ςυζότηςησ με τη χρόςη των εργαλεύων αυτών
δεν αποκλεύονται όμωσ τα ιςτολόγια αποτελούν μια ςαφώσ πιο κατϊλληλη περύπτωςη.
Ένα ςημαντικό χαρακτηριςτικό των wikis εύναι η πλόρησ ιςοτιμύα μεταξύ των μελών.
΢ε αντύθεςη πχ με τα ιςτολόγια όπου κϊποιοι χρόςτεσ μπορούν να ϋχουν αποκλειςτικϊ
δικαιώματα ανϊρτηςησ νϋων ϊρθρων και κϊποιοι ϊλλοι δικαιώματα ανϊρτηςησ μόνο
ςχολύων, τα περιςςότερα wikis επιτρϋπουν την πρόςβαςη των χρηςτών χωρύσ κανϋνα
περιοριςμό (αν και εύναι δυνατό τισ περιςςότερεσ φορϋσ η ειςαγωγό κϊποιων
περιοριςμών).
Η δημιουργύα ςελύδων εύναι εξαιρετικϊ απλό και ομοιϊζει ϋντονα με τη χρόςη ενόσ απλού
επεξεργαςτό κειμϋνου. Επιπρόςθετα, κϊθε τροποπούηςη ςτο περιεχόμενο μιασ ςελύδασ
καταγρϊφεται και αποθηκεύεται. Σο χαρακτηριςτικό αυτό παρϋχει 2 ςημαντικϊ
πλεονεκτόματα:
 Επιτρϋπει τη μετϊβαςη ςτην προηγούμενη ϋκδοςη τησ ςελύδασ
 Επιτρϋπει την ανϊλυςη του ιςτορικού εξϋλιξησ τησ πληροφορύασ ςε ϋνα wiki.
΢ελύδα 15

17. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Η ελευθερύα που παρϋχει ϋνα wiki, ςυχνϊ ςυνοδεύεται και από προβλόματα. ΢ε
αντύθεςη με τα ιςτολόγια όπου για παρϊδειγμα ϋνα ςχόλιο μπορεύ να διαγραφεύ μόνο από
τον υπεύθυνο του, ςε ϋνα wiki ελεύθερα μπορεύ κανεύσ να διαγρϊψει και να τροποποιόςει
οποιοδόποτε μϋροσ του περιεχομϋνου. Κατϊ ςυνϋπεια, μπορεύ να παρατηρηθεύ το
φαινόμενο να υπεριςχύουν πλειοψηφικϋσ απόψεισ και να διαγρϊφονται οι μειοψηφικϋσ.
Επιπλϋον, ϋχουν παρατηρηθεύ και φαινόμενα βανδαλιςμού με μαζικϋσ διαγραφϋσ και
παραποιόςεισ ϊρθρων ςε wikis. Σϋλοσ η δυνατότητα που παρϋχεται ςτον οποιοδόποτε να
ςυγγρϊψει την ϊποψό του θϋτει ερωτόματα ςχετικϊ με την αξιοπιςτύα του περιεχομϋνου.
Η διαπύςτωςη αυτό, ιςχύει για οποιαδόποτε πηγό (διαδικτυακό ό μη), ςυνεπώσ η
εξϋταςη για αξιοπιςτύα του περιεχομϋνου αποτελεύ ζητούμενο και μια κρύςιμη δεξιότητα
η οπούα θα πρϋπει να υποδειχθεύ ανϊλογα ςτουσ μαθητϋσ.
Κϊποιεσ από τισ βαςικϋσ λειτουργύεσ ενόσ Wiki εύναι:
 Μορφοπούηςη κειμϋνου (λύςτεσ, κεφαλύδεσ, ϋντονα, υπογραμμιςμϋνα κλπ) με
πολύ απλούςτερο τρόπο ςε ςχϋςη με τη χρόςη HTML tags.
 ΢ύγκριςη μεταξύ 2 διαφορετικών εκδόςεων μιασ ςελύδασ με δυνατότητα
υπογρϊμμιςησ των διαφορών.
 ΢υζότηςη οργανωμϋνη ανϊ ςελύδα που επιτρϋπει το ςχεδιαςμό του
περιεχομϋνου, των ςτόχων τησ ςελύδασ κ.α.
