HSehovic-ES BiH i FBiH-Prezentacija.fin..ppt

Sondiranje tržišta - Energetski sektor BiH
AUSTRIANTRADE.ORG
MSR Energiesektor - Programm
Sarajevo, 17.÷18.02.2009.
ENERGETSKI SEKTOR BiH i FBiH
- Plan i program razvoja -
mr.sci. Hilmo Šehović, dipl.ing.
Federalno Ministarstvo energije, rudarstva i industrije
email: fmeri-4@bih.net.ba; tel. +387 61 154-864;

S a d r ž a j
1. Energetski sektor BiH/FBiH - aktuelno stanje, potencijali;
2. Plan razvoja i izgradnje energetskih objekata u Federaciji
BiH i očekivani efekti za FBiH i BiH;
3. Okolišni aspekti i uticaj energetskih objekata;
4. Obaveze BiH, organiz. energetskog sektora i nadležnosti;
5. Završne napomene.

Sektor energetike BiH
Osnovni energetski podaci BiH:
1991. 2007.
Električna energija 3991 MW (TE:HE, 51:49%)
4 TE (Tuzla, Kakanj, Gacko,
Ugljevik)
(13 vHE)
mHE ~ 30MW
~14000 GWh - proizv.
~11300 GWh - potroš.
~ 3800MW (TE:HE, 47:53%)
- 4 TE (Tuzla, Kakanj, Gacko,
Ugljevik)
- 13 vHE
- mHE ~ 50MW
~12600 GWh - proizvodnja
~11400 GWh - potrošnja
Ugalj 17,5 mil.tona ~ 10,5 mil.t
Nafta i naftni derivati 1,7 mil.t - potroš. (uvoz) ~1,5 mil.t (uvoz)
Prirodni gas 490 mil.m³ (20:80%, dom. : ind.);
610 mil.m³ - max. (1990.)
~ 400 mil.m³ (50:50%, dom. : ind.)
Obnovljivi izvori (drvo
i dr.)
12 PJ ~7,5 PJ

Energija u BiH 1991, 2007 (procjene)
Energ.
Proiz.
u, h, b..
Uvoz
n, g
Potroš.
Izvoz
Potroš.
Reizvoz
Potroš.
Izvoz
66%
34%
HIDRO-
ENERGIJA
7%
PRIRODNI GAS
8%
UGALJ
59,0%
TEČNA
GORIVA
26,0%
TPES/ 1991 (7.8 Mtoe)
2007 (~5.3 Mtoe)
Saobr.
2%
Ostali
8,0%
Ind. i rud.
56,0%
Domać.
28%
Poljop.
6%
TFC/ 1991 (4.80 Mtoe) c= 60,2%
2007 (3.15 Mtoe) c= 59,4%

Sektor Energetike BiH
Osnovni domaći energetski resursi u BiH:
 Ugalj-rezerve: bilansne - 4,0; geološke - 9,0; ekspl.- 2,8 mld.t.
(druge procjene): - 2,6; - 5,8; - 1,8;
Federacija BiH: ~2,0; ~ 4,8; ~1,4;
 Hidro energija:
• Tehnički potencijal (mHE i vHE) - oko 6.800 MW i oko
24.000 GWh/g (sa mHE oko 700 MW i 2.600 GWh/g);
• Iskorišteni potencijal (1991.): oko 9.000 GWh (38%) i oko
2.400 MW (35%) – najniži u Evropi
(mHE – iskorištenost 4,4% raspol. snage i 5,7% rasp. en.
Prva HE u BiH – 1895. g., 7 MW, rijeka Pliva, tada najveća u Evropi

Sektor energetike BiH
Nafta – procjena nalazišta oko 50 miliona tona (Sj.ist. Bosna).
(na osnovu prekinutih istraživanja - nema vlastite
eksploatacije);
 Prirodni gas – isključivo uvoz iz jednog smjera – Rusija;
nema skladišta PG (istraživanja u sklopu nafte);
 Energija vjetra – studijske analize (procjena oko 1.000 MW);
Biomasa – ukupni potencijal 33 PJ (0,79Mtoe) – 9.200 GWh;
 Obnovljivi izvori u BiH (uključivo hidro energija):
procjena - 13 ÷ 15% (Studija EI HP~30%; drvo ~20%?!)

