Les1 wetenschappelijk onderzoek, opleiding vroedkunde

1. WETENSCHAPPELIJK
ONDERZOEK
Kennismaking

2. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 2

3. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 3

4. ~ 173/100.000
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 4

5. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 5

6. 1. Het krijgen van kinderen is een natuurlijk fysiologisch proces. Het is de taak van de vroedvrouw om deze
fysiologie te bewaken.
2. Vroedkundige zorg promoot, beschermt en ondersteunt de reproductieve rechten van vrouwen en
respecteert etnische en culturele diversiteit.
3. De vroedvrouw is de geschikte zorgverlener om vrouwen te begeleiden tijdens verschillende levensfasen,
in het bijzonder tijdens de preconceptiefase, de zwangerschap, de arbeid, de bevalling en de postpartum
periode.
4. De vroedvrouw is klinisch onderlegd in zowel de eutocie als in de dystocie. Dit stelt haar in staat om risico’s
op te sporen en om effectief en tijdig door te verwijzen. De vroedvrouw werkt hierbij multi- en
interdisciplinair.
5. Vroedkundige zorg promoot en beschermt actief het welzijn en de gezondheid van moeder en kind.
6. Vroedkundige zorg empowert vrouwen om verantwoordelijkheid op te nemen voor hun eigen gezondheid
en de gezondheid van hun gezin.
7. Vroedkundige zorg vindt plaats in samenspraak met vrouwen en is persoonlijk en continu, gebaseerd op
wederzijds respect.
8. Vroedkundige zorg is good clinical practice: het combineert ervaringen van de zorgverlener met ‘evidence
based practice’ en de wensen van de cliënt. Hierbij wordt rekening gehouden met de psychologische,
fysieke, emotionele, sociale en spirituele behoeften van de vrouw.
9. De vroedvrouw heeft geloof en vertrouwen in de kracht van de vrouw.
Visie op vroedkunde, KHLeuven 2011
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 6

7. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 7

8. HET BELANG VAN
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
VOOR EEN VROEDVROUW
• Gezonde moeder, kind, vader, gezin
• Meer kennis
• Professionalisering van de vroedvrouw
• Kwaliteit van zorg

9. WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK:
WAAR HEBBEN WE HET OVER?

10. Definitie: onderzoek
• het verzamelen van (nieuwe) informatie
om
• kennis te vergroten
en
• antwoord te geven op vragen
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 10

11. Wetenschappelijk Onderzoek: definitie
Kenmerken:
• Systematisch
• Controleerbaar (objectief)
• Generaliseerbaar
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 11

12. Empirische cyclus
Waarneming
Op-/bijstellen
mogelijke
verklaring
(hypothese / model
/ theorie)
Toetsen van
mogelijke
verklaringen dmv
systematisch
onderzoek
Conclusie
Evaluatie in ‘het
echt’
(falsificatie /
verificatie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 12

13. Empirische cyclus
Inductie
• Van algemene (observaties) naar
specifieke (theorie / hypothese)
• Praktijk  theorie
= Theorie vormend
Deductie
• Specifieke (theorie / hypothese) toepassen
op algemene (de ‘werkvloer’)
• Theorie  praktijk
= Theorie toetsend
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 13

14. Observatie: vrouwen waar ik of anderen
ondersteuning geven tijdens de arbeid
vragen minder vaak om pijnbehandeling
Theorie / hypothese: ondersteuning tijdens
de arbeid leidt tot een lagere pijnbeleving
Empirische cyclus
 inductie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 14

15. Theorie / hypothese: ondersteuning tijdens
de arbeid leidt tot een lagere pijnbeleving
Toepassing: zorgen dat er steeds iemand
aanwezig is om de vrouw te ondersteunen
tijdens de arbeid
Empirische cyclus
 deductie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 15

16. Interventie cyclus
Probleem: hoge
vraag naar
pijnbehandeling
Diagnose:
Weinig ondersteuning
/ ‘er zijn’
Interventieplan: meer
ondersteuning bieden:
elke vrouw een
vroedvrouw
Interventie:
‘nieuwe aanpak’
toepassen en
monitoren
Evaluatie: was meer
ondersteuning
uitvoerbaar en heeft
het geleid tot minder
vraag naar
pijnbehandeling
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 16

17. Wetenschappelijk Onderzoek: algemeen doel
• verzamelen van betrouwbare informatie
• kennis te vergroten
• efficiënter handelen / kwaliteit verhogen
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 17

18. - Beschrijven / descriptie
- Verkennen / Exploratie
- Toetsen
M
e
e
r
i
n
z
i
c
h
t
Wetenschappelijk Onderzoek: specifiek doel
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 18