 Δυνατότητα κλειδώματοσ ςελύδων ό διαβαθμιςμϋνησ πρόςβαςησ.
 Δυνατότητα επιςτροφόσ ςε προηγούμενη ϋκδοςη μιασ ςελύδασ και αναύρεςη
όλων των αλλαγών που ακολούθηςαν.
 Δυνατότητα αυτόματησ ενημϋρωςησ με RSS feeds ό αυτόματη αποςτολό
μηνύματοσ email.
Μερικϊ από τα διαθϋςιμα ςυςτόματα Wiki εύναι
 Mediawiki (www.mediawiki.org). Αναπτύχθηκε για να υποςτηρύξει τη ςυγγραφό
τησ Wikipedia. Αποτελεύ ϋργο ελεύθερου κώδικα αλλϊ απαιτεύ την εγκατϊςταςη
ςε ϋνα εξυπηρετητό.
 Wikispaces (www.wikispaces.com). Δωρεϊν ςτη βαςικό του ϋκδοςη (η οπούα και
παρϋχει όλα τα βαςικϊ εργαλεύα επιμϋλειασ ενόσ wiki), επύ πληρωμό πρόςθετεσ
λειτουργύεσ (όπωσ ςυγκεντρωτικόσ ϋλεγχοσ δραςτηριότητασ μεγϊλου αριθμού
wikis κλπ).
 Jotspot (Google Sites, sites.google.com). Πρόκειται για υπηρεςύα wiki που
εξαγορϊςτηκε από την Google και ςόμερα αποτελεύ τη βαςικό τεχνολογικό
υποδομό του Google sites, τησ πρόταςησ τησ Google για δημιουργύα ςελύδων (με
διαθϋςιμο χώρο 100MB ςτην ελεύθερη ϋκδοςη. ΢ημαντικό πλεονϋκτημα των
Google Sites αποτελεύ η εύκολη ολοκλόρωςη με ϊλλεσ εφαρμογϋσ όπωσ Youtube,
Google Docs, Google Maps κ.α.
 PbWiki (www.pbworks.com). Εναλλακτικό πρόταςη για δωρεϊν δημιουργύα wiki.
΢ελύδα 16

18. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εικόνα 2. ΢τιγμιότυπο από φοιτητικό εργαςύα, ςχετικϊ με την ιςτορύα, τισ υπηρεςύεσ και τη
χρηςιμότητα του Google. Οι φοιτητϋσ εργαζόντουςαν ςε ομϊδεσ και ανϋπτυξαν την εργαςύα ςε 10
ςυγκεκριμϋνουσ ϊξονεσ (επιλογϋσ πλοόγηςησ, ςτα αριςτερϊ).
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη wikis
Η απλότητα των wikis αλλϊ και οι ςημαντικϋσ ιδιότητεσ ςυνεργαςύασ που παρϋχουν
προςφϋρουν μια τεχνολογικό υποδομό ςημαντικόσ χρηςιμότητασ για την εκπαιδευτικό
διαδικαςύα. Όπωσ προκύπτει όμωσ από ςχετικϋσ μελϋτεσ, η ενςωμϊτωςη των wikis ςτην
εκπαύδευςη δεν θα επιφϋρει ςημαντικό αποτϋλεςμα εϊν δεν ϋχει ςχεδιαςτεύ και
οργανωθεύ με κατϊλληλο τρόπο (West & West, 2009, Σςϋλιοσ, Ν., Γεωργούτςου Μ. &
Παναγιωτϊκη, 2011, Δαβρϊζοσ, Κόμησ & Σςϋλιοσ, 2011). Αναλυτικό μεθοδολογικό πλαύςιο
εκπαιδευτικόσ αξιοπούηςησ των wikis παρουςιϊζεται ςτην επόμενη ενότητα.
Μερικϋσ δυνατϋσ δραςτηριότητεσ εύναι:
 ΢υνεργατικό αξιολόγηςη ό καθοδόγηςη εργαςιών. Μαθητϋσ ορύζονται
επικεφαλόσ ϋργων και αναλαμβϊνουν να εποπτεύουν ό να αξιολογόςουν την
εργαςύα ϊλλων μαθητών.