Sektor Energetike BiH
A/ Iskorištenost hidro potencijala u Evropi:
 Austrija preko 90% i Italija (oko 95%) – Švedska (oko 90%) –
Njemačka (100%) – Švicarska, Francuska, (~100%)
 Slovenija (preko 60%) - Hrvatska (preko 65%)
- Srbija (preko 55%), Albanija (~ 70%);
B/ BiH: < 40% ( 38% po energiji; 35% po snazi)
Iskorišćenost hidropotencijala rijeka u BiH ( Izvor: Fed. meteor.
zavod):
Neretva-77%,Trebišnjica-74%, Vrbas- 47%, Drina-40%(1800),
Cetina-40%(600 MW), Bosna 2,8%(1100MW), Una-1,9% (315);

 Politika razvoja obnovljivih izvora energije još nije
utvrđena - vrste i kapaciteti, profil proizvodnje (Vlada FBiH
je odredila otkupne cijene el. en. iz obnovljivih izvora
snage do 5 MW, iz malih HE, biogasa, biomase, elektrana
na vjetar i geoterm. izvora i sunčeve energije);
 Prioritet je dat malim HE;
 Pilot projekti vjetroenergije, cca 130 MW (Hercegovina);
 Nisu još uvedeni adekvatni oblici podsticaja, stimulacije;
 Još nije utvrđena politika ni status BiH u pogledu ''carbon
trading-a''.
 Pripremljen novi Zakon o ee (Dir. EU) i Uredba o OIE iK;
Sektor energetike BiH - Obnovljivi izvori

Sektor energetike BiH – Značaj i potrebe
Bazni preduslovi:
- Strategija privrednog razvoja (srednjoročna, dugoročna) i
Prostorni planovi;
- Strategija razvoja energetike BiH (srednjoročna, dugoročna);
- (Studija ES BiH?!); SPP razvoja ES FBiH
- Harmonizirana legislativa i regulativa (SSP-SAA) ~1200
akata- uredbi;
- Racionalna organizaciona struktura i nadležnosti;
- Raspolaganje stručnim kadrovskim potencijalom i
savremenim sredstvima;

Nastavak
Elektroenergetski sektor BiH/FBiH
Međunarodne obaveze – Osnovni akti
1. Ugovor o Energetskoj zajednici JI Evrope, 2005
2. Ugovor o regionalnom tržištu energije (REM)
3. Ugovor o energetskoj povelji (ECT), 1995.; ratif. 2000.g.
4. Direktive EC (unutrašnje tržište el. energije, prirodnog gasa,
nafte i naftnih derivata, CHP, zgrade, OIE, EEf i dr.)
5. Okvirna Konvencija o klimatskim promjenama i Kyoto Protokol
6. Dokumenti UN ECE – Komitet za održivu energiju, IEA (OECD),
Eurostat, IAEA i dr.

Energetska politika EU, jan. 2007.
Scenario BAU (Business as usual scenario):
 Porast potrošnje el.energije ~1.5% god.
 U slučaju politike povećanja EE, ulaganja u proizvodnju
el.en. u narednih 25 godina oko 900 mlrd EUR.
 1997. cilj EU: 12% OIE do 2010. (2007. ~7%, do 2010
~10%)
Novi plan: “3x20’’ do 2020. g.
a) Smanjenje GHG emisija do 20%
b) Reduciranje potrošnje energije do 20%
c) Učešće OIE-RES od 20% u TPES

Organizacija energetskog sektora/
nadležnosti
- Ministarstvo za energetiku BiH (- ) nema
- Min. za VT i EO BiH (koordin. I en.politika) (+) ima
- Ministarstvo za energiju FBiH, RS (+)
- Agencija/Centar za energiju BiH (-)
- Institut za energiju (u BiH) (-)
- Centar za Energetsku efikasnost (-)
Obaveze iz međunarodnih ugovora / sporazuma / članstva
(kontradiktornost obaveza i nadležnosti)
Poseban problem: ENERGETSKA STATISTIKA i
ENERGETSKI BILANS BiH

