klklco

1. Бие даалт
Сэдэв:Болзолт ба болзолт бус рефлексүүд
Бие даалт
Сэдэв:Болзолт ба болзолт бус рефлексүүд
Гүцэтгсэн:.....................Б.Нурсауле /сд-102/
Шалгасан:.......................АУ-ы магистр багш Б.Байгалмаа

2. 2022
Агуулга
1. Рефлекс гэж юу ?
2. Рефлексийн түүх
3. Рефлексийн нум
4. Рефлексийн тухайн онол
5. Бүтэц ба бүрэлдэхүүн хэсэг
6. Онцлог шинж чанарууд
7. Рефлексийн нумыг шинжлэх
8. Болзолт рефлексийн үеийн өөрчлөлт:
9. Нөхцөлт ба нөхцөлт бус рефлексийн ялгаа

3. Рефлекс: Бие махбод нь өөрийн мэдрэхүйн эрхтэнд гадна дотноос үйлдэл
үзүүлсэн цочролд төв мэдрэлийн тогтолцооны удирдлагатайгаар хариу үйлдэл
үзүүлэх процессыг рефлекс гэнэ
 . Бие махбодын рефлекст үйл нь гадаад болон дотоод орчноос үзүүлсэн
цочролын үндсэн дээр үүсэж явагдана. Рефлексийг үүсгэгч гадаад
цочроогчид гэрэл,дуу,авиа,юмсын өнгө, үнэр, амт, халуун хүйтэн гэх мэт
гаднаас ирж буй цочролууд харин дотоод цочролд амьсгал, зүрх судасны
үйл ажилгааны хэвийн биш өөрчлөлт, зүрхний цохилт түргэсэх удаашрах,
ходоод гэдэсний өвчлөл гэх мэт өөрлчлөлтүүд нь дотоод сэрлийг үүсгэнэ.
 Рефлексийн нум
 Аливаа рефлекст үйл үүсэж явагдах механизм нь мэдрэмжийн, төвийн
мөн хөдөлгөөний гэсэн 3 үндсэн хэсгээс бүрдэнэ. Рефлекс үүсгэж
явагдах механизмын энэ гурван хэсгийг рефлексийн нум гэж нэрлэдэг
байна.
 Бие махбодын рефлекст үйл нь гадаад болон дотоод орчноос үзүүлсэн
цочролын үндсэн дээр үүсэж явагдана. Рефлексийг үүсгэгч гадаад
цочроогчид гэрэл,дуу,авиа,юмсын өнгө, үнэр, амт, халуун хүйтэн гэх мэт
гаднаас ирж буй цочролууд харин дотоод цочролд амьсгал, зүрх судасны
үйл ажилгааны хэвийн биш өөрчлөлт, зүрхний цохилт түргэсэх удаашрах,
ходоод гэдэсний өвчлөл гэх мэт өөрлчлөлтүүд нь дотоод сэрлийг үүсгэнэ.

4. Рефлексийн тухай онолыг орос ,зөвлөлтийн эрдэмтэд алдарт физиологич И.М.
Сеченов, акедемич И.П. Павлов , Е.Н. Введенский, А.А .Ухтомский нар
боловсруулахад онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
И. П. Павлов (1849-1936) ефлекс нь өөрийн үүслээр төрөлхийн болон үүсмэл
гэсэн 2 хэлбэртэй байдаг. И.П.Павлов төрөлхийн рефлексийг нөхцөлт биш
харин үүсмэл рефлексийг нөхцөлт рефлекс гэж нэрлэсэн байна.
Рефлексийн тухай онолыг орос ,зөвлөлтийн эрдэмтэд алдарт физиологич И.М.
Сеченов, акедемич И.П. Павлов , Е.Н. Введенский, А.А .Ухтомский нар
боловсруулахад онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
И. П. Павлов (1849-1936
И.П.Павлов нь 1849 онд Оросын Райзан хэмээх газар Санаваартны хүү болон
мэндэлсэн. Тэрээр аавыгаа олон талаар нь дуурайсан бөгөөд бага байхын л
сүмд дуртай болсон. Тэрээр ахынхаа хамт христ шашны сургуульд суралцдаг
байсан ба бүр саанаваартан болохоор шийдсэн байсан боловч нэг удаа Чарльз
Дарвин, Сеченов нарын семнарт сууснаар шинжлэх ухааны мэдлэгээ
өргөжүүлэх нь зүйтэй юм гэдгийг ухаарч Петербургийн их сургуульд элсэн
суралцаж байх хугацаандаа физиолгид сонирхолтой болсон. Түүнийг
физиологч болоход их сургуулийнх нь багш Соун маш их нөлөө үзүүлсэн. Тэр
үедээ Павлов лабораторт туслах ажилчин хийж байсан бөгөөд сарын50
рублийн цалин авч байсан. Түүний хоол боловсруулах физиологийн үндэс
судалгаа нь саш их амжилтыгавчирсан бөгөөд энэ бүтээлээрээ нобелийг
шагнал хүртсэн. Тэрээр сайн физиолгоч төдийгүй сайн мэс засалч байсан.
Тэрээр нохойны гэдсэнд жижигхэн хуванцар зүйл суулган яагаад хоол идэж
эхлэх үед ходоодны шүүс ялгарч байгааг мэдэхийг зорьсон. Тодорхой үе
шаттай туршилтуудын үр дүнд үүнийг нотолж чадсан бөгөөд тэрээр нөхцөлт
рефлекс болон сонгодог нөхцөлт салбарыг үндэслэсэн хүн юм