 Γλωςςϊρι. Οι μαθητϋσ αναπτύςςουν γλωςςϊρι μαθόματοσ, επεκτεύνοντασ το
ςταδιακϊ.
 Ανϊθεςη εργαςιών. Οι μαθητϋσ εργϊζονται ατομικϊ ό ςε ομϊδεσ ςε εργαςύεσ
που ϋχει κοινοποιόςει ο διδϊςκοντασ. Σο πλαύςιο ςυνεργαςύασ εύναι ρητϊ
οριςμϋνο και ανατύθενται ρόλοι (πχ οργανωτόσ, ςυλλϋκτησ πολυμεςικού
΢ελύδα 17

19. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
περιεχομϋνου, επιμελητόσ κειμϋνου κ.α.). ΢υχνϊ η εργαςύα ϋχει μια ςελύδα
πρότυπο με ενδεικτικό δομό και λϋξεισ κλειδιϊ και ενδεικτικϋσ πηγϋσ, ώςτε να
‘ευθυγραμμύςει’ τουσ μαθητϋσ. Επύςησ παρϋχονται τα κριτόρια αξιολόγηςησ
τησ εργαςύασ, ενώ ο διδϊςκοντασ μπορεύ να ςχολιϊζει βαςικϊ ζητόματα πριν
την τελικό παρϊδοςη τησ εργαςύασ.
 Επιχειρηματολογύα. ΢τη δραςτηριότητα αυτό τύθεται ϋνα ζότημα και οι
μαθητϋσ χωρύζονται ςε ομϊδεσ και επιχειρηματολογούν υπϋρ ό εναντύον.
Μερικϊ παραδεύγματα θα μπορούςαν να εύναι η περιβαλλοντικό μόλυνςη,
πλεονεκτόματα και μειονεκτόματα τησ χρόςησ τησ τεχνολογύασ, κοινωνικϋσ
επιδρϊςεισ του Διαδικτύου κ.α.
 ΢υχνϋσ ερωτόςεισ/απαντόςεισ Οι μαθητϋσ μπορούν να ςυγκεντρώςουν και
να οργανώςουν τισ πλϋον ςυχνϋσ ερωτόςεισ για ϋνα ζότημα και να τισ
αναρτόςουν ςε ϋνα wiki.
 Μελϋτη και εμπλουτιςμόσ λόμματοσ ςτη Wikipedia. Η δρϊςη αυτό απαιτεύ
ςημαντικό εκβϊθυνςη ςε ςυγκεκριμϋνα γνωςτικϊ αντικεύμενα. Εναλλακτικϊ
μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ ωσ δρϊςησ εξϊςκηςησ ςε ξϋνεσ γλώςςεσ με την
προςαρμογό ξενόγλωςςων λημμϊτων ςτα ελληνικϊ, όπου το περιεχόμενο
διατύθεται χωρύσ περιοριςμούσ (πχ από την αντύςτοιχη αγγλικό ϋκδοςη ενόσ
ϊρθρου ςτη Wikipedia). Πρόςφατα (Νοϋμβριοσ 2010) το Τπουργεύο Παιδεύασ,
απηύθυνε κϊλεςμα για δημόςια διαβούλευςη και εξειδύκευςη δρϊςεων
http://advisory.ellak.gr. ΢ύμφωνα με την τότε καταγραφό, η ελληνικό
Wikipedia εύχε 56.700 λόμματα, 650 ενεργούσ χρόςτεσ και 18 διαχειριςτϋσ και
ο ςτόχοσ που τϋθηκε όταν τα 120.000 λόμματα (Η Αγγλικό ϋκδοςη ϋχει
3500000 λόμματα, ενώ η Γαλλικό και η Γερμανικό ξεπερνούν αμφότερεσ το 1
εκατ. Λόμματα).
 Μελϋτη υπϊρχοντοσ wiki. Η μελϋτη τησ εξϋλιξησ ενόσ wiki αλλϊ και των
ςυζητόςεων που το ςυνοδεύουν, μπορεύ να αποτελϋςει ϋνα καλό παρϊδειγμα
αναςτοχαςμού για το πώσ δημιουργεύται και εξελύςςεται η γνώςη.
