2. DISA FAKTE MBI ARSIMIN SHQIPTAR
Të dhënat e plota për historinë tonë të së kaluarës
mungojnë. Zhdukja e fakteve në rrethanat e rënda
të jetës sonë kombëtare, shpërndarja dhe
ekzistenca e fakteve të mbetura nëpër arkivat e
vendeve të tjera, mungesa e një studimi të
përkushtuar të historisë sonë, këndvështrimet e
ngushta, ideologjike, të trajtimit të së kaluarës etj.,
bënë që të kemi vetëm fakte dhe njohje
fragmentare e të cekët të historisë sonë të së
kaluarës dhe mungesën e njohjes elementare të
ngjarjeve dhe vlerave tejet të rëndësishme të së
kaluarës sonë kombëtare. Fakte dhe njohje
fragmentare, ndër të tjera, si u tha, edhe për shkak
të mungesës së një studimi të përkushtuar, kemi të
bëjmë edhe me një nga vlerat qenësore të historisë
e të identitetit tonë - historisë së arsimit kombëtar
shqiptar. Por, megjithë mungesën e një studimi të
përkushtuar dhe mungesës së një pasqyre të plotë
e reale të historisë së arsimit shqip, edhe në saje të
ndriçimit të atyre fakteve tashmë të njohura, nga
studiuesit e zellshëm shqiptarë e të huaj, pa
dyshim, mund të flitet për një histori tejet të lashtë
dhe të rëndësishme të arsimit shqip.
3. PENA ME BOJE
PENA E PARE ME BOJE
NE SHQIPERI
Dokumenti me I vjeter I
shkruar me boje
4. TE DHENA ARKEOLOGJIKE
Gërmimet arkeologjike të zhvilluara nga
arkeologët shqiptarë bënë të mundur që këto
fakte të shkëputura të shihen në kuadrin e një
realiteti më të gjerë, ku burimet historike
ballafaqohen me të dhënat e pasura të
arkeologjisë. Mbi bazën e tyre mund të themi se
në qytetet ilire kishte rregulla dhe praktika të
caktuara për edukimin e fëmijëve dhe të të
rinjve. Por, si ishte organizuar në atë kohë
edukimi?Në fazën e parë të edukimit, në moshën
7-11 vjeç, kujdesi kryesor i kushtohej shkrimit.
Provat për këtë na i sjell arkeologjia me gjetjen,
në të gjitha qendrat qytetare të gërmuara, e një
numri të madh stilosh prej hekuri, bronzi ose
kocke. Njëra anë e tyre është e mprehtë, për të
gërvishtur shkronjat mbi tabela druri të lyera me
dyllë (diptike), ndërkohë kur ana tjetër, e gjerë,
shërbente për të fshirë shkronjat, duke rrafshuar
dyllin. Mënyra e dytë e shkrimit, më e
kushtueshme, ishte ajo me bojë mbi papirus ose
pergamenë, me anë të një stilo kocke ose me
pendë shpendësh. Kallamarë prej balte ose
bronzi janë gjetur në qytete ilire të Margëlliqit,
Dimalit, Selcës.
5. PROVAT E PARA TE ALFABETIT SHQIPTAR
Në Selcë e Dimal janë gjetur prova
për të shkruar shkronjat e alfabetit në
baltë të njomë ose në copa qeramike.
Ne nuk dimë hollësi se si ishte
organizuar ky arsim fillestar. Ka
mundësi që nxënësit e vegjël të
mësonin shkrim dhe aritmetikë nga
mësues privatë. Megjithatë, gërmimet
provojnë se kjo fazë e arsimit dha
fryte mjaft të mira dhe shkrimi
përdorej gjerësisht në jetën e
përditshme. Njerëz të zakonshëm i
shkruanin emrat e tyre në fundet e
enëve të pijes, ose mbi sendet
vetjake; pronarët i vulosnin prodhimet
e veta me emrat e tyre, nëpunësit i
shpallnin dekretet në pllaka guri ose
bronzi. Veglat e shkrimit dhe
mbishkrimet nuk mungojnë edhe në
qendrat e vogla malore, si në Lleshan
të Shpatit, ose në Rabie të Tepelenës.
6. LINDJAE GJUHESILIRE
Në mbishkrimet e gjetura në vendbanimet
ilire është përdorur gjithëmonë gjuha
greke, e cila ishte gjuhë kulture e kohës.