19. - Beschrijven / descriptie
- Verkennen / Exploratie
- Toetsen
M
e
e
r
i
n
z
i
c
h
t
Wetenschappelijk Onderzoek: specifiek doel
Voorbeeld:
• Hoeveel studenten
studeren vroedkunde?
• Hoeveel baby’s worden er
in België geboren?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 19

20. - Beschrijven / descriptie
- Verkennen / Exploratie
- Toetsen
M
e
e
r
i
n
z
i
c
h
t
Wetenschappelijk Onderzoek: specifiek doel
Voorbeeld:
• Bestaat er een verband
tussen de media aandacht
voor het tekort aan
stageplaatsen en het aantal
studenten in het eerste jaar
vroedkunde?
• Bestaat er een verband
tussen daling aantal
ooievaars en daling aantal
geboortes?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 20

21. - Beschrijven / descriptie
- Verkennen / Exploratie
- Toetsen
M
e
e
r
i
n
z
i
c
h
t
Wetenschappelijk Onderzoek: specifiek doel
Voorbeeld:
• Veronderstelling
(= hypothese): Door de
publiciteit daalt het aantal
inschrijvingen voor
vroedkunde
• Veronderstelling:
Baby’s worden gebracht
door de ooievaar
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 21

22. Wetenschappelijk onderzoek: indelingen
Kwantitatief Kwalitatief
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 22

23. Uitgangspunten kwantitatief onderzoek
• Vertrekt vanuit positief paradigma
er bestaat zoiets als een objectieve realiteit
een realiteit die niet door onze waarnemingen
beïnvloed wordt
• Menselijke observaties ‘kleuren’ realiteit
waarde meegeven aan wat we zien  objectief
object observatie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 23

24. • Observaties zo neutraal mogelijk maken 
METEN (vb: kleur / pijn)  in CIJFERS uitdrukken
object observatie
Uitgangspunten kwantitatief onderzoek
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 24

25. Uitgangspunten kwalitatief onderzoek
• Alles bestaat maar binnen een bepaalde context
• Er zijn meerdere interpretaties van de
werkelijkheid mogelijk  die verschillende
interpretaties in kaart brengen (≈ meten)
• Complexiteit van de realiteit willen begrijpen
 Kan je niet METEN
 Kan je wel VERZAMELEN
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 25

26. • Onderzoekt:
• ervaringen
• tevredenheid
• houdingen
• belevingen
• preferentie
• ….
• Onderzoekt de aard van een probleem, niet de mate
waarin het probleem voorkomt.
• De aard van het probleem wordt vervolgens in WOORDEN
uitgedrukt
Uitgangspunten kwalitatief onderzoek
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 26

27. Kwantitatief vs Kwalitatief
Tracht te objectiveren
Hoeveel pijn heb je?
 Pijnscore schaal
 In te vullen door
respondent
 Uitdrukken in cijfers
(statistische verwerking)
Zoekt naar de betekenis
Hoe is het voor jou om pijn
te hebben?
Observaties/interview
Informanten doen hun
verhaal
Hieruit wordt theorie
opgebouwd
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 27

28. Kwantitatief Kwalitatief
Deductief
hypothese -> toetsen
->aanvaarden / verwerpen
= hypothese toetsend
Inductief
concrete feiten/observaties
-> hypothesen/theorie
= hypothese vormend
Descriptief/toetsend Vaak exploratief (verkennend)
Grote steekproeven Kleine onderzoekspopulaties
Objectief Subjectief
Technieken
Meetinstrumenten
Technieken
Observatie, interview,…
Resultaten uitgedrukt in getallen Resultaten uitgedrukt in verhalen
objectief
les 1
wetenschappelijkonderzoek: waar hebben
we het over?
28

29. Wanneer kwalitatief onderzoek gebruiken?
• Weinig bekend over onderwerp
• Nieuwe ideeën verkennen
• Diepgaande kennis nodig: waarom, welke, hoe
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 29

30. WETENSCHAPPELIJK
ONDERZOEK BINNEN
OPLEIDING VROEDKUNDE

31. Kwalificatiecriteria
Eenvoudig onderzoek Complex onderzoek
Passief (lezen) Bachelor Master
Actief (uitvoeren) Master Doctoraat
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 31

32. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 32

33. les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 33

34. L
e
r
e
n
L
e
z
e
n
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 34

35. Evidence Based Practice
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 35

36. Opbouw in de opleiding
Fase 1:
• Introductie in wetenschappelijk onderzoek en EBP
• Kwantitatief onderzoek
• Kritisch lezen artikel + samenvatten in literatuurtabel
Fase 2:
• Data-analyse met behulp van statistiek
• Kwalitatief onderzoek
• Kleine literatuurstudies (Critical appraised topic)
Fase 3:
• Systematische literatuurstudie (± 10 wetenschappelijke
artikelen)  EINDWERK
• Presentatie van de literatuurstudie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 36

37. • Belang
• Goede uitkomsten
• Meer kennis
• Professionalisering van het beroep
• Kwaliteit van zorg
• Kenmerken
• Systematisch – Controleerbaar - Generaliseerbaar
• Empirische cyclus
• Inductie - deductie
• Kwantitatief - kwalitatief
• Plaats in opleiding
Samenvattend
Na de pauze:
• Verschillende stappen
in onderzoek
• Waar vind je die info
terug in een artikel?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 37

38. HET ONDERZOEKSPROCES
OOD8-wetenschappelijk onderzoek
onderzoeksartikel

39. Het onderzoeksproces
1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
2. Probleemstelling, doelstelling, vraagstelling
3. Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
4. Bepalen van de onderzoeksopzet
5. Maken van een onderzoeksvoorstel
6. Toestemming verkrijgen voor het onderzoek
7. Data verzamelen
8. Data-analyse
9. Resultaten interpreteren
10. Onderzoek rapporteren
OOD8-wetenschappelijk onderzoek
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 39

40. Begripsverheldering
primair onderzoek
• Onderzoek door auteurs zelf verricht
• Interpretatie van data en komen tot conclusie ‘uit
eerste hand’
secundair onderzoek
• Vertrekt vanuit onderzoek, interpretatie en
conclusie van anderen
• Bijvoorbeeld: literatuuronderzoek
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 40

41. Het onderzoeksproces
1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
2. Probleemstelling, doelstelling, vraagstelling
3. Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
4. Bepalen van de onderzoeksopzet
5. Maken van een onderzoeksvoorstel
6. Toestemming verkrijgen voor het onderzoek
7. Data verzamelen
8. Data-analyse
9. Resultaten interpreteren
10. Onderzoek rapporteren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 41

42. 1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
Onderwerp bepalen:
Wat ga ik onderzoeken?
Midwife-led care
Verkenning onderwerp:
Wat is er al bekend over het onderwerp?
Definities, voor- en nadelen, huidige
situatie Vlaanderen
Afbakening onderwerp:
Wat gaat ik wel en niet onderzoeken?
Is dit model toepasbaar in Vlaanderen?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 42

43. 1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 43

44. 1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 44

45. 2. Probleemstelling, doelstelling en vraagstelling
Probleemstelling
wat is het probleem dat je wil oplossen?
MLC is volgens Hatem e.a. ‘best practice’ voor kwaliteitsvolle
vroedkundige zorg. Model lijkt ver af te staan van situatie in Vlaanderen.
Is invoering van MLC in Vlaanderen realistisch?
Doelstelling
wat wil je met dit onderzoek bereiken?
Inzicht krijgen in het (potentiële) effect van MLC in Vlaanderen op
klinische, psychologische, maatschappelijke en socio-economische
aspecten van de moeder- en kindzorg.
Vraagstelling
op welke vraag wil je een antwoord?
Is implementatie van MLC in Vlaanderen haalbaar?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 45

46. Definiëren
Betekenis van elk ‘sleutelbegrip’ vastleggen
 niet noodzakelijk afkomstig uit woordenboek;
wat betekent het begrip in dit onderzoek
medicalisering – continuïteit van zorg – 1e, 2e, 3e lijn
Operationaliseren
Meetbaar maken
bijv: aantal keizersnedes als maat voor kwaliteit van zorg
Conceptualiseren
Relaties tussen begrippen /variabelen aangeven
Bijv: ↑ ondersteuning tijdens arbeid → ↓ vraag om pijnbehandeling
3. Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
Zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande definities-modellen-theorien
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 46

47. 4. Bepalen van de onderzoeksopzet
Hoe ga je je vraag beantwoorden?
• Ga je proefpersonen langere tijd volgen, of die je maar één meting?
• Ga jezelf data verzamelen, of maak je gebruik van gegevens uit
dossiers,…?
• Ga je groepen vergelijken?
• Steekproef?
• Vragenlijsten?
• …
• …
volgende lessen!
- niet om zelf te doen
+ wel om onderzoek te begrijpen
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 47

48. Waar staat dit in een onderzoeksartikel?
1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
2. Probleemstelling, doelstelling, vraagstelling
3. Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
4. Bepalen van de onderzoeksopzet
5. Maken van een onderzoeksvoorstel
6. Toestemming verkrijgen voor het onderzoek
7. Data verzamelen
8. Data-analyse
9. Resultaten interpreteren
10. Onderzoek rapporteren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 48

49. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
Probleemstelling, doelstelling, vraagstelling
Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
Onderzoeksopzet
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 49

50. 5. Maken van een onderzoeksvoorstel
Definitie onderzoeksvoorstel:
Plan van aanpak voor je onderzoek.
Het beschrijft:
• Achtergronden en vraagstelling
• Onderzoeksopzet
• Onderzoekspopulatie
• Meetinstrumenten
• Procedure
• Analyseplan
• Tijdplanning
• Budget
• Literatuurlijst
Vind je niet expliciet terug in artikel.
Verwerkt in:
• Inleiding
• methodologie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 50

51. 6. Toestemming verkrijgen
ethische commissie
patiënten
begeleiders
onderzoeksveld
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 51

52. Ethische aspecten
Bij wetenschappelijk onderzoek in gezondheidszorg
spanning tussen:
• Plicht om zo goed mogelijke zorg te bieden
• Waarden en rechten van individuen die deelnemen aan onderzoek
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 52

53. Toetsingscommissies
• Beperken zich tot wetenschappelijk onderzoek
• Adviserende opdracht met betrekking tot protocollen
inzake experimenten op mensen
Is het aanvaarbaar om mensen bij dit onderzoek te betrekken?
• Redelijkheidsvereiste
• Toestemmingsvereiste  Informed consent
• Privacy gewaarborgd
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 53

54. Taak vroedvrouw
• Onderzoek toetsen aan je
eigen waarden en normen
• Je handelen ifv het
onderzoek toetsen aan
ethische uitgangspunten
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 54

55. 7. Data verzamelen
Data verzamelen = meten
Meetinstrumenten:
Bijvoorbeeld:
• Vragenlijst
• Bloeddrukmeter
• VAS-meter
Afhankelijk van:
• Onderzoeksopzet
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 55

56. 8. Data-analyse
Kwantitatief onderzoek:
statistische methodes
 Fase 2
Kwalitatief onderzoek:
kwalitatieve data analyse
 Fase 2
 Niet alleen kritisch kijken naar data, ook naar (eigen)
onderzoeksproces
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 56

57. 9. Resultaten interpreteren
• Werd het onderzoek correct uitgevoerd?
• Wat is het besluit tav de onderzoeksvraag / de hypothesen?
• Kan het probleem opgelost worden?
• Is het doel van het onderzoek bereikt?
• Waarover moet er nog verder onderzoek gebeuren?
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 57

58. 10. Onderzoek rapporteren
Kennis wordt pas kennis na verspreiding  VALORISATIE
• Publiceren
• Presenteren
• studiedag
• onderzoeksveld
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 58

59. Waar staat dit in een onderzoeksartikel?
1. Onderzoeksvraag en oriëntatie op onderwerp
2. Probleemstelling, doelstelling, vraagstelling
3. Definiëren, operationaliseren, conceptualiseren
4. Bepalen van de onderzoeksopzet
5. Maken van een onderzoeksvoorstel
6. Toestemming verkrijgen voor het onderzoek
7. Data verzamelen
8. Data-analyse
9. Resultaten interpreteren
10. Onderzoek rapporteren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 59

60. Data-analyse
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 60

61. Data-analyse
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 61

62. Resultaten interpreteren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 62

63. Resultaten interpreteren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 63

64. Resultaten interpreteren: Conclusie
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 64

65. Ook nog belangrijk:
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 65

66. Ook nog belangrijk:
Beschouwing (discussion):
De kritische kanttekeningen van het hele
onderzoeksproces worden in kaart gebracht, geanalyseerd
en bediscussieerd
Dit zijn de kanttekeningen die de onderzoekers zelf
‘bedacht’ hebben.
Kijk hier altijd heel kritisch naar.
Vraag je af of jij nog andere kritische noten kunt plaatsen.
Ben niet te goedgelovig
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 66

67. Afsluiting
• Stappen in onderzoeksproces
• Voorbeeld: onderzoeksproces in artikel
• Opdracht
Inhoud les vind je in handboek :
• § 15.1 - 15.2 (p. 213-220)
• heel hoofdstuk 1 (p.13-27)
• § 2.1 (p.29-31)
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 67

68. Volgende les: training kritisch lezen 1
Kleine groepjes: 10-15 personen
Artikelen bij ‘lesweek 2’ lezen
Opdracht bij ‘lesweek 2’ uitvoeren
les 1 wetenschappelijkonderzoek: waar hebben we het over? 68