6. Рефлексийн тухай онолыг орос ,зөвлөлтийн эрдэмтэд алдарт физиологич И.М.
Сеченов, акедемич И.П. Павлов , Е.Н. Введенский, А.А .Ухтомский нар
боловсруулахад онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
И. П. Павлов (1849-1936) ефлекс нь өөрийн үүслээр төрөлхийн болон үүсмэл
гэсэн 2 хэлбэртэй байдаг. И.П.Павлов төрөлхийн рефлексийг нөхцөлт биш
харин үүсмэл рефлексийг нөхцөлт рефлекс гэж нэрлэсэн байна.
Рефлексийн тухай онолыг орос ,зөвлөлтийн эрдэмтэд алдарт физиологич И.М.
Сеченов, акедемич И.П. Павлов , Е.Н. Введенский, А.А .Ухтомский нар
боловсруулахад онцгой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
И. П. Павлов (1849-1936
И.П.Павлов нь 1849 онд Оросын Райзан хэмээх газар Санаваартны хүү болон
мэндэлсэн. Тэрээр аавыгаа олон талаар нь дуурайсан бөгөөд бага байхын л
сүмд дуртай болсон. Тэрээр ахынхаа хамт христ шашны сургуульд суралцдаг
байсан ба бүр саанаваартан болохоор шийдсэн байсан боловч нэг удаа Чарльз
Дарвин, Сеченов нарын семнарт сууснаар шинжлэх ухааны мэдлэгээ
өргөжүүлэх нь зүйтэй юм гэдгийг ухаарч Петербургийн их сургуульд элсэн
суралцаж байх хугацаандаа физиолгид сонирхолтой болсон. Түүнийг
физиологч болоход их сургуулийнх нь багш Соун маш их нөлөө үзүүлсэн. Тэр
үедээ Павлов лабораторт туслах ажилчин хийж байсан бөгөөд сарын50
рублийн цалин авч байсан. Түүний хоол боловсруулах физиологийн үндэс
судалгаа нь саш их амжилтыгавчирсан бөгөөд энэ бүтээлээрээ нобелийг
шагнал хүртсэн. Тэрээр сайн физиолгоч төдийгүй сайн мэс засалч байсан.
Тэрээр нохойны гэдсэнд жижигхэн хуванцар зүйл суулган яагаад хоол идэж
эхлэх үед ходоодны шүүс ялгарч байгааг мэдэхийг зорьсон. Тодорхой үе
шаттай туршилтуудын үр дүнд үүнийг нотолж чадсан бөгөөд тэрээр нөхцөлт
рефлекс болон сонгодог нөхцөлт салбарыг үндэслэсэн хүн юм

