1. Dirk Van Heuven
Antwerpen
5 april 2011
Handhavingsperikelen anno 2011:
een “never ending story”
2. Inhoud
• Inleiding
• De verjaring anno 2001
• Het arrest Hamer anno 2011
• De impact van de nieuwe vrijstellings- en meldingsregeling op
handhaving
• De milieustakingsvordering als alternatieve herstelvordering
• Eindelijk rechtszekerheid?
4. Nog even de basics…
Strafrechtelijk
• Stedenbouwmisdrijven zijn wanbedrijven
• Verjaringstermijn van 5 jaar, maar mogelijke stuitings (5+5 jaar)- en
schorsingsdaden
• Aanvang verjaringstermijn: belangrijk onderscheid tussen aflopende
en voordurende misdrijven (zie verder)
5. Nog even de basics…
De publieke herstelvordering
• Nog steeds 3 soorten herstelmaatregelen:
– herstel in de vorige toestand / staking strijdig gebruik
– bouw – of aanpassingswerken
– meerwaarde
• Duidelijkere richtlijnen inzake de keuze van de (publieke)
herstelmaatregel
6. Nog even de basics
De private herstelvordering
• een dergelijke vordering steunt op artikel 1382 B.W.
• zodoende enkel toepassing van artikel 2262bis, §1 tweede en derde
lid B.W., artikel 26 V.T.Sv. en de gemeenrechtelijke stuitings- en
schorsingsgronden
7. Verjaring anno 2011
Hoe was het vroeger?
• Duidelijkheid vóór het decreet van 4 juni 2003
– het strafbare feit van instandhouding van stedenbouwkundige overtredingen was
een voortdurend misdrijf. Samen met het aflopende misdrijf was er een
voortgezet misdrijf. Dit alles belemmerde – enkele nuances daargelaten - de
verjaring van stedenbouwmisdrijven en – door toepassing van de regel van
artikel 26 V.T.Sv – ook de daarop geënte herstelvorderingen
– ongeacht wanneer het primaire misdrijf plaats vond kon nog steeds het herstel
gevorderd worden voor de burgerlijke rechtbank of strafrechtbank
• Het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003
– “De strafsanctie voor het instandhouden van inbreuken, bedoeld in het eerste lid,
1°, 2°, 3°, 6° en 7°, geldt niet voorzover de handelingen, werken, wijzigingen of
het strijdige gebruik niet gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden,
voorzover ze geen onaanvaardbare stedenbouwkundige hinder veroorzaken
voor de omwonenden of voorzover ze geen ernstige inbreuk vormen op de
essentiële stedenbouwkundige voorschriften inzake de bestemming krachtens
het ruimtelijk uitvoeringsplan of plan van aanleg (artikel 146, derde lid DRO)”
• Doelstelling: het creëren van rechtszekerheid (+ billijkheid)
8. Verjaring anno 2011
Hoe was het vroeger?
• Toch rechtsonzekerheid na het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003
– Grondwettigheidsproblemen! (Arbitragehof nr. 136/2004, 22 juli 2004, Cass. 23
november 2004, P.04.1032.N en Arbitragehof nr. 14/2005, 19 juni 2005). Van het
derde lid van artikel 146 DRO bleef over: “de strafsanctie geldt niet voor de
instandhouding […[ voor zover de handelingen, werken, wijzigingen of het
strijdige gebruik […] niet gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden”
– Decriminalisering of strafuitsluitingsgrond?
– Quid landschappelijk waardevol agragrisch gebied?