Portfolio
To portfolio (η electronic portfolio) ςυνύςταται ςε μια ςυλλογό εργαςιών που
αντιπροςωπεύουν την εξϋλιξη ενόσ μαθητό. Διϊφορεσ υπηρεςύεσ, όπωσ το eduportfolio
(http://eduportfolio.org) υποςτηρύζουν τη διαδικαςύα δημιουργύασ και επεξεργαςύασ
προςωπικού φακϋλου υλικού και το διαμοιραςμό ςε τρύτουσ χρόςτεσ.
Ο φϊκελοσ υλικού (portfolio) αποτελεύ υπηρεςύα ςτην οπούα ο μαθητόσ μπορεύ να
αναρτόςει ενδεικτικό ό πλόρεσ δεύγμα εργαςιών του. Επιτρϋπει τον αναςτοχαςμό για την
πρόοδό του κατϊ τη διϊρκεια τησ μαθηςιακόσ διαδικαςύασ αλλϊ και τον διαμοιραςμό
καλών πρακτικών με τα υπόλοιπα μϋλη τησ κοινότητασ. Η διαδικαςύα αυτό παρϋχει την
ευκαιρύα ςτο μαθητό να εξαςκόςει τισ δεξιότητεσ οργϊνωςησ και επιμϋλειασ του
μαθηςιακού υλικού που ϋχει δημιουργόςει, να επικοινωνόςει και να αναδεύξει τισ καλϋσ
πρακτικϋσ. Επύςησ, ςε επύπεδο τϊξησ, οι μαθητϋσ μπορούν να μελετόςουν εναλλακτικϋσ
προςεγγύςεισ και να διδαχθούν μϋςα από αυτϋσ, ενώ αντύςτοιχα ο καθηγητόσ μπορεύ να
δημιουργόςει ϋνα portfolio με το ιςτορικό των καλύτερων εργαςιών των μαθητών του, ό
με εργαςύεσ με ςυχνϊ παρατηρούμενεσ παρανοόςεισ και να τισ χρηςιμοποιόςει ωσ
αντιπροςωπευτικϊ παραδεύγματα ςτη διδακτικό παρϋμβαςη.
΢ελύδα 18

20. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εργαλεύα κοινωνικόσ δικτύωςησ (Facebook, Twitter, Myspace,
foursquare)
To Facebook αποτελεύ την πλϋον δημοφιλό εφαρμογό κοινωνικόσ ςόμερα με πϊνω
από 500 εκατομμύρια χρόςτεσ παγκοςμύωσ και περύπου 4 εκατομμύρια ςτην Ελλϊδα.
Δημιουργόσ του εύναι ο Mark Zuckerberg το 2004 όταν και ανϋλαβε να εργαςτεύ ςε
ςχετικό ιδϋα των δύδυμων αδερφών Tyler και Cameron Winklevoss με τουσ οπούουσ όταν
ςυμφοιτητόσ ςτο Harvard. Σο ποιοσ κατεύχε την αποκλειςτικό κυριότητα τησ ιδϋασ
παραμϋνει ακόμη αςαφϋσ, αν και ςε ςχετικό δικαςτικό διαμϊχη οι αδερφού Winklevoss
αποζημιώθηκαν με 20 εκατ. δολϊρια και μετοχϋσ ςημερινόσ αξύασ περύπου 145 εκατ.
δολαρύων. Η δυναμικό κοινωνικό δικτύων όπωσ το Facebook διαφαύνεται εξαιρετικϊ
ςημαντικό (Boyd & Ellison, 2008). ΢όμερα διεξϊγεται εκτεταμϋνη ϋρευνα για τη
διερεύνηςη των ευρύτερων επιπτώςεων ςε μια ςειρϊ από ζητόματα όπωσ ιδιωτικότητα,
επιπτώςεισ ςτισ κοινωνικϋσ ςχϋςεισ κ.α (Joinson et al., 2007). ΢τη διεύθυνςη http://www-
958.ibm.com/software/data/cognos/manyeyes/visualizations/social-networking-sites
παρϋχεται γρϊφημα του αριθμού των καταγεγραμμϋνων χρηςτών ςε μια ςειρϊ από sites
κοινωνικόσ δικτύωςησ.
