.

1. KONSTANTIN KRISTOFORIDHI (1826-1895)
Konstantin Kristoforidhi lindi në Elbasan më 1826. Pjesën më të madhe të jetës e kaloi në mërgim ku
bëri një veprimtari shumë të begatshme si përkthyes veprash fetare , studiues i gjuhës dhe autor ndër të
parët e letërsisë për fëmijë, me shkrime si « Abetarja » e vitit 1872, tregimi « Gjahu i Malësorëve »
(1884) etj. Është përkthyes i një numri veprash origjinale dhe i pari i cili përhapi gjuhën e shkruar
duke qenë autor i parë i Gramatikës së shqipes më 1882. Veçanërisht, « Fjalori i gjuhës shqipe » është
një nga veprat më të shquara në historinë e gjuhësisë shqiptare i cili u botua pas vdekjes së autorit më
1904.
« Gjahu i malësorëve » (botuar më 1884) është shkruar në dy dialektet, sado që nuk e ka
formën e mirëfilltë të gjinisë së prozës, konsiderohet si prova më e hershme e prozës sonë artistike,
prandaj, Kristoforidhi me të drejtë shquhet si autor i parë i prozës artistike. Tregimi është shkruar në
stil artistik dhe mjaft domethënës. Me bashkimin e tytave të pushkëve të gjahtarëve, toskë e gegë,
autori thërret për një bashkim gjithë shqiptarë pa dallim feje dhe krahine, kundër okupatorit
shumëshekullorë turk.
Përkthimet e Kristoforidhit kanë vlerë të madhe në përpunimin e stilit letrar. Ato kanë ndikim
të madh në themelimin e gjuhës së re letrare shqipe.
Puna e Kristoforidhit u frymëzua nga idealet e lëvizjes kombëtare. Ai më së miri arriti të dëshmonte në
teori dhe praktikë, unitetin e shqipes si dhe unitetin e vet kombit shqiptar.
Kristoforidhi dha kontribut të madh për afrimin me shkrim të dy dialekteve (toskë dhe gegë). Ai bëri
një punë të madhe për pasurimin e gjuhës letrare me fjalë popullore duke krijuar një numër të madh
fjalësh të reja, (të prejardhura ose të përngjitura), të cilat do ta pastrojnë gjuhën tonë nga fjalët e huaja,
sidomos nga greqizmat dhe sllavizmat dhe turqizmat. Kontributi i Kristoforidhit në fushën e gjuhësisë,
çeli rrugën për një punë më të devotshme për shkrimtarët që do të vinin pas tij, si Naimi, Samiu,
Mjeda etj. Kristoforidhi, shpresën më të madhe e kishte te shtresa e varfër e popullit, ata i çmonte si
shqiptarë të kulluar, prandaj, nuk kishte simpati ndaj bejlerëve dhe klerikëve të cilët hiqeshin si njerëz
gjoja të mençur dhe përparimtarë. Kristoforidhi vdiq në Elbasan më 1895.
MËSOJMË DUKE PUNUAR
Ku dhe kur lindi Kristoforidhi ? ______________________________________________________
Ku e kaloi pjesën më të madhe të jetës ? _______________________________________________
Çka bëri ai gjatë jetës së tij në mërgim ? _______________________________________________
Cili është kontributi i tij në gjuhësi ?__________________________________________________
Cilat janë tri veprat e tij kryesore ? ___________________________________________________
Kur u botuan këto tri vepra ? ________________________________________________________
Cili është kontributi i tij në fushën e gjuhësisë ?_________________________________________
_________________________________________________________________________________
Çfarë efekti pati « Gramatika » në fushën e gjuhësisë ?___________________________________
__________________________________________________________________________________
° Të gjitha mësimet janë hartuar nga Sylë Baftiu, mësues i SHSHMP në Monthey – Zvicër
Lejohet kopjimi dhe përdorimi në këtë formë.
Nuk autorizohet asnjë përmbledhje e veçantë në formë fletoreje pune pa pëlqimin e autorit!
1

2. GJAHTARËT DHE DHELPRA
Pasi të keni lexuar dhe analizuar me kujdes pjesën e tregimit nga « Gjahu i malësorëve »,
përgjigjuni me shkrim në pyetjet e shtruara.
Ç’ porosi morën gjahtarët ?
___________________________________________________________
Cilët nga gjahtarët qëlluan mbi dhelprën ? _____________________________________________
Çka simbolizojnë gjahtarët ? _________________________________________________________
Çka simbolizon dhelpra dinake ? _____________________________________________________
Pse nuk e vranë dhelprën dinake ? ____________________________________________________
Çfarë tregon bashkimi i gjahtarëve ? _________________________________________________
Ç’ porosi dha Mark Shalëgjati ?
_______________________________________________________
Nga se ushtonte pylli ? ______________________________________________________________
Kurë u vra dhelpra dhe pse ? ________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Bëni një shpjegim me fjalë tuaja çka kuptoni në këtë tregim !
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
° Të gjitha mësimet janë hartuar nga Sylë Baftiu, mësues i SHSHMP në Monthey – Zvicër
Lejohet kopjimi dhe përdorimi në këtë formë.
Nuk autorizohet asnjë përmbledhje e veçantë në formë fletoreje pune pa pëlqimin e autorit!
2