Noam_Chomsky_Medya_Denetimi_Propaganda_M.pptx

NOAM CHOMSKY, MEDYA
DENETİMİ ve RIZANIN İMALATI
Hediye Aydoğan
20135220014
Kamuoyu Ve Kamuoyu Araştırmaları
Doç. Dr. Seçil Deren Van Het Hof
Hediye AYDOĞAN, AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ 1

 Medya ve Demokrasi
 Halkla İlişkiler
 Propaganda Modeli
 Rızanın İmalatı
Ne anlatacak acaba?

Noam Chomsky
 1928, Amerika doğumlu
 Dilbilim, matematik ve felsefe eğitimi
 1955 – Pennsylvania Üniversitesi doktora mezunu
 Doktora tezi bulgularıyla dilbilim alanında Syntactic
Structures (Sözdizimsel Yapılar – 1957) devrimi
 Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)’nde Dilbilim
ve Felsefe bölümü Emeritüs Enstitü profesörü.

Noam Chomsky
Yahudi karşıtlığının yaşandığı bir
kenar mahallede büyümüş
1957 – Syntactic Structures
1992 Raporu – En çok alıntılanan
yaşayan bilim insanı

Medyanın rolü, bizi, nasıl bir dünyada, nasıl bir toplumda
yaşamayı arzuladığımızı ve özellikle de bunun ne tür bir
demokrasi anlayışına uygun demokratik bir toplum olmasını
istediğimizi sorgulamaya iter.
Kitle iletişim araçları halk adına, halk için gerçeği ve doğruyu
aradığını, sunduğunu ve aktardığını her fırsatta belirterek yayın
faaliyetlerini yerine getirmektedirler. Chomsky’ye göre buna
ancak “medya cahilleri” inanabilir.
MEDYANIN «SÖZDE» GÖREVİ

Medya topluma mı hizmet eder?
Medya, belli büyük şirketlerin elinde, onlara bağımlı olduğu için “kamu
çıkarlarına değil, devletin ve diğer şirketlerin çıkarına hizmet eder.” Medyanın
devlete yönelik hizmeti; halkın düşüncesinin denetim altında tutulması ve
rızasının alınmasıdır.
Medya, elbette toplumsal bir amaca hizmet etmektedir ama farklı anlamda;
insanların zihinlerini, hükümetlerine ve daha genel kapsamda toplumsal,
ekonomik ve politik düzenin düzenlemelerine erdemli bir bağlılık gösterecek
biçimde eğitmektir.

Eleştirel medya, muhalif medya?
Medya, muhalif veya eleştirel olabilir ancak bunu oyunun kurallarına göre
yapar. “Medya, hükümet politikasını sorgular ve karşı çıkar, ama bunu devlet-
şirket iktidarının gözünde ortak olan çıkarlarıyla belirlenen çerçevesi içinde
kalarak yapar.” (Chomsky, 1999:199)

Medyanın 3 özelliği
Chomsky, medyanın “karar verici, fikir dönüştürücü ve değer yaratıcı” olduğunu
belirtir. Medya, toplumsal denetimin sağlanması, egemen değerlerin ve iktidarın
yeniden üretilmesini sağlar.
 Medyanın fikir dönüştürücülüğü – Vietnam Savaşı
 Medyanın değer yaratıcılığı – Reklamlar. Reklamlar, değer iletileri yayma aracıdır.
Toplumsal cinsiyet, aile veya namus kavramları reklamlar aracılığıyla kitlelere
iletilerek değerleştirilir.
 Medyanın karar vericiliği – Editoryal denetim. Hangi haberin nasıl sunulduğuna
yönelik denetim gerçekleştiren editörler, bu denetim sonucunda kitlelere ulaşan
haberin şeklini ve içeriklerini belirler. Medyayı kontrol eden kişiler, zihinleri de
kontrol eder.

Demokrasi Anlayışı
1) Demokratik toplum, halkın kendisini ilgilendiren konuların
yönetiminde gerçek anlamda söz hakkına sahip olduğu bir bütündür;
bu toplumda bilgi edinme yolları serbest ve açıktır. Sözlük tanımıyla
demokrasi budur.