Σα ςημαντικότερα εργαλεύα που παρϋχει το Facebook (Εικόνα 3) εύναι τα εξόσ:
 Σούχοσ (wall) ανακοινώςεων και ςυζητόςεων. ΢ε αυτόν μπορεύ να αναρτηθεύ
κεύμενο, εικόνα, video και υπερςύνδεςμοι και όλοι οι ΄φύλοι’ του χρόςτη που
ϋχουν πρόςβαςη ςε αυτόν μπορούν να ςυζητόςουν με διϊρθρωςη αντύςτοιχη
με αυτό ενόσ ιςτολογύου.
 Προφύλ (profile) όπου οι χρόςτεσ μπορούν να παρουςιϊςουν ςτοιχεύα για τα
ενδιαφϋροντϊ τουσ, για τισ δραςτηριότητεσ τουσ, τον τόπο κατοικύα τουσ κ.α.
 Ανϊρτηςη εικόνων και video. To Facebook αποτελεύ ςόμερα την πλϋον
δημοφιλό υπηρεςύα ανϊρτηςησ φωτογραφιών με πϊνω από 15
διςεκατομμύρια φωτογραφύεσ. Εκτιμϊται ότι οι χρόςτεσ αναρτούν περύπου
850 εκατομμύρια φωτογραφύεσ το μόνα. Διϊφορεσ ςυμπληρωματικϋσ
υπηρεςύεσ επιτρϋπουν την επιςημεύωςη (tag) των χρηςτών και ςυζότηςη
ςχετικϊ με τισ φωτογραφύεσ ό video.
 Ανϊρτηςη γεγονότων (events) και πληροφοριών για αυτϊ.
 ΢ημειώςεισ (notes) Επιτρϋπουν την ανϊρτηςη εκτενών κειμϋνων και τη
ςυζότηςό τουσ.
 Δημιουργύα δικτύων και ομϊδων. Οι χρόςτεσ μπορούν να δημιουργόςουν (ό
να ενταχθούν ςε όδη υπϊρχουςεσ) ομϊδεσ ςχετικϋσ με τα ενδιαφϋροντϊ τουσ,
να ςυζητόςουν και αναρτόςουν πολυμεςικό υλικό για αυτϊ.
 Ροό νϋων (news feed) που ςυνοψύζουν τη δραςτηριότητα των ‘φύλων’ του
χρόςτη.
 Άμεςο μόνυμα (chat) όπου οι χρόςτεσ μπορούν να ςυζητόςουν μεταξύ τουσ
ςε πραγματικό χρόνο.
΢ελύδα 19

21. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εικόνα 3. Η ςελύδα τησ ομϊδασ για το Σμόμα Επιςτημών τησ Εκπαύδευςησ και τησ Αγωγόσ ςτην
Προςχολικό Ηλικύα του Πανεπιςτημύου Πατρών. Οι φοιτητϋσ του Σμόματοσ, ενημερώνονται για
γεγονότα ενδιαφϋροντοσ, ανταλλϊςουν απόψεισ για το πρόγραμμα ςπουδών του Σμόματοσ. Η
ομϊδα αριθμεύ περύπου 450 χρόςτεσ κ.α
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Facebook
Οι μαθητϋσ εύναι όδη εξοικειωμϋνοι ςε ςημαντικό βαθμό με το Facebook. Κατϊ
ςυνϋπεια η δημιουργύα ομϊδασ για ϋνα μϊθημα αποτελεύ μια εύκολη και αποτελεςματικό
λύςη για την ενημϋρωςη ςχετικϊ με τουσ ςτόχουσ του μαθόματοσ. Επύςησ παρϋχονται
μια ςειρϊ από ϊλλεσ δυνατότητεσ που ςυνειςφϋρουν ςτη διαμεςολϊβηςη ενόσ
μαθόματοσ η δυνατότητα ςυζότηςησ και ανταλλαγόσ μηνυμϊτων, διαςύνδεςησ με ϊλλεσ
υπηρεςύεσ Web 2.0 κ.α. Ενιςχύει επύςησ την αύςθηςη μαθηςιακόσ κοινότητασ και
προςφϋρει τη δυνατότητα ςε χρόςτεσ να αναγνωρύςουν ςυμμαθητϋσ με κοινϊ
ενδιαφϋροντα, εργαςύεσ με ςυναφεύσ ςκοπούσ κ.α καθώσ αυτού ϋχουν τη δυνατότητα να
εκφρϊςουν την ταυτότητϊ τουσ.
