Natuurplazasymposium februari 2012. Lezing Ruud Foppen: Alleen als je vogelpopulaties begrijpt kun je ze goed beschermen. Over early warning system en science based beschermen.

1. Alleen als je vogelpopulaties begrijpt kun je ze
goed beschermen
Van integrale kennis over vogelpopulaties
naar een betere bescherming
Robert Kwak (VBN)
Ruud Foppen (SOVON)

2. Natuurbescherming was lang een
zaak van emotie
- Sternenhoedjes -> oprichting Vogelbescherming
- Vuilstortplaats Naardermeer -> oprichting
Natuurmonumenten
- Beperking trekvogeljacht in Zuid-Europa

3. En dat moet zo blijven!!!
Nu: natuurbescherming niet (meer) elitair
maar brede volksbeweging
Maar ……..
ook 1000-en ogen en oren in het veld!!!!

4. Dat is noodzakelijk voor goede
bescherming
Wetenschap =
kennis
Natuur- Natuur-
waarnemingen bescherming

5. Waarom is het zo belangrijk om
bescherming vanuit
wetenschapskennis te doen??
• Bescherming kan zo effectief en efficiënt
worden gemaakt
• Reden voor achteruitgang zijn minder evident
dan vroeger (vervolging bijv.)
• Bescherming is meer en meer een zaak van
‘echt’ bewijs: significanties,
instandhoudingsdoelen, Natura2000
wetgeving

6. Vogelbescherming wil
“science-based” beschermen

7. Welke kennis hebben we nodig om
vogels te beschermen?
- Kennis over toestand van de populatie
- Kennis over populatiedynamische processen
- Kennis over mogelijke drukfactoren
- Kennis over mogelijke
oplossingen/maatregelen en hun effectiviteit

8. Gegevens spelen daarbij een
essentiële rol
- Gegevens over aantalsverloop en dichtheden
- Gegevens over sterfte(oorzaken)
- Gegevens over broedsucces
- Gegevens over dispersie

9. ‘Gezondheidstoestand’ meten op
populatieniveau

10. Via vrijwilligers geïntegreerd
populaties monitoren
Populatiemodel BESCHERMING
Emigratie
Populatiegrootte Reproductie Overleving
Immigratie
Broedvogel Broedsucces
Ringonderzoek
monitoring monitoring
Gebiedsgericht: ‘Publiekstelling’ /
Nestkaart Griel
b.v. BMP losse waarneming

11. Volgende stap: van geïntegreerd monitoren naar
integraal modelleren van populatiedynamiek
Harde meetgegevens
Nestkaartgegevens
Door het model geschat
Telgegevens Ringgegevens

12. waarnemen wordt beschermen
via kennis
Meer meters in de cockpit vullen
Vlieghoogte = populatieomvang
Snelheidsmeter = overleving
Brandstofmeter = reproductie
afstandsmeter = dispersievermogen

13. Waarnemen wordt beschermen
via kennis
Inschatten wanneer de
hoogtemeter terug gaat (kan gaan)
lopen
Verlieswaarschuwingen:
“Early warning system”

14. Uiteindelijk dienen er voor de te
beschermen en bedreigde soorten
actieplannen te worden geformuleerd om
(1) ofwel de RL status te verbeteren ofwel
(2) de gunstige staat van instandhouding of
streefwaardes te realiseren.

15. Hoe gaan we dat doen?
Vogelbescherming wil komende jaren de gezondheid van
de Nederlandse vogelpopulaties laten bepalen

16. Een programma met vele onderdelen

17. Samenwerking met
kennisdragers is noodzakelijk
met universiteiten en andere onderzoeks-
instituten in binnen maar ook in buitenland
Natuurplaza is goede en ‘natuurlijke partner’

18. Het ‘plan’

19. We zijn goed op weg
- 2 postdoc en 1 aio traject samen met de Radboud Universiteit en
SOVON
- Oprichting van CAPPD (Centre for Animal and Plant Population
Dynamics) of beter NEC- PE (Nijmegen Expertise Centrum voor
Populatie Ecologie???????????)