Demokrasi Anlayışı
2) Halk, yönetimden tamamen men edilmiştir; bilgi sıkı
sıkıya ve kati suretle kontrol altında tutulur. Böyle bir
demokrasi anlayışı tuhaf görünse de yürürlükte olan hâkim
demokrasi anlayışı budur.

«Şaşkın Sürü»
Lippmann, doğru işleyen bir demokraside birbirinden
farklı sınıflar olduğunu iddia eder. İki tür sınıf öne sürer:
 Kamuyu ilgilendiren konularda aktif rol alması gereken
yurttaşların sınıfının – yani seçilmişler sınıfının – politik,
ekonomik ve ideolojik sistemlerdeki işleri yürüten, icra edeni
kararlar alan ve analiz yapan insanlardan oluşur. Bu, nüfusun
küçük bir kısmını kapsar ve sürekli ötekilerle ilgili olarak ne
yapılması gerektiğini tartışırlar.
 Küçük grubun dışında kalan ötekilerse, Lippmann’ın “şaşkın
sürü” olarak tanımladığı büyük çoğunluktan oluşur.

«Seçilmiş Sınıf»
Seçilmiş sınıfın gerçek güce sahip olan insanlara hizmet
etmesi gerekir, çünkü bu gerçek güce sahip olan insanlar toplumun
sahibidir. Seçilmiş sınıfın bir parçası olabilmek için bir kişinin, özel
sektörün ve bunu temsil eden devlet-şirket bağının değerlerini ve
çıkarlarını içselleştirmiş olmaları gerekir. Eğer bunu başarabilirlerse,
o zaman seçilmiş sınıfın bir parçası olabilirler. Şaşkın sürünün geri
kalan kısmının ise sadece oyalanması gerekir.

Demokrasinin 2 İşlevi
1) Sağduyulu insanlardan oluşan seçilmişler sınıfı
düşünmek, planlamak anlamına gelen idari işleri
yürütür ve ortak çıkarları anlarlar.

Demokrasinin 2 İşlevi
2) Şaşkın sürünün demokrasideki işlevi, aktif katılımcı
değil, seyirci olmaktır. Arada sırada nüfuzlarını,
seçilmişler sınıfının bu veya şu üyesine ödünç
vermelerine izin verilir. Demokrasi bu yolla gerçekleşir.

«Şaşkın Sürü ve Rızanın İmalatı»
Şaşkın sürünün kendilerini ilgilendiren konuların
yönetiminde söz sahibi olmaya kalkışmaları sorun yaratır.
Bu yüzden şaşkın sürünün evcilleştirilmesi gerekir. Şaşkın
sürüyü evcilleştirmek için ihtiyaç duyulan ise, demokrasi
sanatındaki yeni devrim olan “rızanın imalatıdır.”

Demokrasi Krizi
Şaşkın sürü asla tamamen evcilleşmeyeceği için sürekli bir
mücadele yaşanır. Şaşkın sürünün kontrolden çıkması, demokrasinin
ikinci anlayışına göre “demokrasi krizine” neden olur. Halkın kendisi
için uygun olan kayıtsızlık, itaat ve pasifist durumuna geri
püskürtülmesi şarttır.

Totaliter Rejim & Demokrasi
Totaliter veya askeri rejim olarak tanımlanan yönetimlerde,
insanların kafaların üstünde bir copu bekletip yoldan çıktıkları anda
copu kafalarında parçalayarak insanlar kontrol altına alınabilir.
Ancak, toplum daha özgür ve demokratik bir hale dönüşmüşse, bu
güç elden gider. Bu durumda da propaganda tekniklerine başvurulur.
Buradan şu sonuç çıkar: Totaliter devlette cop neyse, demokraside
propaganda odur.
VS.
or
&?

Halkla İlişkiler
Halkla ilişkiler endüstrisinin amacı, halkın
aklını denetlemektir.
İyi bir propagandanın püf noktası, hiç
kimsenin karşı olamayacağı ve herkesin
kendini feda edebileceği bir slogan
yaratmaktır.
PR

Halkla İlişkiler’in görevi
Halkla ilişkiler endüstrisindeki insanların görevi, doğru değerleri
aşılamaya çalışmaktır. Bu insanların demokrasinin ne olması
gerektiği ile ilgili olarak bir fikirleri var: Demokrasi, seçilmiş sınıfın
toplumun sahibi olan efendilerinin hizmetinde çalışmak üzere
eğitildiği bir sistem olmalıdır. Nüfusun geri kalan bölümü her çeşit
örgütlenmeden yoksun kalmalıdır ki baş ağrımasın.
Sorunların yaratılmaması için, şaşkın sürünün sürekli korku halinde
tutulması gerekir, düşünmeleri engellenmelidir.