Struktura nadležnosti u energet. sektoru BiH
B i H
Grad /
Opština
F BiH RS
1,2... 10
Grad /
Opština
I – Nivo Države
II – Entiteti
III – Kantoni
IV – G,O
Energija
- Javne Korporacije
- Strategija
- Zakon o energiji
- Zakoni o el. energiji
- Zakon o gasu
- ............
Energija
- Zakoni
- Uredbe
- Odluke
- Standardi
- Kompanije
Brčko D.

Nastavak
Razvojni projekti u Federaciji FBiH
Energetski sektor Federacije BiH
PLANIRANI RAZVOJNI PROJEKTI
- PRELIMINARNI PREGLED -

Nastavak
Elektroenergetski sektor FBiH
A/ PRIORITETNI EE OBJEKTI – Prva faza
A. 1. JAVNI POZIV – PLANIRANO STRATEŠKO PARTNERSTVO
1. TE Kakanj - G8 (250 MW)
2. TE Tuzla - G7 (370 MW)
3. RiTE Bugojno - G1 (300 MW), G2 (300 MW)
4. RiTE Kongora- (2x275 MW)
5. HE Ustikolina (3x22 MW)
6. HE Vranduk (21 MW)
7. HE Unac (2x36 MW)
8. HE Vrilo (2x26 MW) Ukupno (TE+HE): 1971 MW
- Investicije: ~ 3,6 mlrd EUR (~ 7 mlrd KM)
- Vrijeme realizacije: HE 3÷4 god.; TE 6÷8 godina
Započeta izrada Studija izvodljivosti
- Zapošljavanje na izgradnji: 35.000÷40.000 radnika

Nastavak
A.2. PROGRAM RESTRUKTURIRANJA RU u FBiH: ~ 200 mil. EUR
A.3. SAMOINICIJATIVNA PONUDA – INTRADE ENERGIJA, Sarajevo
(Potencijalni investitori: JP EP BiH, GE i dr.)
9. HE Glavatičevo 2x9,5 MW;
10. HE Bjelimići 2x50 MW;
11. PHE Bjelimići 2x300 MW; Ukupno HE: ~730 MW
- Procjena investicija: ~ 850 mil. EUR
- Vrijeme realizacije - fazno: 5÷7 godina
U fazi postupak pregovaranja i dodjele koncesije
- Zapošljavanje na izgradnji: ~ 5.000 ljudi

Nastavak
B/ PRIORITETNI EE OBJEKTI – Druga faza
12. TE Tuzla B1-Banovići (500 MW);
13. TE Tuzla - kombi ciklus (100 MW);
14. TE Kakanj - kombi c. (100 MW);
15. TE Kamengrad (2x250 MW);
16. HE Mostarsko Blato (2x30 MW) - u fazi finalizacije;
17. HE Vrhpolje sa HE Čaplje (80+12 MW);
18. VE Borova glava (78 MW), VE Mesihovina (68 MW), VE Velika
Vlajna (56 MW) – ukupno: 202 MW;
19. VE (u istraživanju): 5 lokacija, ukupne snage – 320 MW;
20. Male HE, do 10 MW (~260 kom., ukupne snage ~405 MW);
(prva i druga faza);
Procjena početka pripremnih aktivnosti i realizacije: 2009 ÷2016.
Sveukupno (12.÷20.): 2280 MW
- Procjena investicija (sa DV,TS,RU) : ~ 4,8 mlrd. EUR
- Vrijeme realizacije - fazno: 4÷6 godina
- Zapošljavanje na izgradnji: ~ 25.000÷30.000 ljudi

