ระบบย่อยอาหารของสัตว์และของมนุษย์ รายวิชาชีววิทยา ม.5 โดยครูเนยวิภา

1. การย่อยอาหารของสัตว์
การย่อยอาหารของมนุษย์
ระบบย่อยอาหาร
Digestive system

2. ☐
ง
1
1
1
3
•
☐
ฯ
←
§
o
y
_
3
g
'
{
3
33
☆
DC
§
€
a
5
-
a
2
Es
cy
ง
3
[
§
⑤
0
-
IE
}
s
S
ง
9
&
3
ร
↓
o
บฺ
2
ห
c
>
_
5
J
c
J
"
◦
5
E
-
}
E
3
-
นะ
3g
-
8s
>
&
E
↓
d-
≥
f
ง
2
S
0
E
-
2
T
~
ง
0
D
-
Ess
↓
↓
มา
-
⇐
'
'
ตร
แ
Sdg
5.
cvo
-
2
≥
ก
5
o
,
p
8s
๐
สิ้
asse
→
[
ร
w
I
y
E
3
-1
2
g.
c-
B.
สอง
จง
มา
M
☐
e-
⇐
→
s
ง
S
F
ก
→
≥
¥_
°
|
ง
s
S
.
.
อ
ง
2
±
"
E
ฏื๊
¥
&
÷
9
☆
{
±
ญุ๊
←
⇐
s
✓
s
=
0
o
H
⑦
③
ฐึ๋
s
-
.
.
.
.
.
.
ฏู่
ะ
ญื๋
-
→
}
③
4
ง
งื๋ึ
จฺ
g
S
⇐aea
ล
-
E
ญื๋
ฉื๋
ฎู้
ง
.
.
.
.
I.
T
II.
s
00
2
oe
¥
8
s
5
S
8
จ
ญื๊
ฒื๋
¥
⇐
ฬฺห
.
.
±
J
_
o
S
☒
ิจ
S
×
°-
_
ญุ๋
÷
←
+
o
⇐
=
ฐื๋
ฏื๋
☒
§
8
3
1
ส
E.
ฏิ๋
←
ฏื้
≥
⇐
:#
i
ษิ
ญุ๋
ศื๋
ริ๋
ฬุ๊
÷
จ
ฐิ้
มา
รึษํ๋
ญุ๋
s
า
b
↓
แ
⇐
¥
4
-
→
<
3
E.
s
ญุ้
ญื๋
H
ศื๋
#

3. i
เห
มื
อน → ทาง เ
ดิ
นอาหารสม
บู
ร
ณ์
ต่
าง ไ
ส้
เ
ดื
อน
ดิ
น
มี
กระเพาะ
พั
ก
มี
กึ๋
น / แมลง
มีต่
อม
น้
ำ
ลาย
ต่
อมส
ร้
างเอนไซ
ม์
นก
มี
-
1 กระ
ต่
าย
มีฟั
น
ตั
บ ตา
อ่
อน

6. ระบบย่อยอาหาร (Digestive System)
❑ระบบย่อยอาหาร >>> ท่อที่วางทอดยาวไปตลอดร่างกายจากปาก
ไปสู่ทวาร อวัยวะของระบบย่อยอาหารประกอบไปด้วย ช่องปาก
(ปาก) หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ลาไส้เล็ก สาไส้ใหญ่ ไส้ตรง ลาไส้
ใหญ่ส่วนปลาย และ ทวารหนัก
▪ กระบวนการสลายสารอาหารเริ่มต้นที่ปากแล้วไปสมบูรณ์ที่ลาไส้
เล็กในขณะที่ในลาไส้ใหญ่ทาหน้าที่นาน้ากลับคืนสู่ร่างกายให้มาก
ที่สุด อาหารที่ไม่สามารถย่อยได้ที่ยังคงเหลืออยู่ในทางเดินอาหาร
จะออกจากร่างกายโดยผ่านทางทวารเป็นอุจจาระ
▪ ตับและตับอ่อน ทาหน้าที่เป็นระบบย่อยอาหารเนื่องจากสามารถ
ผลิตน้าย่อยได้ (digestive juices)