8. хувиргах үүрэгтэй. 3. Мотор эсвэл эфферент мэдрэлийн эсүүд
Мотор
эсвэл эфферент мэдрэлийн эсүүд нь нугасанд боловсруулсан дарааллын
мэдрэлийн импульс болон мэдрэлийн төвүүдийг хөдөлгүүрийн хариу урвалыг
бий болгох эффект эрхтэнүүдтэй нэгтгэдэг.
Бүтэц ба бүрэлдэхүүн хэсэг
Рефлекс нум нь нэгдсэн ба зохицуулалттай ажилладаг янз бүрийн хэсгүүдээс
бүрддэг: рецепторууд, мэдрэхүйн эсвэл афферент мэдрэлийн эсүүд, моторт
эсвэл эферент мэдрэлийн эсүүд ба эффектор эрхтэнүүд. Тэд тус бүр нь юу
бүрдүүлж байгааг харцгаая.
1. Хүлээн авагчид
Янз бүрийн мэдрэлийн төгсгөлд байрладаг, бүх биед тархсан мэдрэхүйн
рецепторууд гаднаас авсан мэдээллээ мэдрэлийн импульсээр дамжуулах
үүрэгтэй. Эдгээр рецепторууд нь нарийн мэргэжлийн мэдрэлийн эсүүдээс
бүрддэг Энэ нь харааны, үнэрийн, сонсголын, хоолны дуршилтай эсвэл
мэдрэгчтэй (атгах, өвдөх, температур гэх мэт) байдлаар түүний өдөөлтийг
Хамгийн нийтлэг рецепторуудын дотроос гэрлийн эрч хүчийг илрүүлэх үүрэгтэй
эсүүд болох фоторецепторуудыг олж болно. дулаан, температурын
өөрчлөлтийг илрүүлэх үүрэгтэй терморецептор; эсвэл механик даралтад хариу
үйлдэл үзүүлдэг нейронууд.
2. Мэдрэхүйн буюу афферент мэдрэлийн эсүүд
Рецепторууд мэдээллийг гаднаас нь авсны дараа мэдрэхүйн буюу афферент
мэдрэлийн эсүүд үүнийг цуглуулж, нугасны мэдрэлийн төвүүдэд (саарал
материал) дамжуулах үүрэгтэй, хүрээлэн буй орчны эрэлт хэрэгцээнд хамгийн
сайн тохирсон хариултыг боловсруулахад зориулж мэдээлэл боловсруулах
газар.
Мэдрэлийн төвүүд нь функцийг гүйцэтгэдэг мэдрэхүйн мэдрэлийн эсүүдийг
хөдөлгүүрийн мэдрэлийн эсүүдтэй холбох, ингэснээр мэдээллийг нэг талаас
нөгөөд дамжуулах, улмаар автомат хариу өгөх боломжийг олгоно. Энэхүү
харилцан холболтын ажлыг хариуцдаг мэдрэлийн эсүүдийг интернейрон гэж
нэрлэдэг.

9. 4. Үр нөлөөтэй эрхтнүүд Эффекторын эрхтнүүд нь рефлексийн нумын сүүлчийн
бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Эдгээр нь нугасны мэдрэлийн төвүүдээс ирдэг автомат
ба албадан хариу үйлдлийг гүйцэтгэх үүрэг бүхий бүтэц юм.. Өөр өөр төрлүүд
байдаг: эдгээр нь гадны шүүрлийн булчирхай (шүлсний булчирхай эсвэл хөлс
булчирхай) ба булчин (жишээлбэл, араг ясны булчин эсвэл зүрхний булчин)
байж болно.
Онцлог шинж чанарууд
Хүний биед байдаг ихэнх рефлекс нумууд нь биднийг урьдчилан сэргийлэх
эсвэл болзошгүй аюултай нөхцөл байдалд хурдан бөгөөд үр дүнтэй хариу
үйлдэл үзүүлэх зорилготой. Энэ шалтгааны улмаас тэд бидний оршин
тогтноход зайлшгүй шаардлагатай байсан: өртөх эрсдэлтэй үед бидэнд
сэрэмжлүүлээрэй үнэрт рецептороор дамжин хорт элементүүд; эсвэл бид
шатах гэж байгаа үед терморецепторуудаар дамждаг.
Гэсэн хэдий ч төрөх үед олж авдаг зарим анхдагч рефлексүүд нь хөгшрөхөд
алга болдог. Жишээлбэл, хүүхдийг хооллох боломжийг олгодог хөхөх рефлекс,
4 сартайдаа алга болдог; эсвэл Moorish рефлекс, энэ нь нялх хүүхдийг байр
сууриа өөрчлөх, хачин дуу чимээнээс өөрийгөө хамгаалахад хялбар болгодог
тул биднийг нярай байхад зургаан сарын дараа төрөх боломжтой байдаг.
Товчоор хэлбэл, өөр өөр функцтэй өөр өөр тусгалууд байдаг; зарим нь
төрснөөсөө хойш зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд цаг хугацаа өнгөрөхөд
тараагдах боломжтой болдог; бусад нь насан туршдаа үлддэг Учир нь тэдгээр
нь хүний төрөл зүйл өөрөө амьдрах, хадгалахад зайлшгүй шаардлагатай дасан
зохицох үүргийг гүйцэтгэдэг.
Эффекторын эрхтнүүд нь рефлексийн нумын сүүлчийн бүрэлдэхүүн хэсэг юм.
Эдгээр нь нугасны мэдрэлийн төвүүдээс ирдэг автомат ба албадан хариу
үйлдлийг гүйцэтгэх үүрэг бүхий бүтэц юм.. Өөр өөр төрлүүд байдаг: эдгээр нь
гадны шүүрлийн булчирхай (шүлсний булчирхай эсвэл хөлс булчирхай) ба
булчин (жишээлбэл, араг ясны булчин эсвэл зүрхний булчин) байж болно.
Рефлексийн ангилал
Хүний биед янз бүрийн рефлексүүд байдаг. Тэднийг хянаж үзье.