Οι μαθητϋσ όμωσ θα πρϋπει να εύναι ενόμεροι και για τισ αρνητικϋσ πτυχϋσ που
απορρϋουν από τη λανθαςμϋνη χρόςη του Facebook. Για παρϊδειγμα, η ανϊρτηςη
φωτογραφιών χωρύσ την ϊδεια των φύλων τουσ μπορεύ να τουσ φϋρει ςε δύςκολη θϋςη ό
να δημιουργόςει λανθαςμϋνεσ εντυπώςεισ. Επιπρόςθετα, οι διδϊςκοντεσ θα πρϋπει να
΢ελύδα 20

22. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
εύναι προςεκτικού ςχετικϊ με το ποιο μϋροσ τησ ιδιωτικόσ τουσ ζωόσ επιθυμούν να
καθύςταται γνωςτό ςτουσ μαθητϋσ του. Για το ςκοπό αυτό ςυνύςταται η δημιουργύα ενόσ
εναλλακτικού δεύτερου προφύλ που θα το χρηςιμοποιούν αποκλειςτικϊ για τα μαθόματϊ
τουσ. Άλλεσ υπηρεςύεσ όπωσ το ning (www.ning.com) επιτρϋπουν τη δημιουργύα
κοινωνικού δικτύου εςτιαςμϋνου ςε μια ςυγκεκριμϋνη δραςτηριότητα. ΢τη διεύθυνςη
http://education.ning.com/forum ςυζητούνται αναλυτικϊ οι χρόςεισ του ning ςτην
εκπαύδευςη.
Twitter
To Twitter αποτελεύ ιδϋα του Jack Dorsey ο οπούοσ ενδιαφερόταν για μια υπηρεςύα
που θα του επϋτρεπε να γνωρύζει τι κϊνουν οι φύλοι του ανϊ πϊςα ςτιγμό. Η πρώτη
υλοπούηςη τησ ιδϋασ το 2006 γνώριςε ϊμεςη αποδοχό και ςόμερα οι χρόςτεσ του
υπολογύζονται ςε 190 εκατομμύρια, οι οπούοι δημιουργούν 65 εκατομμύρια tweets την
ημϋρα. Σα κυριότερα χαρακτηριςτικϊ τησ υπηρεςύασ εύναι τα εξόσ:
 Απλότητα ςτη χρόςη
 Κϊθε μόνυμα ϋχει μϋγιςτο μϋγεθοσ 140 χαρακτόρεσ
 Ο χρόςτησ επιλϋγει ποιων χρηςτών τα νϋα θα λαμβϊνει (με την επιλογό
‘follow’) χωρύσ περιοριςμούσ
 Τποςτηρύζεται αναζότηςη των tweets
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Twitter
 Η δυνατότητα να γνωρύζει κανεύσ τισ δραςτηριότητεσ των ανθρώπων που
ςυχνϊ αποτελούν αντικεύμενο μελϋτησ για ϋνα μαθητό, δημιουργεύ αύςθηςη
εγγύτητασ και ‘ςυνδεςιμότητασ’.
 Μπορεύ να αντικαταςτόςει ό να ολοκληρώςει τη διαςύνδεςη με ϊλλεσ
χρηςιμοποιούμενεσ τεχνολογύεσ. Για παρϊδειγμα, ο διδϊςκοντασ μπορεύ να
ανακοινώνει νϋα για ϋνα μϊθημα ό να δημοςιεύει ςυνδϋςμουσ για
ενδιαφϋρουςεσ πηγϋσ, αναρτώμενο υλικό ςτο Ιςτολόγιο του μαθόματοσ,
κϊλεςμα για ςυμμετοχό ςε μια δραςτηριότητα ό ςε ϋνα διαδικτυακό
ημερολόγιο κ.α.