Atëherë lind pyetja: pse shoqëria e
përparuar ilire nuk përdori gjuhën e saj
në mbishkrime? Së pari, mbishkrimet që
kanë arritur deri në ditët tona
përfaqësojnë vetëm një pjesë të vogël të
asaj që u shkrua në lashtësi. Ato janë të
gjitha mbishkrime në materiale të forta
(gur, qeramikë, metal) dhe nga fusha të
kufizuara (dekrete, gurë varresh, vula),
ku formulat e caktuara ishin huazuar nga
shkrimi grek dhe përdoreshin të gatshme
nga nëpunësit ose zejtarët. Duhet
menduar se në fusha tjera, siç ishin
dokumentacioni zyrtar, letërkëmbimi,
letërsia, etj. duhet të ketë qenë përdorur
edhe gjuha ilire. Për fat të keq, materiali i
paqëndrueshëm ka bërë që ato dëshmi të
mos arrijnë dei në ditët tona. Ky dallim i
përdorimit të gjuhëve sipas materialit ka
ndodhur edhe në mesjetë, ku, megjithëse
shqipja e shkruar dokumentohet
gjerësisht me librin e Gjon Buzukut
(1555), shkrimi shqip në materiale të
forta filloi të përdoret vetëm nga shek.
XVII.
7. DEKLARATA E PAVARSISE
Deklarata që i dha jetë
shtetit shqiptar
përmblidhet në disa
rreshta, të shkruara në
shqip dhe në arabisht.
Pas tyre vijojnë firmat e
delegatëve që morën
pjesë në Asamblenë
Kombëtare. Forma e saj
është tepër e thjeshtë si
pasojë e kushteve
historike të kohës.
8. ARSIMI SHQIPTARNE ZHVILLIM
Faza e dytë e zhvillimit të
arsimit, që përputhet me
sistemin antik të arsimit, me
edukimin në palestër në
moshën 12-16 vjeçare, nuk na
është dokumentuar në mënyrë
të veçantë në qytetet ilire.
Megjithatë, vazhdimësia e
procesit të edukatës dhe arsimit
na dëshmohet nga të dhënat e
shumta për fazën e tretë, në
moshat 17-18 vjeç. Kjo është
periudha e efebisë, kur djemtë
edukoheshin nën kujdesin e
drejtpërdrejtë të bashkësisë
qytetare në gimnazet e
drejtuara nga nëpunësit
shtetërorë të quajtur
gimnaziarkë.Që i përmendi këta
nëpunës, kemi mjaft dëshmi
për interesin e veçantë që
tregohej për efebët ilirë.
9. MESONJETORIAE PARE SHQIPE
Arsimi shqiptar, fillesat e tij i daton qe ne
shekullin XVII.Mesonjetorja e pare
shqipe u hap ne Korce ne vitin
1887.Mesonjetorja e pare shqipe ne
Kosove u hap ne Prizren ne vitin
1889.Shkolla e pare shqip per vajza u
hap ne Korce, ne vitin 1891.Shkolla e
pare, ku pergatiteshin mesues (shkolle e
mesme pedagogjike), u hap ne
Bukuresht te Rumanise ne vitin 1892,
ndersa ne Shqiperi nje shkolle e
tille,Normalja, u hap ne qytetin e
Elbasanit ne dhjetor te vitit 1909, sipas
vendimit te Kongresit Kombetar te
Arsimit, mbajtur me 2.09.1909.Deri ne
Kongresin e Lushnjes, me 1920,
Normalja e Elbasanit u mbyll dhe u hap 5
here, si pasoje e represionit te
pushtuesve xhonturq, por edhe rifilloi per
shkak te ndjenjave te medhaja
arsimdashes te popullit shqiptar.Drejtoret
e pare te saj ishin Luigj Gurakuqi,
Aleksander Xhuvani, Sali Ceka dhe nder
pedagoget e pare ishin Sotir Peci, Kostaq
Cipo, Simon Shuteriqi, Kahreman Ylli,
Qamil Guranjaku, etj.63 nxenes te kesaj
shkolle rane deshmore per lirine e
Atdheut gjate Luftes se Dyte Boterore.