20. Waar zitten de
(wetenschappelijke) uitdagingen?
• Operationeel krijgen/maken van veel
populatiemodellen
• Zicht krijgen op drukfactoren, bijv. in relatie
tot habitatkwaliteit

21. Maar hoe bepaal je de
beschermingsstrategie?
• Eerst weten wat je beschermingsvisie is
• Dan bepalen wat je beschermingsdoelen zijn
• En weten wat er ver beneden de doelen zit
(soort staat op Rode Lijst óf zit ver onder
beoogde dichtheid)
• Bepalen haalbaarheid en rendement van
beschermingsstrategie
• Uitrollen beschermingsplannen

22. Pas op!
Het gaat niet alleen om het beschermen van
Rode Lijst soorten, die zijn voornamelijk bedoeld
om (globaal-regionaal) uitsterven te voorkomen
Maar vogels zijn ook uitstekende indicatoren
voor een gezond leefmilieu: hoge dichtheid =
optimale kwaliteit

23. Rode Lijst + - risico-inschatting toekomst
- gunstige staat van instandh.
ernstig bedreigd Actieplannen
soortenlijst
bedreigd
kwetsbaar
‘veilig’

24. Risico inschattingen
• Klimaat en gerelateerde areaalveranderingen
• Habitatveranderingen door landgebruik
• Eigenschapgerelateerde gevoeligheid
(‘insectenetende grondbroedende
afrikatrekkende zangvogels’)

25. ‘Gunstige staat van instandhouding’
Soort 1
Optimaal kwaliteitsniveau
populatiegrootte
Soort 2
RL niveau: hoge uitsterfkans

26. De feiten
Soort met alert
Toekomstvoorspel-
early warningdeel
ling voor populatie
Risico-analyse
Early warning
(en respons)
Strategische overwegingen systeem
Handelings-
perspectief
Communicatie-
overweging
responsdeel
Indicatorwaarde
soort
Internationaal
kader

27. opPEPpers
• Beginnen met soorten die met uitsterven zijn
bedreigd: via PEP: Preventing Extinction Plans

28. Uiteindelijk dienen er voor de te
beschermen en bedreigde soorten
actieplannen te worden geformuleerd om
(1) ofwel de RL status te verbeteren ofwel
(2) de gunstige staat van instandhouding of
streefwaardes te realiseren.

29. Van kennis naar bescherming
Van early warning via bottleneck analyse naar
beschermingsmaatregelen
1. -Experimenteren “werkt het wel”
2. Voorbeeldprojecten “laten zien dat ‘t werkt”
3. Olievlekwerking “bredere toepassing”
4. Glasbakconstructie “het loopt automatisch”

34. Probleemdetectie: soort op Rode Lijst
Het sleutelwoord
Probleemdefinitie: waar lijdt de soort aan? hierbij is
rendement
Probleemoplossing
Deelrendementsindicator
Instrument 1
1
Deelrendementsindicator
probleemoplossingsfase
Instrument 2 2
Deelrendementsindicator
Instrument 3 3
Bereiken doel: soort van Rode Hoofdrendementsindicator
Lijst, duurzame populatie

35. Beschermen en waarnemers
• Waarnemingen zijn de basis voor bescherming
• Maar alleen als de gegevens goed worden
gebruikt -> met project wil VBN stimuleren dat
(broedbiologische) gegevens beschikbaar
worden gemaakt
• Maar er zijn meer mogelijkheden voor inzet
van waarnemers/vrijwilligers

36. Waarnemer-beschermer
• Ogen en oren in veld: door lokale veldkennis beter in
staat om ontwikkelingen te duiden. Bijvoorbeeld
wetlandwachten die gebiedsontwikkelingen in relatie
tot beheer evalueren (door gebruik te maken van
tools die SOVON ontwikkelt)
• Lokale vogelkennis gaat verder dan soortherkenning
-> ecologische kennis op lokaal gebied veel beter
benutten. Bijvoorbeeld door opzetten regionale
kenniskringen (Rol Natuurplazapartners zoals
SOVON)

37. Tenslotte
Vogelbescherming is er van overtuigd dat
we nog jaren met deze
samenwerkingsvorm door kunnen en dat
er veel mooie successen te behalen zijn
voor de natuurbescherming
Bedankt voor uw aandacht!!!