Propaganda Modeli
Propaganda Modeli: Güç, sermaye, iktidar ve çıkar ilişkilerine
dayanır.
Halkın düşüncesinin kontrol altına alınması ve hükümetin
uygulamalarına halkın rızasının alınması yönünde medyanın
özelliklerinin açıklanması için kullanılır.

Propaganda Modeli
Propaganda modeline göre  Medyanın toplumsal amacı, topluma ve
devlete egemen ayrıcalıklı grupların ekonomik, toplumsal ve siyasal gündemlerini
halkla aşılamak ve bunları savunmaktır. Medya bu amaca; konuları seçme,
ilgilenilecek olayları saptama, bu olayların hangi sınırlar içinde işleneceğini
belirleme, bilgileri çeşitli süzgeçlerden geçirme, vurgu ve üsluba karar verme,
tartışmaları kabul edilebilir ilkeler çerçevesinde tutma gibi çok çeşitli yöntemleri
kullanarak yapar.

Propaganda Modeli’nin 6 Temel Süzgeci
 Kitle medyasının büyüklüğü, mülkiyeti ve kâr yönelimi: Egemen
medya şirketleri çok büyük işletmelerdir; mülk sahiplerinin ve
piyasa ile kâr amacı güden diğer güçlerin kesin kısıtlamalarına tabi
olan çok zengin kişiler veya yöneticiler tarafından kontrol edilirler;
bu şirketler, öbür büyük şirketler, bankalar ve hükümetle de sıkı
sıkıya kenetlenmişlerdir ve bunların hepsiyle ortak çıkarları vardır.

İş yapmak için reklamcılık ruhsatı: Kitle iletişim
araçları düz okur ve izleyiciyi değil, alım gücü
olan okur ve izleyiciyi kendine çekmeye çalışır.
Reklam alamayanların hayatta kalması zordur.

 Kitle medyasının haber kaynakları: Medyanın haber kaynakları
(TBMM, Pentagon, Beyaz Saray, belediyelikler) gücendirilemez
yani şirketlerde olduğu gibi onlara aykırı haber yapılmaz. Güçlü
kaynaklar, medyanın gözündeki saygınlık ve önemlerini,
muhaliflere yer verilmesini engellemek için de kullanabilirler.

 Tepki üretimi ve yaptırımcı kurumlar: Tepki üretimi, medyada yapılan bir açıklama veya
programa karşı gösterilen olumsuz tepkileri kapsar. Merkezi veya yerel olarak
örgütlenebilir veya tamamen bireylerin bağımsız eylemlerinden oluşabilir.
 Tepki üretimi, büyük çapta veya önemli kaynaklar tarafından yapılırsa medya
açısından rahatsızlık verici ve bedeli yüksek olabilir.
 Tepki üretimi güçle ilgili bir meseledir. Güçlüler, kendi dayandıkları tabana medyayı
şikayet ederek, yine şikayet işlevi gören kurumsal reklamlar üreterek ve medyaya
saldırmak üzere tasarlanmış sağ kanat izleme ya da düşünce kuruluşlarının
operasyonlarını destekleyerek, medya üzerinde dolaylı olarak etkili olabilirler.
(Chomsky, 2012, s. 96)
 Tepki üreticileri birbirinin gücüne güç katar ve siyasi otoritenin haber yönetimi
faaliyetlerindeki komutasını pekiştirirler. Hükümet, sürekli medyaya saldıran, onu
tehdit eden ve «düzelten» ve resmi çizgiden muhtemel sapmaları önleyen büyük bir
tehdit üreticisidir. (Chomsky, 2012, s.98).