Εργαλεύα ςυνεργαςύασ (google docs, Swivel, Many Eyes, Skype)
Google docs
Η υπηρεςύα Google Docs (Εικόνα 4) παρϋχει δωρεϊν μια ςειρϊ από εξαιρετικϊ
εργαλεύα για διαδικτυακό δημιουργύα, επεξεργαςύα και διανομό κειμϋνων, λογιςτικϊ
φύλλα και παρουςιϊςεισ. Δεν απαιτεύται η εγκατϊςταςη προγραμμϊτων ςτον
υπολογιςτό του χρόςτη και η επεξεργαςύα των αρχεύων απαιτεύ απλϊ την ύπαρξη ενόσ
φυλλομετρητό και την εγγραφό ςτην υπηρεςύα. Ο χρόςτησ ϋχει τη δυνατότητα να
οργανώςει ςε θεματικούσ καταλόγουσ τα αρχεύα του να αποςτεύλει πρόςκληςη με
δικαιώματα ςυνεργατικόσ επεξεργαςύασ των αρχεύων ςε τρύτουσ. Επύςησ παρϋχεται η
δυνατότητα ανϊρτηςησ αρχεύων doc, pdf, ppt και αρχεύων video αλλϊ και τη μετατροπό
αρχεύων Google Docs ςε doc, pdf, HTML, zip κ.α.
΢ελύδα 21

23. Εκπαιδευτικό αξιοπούηςη των υπηρεςιών Web 2.0
Εικόνα 4. Η διεπιφϊνεια χρόςησ του Google Docs. ΢τιγμιότυπο από επεξεργαςύα κειμϋνου
(www. Surveymonkey.com)
Δυνατότητεσ διδαςκαλύασ και μϊθηςησ με τη χρόςη του Google Docs
 Σόςο ο διδϊςκοντασ όςο και οι μαθητϋσ μπορούν να αναρτόςουν περιεχόμενο
το οπούο εύναι προςπελϊςιμο από οποιοδόποτε υπολογιςτό.
 Επιτρϋπει τη ςυνεργατικό δημιουργύα περιεχομϋνου και εργαςιών τόςο
μεταξύ των μελών μιασ τϊξησ όςο και μεταξύ μαθητών από ϊλλα ςχολεύα.
 Τποκατϊςταςη ϊλλων πρακτικών (όπωσ φωτοτυπύεσ κλπ) καθώσ μπορούν να
κοινοποιούνται ςε όλουσ τουσ μαθητϋσ οι νϋεσ εργαςύεσ ό ϊλλα ϋγγραφα.
 Δυνατότητα εύκολησ πρόςβαςησ από φορητϋσ ςυςκευϋσ.
 Δημιουργύα αρχεύου εγγρϊφων για ςυγκεκριμϋνα ζητόματα, εννοιεσ κλπ.
΢υμπληρωματικϋσ πληροφορύεσ για τη χρόςη του Google Docs ςτην εκπαύδευςη με
προτϊςεισ για δραςτηριότητεσ παρουςιϊζονται ςτο
http://www.google.com/educators/activities.html.
Many eyes
H υπηρεςύα Many Eyes τησ IBM (www-958.ibm.com/me, Εικόνα 5) επιτρϋπει τη
ςυνεργατικό δημιουργύα οπτικοποιόςεων ςε ςετ δεδομϋνων χρηςτών. Οι χρόςτεσ
μπορούν να μεταφορτώςουν τα δεδομϋνα τουσ ςτην υπηρεςύα και να τα οπτικοποιόςουν
χρηςιμοποιώντασ μια ποικιλύα εργαλεύων όπωσ γραφόματα πύτασ, γραμμόσ, tagclouds
κ.α. Επύςησ μπορούν να ειςϊγουν λϋξεισ κλειδιϊ ςτην οπτικοπούηςη που ϋχουν
δημιουργόςει, ώςτε να διευκολύνουν την ταξινόμηςη και εύρεςό τησ. Οι χρόςτεσ
μπορούν να αναζητόςουν αναπαραςτϊςεισ δεδομϋνων και να τισ ςχολιϊςουν.
΢ελύδα 22