9. Verjaring anno 2011
Huidige regeling
• VCRO: doelstelling (eindelijk) rechtszekerheid
• Hoe? Interpretatieve bepaling (decriminalisering)
– artikel 6.1.1., derde lid, ingevoegd bij decreet van 4 juni 2003 en gedeeltelijk
vernietigd bij arrest nr. 14/2005 van 19 januari 2005 van het Grondwettelijk Hof,
wordt geïnterpreteerd als volgt: “deze bepaling heft de strafbaarstelling van de
vermelde stedenbouwmisdrijven op”
– aldus: sinds 22 augustus 2003 is instandhouding buiten ruimtelijk kwetsbaar
gebied niet langer een misdrijf
– geen publieke herstelvordering meer (enkel) gegrond op (eerdere) strafbare feit
van instandhouding, tenzij in ruimtelijk kwetsbaar gebied
• een herstelvordering die door de stedenbouwkundige inspecteur of het college van burgermeester en
schepenen is ingesteld op grond van de instandhouding van handelingen, kan vanaf 1 september
2009 niet langer worden ingewilligd indien deze instandhouding op het ogenblik van de uitspraak niet
meer strafbaar is gesteld
10. Verjaring anno 2011
Huidige regeling
• Hoe? Verjaringsregeling voor de publieke herstelvordering
Ruimtelijke kwetsbaar gebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden blijft strafbaar
Openruimtegebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar
Buiten ruimtelijk kwetsbaar en buiten 5 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar
openruimtegebied
Zonder afbreuk aan de gemeenrechtelijke stuitings- of schorsingsgronden
óf artikel 26 V.T.Sv.
11. Verjaring anno 2011
Huidige regeling
• Hoe? Overgangsbepaling voor de NIEUWE verjaringsregels
– nieuwe termijnen gelden slechts vanaf 1 september 2009.
“De totale duur van de verjaringstermijn mag evenwel niet meer bedragen dan
de termijnen vermeld in artikel 2262bis, §1, tweede en derde van het Burgerlijk
Wetboek (5-20 jaar) indien het recht om de herstelvordering in te stellen ontstaan
is vóór 1 september 2009 “
12. Verjaring anno 2011
Huidige regeling
• Nieuwe verjaringsregeling VCRO werd door Grondwettelijk Hof
bevestigd (GwH. nr. 94/2010, 29 juli 2010)
14. Handhavingsguerilla?
2. Het gebruiksmisdrijf
• Gebruiksmisdrijf
– Stelling VANSANT
– Het strijdig gebruik veronderstelt actieve daden. Het herhalen van die actieve
daden staat gelijk met het voortzetten en is per definitie vreemd aan het
instandhouden. In de mate het strijdig gebruik strafbaar is gesteld kan gewaagd
worden van een voortzettingsmisdrijf.
– Cass. 2 mei 2006, P.060.0100.N
– Stelling BELEYN
15. Handhavingsguerilla?
3. Eenheid van opzet
• Eenheid van opzet:
– Artikel 65 Strafwetboek
– Gent, nr. C/62/10, 15 januari 2010 (onuitgegeven) en Gent, nr. C/298/10, 26
februari 2010 (onuitgegeven)
16. Het arrest Hamer anno 2011
• Onderscheid redelijke termijn – verjaring?
• Arrest EHRM Hamer (27 november 2007). De herstelmaatregel –
het herstel in de vorige toestand - als “straf” in Europeesrechtelijke
zin
• Cass. 24 november 2009, P.09.0278.N; P.09.0942.N en
P.09.0944.N
-“De vaststelling dat het herstel in de oorspronkelijke toestand een “straf” is in de
zin van artikel 6.1 EVRM, brengt enkel met zich mee dat de waarborgen van
die bepaling moeten worden in acht genomen. Zij heeft niet tot gevolg dat die
maatregel in de Belgische wetgeving van strafrechtelijke aard is zodat de
algemene bepaling van het Belgisch strafrecht en strafprocesrecht erop
toepassing moeten vinden.”
• Cass. 25 januari 2011, P. 10.0369.N.1
-”Teneinde te voldoen aan het bepaalde in de artikelen 6.1 en 13 EVRM kan de
strafrechter, binnen de bevoegdheden die artikel149, §1, Stedenbouwdecreet
1999 hem toekent, en onverminderd de door hem te verrichten legaliteitstoets
krachtens 159 Grondwet, zich ertoe te beperken als passend herstel enkel de
overschrijding van de redelijke terlmjn op authentieke wijze vast te stellen.”
• Kritiek
17. De impact van de nieuwe vrijstellings-
en meldingsregeling op handhaving
• Het Vrijstellingsbesluit van 16 juli 2010
• Het Meldingsbesluit van 16 juli 2010
• Impact op de lopende strafzaken
• Impact op de lopende herstelvorderingen