 Bir denetim mekanizması olarak anti-
komünizm: Anti-komünist denetim
mekanizması, sistem aracılığıyla kitle
medyası üzerinde derin bir etkide bulunma
imkânı bulur. Normal zamanlarda meseleler
komünist ve anti-komünist güçlerin
kutuplaştığı bir dünyanın belirlediği bir
çerçeve içinde ele alınma eğilimine girer;
kazançlar ve kayıplar çarpışan tarafların
hanesine yazılır; “bizim tarafın”
şakşakçılığını yapmak tamamen meşru bir
haber pratiği olarak düşünülür.

 Kutuplaştırma ve propaganda kampanyaları: Propaganda kampanyaları seçkinlerin
menfaatlerine uygun şekilde yürütülür. Mağdurlar lehine yürütülecek olan propaganda
kampanyaları hükümet-iş dünyası-askeriyenin çıkarlarıyla çeliştiği için bu süzgeçten
geçemez. Propaganda kampanyaları ya hükümet ya da en büyük medya firmalarından bir
veya birkaçı tarafından örgütlenir. Medyanın haberleri işleyişine yönelik bir propaganda
yaklaşımı, ülkedeki önemli iktidar odaklarının çıkarlarına hizmet etme ilkesi uyarınca,
haberler sistematik ve siyasi bir kutuplaştırmanın konusu haline gelir.

Bu süzgeçler, hangi haberlerin basılarak kitlelere
ulaştırıldığını, haberin sunuluş şekillerini ve
muhalefetlerin marjinalleştirilmesini sağlamak adına
eşik bekçileri tarafından kullanılan araçlarıdır.
Bu süzgeçler, propaganda modelinin işlemesini
sağlar. Neyin haber değeri taşıdığı, haberlerin hangi
mecrada nasıl sunulduğu belirlenmektedir.
Haberlerin sunumu, yani medyadaki işleyiş belli
yapısal kurallara bağlıdır. Haberler haber olarak
sunulmadan önce belli süzgeçlerden geçer ve bundan
sonra haber niteliği alır. Bu durum kitlelerin doğru ve
kaliteli bilgi veya haber almaları önünde ciddi
engeller oluşturmaktadır.

Medya; ekonomik, yasal ve iktidar mücadeleleri arasında güç ve sermaye
dengesinde kontrol ve denetim altında tutulmaktadır. Yasama, yürütme ve
yargının - üç kuvvetin – kamu adına eleştirilmesi, hatta denetlenmesi amacıyla
dördüncü kuvvet olma işlevini kaybeden medya, artık devletin ideolojik aygıtı
olarak egemen ideolojinin yeniden üretilmesi, meşrulaşması ve rızanın üretimi
için çalışmaktadır.
Medya ve eğitim sistemi üstünde tam hâkimiyet sağlandığında, bu hâkimiyeti
elinde tutanın propagandasında bir sorun yaşanması imkânsızdır.

Yahudi soykırımı ve Vietnam Savaşı gibi durumlarda halka gösterilen dünyanın
gerçekle uzaktan yakından ilgisi yoktur. Olayın gerçeği, yalanlar üstüne kurulu
görkemli binaların altında gömülüdür. Demokrasi tehdidinin yıldırılması açısından
tüm bunların özgür koşullar altında yapılması çok büyük bir başarıdır. Bu
başarılar, totaliter rejimlerde olduğu gibi güç kullanarak değil, özgür koşullarda
elde edilir.
Bu başarıların elde edilmesinde, taraflar yanlış gösterilmiştir. 11 Eylül
saldırılarında gerçekleşen terörizm olarak kabul edilirken, Vietnam Savaşı haklı bir
demokrasi hareketi olarak gösterilmiştir.

Immediast Bildirgesi (1991)
“Medyayı nasıl kendi gücüyle hareketsiz hale getirebiliriz?” sorusuna yanıt
arayan bildirge, bağımsız ve alternatif medyanın oluşması için çeşitli önerilerde
bulunmaktadır. İmmediasm, medyanın büyüsünden kamunun kurtarılmasını, ticari
medyanın yerini kamu medyasının almasını amaçlar. İmmediasm, medyanın tutsak
dinleyicileri tarafından ele geçirilmesidir. Bu da ancak ticari medyanın yok
olmasıyla mümkündür.