Nastavak
C 1. HE na rijeci BOSNI (FBiH)
Mogućnosti regulacije i višenamjenskog korišćenja r. Bosne
- Procjenjena snaga: ~ 480 MW (680 MW -BiH)
- Procjenjena energija: ~ 1500 GWh (2300 GWh)
- Procjena invest. za izgr. 20 HE (13÷47 MW): ~ 800 mil. EUR
10 mHE
- Vrijeme pripreme i gradnje: ~ sukcesivno, narednih 8÷10 god.
(sa ostalom infrastrukturom)
- Zapošljavanje: ~ 8.000 ÷ 9.000 ljudi
(sa ostalom infrastrukturom - procjena): ~ 1,4 ÷ 1,6 mlrd EUR;
UKUPNO EEO (A+B+C):
- Investiranje: ~ 10,50 mlrd EUR (~ 20 mlrd KM)
- Vrijeme realizacije: ~ 3 ÷ 9 godina
- Zapošljavanje: ~ 73.000 ÷ 84.000 ljudi (direktno)

Nastavak
C 2. Male HE – do 10 MW u FBiH (Izvor: SPP FBiH)
U BiH mHE: preko 800 mHE, ukupne snage oko 700 MW i 2.600 GWh/g;
(ADEG: 1005 MW, 3.520 GWh/g- FBiH, 2.100 GWh/g; - RS, 1430 GWh/g)
Za 160 lokacija urađene studije - ukupno 122 MW; 522 GWh;
Jedan broj mHE se nalazi na zajedničkim tokovima rijeka u FBiH i RS;
U FBiH: ukupno ~260 mHE, ukupne snage 405 MW i 1.430 GWh/g;

Nastavak
Ostali energetski projekti u FBiH
D/ PROJEKTI GASNOG SISTEMA
- Magistralni gasovod Zenica-Doboj-Bosanski Brod: ~ 70 mil. EUR
(sa gasifikacijom gradova uz gasovod)
- Magistralni gasovod Sarajevo-Mostar-Ploče: ~ 90 mil. EUR
(sa gasifikacijom gradova uz gasovod)
- Gasifikacija Srednjobosanskog kantona - SBK ~ 45 mil. EUR
- Gasifikacija Unsko-sanskog kantona ~ 95 mil. EUR
- Podzemno skladište Tetima, sa priključnim ~ 60 mil. EUR
(gasovodom Kladanj-Tuzla)
- Procjena investicija u gasnom sektoru: ~ 360 mil. EUR
- Vrijeme realizacije - fazno: ~ 4 ÷ 5 godina
- Zapošljavanje na izgradnji: ~ 3.000 ÷ 4.000 r.

Nastavak
Ostali energetski projekti u FBiH
E/ OBNOVLJIVI IZVORI I ENERGETSKA EFIKASNOST
- Biomasa, solarna energija (mHE i VE - uključene gore)
- Projekti EE, mjere, oprema, materijal, en. upravljanje
- Procjena investicija: ~ 250 ÷ 350 mil. EU
- Vrijeme realizacije: ~ 5 godina
- Zapošljavanje: ~ 4.000 ljudi
REKAPITULACIJA (A÷E) – Procjena
Investicije: 11 mlrd EUR (~ 22 mlrd. KM)
Vrijeme realizacije: 4 ÷ 10 godina
Zapošljavanje (direktno): ~ 80.000 ÷ 92.000 radnika
(izvođenje - teren+ domaće fabrike i materijali),
INDIREKTNO ZAPOŠLJAVANJE: ~ 300.000÷350.000 rad.

Nastavak
Susjedni i ostali energetski sektori
F/ ULAGANJA U ENERGETSKI SEKTOR – SUSJEDNE ZEMLJE, EU, SVIJET
1. HRVATSKA - 10 mlrd EUR, do 2020. god.
2. SRBIJA - 9,2 mlrd EUR, do 2015 god.
3. CRNA GORA - 1,39 mlrd EUR, do 2013 god.
4. MAKEDONIJA - 3 mlrd USD, 2008-2030.
5. EVROPA - 900 mlrd EUR, za 25 godina (36 mlrd EUR/god)
(samo za proizvodnju el. energije);
6. NJEMAČKA ~ 23 mlrd EUR, 15 TE, 12.000 MW do 2020.
7. SVIJET - 26.000 mlrd USD, za 20 godina.

