फाईव्ह सीज ऑफ सिनेमॅटोग्राफी या पुस्तकाची ओळख

1. फाईव्ह सी’ज्ऑफ सनेमॅटोग्राफी
MTC Short Film School

2. 5 C’s of Cinematography
MTC Short Film School
फाईव्ह सी’ज ऑफ सनेमॅटोग्राफी : मोशन पक्चर
फिल्मंग टेिक्नक - हे १९६५ साली प्र सद्ध झालेले
वश्व वख्यात पुस्तक आहे. याचे लेखक जोसेफ
मॅसेली हे ऑस्कर वजेते अमे रकन सनेमॅटोग्राफर
आहेत. यात सनेमॅटोग्राफी आ ण एक
ू णच
फल्ममे कं ग व डॉक्युमेंट्री वषयक छान मागर्थादशर्थान
क
े लेले आहे. २४६ पानांच्या या पुस्तकात शेकडो
फोटोग्राफ्स वापरून तपशीलवार चचार्था क
े लेली आहे.
सदरचे पुस्तक https://archive.org या
वेबसाईटवर PDF स्वरूपात मोफत उपलब्ध आहे.

3. क
ॅ मेरा अँगल्स Camera Angles
क
ं टन्यूटी Continuity
क टंग Cutting
क्लोज-अप्स Close-ups
and
कम्पोजीशन Composition
फाईव्ह सी’ज्ऑफ सनेमॅटोग्राफी
MTC Short Film School

4. क
ॅ मेरा अँगल्स
Camera Angles

5. प हल्या भागात क
ॅ मेरा अँगल व शॉट साईज कती महत्वाची आहे हे सां गतले आहे. प्रत्येक
शॉटमध्ये शॉटची साईज, क
ॅ मेरा प्लेसमेंट, क
ॅ मेऱ्याचा अँगल, क
ॅ मेऱ्याची उंची, लेन्स, फोकल लेन्थ,
फ्र
े मंग, क
ॅ मेरा मुव्हमेंट, क
ॅ मेरा हालचालीचा वेग आ ण ब्लॉ कं ग हे सवर्था घटक स्टोरी टे लंगमध्ये
कसे महत्वाची भू मका बजावतात, यांचा प्रेक्षिकांवर काय प रणाम होतो - हे खुप उदाहरणे घेऊन,
त्यांचे फोटोज दाखवून स्पष्ट क
े लेले आहे. सनेमा बरोबरच डॉक्युमेंट्री चत्रीकरणाची पण मा हती
दलेली आहे.
सगळे शॉट जोडताना त्यांचा एक त्रत प रणाम प्रेक्षिकांवर कसा होतो हे लक्षिात घेऊन शॉट्स
डझाईन करायचे असतात. ए ड टंग कसे होणार, ए ड टंगचा पॅटनर्था कसा असेल हे लक्षिात घेऊन
शॉट्सची रचना करायची असते, हे स्पष्ट क
े लेले आहे.
या सगळ्या घटकांनी मळून कलात्मक, नाट्यात्मक, चत्रपटीय, मानसशास्त्रीय प रणाम
साधायचा असतो असा वचार मांडलेला आहे.
क
ॅ मेरा अँगल्स Camera Angles
MTC Short Film School

6. क
ं टन्यूटी
Continuity

7. सनेमा ओघवता कसा बनवावा हे या दुसऱ्या भागात सां गतलेले आहे. सनेमातील दृष्ये आ ण
ध्वनी हे स्क्रिमबद्ध, ता क
र्था क, प्रवाही, सलग असे एकच कथा वाटले पा हजे. त्यात उभे क
े लेले वश्व
वश्वासाहर्था आ ण एकसंध वाटले पा हजे. त्याचा काळ प्रेक्षिकांना त्या वश्वाशी सुसंगत वाटला
पा हजे. यासाठी मोठी पूवर्थातयारी आवश्यक आहे. क
ु ठल्याही शॉटचा वचार करताना त्याचे कथेतील
स्थान आ ण सलगता याचे भान ठेवले पा हजे.
सनेमात दोन गोष्टी नमार्थाण क
े ल्या जातात - अवकाश आ ण काळ ! या दोन्हींचे सातत्य राखणे
महत्वाचे असते यावर जोर आहे. त्याचबरोबर दशेची क
ं टन्यूटी वर पण चचार्था क
े लेली आहे.
या दुसऱ्या भागात त्यांनी मास्टर सन (मास्टर शॉट व संगल लॉ ं
ग टेक) व ट्रपल टेक
(ओव्हरलॅ पंग मेथड) यांची तुलना करून फायदे तोटे सां गतलेले आहेत. ऍक्शन एक्सीस व
ए ड टंगमध्ये क
े ले जाणारे ट्रांजीशन - फ
े ड, डझॉल्व्ह, वाईप - याचे पण भान चत्रीकरण करताना
कसे ठेवावे हे सां गतलेले आहे.
क
ं टन्यूटी Continuity
MTC Short Film School