İmmediast yaklaşımın özellikleri
 Karşı ticari medyanın üretilmesi-güçlendirilmesi,
 Şirket-Devlet’in medya denetimini belgelemek. Akıl denetimi, davranış
değiştirme ve imaj yaratımı yöntemlerini teşhir etmek,
 Aldatıcı, bilgisizlendirici etkisine karşı bağışıklık veren araç, yöntemleri
tartışmak, üretmek. Kamunun medya okuryazarlığını arttırmak
 Kültürel anlatımlar, şebeke çalışması, eğitim ve direnişi yaratmak,
 Radyo-TV yayınlarında kamu egemenliğini ilan etmek
 Tüm kamu alanlarını hükümet, şirket ve iş dünyasının mesajlarından kurtarmak,
 Tüm ticari yayın medyasının halka devri ve halk üretim kütüphanelerinin
yaratılması,
 Demokratik halk kitle iletişim araçlarının ve medya ağının ortaya çıkışı.

Rızanın İmalatı
“Rızanın İmalatı” – İlk kez Walter
Lippman tarafından 1922 yılında
“Public Opinion” isimli kitabında
kullanılır.
Lippman’a göre “rıza üretimi”,
propagandanın yeni yöntemlerini
uygulayarak halkın istemediği bir şeyi
halka kabul ettirmektir.
CONSENT

Devletlerin ve şirketlerin normalde insanların
karşı çıkabileceği davranışlarına olumlu
bakmalarının veya tepkisiz kalmalarının nasıl
sağlandığını çeşitli açılardan ele alır ve insanların
istemedikleri şeyleri istiyormuş gibi hissetmelerini,
ihtiyaç duymadıkları şeylere ihtiyaç duyduklarını
sanmalarını ve kabul etmeyecekleri şeylere rıza
göstermelerini sağlar.
CONSENT
Rızanın İmalatı

Rıza imalatının asıl hedefi
Kendilerini toplumun önderleri sayan entelektüeller, aydınlar, köşe
yazarları ve düşünce önderleridir. “Köşe yazarları, hakim normlara aykırı
konumları savunsalardı, yazılarını başkaları yazıyor olurdu. Bazı şartları yerine
getirmeyen birinin daimi yorumcu olma şansı yok.” (Democracy’s Invisible Line,
Le Monde Diplomatique, Ağustos, 2007)
CONSENT

Kitle medyası, uygulama ve seçimleri gerektiği gibi
düşünen insanların var olmasıyla sürdürülür.
Medyanın rollerini sürdürebilmesi için sistematik bir
propaganda uygulaması ve egemen entelektüel kültür ile
desteklenmesi gerekir.
Rızanın imalatı = Toplumsal dünyanın görünür gerçekliği
ve olayları içinde belirlenen eğilimler tarafından
belirginlik kazanır.
CONSENT
Rızanın İmalatı

Chomsky, N. Medya Denetimi. (Çev. Elif Baki). İstanbul: Everest Yayınları, 3. Baskı.
Haziran 2013.
Herman, Edward S. ve Chomsky N. Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi
Politiği. (Çev. Dr. Ender Abadoğlu). İstanbul: bgst Yayınları, 2. Baskı, Ekim 2012.
72-106.
Chomsky, N. Medya Gerçeği. (Çev. Abdullah Yılmaz, Osman Akınhay). İstanbul:
Everest Yayınları, 4. Baskı, Mart 2012. 33-34
Erdem, T. (2006) Noam Chomsky ve Amerikan Tarzı Demokrasi. Gazi Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/2, 201-212
Ongun, Ö. (2013, 26 Ocak). Medya Denetimi ve Propaganda Modeli, 26.03.2014
tarihinde http://www.bianet.org/biamag/medya/143865-medya-denetimi-ve-
propaganda-modeli adresinden erişildi.
Chomsky, N (1997, Ekim). What Makes Mainstream Media Mainstream, Z
Magazine, 27.03.2014 tarihinde http://www.chomsky.info/articles/199710--.htm
adresinden erişildi.

Sunumumburada sona ermiştir.
Sabrınız ve ilginiziçinteşekkür ederim.

Noam_Chomsky_Medya_Denetimi_Propaganda_M.pptx

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Noam_Chomsky_Medya_Denetimi_Propaganda_M.pptx

Similaire à Noam_Chomsky_Medya_Denetimi_Propaganda_M.pptx (20)

Noam_Chomsky_Medya_Denetimi_Propaganda_M.pptx