In dit verhaal (vanaf slide 7) kijken we naar de eerste drie jaar van de geschiedenis van de Arnhemsche Eau de Colognefabriek (1873-1937). Van de oprichting en eerste lokale handel in 1873, via landelijke faam naar de nauwkeurig voorbereide en zeer succesvol verlopen deelname aan de Wereldtentoonstelling van 1876 in Philadelphia. Ontdek hoe een Groningse boerenzoon, het Vrijheidsbeeld, Heinz tomatenketchup, Pierre Cuypers en de Keizerin van Brazilië met de geschiedenis van Arnhem verbonden zijn. Olaf Janssen gaf deze lunchlezing op 27 oktober 2016 in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Ook beschikbaar als artikel (PDF) : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:De_Arnhemsche_Eau_de_Colognefabriek,_1873-1937,_Reconstructie_van_een_bedrijfsgeschiedenis_aan_de_hand_van_historische_krantenberichten._Deel_1,_de_beginjaren_1873-1876_-_Arnhems_Historisch_Tijdschrift_Dec_2016_-_O.Janssen.pdf

1. De Arnhemsche Eau de Cologne-fabriek
De beginjaren 1873-1876
Lunchlezing KB, 27-10-2016, Den Haag
Olaf Janssen, Koninklijke Bibliotheek
olaf.janssen@kb.nl - @ookgezellig - slideshare.net/OlafJanssenNL

2. PopcornTelefoon
Heinz ketchup Bananen

3. PopcornTelefoon
Heinz ketchup Bananen
??
??
??

4. www.delpher.nl/kranten

5. Zoeken in kranten naar
“Arnhemsche eau de cologne-fabriek”

6. 244 zoekresultaten

7. Welk
verhaal
vertellen deze
krantenberichten?

8. Zin, 21 augustus 2016

9. Den Haag,
27 oktober 2016

10. Fairmount Park, Philadelpia, VS

11. Paratroops drop from Dakota aircraft over the outskirts of Arnhem during Operation 'Market Garden', 17 September 1944 - Bron: Wikimedia Commons - PD

12. Memorial Hall, 2016

13. http://www.historic-details.com/places/pa/phila/fairmount-park-houses/memorial-hall-1876/
Memorial Hall, 1995

14. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:GENERAL_VIEW,_FROM_SOUTHEAST._THE_FRONT_FACADE_FACES_SOUTH_-
_International_Exposition_of_1876,_Memorial_Hall,_Belmont_Avenue,_Philadelphia,_Philadelphia_County,_PA_HABS_PA,51-PHILA,265B-1.tif
Memorial Hall, 1930s

15. Memorial Hall, 1918
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:University_of_Pennsylvania-_its_history,_traditions,_buildings_and_memorials-_also_a_brief_guide_to_Philadelphia_(1918)_(14578362417).jpg

16. Memorial Hall, 1898
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pennsylvania_Museum,_Memorial_Hall,_Fairmount_Park,_Philadelphia,_Pa_(NYPL_b12647398-75582).tiff

17. Memorial Hall, 1876
https://libwww.freelibrary.org/digital/item/2427

18. Wereldtentoonstelling, 1876
International Exhibition of Arts, Manufactures and
Products of the Soil and Mine
https://www.loc.gov/item/96686300

19. • Philadelphia, VS
• 100 jaar onafhankelijkheid VS
• Hoogtepunt stoomtijdperk
• Victoriaanse periode
• 10 mei – 10 nov 1876
• 10 miljoen bezoekers (1/5 van de VS)

20. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/2373
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Statue_of_Liberty_Arm,_1876,_Phildadelphis_Centennial_Exposition_BW.jpg
“eene onderlinge vergelijking te maken tusschen de
voortbrengselen van wetenschap en kunst der
verschillende volken” (Bron, Eigen Haard, No 31, 1876)

21. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/1535
Onderwijs in Rusland

22. “A Victorian-era Disneyland” (Bron)
https://libwww.freelibrary.org/digital/item/1559

23. Bron
“Een groote bazaar van winkelwaren”

24. Dranken

25. “To give manufacturers an opportunity to showcase their
best work on an international stage” (Bron)
https://libwww.freelibrary.org/digital/item/1217

26. PopcornTelefoon
Heinz ketchup Bananen

27. De mode in 1876
https://lilyabsinthe.files.wordpress.com/2015/08/1876-fashions-161-dresses.png
http://historicaltidbits.blogspot.nl/2015/04/1874-mens-fashions.html

28. De mode in 1876
https://lilyabsinthe.files.wordpress.com/2015/08/1876-fashions-161-dresses.png
http://historicaltidbits.blogspot.nl/2015/04/1874-mens-fashions.html
Het was zéér warm
die zomer
Pagina 53, Verslag aan Zijne Excellentie den Minister van binnenlandsche zaken over de ...