7. กระบวนการเปลี่ยนแปลงอาหารเพื่อให้ได้สารอาหาร ประกอบด้วย 4 กระบวนการ คือ
1. Ingestion การกิน เพื่อนาอาหารเข้าสู่ร่างกาย
2. Digestion การย่อย เพื่อให้ได้สารอาหาร
3. Absorption การดูดซึม นาสารอาหารโมเลกุลเล็กเข้าสู่เซลล์
4. Defaecation การถ่ายอุจจาระ

8. การย่อยอาหารของมนุษย์
การย่อยอาหารของมนุษย์
การย่อยทางเคมีเกิดขึ้นครั้งแรก
ที่บริเวณใดในทางเดินอาหาร ?

9. “ไฮโดรไลซีส (hydrolysis)”
การย่อยเชิงเคมี
(Chemical digestion)

10. >

11. คอหอยและการกลืน
> ลิ้นจะดันอาหารไป
ด้านหลังของช่องปาก
> อาหารจะดันเพดาน
อ่อนขึ้นด้านบน ปิดช่อง
จมูก
> ฝาปิดกล่องเสียง ไป
ปิดหลอดลม

12. การย่อยอาหารของมนุษย์

13. โครงสร้างของกระเพาะอาหาร
1. cardiac
2. ฟันดัส (fundus)
body
รูกี (rugae)
3. ไพโลรัส (pylorus)
ไพโลริกสฟิงก์เตอร์
(pyloric sphincter)
cardiac sphincter
ลำไส้เล็ก
(small intestine)
มีความยาวประมาณ 10 นิ้ว กว้าง 5 นิ้ว

14. กระเพาะอาหาร
เซลล์สร้างเพปซิโนเจน
ทาหน้าที่สร้างเพปซิโนเจนซึ่งจะถูกเปลี่ยน
เป็นเอนไซม์เพปซินเพื่อย่อยสารอาหารจาพวกโปรตีน
เซลล์สร้างกรดไฮโดรคลอริก
ทาหน้าที่สร้างกรดไฮโดรคลอริก ซึ่งทาให้ใน
กระเพาะอาหารมีสภาพเป็นกรด
เซลล์สร้างเมือก
ทาหน้าที่สร้างเมือก เพื่อป้องกันไม่ให้น้าย่อยต่าง ๆ
ย่อยเนื้อเยื่อของกระเพาะอาหาร
mucous cell
parietal cell
chief cell

15. gastrin Parietal cell กรดไฮโดรคลอริก
กระตุ้น หลั่ง
Chief cell pepsinogen pepsin
สร้าง
โปรตีน
Polypeptide
สายสันลง
เปลี่ยน
ย่อย
การย่อยอาหารในกระเพาะอาหาร
ผนังกระเพาะอาหาร
เซลล์สร้างเพปซิโนเจน

18. ตับอ่อน
ไคโมทริปซิน
คาร์บอกซิเพปทิเดส
(พร้อมทางาน)
ไคโมทริปซิโนเจน
โพรคาร์บอกซิเพปทิเดส
(ยังไม่พร้อมทางาน)
ทริปซิโนเจน
(ยังไม่พร้อมทางาน)
ทริปซิน
(พร้อมทางาน)
เอนเทอโรไคเนส
เซลล์บุผิวผนังลาไส้เล็ก
เพปไทด์ กรดอะมิโน
หลอดเลือดฝอยในวิลลัส
สร้าง
สร้าง
เปลี่ยน
เปลี่ยน
สร้าง
ย่อย
การย่อยอาหารในลาไส้เล็ก

19. การย่อยเพปไทด์ให้เป็นกรดแอมิโน

20. แป้ง/ไกลโคเจน/เดกซ์ทริน
ตับอ่อน อะไมเลส
มอลโทส
เซลล์บุผนัง
ลาไส้เล็ก
มอลเทส
กลูโคส
หลอดเลือดฝอย
ในวิลลัส
สร้าง ย่อย
สร้าง ย่อย
การย่อยและการดูดซึมอาหารในลาไส้เล็ก
>> การย่อยคาร์โบไฮเดรต
-