8. क टंग
Cutting

9. ए डटरची गरज लक्षिात घेऊन शू टंग क
े ले पा हजे. हुशार सनेमॅटोग्राफर ए डटरच्या गरजेपेक्षिा
जास्त कव्हरेज - फ
ु टेज पुरवत असतात. सनेमॅटोग्राफरने ए डटरच्या तीन गरजांना न्याय दला
पा हजे - तां त्रक, दृश्यात्मक आ ण कथात्मक गरज !
ए डटरची गरज लक्षिात घेऊन आधी शु टंगचे नीट नयोजन क
े ले पा हजे. शू टंग प्लॅन बनवून तो
अंमलात आणला पा हजे. ए डटरची गरज काय आहे? ए ड टंग पॅटनर्था काय असणार आहे ?
त्यानुसार कसे शॉटस शूट करावे लागतील? हे लक्षिात घेऊन शॉट्स डझाईन क
े ले पा हजेत.
सनेमॅटोग्राफरला ए डटरच्या दृष्टीकोनातून वचार करता आला पा हजे, त्यासाठी
सनेमॅटोग्राफरने ए डटर् जवळ बसून शकले पा हजे. त्याला येणाऱ्या अडचणी समजून घेतल्या
पा हजेत.
क टंग Cutting
MTC Short Film School

10. क्लोज-अप्स
Close-ups

11. क्लोजअप हे सनेमाला आ ण चत्रपटकत्यार्थाला मळालेले वरदान आहे. त्याचा उपयोगही त्याच
नगुतीने करायला हवा.
क्लोजअपचे प्रकार, ते च त्रत करण्याचे अँगल्स, क्लोजअप क
ॅ मेरा सेटअप कसा उभारावा,
लाय टंग कशी असावी, कोणकोणत्या कारणासाठी क्लोजअप वापरता येतो, वेगवेगळ्या
प्रसंगांमध्ये क्लोजअप कसा वापरता येतो, त्यामुळे चत्रपटाची व मा हतीपटाची प रणामकारकता
कशी वाढते. अशी भरपूर चचार्था यथायोग्य फोटोग्राफ्स वापरून लेखकाने क
े लेली आहे.
व्यविस्थत नयोजन करून, चांगल्या पद्धतीने च त्रत क
े लेले आ ण वचारपूवर्थाक ए डट क
े लेले
क्लोज-अप्स अत्यंत मौल्यवान सनेमॅ टक घटक ठरतात. ते सनेमात माल-मसाल्याची भू मका
नभावतात. सनेमाला नाट्याचा तडका देतात. प्रेक्षिकांना सनेमात खेचून घेतात, त्यांना
सनेमाचा भाग बनवतात !
क्लोज-अप्स Close-ups
MTC Short Film School

12. कम्पोजीशन
Composition

13. िस्स्क्रिप्टच्या गरजेप्रमाणे प्रेक्षिकांवर काय भाव नक प रणाम साधायचा आहे, हे लक्षिात घेऊन
चत्रीकरण करायचे असते. त्यात कम्पोिजशनची मोठी भू मका असते. छान छान दसण्याच्या
दृष्टीकोनातून कम्पोिजशन करायचे नसते तर प्रेक्षिकांवर मानसशास्त्रीय प रणाम साधण्याची
कमया यातून करायची असते. प्रसंगी त्यासाठी काम्पोिजशनचे प्रच लत नयम मोडायचे
असतात. कं बहुना बहुतांश वेळा नाट्यमय, चत्तवेधक, लक्षिात राहणारा प्रसंग अशा नयम
मोडण्यातूनच उभा रा हलेला असतो.
अथार्थात यासाठी काम्पोिजशन, त्याची तत्वे व घटक हा पाया मजबूत हवा. त्याच्या जोडीला
सनेमॅ टक घटक कसे वापरायचे याचे कसब हवे. या सगळ्या गोष्टी वापरून कथा कथन करायचे
असते आ ण प्रेक्षिकांकडून अपे क्षित भाव नक प्र तसाद मळवायचा असतो. त्यासाठी कोणते घटक
क
े व्हा आ ण कती प्रमाणात वापरायचे, कशी रचना करायची हे समजणे गरजेचे आहे.
कम्पोजीशन Composition
MTC Short Film School

14. पाच सात स्लाईड्स मध्ये सगळे पुस्तक मांडता येणार नाही याची जाण तुम्हाला पण आहेच !
मात्र चत्रपटच्या वद्या यार्थ्यांना या पुस्तकाची ओळख व्हावी म्हणून हा प्रपंच !
जर या प रचयामुळे पुस्तका वषयी उत्सुकता वाटली तर सदरचे पुस्तक चाळा आ ण कामाचे
वाटले तर नक्की अभ्यासा !
---
चत्रपट अभ्यासासाठी शुभेच्छा !
पुस्तक अभ्यासा
MTC Short Film School

15. Mitesh Take
9890601116
MTC Short Film School