29. 1844

30. Blijham, Groningen
Kaart: www.topotijdreis.nl

31. Pieter Menso Starke
Geboren 22-8-1844

32. 18 jaar, Pieter behaalt Handelsdiploma,
Amsterdam, 1863
Nieuw Amsterdamsch handels- en effectenblad, 13-07-1863

33. 19 jaar, koopmansbediende
hoeft niet in dienst
Bron

34. Op z’n 22e begint hij
een likeurstokerij in A’dam…
Nederlandsche staatscourant, 01-01-1867; Algemeen Handelsblad, 02-01-1867

35. …met goedkeuring
van zijn vader
Nederlandsche staatscourant, 06-12-1866

36. Bron: Bron: Bijzondere Collecties NEHA - Documentatie en afbeeldingen industrie
‘De Dorstige Pleiaden’

37. Java-bode, 11-03-1868
Leidsch Dagblad, 02-04-1867

38. Bron
23 jaar, trouwt met
Albertina Goldbach
De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 18-02-1868

39. De maand daarna wordt
zijn bedrijf ontbonden
Algemeen Handelsblad, 09-04-1868

40. 1873
Amsterdam
Arnhem
Kaart: www.topotijdreis.nl

41. Jansstraat 95
Bron kaart
1873

42. 1873
Adresboek van Arnhem en omstreken, 1874

43. Arnhemsche courant, 20-03-1875
1 oktober 1873: Oprichting
Arnhemsche Eau de Cologne-fabriek

44. Ze beginnen lokaal..
Arnhemsche courant, 05-01-1874
De vroegst bekende advertentie
5 jan. 1874

45. Arnhemsche courant, 12-01-1874
… en vervolgens regionaal

46. Tilburgsche courant, 09-01-1876
Zuiver en fijn!.....

47. … en minstens even goed als het Keulsche!
Tilburgsche courant, 09-01-1876

48. Nieuwe Goessche Courant, 15 februari 1876
De grondwet, 21-07-1881

49. Nieuwe Goessche Courant, 28 maart 1876
Maart 1876:
Koninklijke onderscheiding, eerste van NL!

50. Dat zie je in de advertenties
Overveluwsch Weekblad, 26 augustus 1876
Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 24-06-1876

51. Verkoopplaatsen in advertenties

52. Arnhem
Zutphen
Deventer
Goes
Bussum
Amsterdam
Delft
Utrecht
Zwolle
Kampen
Tilburg
Leiden
Middelburg
Nieuwdiep
Medemblik
Enschede
Leeuwarden
Joure
Dokkum
Assen
Den Bosch
Oudenbosch
Oisterwijk
Eindhoven
Helmond
Apeldoorn
Vollenhove
Doetinchem
Ziekikzee
Gouda
Roosendaal
Veldhoven
Zevenbergen
Etc…
Lokaal  Regionaal  Landelijk

53. Febr. 1876
Rotterdam
Arnhem
Kaart: www.topotijdreis.nl

54. https://nl.wikipedia.org/wiki/W.A._Scholten_(schip,_1874)
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:W.A._Scholten_(schip,_1874-1878).jpg
W.A. Scholten
(1874)

55. NASM
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Reclame_Nederlandsch_Amerikaansche_Stoomvaart_Mij_Stoomschip,_1874.jpg
Wikipedia - Nederlandsch Amerikaansche Stoomvaart Maatschappij (NASM)

56. 19 feb. 1876
Rotterdam
Vlissingen
Kaart: www.topotijdreis.nl

57. Inscheping Nederlandse inzending voor
Philadelphia-tentoonstelling in 1876
Nederlandsche staatscourant, 15-02-1876

58. Vertrek
22 febr. 1876
uit Vlissingen
Algemeen Handelsblad, 23-02-1876

59. Aankomst
8 mrt. 1876
in New York
De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 11-03-1876

60. Philadelphia
912 pakketten,
1.200 ton
NYC, 10 mrt. 1876
The New York herald. (New York [N.Y.]), 11 March 1876

61. Frank Leslie's illustrated historical register of the Centennial Exposition, 1876
Uitladen van de trein

62. Frank Leslie's illustrated historical register of the Centennial Exposition, 1876
Inrichten Main Exhibition Building

63. De Nederlandsche Afdeeling op de tentoonstelling te Philadelphia, door C. Muysken, Eigen Haard, No 31, 1876
Nederlandsche afdeeling
“Nederland nu beslaat in dit gebouw eene rechthoekige
ruimte van 27 Meter breedte, bij eene lengte van
ongeveer 70 Meter.”

64. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/c011072
Bron: The illustrated history of the Centennial exhibition, .... McCabe, James, pag. 498

65. Buren met Brazilië
https://archive.org/stream/gri_33125014935387#page/n90/mode/1up - https://libwww.freelibrary.org/digital/item/946

66. Wat bracht Nederland mee?
Afdeeling Nederland der Internationale Tentoonstelling: van voortbrengselen ...

67. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/1051

68. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/1829

69. Machinaal
geperste turf
Tapijten
Schoolbanken
Tarwebloem
Bomen
Scheepsmodellen
Tijdmeters
Sigaren

70. En ook….

71. De Arnhemsche Eau de Cologne-fabriek!

72. En ze brachten
hun geheime wapen
mee…

73. https://nl.wikipedia.org/wiki/Paleis_voor_Volksvlijt
Nieuwe Goessche Courant,
7 januari 1876
Een
reukwater-
fontein !!
In het Paleis
voor Volksvlijt

74. Gemaakt van zink,
in Arnhem
Arnhemsche courant, 09-11-1875
Ontworpen door
de Pierre Cuypers
Het nieuws van den dag : kleine courant, 05-01-1876

75. De Katholieke Illustratie 1875/1876, no. 41 p. 328.
Bron1 - Bron 2
De Arnhemsche
Eau de Cologne-fontein

76. PopcornTelefoon
Heinz ketchup Bananen
??
??
??

77. PopcornTelefoon
Heinz ketchup Bananen
Arnhemsche
Eau de Cologne-fontein

78. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/c062283
Het Nederlands paviljoen

79. https://libwww.freelibrary.org/digital/item/c062283
Stereogram

81. Het nieuws van den dag : kleine courant, 25-07-1876

82. Jazeker!
De Pieter Menso Starke!!
Het nieuws van den dag : kleine courant, 25-07-1876

83. Robert P. Swierenga - Dutch emigrants to the United States, South Africa, South America, and Southeast Asia, 1835-1880 : an alphabetical listing by household
heads and independent persons
Hij reist in 1876
inderdaad naar de VS

84. STARKE P M
• Reis: 1876
• Man, 33 jaar
• Noord-Holland, Amsterdam
• Destination: Unknown
Pagina 236

85. Source: Wikimedia Commons
Het nieuws van den dag : kleine courant, 25-07-1876
Bron
Starke biedt
keizerin van Brazilië
parfum-etui aan

86. Nederlandsche staatscourant, 12-10-1876
De Arnhemsche fabriek wint een medaille
Bron afbeelding

87. De locomotief : Samarangsch handels- en advertentie-blad, 26-01-1877
De medaille in advertenties
Leidsch Dagblad, 16 oktober 1877
De standaard, 30-10-1876

88. https://lilyabsinthe.files.wordpress.com/2015/08/1876-fashions-161-dresses.png http://historicaltidbits.blogspot.nl/2015/04/1874-mens-fashions.html
Het was zéér warm
in de zomer van 1876
Pagina 53, Verslag aan Zijne Excellentie den Minister van binnenlandsche zaken over de ...

89. https://lilyabsinthe.files.wordpress.com/2015/08/1876-fashions-161-dresses.png http://historicaltidbits.blogspot.nl/2015/04/1874-mens-fashions.html
Té warm voor
de Heer Starke…
Pagina 68, Verslag aan Zijne Excellentie den Minister van binnenlandsche zaken over de ...

90. Overlijdensadvertentie
Algemeen Handelsblad, 06-12-1876

91. Het nieuws van den dag : kleine courant, 25-07-1876
Nalatenschap Starke:
Naast koninklijk, nu ook keizerlijk!
Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant, 15-12-1877
Java-bode : nieuws, handels- en advertentieblad voor Nederlandsch-Indie, 09-08-1878

92. Het verdere verhaal,
na Philadelphia 1876 ???

93. Vervolglunchlezing?
Wikipedia
2 artikelen
Arnhems Historisch Tijdschrift
KB-blog