21. ไขมัน
ตับ นาดี
หยดไขมัน
ตับอ่อนและ
เซลล์บุผิวผนัง
ลาไส้เล็ก
ลิเพส
กรดไขมันและ
กลีเซอรอล
หลอดนาเหลือง
ในวิลลัส
สร้าง
แตกตัว
สร้าง ย่อย
การย่อยและการดูดซึมอาหารในลาไส้เล็ก
>> การย่อยลิพิด
>> ตับ ทาหน้าที่สร้าง
ถุงนาดี เก็บไว้ที่ถุง
นาดี จากถุงนาดีจะมี
ท่อนานาดีมาเปิดเข้าสู่
ดูโอดินัม

24. การดูดซึมสารอาหาร
• เป็นกระบวนการที่มีการนาสารอาหารเข้าสู่เซลล์บุผิวของทางเดินอาหาร โดยจะถูกลาเลียงเข้าสู่เซลล์
ด้วยวิธีการที่แตกต่างกัน เกิดขึ้นที่อวัยวะต่าง ๆ ดังนี้

25. การดูดซึมสารอาหาร
1. กระเพาะอาหาร จะมีการดูดซึมสารบางชนิด เช่น alcohol caffeine และยาบางชนิด แต่ดูดซึม
สารอาหารได้น้อย
- -
-

26. การดูดซึมสารอาหาร
2. ลาไส้เล็ก ที่ผนังมีส่วนยื่นเล็ก ๆ คล้ายนิ้ว เรียกว่า villus ความหนาแน่น  20 - 40 หน่วย/mm2 ซึ่ง
ด้านนอกมีส่วนยื่นออกไป เรียกว่า microvillus เพื่อเพิ่มพื้นที่ผิวในการดูดซึม ภายใน villus มีหลอด
เลือดฝอยและหลอดน้าเหลืองฝอยซึ่งจะรับสารอาหารที่ถูกดูดซึมผ่านเซลล์บุผิวของ villus เข้าไป

27. การดูดซึมสารอาหาร
การย่อยอาหารของมนุษย์

28. การดูดซึมสารอาหาร
การย่อยอาหารของมนุษย์

29. การดูดซึมสารอาหาร
การย่อยอาหารของมนุษย์

30. การดูดซึมสารอาหาร
การย่อยอาหารของมนุษย์

31. • หลอดเลือดดาจากลาไส้เล็กจะเข้าสู่ตับทางหลอดเลือดดา hepatic portal vein ตับจึงเป็นอวัยวะแรกที่
ได้รับสารอาหารหลังการย่อย เพราะตับเป็นอวัยวะที่มี metabolism สูงและต้องควบคุมปริมาณกลูโคสใน
กระแสเลือดโดยเปลี่ยนเป็น glycogen และเก็บเอาไว้ ต่อจากนั้นสารอาหารที่เหลือจึงลาเลียงผ่านทาง
hepatic vein เข้าสู่หัวใจแล้วสูบฉีดไปทั่วร่างกาย

32. การดูดซึมสารอาหาร
การย่อยอาหารของมนุษย์
f.

33. glycerol, fatty acid และ monoglyceride
ถูกดูดซึมเข้าสู่เซลล์บุผิว (ผ่านไมโครวิลลัส)
glycerol + fatty acid → triglyceride (ที่ ER)
ER
triglyceride + protein + lipid บางชนิด → chylomicron
(ที่ Golgi body)
Golgi body
chylomicron ถูกลาเลียงออกจากเซลล์บุผิว (วิธี exocytosis)
chylomicron ถูกลาเลียงเข้าสู่หลอดน้าเหลืองฝอย
capillary

34. • chylomicronถูกลาเลียงออกนอกเซลล์เข้าสู่หลอดน้าเหลืองฝอยไปยังหลอดน้าเหลืองแล้วลาเลียงเข้า
สู่ระบบหมุนเวียนเลือดบริเวณหลอดเลือด vein ที่ไหล่ก่อนเข้าสู่หัวใจโดยไม่ผ่านตับ เลือดที่ออกจาก
หัวใจจะนาสารอาหารไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย

35. • สารที่ช่วยในการขนส่ง lipid มีดังนี้
1) chylomicron เป็น lipid ที่พบในเลือดหลังกินอาหารที่มี lipid มาก ประกอบด้วย triglyceride
ประมาณ 84% ปกติจะไม่พบในเลือดหลังจากอดอาหารเป็นเวลา 12 ชั่วโมง ถูกสร้างที่เซลล์บุผิวที่
ลาไส้เล็กทาหน้าที่ขนส่ง triglyceride ไปสะสมในเนื้อเยื่อไขมัน

36. 2) LDL (low-density lipoproteins) เป็น lipoprotein โดยมีส่วนประกอบ
ของ cholesterol ประมาณ 45% ทาหน้าที่ขนส่ง cholesterol จากตับ
ไปยังผนังหลอดเลือด เนื้อเยื่อไขมัน และกล้ามเนื้อ ทาให้ระดับ
cholesterol ในเลือดสูงขึ้น อาจเกิดการสะสมและเกาะทาให้หลอดเลือด
เกิดการอุดตันหรือเปราะได้

37. 3) HDL (high-density lipoproteins) เป็น lipoprotein ที่
สร้างจากตับและลาไส้เล็ก ทาหน้าที่ขนส่ง cholesterol
จากเซลล์ต่าง ๆ ไปยังตับเพื่อเปลี่ยนเป็นน้าดี ทาให้ระดับ
cholesterol ในเลือดต่าลง หากมี HDL มากจะส่งผลดี
ต่อร่างกาย

39. ญํ๋
±
→
ญื๋
e
ฐื๋
ร
โ
ฌื๋
ฐื๋
ฮิ๋
รส
ญื๊สื๋
±
โ
±
_
ฐั๋
สี
โ
สี
=
โ
สํ๊
ษั๋
Thn
E
ร
สั
fhenen
s
รั
E
o
o
EEE
ตั
5
ส็
ฐั
Et
ฐื๋
ฐื๋
ณํ
รุ๋
ก็บํ้
ส
→
ii
ส
บ็
EE
๖
๖๖
•
•

41. ลาไส้ใหญ่
ไส้ติ่ง
1
2
3
ซีกัม ทาหน้าที่รับกากอาหารจากลาไส้เล็ก
ซึ่งซีกัมจะมีส่วนของไส้ติ่งยื่นออกมา
1
2
3
โคลอน ทาหน้าที่ดูดซึมน้าและวิตามินบี 12
ที่สร้างจากแบคทีเรียในลาไส้ใหญ่
เรกตัม ลาไส้ใหญ่ส่วนปลาย ซึ่งจะต่อกับ
ทวารหนัก

42. การถ่ายอุจจาระ
การย่อยอาหารของมนุษย์

43. การย่อยอาหารของมนุษย์
การถ่ายอุจจาระ

45. การถ่ายอุจจาระ
การย่อยอาหารของมนุษย์
การถ่ายอุจจาระ

46. การถ่ายอุจจาระ
การถ่ายอุจจาระ
การย่อยอาหารของมนุษย์
การถ่ายอุจจาระ

47. การถ่ายอุจจาระ
การถ่ายอุจจาระ
การถ่ายอุจจาระ
การย่อยอาหารของมนุษย์
การถ่ายอุจจาระ

49. การรับประทานอาหารที่มีเส้นใย
มีประโยชน์ต่อร่างกายอย่างไร ?
การรับประทานยาปฏิชีวนะจะส่งผลต่อ
ไมโครไบโอมในทางเดินอาหารอย่างไร ?

50. ความผิดปกติของทางเดินอาหารในมนุษย์
โรคกระเพาะอาหาร
ภาวะที่เกิดแผลบริเวณเยื่อบุกระเพาะอาหาร เนื่องจากมีกรดปริมาณมาก
นิ่วในถุงน้้าดี
เกิดจากภาวะไม่สมดุลของสารประกอบในน้้าดี โดยเฉพาะคอเลสเตอรอล
สารบิลิรูบินและเกลือแคลเซียมชนิดต่าง ๆ
ดีซ่าน
อาการตัวเหลือง และตาเหลือง เนื่องจากมีปริมาณสารบิลิรูบินในเลือดสูงกว่าปกติ
โรคกรดไหลย้อน
ภาวะที่มีน้้าย่อยจากกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นไปยังหลอดอาหาร

51. -
-