10. 1. Төрөлхийн буюу төрөлхийн рефлексүүд
Эдгээр нь бүх хүн төрөлхтний нийтлэг рефлексүүд юм. Тэдгээрийг болзолгүй
эсвэл үнэмлэхүй гэж нэрлэдэг бөгөөд тэдний гол шинж чанар нь юм тэдгээрийг
эзэмшихийн тулд урьдчилж суралцах шаардлагагүйУчир нь эдгээр нь биднийг
хор хөнөөл учруулж болзошгүй гадны нөхцлөөс хамгаалдаг төрөлхийн
механизм юм (жишээлбэл, дулааны эх үүсвэрийг мэдрэх үед гараа татах).
2. Нөхцөлт рефлексүүд
Нөхцөлт рефлексүүд нь төрөлхийн төрлүүдийн эсрэг байдаг; өөрөөр хэлбэл
тодорхой нөхцөл байдал, гадны өдөөлтөд суралцах, урьд өмнө тохиолдож
байсан туршлагын үр дүнд олж авдаг.
Хамгийн сайн мэддэг нь сонгодог буюу Павловын агааржуулагч юм, төвийг
сахисан утгатай, өдгөө ямар ч хариу үйлдэл үзүүлэхгүй өдөөлт нь ердийн үед
тохиолддог өөр нэг өдөөгчтэй холбоо тогтоож автоматаар хариу өгдөг
сургалтын хэлбэр.
3. Миотатик рефлекс
Сунгах рефлекс эсвэл суналтын рефлекс нь бид булчингаа сунгахад
тохиолддог бөгөөд булчин нь суналтын эсрэг агшилтын урвал үүсгэдэг. Хамгийн
сайн мэддэг нь магадгүй өвдөгний рефлекс юм Энэ нь ихэвчлэн эмнэлгийн
зөвлөгөөн дээр судлагдсан байдаг ба энэ нь тухайн хүний quadriceps femoris
булчингийн гэнэтийн агшилтаар хариу үйлдэл үзүүлэх зорилгоор рефлекс
алхаар пателлар шөрмөсний цохилтоос бүрддэг.
4. Нуруу нугасны автоматизмын рефлекс
Энэ төрлийн тусгал гэмтэл, нугас гэмтсэн үед тохиолддог. Энэ нь тархинаас
тасарч, доод хэсэг нь нуман рефлексийн хариу урвалыг үүсгэдэг. Эдгээр
рефлексүүдийн зарим нь давсаг, шулуун гэдэсний үйл ажиллагаа, булчингийн
аяыг сэргээх, эсвэл өөрийн эрхгүй зарим хөдөлгөөнийг хийхэд нөлөөлдөг.
Хүний рефлексийн жишээ

11. Бидний төрөл зүйлийн хамгийн түгээмэл рефлексийн үйл ажиллагааны зарим
жишээг энд оруулав.
Хүүхдийн нүдний өргөтгөл
Хүрээлэн буй орчны гэрэлтүүлгийн түвшингээс хамаарч сурагчдын тэлэлт эсвэл
агшилт нь бидний нүдний торлог бүрхэвчийг хэт их гэрлээс хамгаалахад
чиглэсэн рефлекс үйлдэл бөгөөд үүнийг гэмтээж эсвэл бүр ашиггүй болгож
болзошгүй юм.
Халуун, хүйтэн зүйлд хүрэхэд өөрийн эрхгүй хөдөлгөөн
Рефлексийн үйл ажиллагааны хамгийн нийтлэг жишээнүүдийн нэг бол маш
хүчтэй халууны эх үүсвэр эсвэл хэт хүйтэн элементтэй холбоо бүхий биеийн
аль ч хэсгийг зайлуулахад биднийг албадах хурдацтай хөдөлгөөн юм. Энэхүү
рефлекс нумын зорилго нь ноцтой түлэгдэлтээс зайлсхийх явдал юм.
Ханиалга, найтаах
Ханиалга, найтаах нь бас өөрийн эрхгүй рефлексийн үйлдэл юм. Энэ функц нь
бидний хоолойноос эсвэл хамрын хөндийн цочролыг арилгах явдал юм. Нэмж
дурдахад, найтаах рефлекс үйлдэлд бас нэг өөрийн эрхгүй хөдөлгөөн байдаг
бөгөөд ингэснээр бид үүнийг хийхдээ нүдээ анихад хүргэдэг.
Тэврэлт рефлекс
Ойлгох рефлекс нь бидний хувьслын өнгөрсөн хугацаанд утга учиртай байсан
боловч өнөөдөр ямар ч үүрэг гүйцэтгэхгүй болсон ангилалд багтдаг.
Энэхүү рефлекс нь нялх хүүхдүүдэд тохиолддог бөгөөд дараахь зүйлээс
бүрдэнэ: бага насны хүүхэд цилиндр хэлбэртэй элементийг гартаа хүрэхэд
(хуруу шиг) тэр өөрийн мэдэлгүй хүчээр шүүрч авдаг.
Бидний урьд өмнө төрөл зүйл болж байсан энэ рефлекс нь хүүхдээ тэврэхэд
унахаас сэргийлж эхийгээ барихад нь туслах үүрэгтэй байв. Тодорхой
рефлексийг бараг бүх primate зүйлүүд хуваалцдаг бөгөөд энэ нь үнэндээ
Дарвиний онолын шууд нотолгооны нэг юм.