10. SHKOLLA EPARE SHQIPE
Hapja e shkollës ishte një ngjarje dhe
një fitore e madhe për gjithë lëvizjen
kombëtare. Mësonjëtorja e Korçës ishte
qendër e rëndësishme për formimin
kulturor dhe ngritjen e ndërgjegjes dhe
moralit në popull. Ajo nxiti edukimin
patriotik të brezit të ri e të masave të
gjera. Shkolla tërhoqi interesin dhe
admirimin e shumë shqiptarëve, nën
shmbullin e saj u frymëzuan më vonë
edhe banorë të viseve dhe trevave të
tjera shqiptare.Veç tjerash kjo ngjarje
ishte një fitore e madhe për popullin
shqiptar, pasi deri atëherë dhënia e
mësimeve për shkak të pushtimit
osman bëhej privatisht brenda shtëpive
në mënyrë të fshehtë. Kështu që nga
ajo ditë 7 marsi festohet në Shqipëri si
dita e mësuesit për të përkujtuar atë
ngjarje të rëndësishme kulturore dhe
historike. Kontributi i madh që këta
atdhetarë dhe veprimtarë të shquar
dhanë për kombin dëshmohet nga
dëshira e zjarrtë që ata kishin për të
përhapur dijen në popull
13. MAKINA EPARE E SHTYPIT
Makina e shtypit
përfaqëson
makinën e cila
shfrytëzon të
gjitha pamjet e
shkronjave dhe
fjalëve të shtypura
nëpër histori,
përveç shkrimit i
cili është i shkruar
me dorë.
15. MOSHA DIXHITALE
Kompjuteri (lat. computere =
mbledh, njehsoj) është një
pajisje elektronike që ruan
dhe përpunon të dhënat
sipas një liste udhëzuese.
Kompjuter quajmë një
mekanizëm të automatizuar i
cili transformon një njësi
impulsive (quajtur
informacione, të dhëna në
hyrje) në një tjetër ose krijon
një njësi të re (quajtur e
dhënë, informacion në dalje).
17. Informatika
Informatika është shkenca që
merret me të gjitha çështjet e
përpunimit të vetvetishëm të
informacionit nëpërmjet
përpunuesve natyral apo artificial.
Termi informatikë është bashkimi i
dy fjalëve të gjuhës franceze
“informatique”, informacion (ose
të dhëna, informata) dhe
automatique (automatik) dhe u
përdor për herë të parë në vitin
1962 nga Philippe Dreyfus për të
treguar përpunimin automatik
aritmetik të informacionit. Ka
shumë përkufizime të ndryshme
se çfarë përfshihet brenda termit
informatikë
18. Nuk ka pothuajse asnjë vend që ju mund të shkoni dhe
ku teknologjia nuk është përdorur. Teknologjia ndikon
në jetën tonë të përditshme në çdo gjë që bëjmë, ajo
kursen kohë, krijon një botë e të mësuarit pafund dhe
mbi te gjitha na lehteson jeten.
19. Te gjithe ne e dime shume mire se nje pjese e madhe
e teknologjise sherben edhe per te na zbavitur ne jo vetem
per pune , ne menyra te ndryshme sic jane lojerat…
20. Teknologjia eshte pjese e pandashme e jetes dhe jeteses ne kohet e
sotme,sepse ne po jetojme ne kohen e teknologjise se fundit dhe ne kohen ku
informacioni qarkullon me shpejtesine e drites ne te gjithe boten.Nje nga
zbulimet me te sukseshme te teknologjise eshte Interneti. Interneti eshte rrjet
masiv qe perbehet nga rrjetet e tjera,pra nje infrastrukture e rrjeteve
kompjuterike.Ai lidh miliona kompjuter nga gjithe globi duke formuar nje rrjet
te tille ku secili kompjuter mund te komunikoje me kompjuterin tjeter kudo ne
bote,me kusht qe te dy te jene te lidhur ne internet.
22. Nga “LetraeShtypur“tek“Tableti”
Nga letra e shtypur
deri te e-book,
revolucioni dixhital ne
shkolla ka marre
gjithnje e me shume
rendesi duke pasur sot
nje oportunitet me
shume. Ka ardhur nga
Udine, ku iVision
Tablet – divizion i
grupit iVision – ka
sjelle ne treg linjen me
te re te tableteve
edukative.