Nastavak
Okolišni aspekti rada energetskih postrojenja
OPŠTI PRISTUP ZAŠTITE OKOLINE U BiH
Energetski objekti, posebno termoelektrane, energane, hidroelektrane i dr.
imaju veliki uticaj na okolinu, ali je posljednjih 25 godina postignut veliki
tehnološki napredak i smanjenje misija štetnih gasova i čestica (SO2,
zatim GHG gasova CO2, CH4 i dr.) uz povećanje stepena iskorišćenja
energije;
Objekte treba graditi radi društvenog i ekonomskog razvoja, ali ne na
svakom mjestu i ne po svaku cijenu. U proceduru treba da je uključena -
lokalna zajednica. Odgovori ne mogu biti: ‘’da ili ne graditi’’, nego šta i
gdje graditi. Uslov: ambijentalno uklapanje i multifunkcionalnost prostora.
 Lokalni nivo: Maksimalna zaštita zdravlja populacije u blizini objekata;
 Nacionalni nivo: Prihvatljivi gubici eko-sistema na bazi Studije uticaja na
okolinu;
 Regionalni nivo: Kompromis - međunarodni dogovori kod prekograničnih
uticaja;
 Svjetski nivo: Porast globalnih uticaja, ukoliko to zahtijeva razvoj;

Nastavak
ZAVRŠNE NAPOMENE
U cilju uređivanja pitanja Energetskog sektora BiH i FBiH,
neophodno je poduzeti slijedeće mjere i akcije:
1. Javno prezentiranje i promocija stanja u oblasti energije i
edukacija, te važnost energije u ukupnom razvoju;
2. Ispunjavanje preuzetih obaveza (međunarodni ugovori,
sporazumi, direktive,...)- nivo Države;
3. Izrada Strategije razvoja energetike BiH (srednjoročna,
dugoročna);
4. Priprema i izrada Zakona o energiji BiH (paralelno sa izradom
Strategije), koji bi uključivao i elemente tržišta energije,
regulatornu funkciju, odredbe en. efikasn. i obnovljivih izvora.

5. Usaglašavanje prostornih planova i energetskog razvoja -
Izgradnja novih energetskih kapaciteta;
6. Optimizacija okolinskih i energetskih zahtjeva - balans;
7. Uspostavljanje adekvatne i racionalne institucionalne
energetske strukture i stručnog energetskog subjekta, Institut,
Direkcija, Centar za energiju i EE (Država, entiteti, kantoni-
regije, opštine);
8. Odgovornost za političko odlučivanje i realizaciju!!??.
9. Finansiranje - budžet - fond za E i EE, kofinansiranje, ino
ulaganja, tehnička asistencija;
Nastavak
ZAVRŠNE NAPOMENE

Nastavak
ZAVRŠNE NAPOMENE
10. Uspostavljanje energetske baze podataka –
Energetska statistika;
11. Izrada Bilansa energetskih potreba BiH i FBiH;
12. Osposobljavanje kadrova za pristup i izradu zahtjeva i
prijedloga za međunarodne finansijske fondove;
13. Priprema tehničkih procjena i prijedloga projekata energije i
energetske efikasnosti;
14. Upravljanje energijom i energetskom efikasnošću na svim
nivoima (posebno lokalni nivo).

Nastavak
ZAVRŠNE NAPOMENE
Komentar
Veoma značajnu ulogu u realizaciji ovih akcija treba da
imaju, osim ostalih, i ambasade-ekonomski odjeli u BiH i BiH u
EU i Svijetu, a posebno imajući u vidu poziciju:
 partnerskog odnosa sa nadležnim organima BiH, FBiH
i resornim ministarstvima;
 razvoja lokalne privrede u FBiH, BiH i unapređenje
ekonomskih odnosa sa zemljama EU, u regiji i šire.

Nastavak
HVALA NA PAŽNJI
mr.sci. Hilmo Šehović, dipl.ing.
email: fmeri-4@bih.net.ba; tel. +387 61 154-864;

HSehovic-ES BiH i FBiH-Prezentacija.fin..ppt

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (20)

HSehovic-ES BiH i FBiH-Prezentacija.fin..ppt