12. Пателлар рефлекс
Анагаах ухаанд хамгийн их судлагдсан рефлексийн нэг бол өвдөгнийхөө
толгойг мохоо зүйлээр цохиход хөлний хөдөлгөөн юм. Энэ хөдөлгөөн байгаа
эсэхээс зарим төрлийн мэдрэлийн болон тархины гэмтлийг оношлоход
ашиглаж болно.

13. Рефлексийн нумыг шинжлэх
ТМТ-ны үйл ажиллагааны үндсэн зарчим нь рефлекс юм. Гадаад, дотоод
орччны аливаа нөлөөлөлд төв мэдрэлийн тогтолцооны оролцоотойгоор
хариулах бие махбодийн бүх төрлийн үйлдлийг рефлекс гэнэ. Рефлексийн нум
таван хэсгээс тогтоно. Үүнд: Рецептор /хүлээн авуур/, афферент /өгсөх буюу
мэдрэхүйн/ зам, мэдрэлийн төв эфферент /уруудах буюу хөдөлгөөний/ зам,
гүйцэтгэх хэсэн бүтцүүд хамаарна.

14. Энэ болзолт рефлекс үүсэх механизмд:
 Нейрофизиологийн
 Биофизикийн
 Биохимийн өөрчлөлтүүд явагддаг.
Бичил электродийн тусламжтай амьтны тархины нейрофизиологийн
өөрчлөлтийг судлахад тодорхой нейроний сэрэх чанар өөрчлөгдсөн байна.

15. . Нөхцөлт ба нөхцөлт бус рефлексийн ялгаа
 Нөхцөлт бус
 Ямар ч цочроолын хариуд илэрдэг
 Тархины гадрын оролцоогүй үүснэ
 Бүх амьдралын туршид тогтвортой хадгалагдана
 Амьдралын явцад үүснэ
 Удаан хугацаагаар батжуулахгүй бол устдаг
 Төрөлхийн рефлекс дээр суурилж үүснэ
 Бүрэлдэх үндэс нь их тархины гадар
1.Жишээлбэл: Сармагчны урд 2мөч нь хүргэхгүй газар жимс өлгөж,
тасалгаанд олон жижиг модон тавиур өрсөн. Гэтэл сармагчин таслгаанд байсан
тавиуруудыг дээр дээр нь давхарлан тавьж гаргах гэсэн боловч тавиурууд
нурна. Эцэст нь шийдвэр гаргаж, хамгийн доор том тавиур тавьж, түүн дээр
дараалуулан жижиг тавиурыг тавих маягаар таазнаас дүүжилсэн жимсийг авч
идсэн байна. Энэ үйлдэл нь сармагчинд сэтгэхүйн жирийн хэлбэр байгааг
нотолж байна

16. 2.Жишээ нь: Хүн гараа халуун зүйлд хүргэхэд арьс мэдэрч (биеийн
мэдрэмжийн төгсгөл хэсэгт хөөрөл үүсэх) => тархинд цочроо үүсгэж (төвийн
хэсэгт очих) => гараа бушуухан татаж авна (ыбиеийн хөдөлгөөний нервт
үйлчилж байна). Нөхцөлт рефлексийн саатлыг төрөлхийн бус гадаад саатал,
бодгалийн нөхцөлт олдмол гадаад саатал гэж хоёр хуваадаг.