พระพุทธศาสนานิกายเซน
•
3 j'aime•15,306 vues
ดาวน์โหลดไฟล์นี้ได้ที่ www.philosophychicchic.com พระพุทธศาสนานิกายเซน คำว่า “เซน” (Zen) เป็นภาษาญี่ปุ่น มีรากศัพท์มาจากคำว่า “ธฺยานะ” ในภาษาสันสกฤต และ คำว่า “ฌาน” ในภาษาบาลี แปลว่า การเพ่ง หรือ การทำจิตให้เป็นสมาธิโดยการนั่งวิปัสสนากรรมฐาน ผู้ปฏิบัติฌานจะเพ่งมองหรือจดจ่ออยู่กับสติสัมปชัญญะของตนเอง เริ่มต้นด้วยการควบคุม (หรือฝึก) ลมหายใจ พยายามเพ่งจิตไว้ที่จุดใด จุดหนึ่ง จนเกิดความตระหนักรู้ภายใน นั่นคือ เกิดปัญญาญาณแบบเฉียบพลัน
Recommandé
Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
Similaire à พระพุทธศาสนานิกายเซน
Similaire à พระพุทธศาสนานิกายเซน (20)
Plus de Padvee Academy
Plus de Padvee Academy (20)
พระพุทธศาสนานิกายเซน
- 1. โดย อ.แนน KU
- 4. “The bird sings My mind rejoices, No bird No mind.” “นกร้องเพลง จิตใจฉันเบิกบาน ไม่มีนก ไม่มีใจ....”
- 11. คำว่ำ “เซน” (Zen) เป็นภำษำญี่ปุ่น มีรำก ศัพท์มำจำกคำว่ำ “ธฺยำนะ” ในภำษำ สันสกฤต และ คำว่ำ “ฌำน” ในภำษำบำลี แปลว่ำ กำรเพ่ง หรือ กำรทำจิตให้เป็น สมำธิโดยกำรนั่งวิปัสสนำกรรมฐำน ผู้ปฏิบัติฌานจะเพ่งมองหรือจดจ่ออยู่กับ สติสัมปชัญญะของตนเอง เริ่มต้นด้วยการ ควบคุม (หรือฝึก) ลมหายใจ พยายามเพ่งจิตไว้ ที่จุดใด จุดหนึ่ง จนเกิดความตระหนักรู้ภายใน นั่นคือ เกิดปัญญาญาณแบบเฉียบพลัน
- 12. พระสูตรของจีน “ต้าฝั่นเทียนอุ้นฝูเจี๋ยอี๋จิง” >> เชื่อกันว่า พระพุทธศำสนำนิกำยเซนเกิดขึ้นตั้งแต่สมัยพุทธกำล ขณะที่พระพุทธเจ้าทรงประทับอยู่ ณ ภูเขาคิชฌกูฏ ท้าว มหาพรหมได้มาถวายดอกไม้เป็นพุทธบูชา พร้อมทูลขอให้ ทรงแสดงธรรม พระพุทธองค์ทรงชูดอกไม้ขึ้นท่ามกลางพุทธ บริษัท มีเพียงพระมหากัสสปะที่ยิ้มน้อยๆ อย่างเข้าใจ ....พระพุทธองค์จึงตรัสว่า พระองค์ทรงมีธรรมจักษุอัน ถูกตรง และมีนิพพานจิต ภาวะที่แท้ย่อมไม่มีลักษณะ ขอพระมหากัสสปะพึงรักษาไว้ให้ดี พุทธวจนะนี้เอง ที่ถือเป็นที่มาคาสอนแบบเซน
- 13. พระมหากัสสปะจึงได้รับการยกย่องจาก พระพุทธเจ้าเป็นอย่างยิ่ง และได้รับมอบผ้า สังฆาฏิ (ผ้าพาดบ่า)จากพระพุทธเจ้า ถือเป็นธรรมเนียมกำรส่งมอบผ้ำสังฆำฏิ และบำตรเพื่อเป็นสัญญลักษณ์ของกำร เป็น >> “สังฆปริณำยก” พระมหำกัสสปะเป็นสังฆปรินำยกคนแรก และมีกำรสือทอดมำเป็นลำดับจนถึง สังฆปรินำยกองค์ที่ ๒๘ >> ท่ำนโพธิธรรม
- 14. ตำมแนวประวัติศำสตร์ >> นิกำยเซน เริ่มต้นจำกกำรที่ “ท่ำนโพธิธรรม” พระภิกษุชำวอินเดีย เป็นผู้นำคำสอนเข้ำ ไปเผยแพร่ในจีน ประมำณ ปี ค.ศ. ๕๒๐ ท่ำนเป็นสังฆปริณำยกองค์แรกในจีน สำนักเซนเริ่มต้นขึ้นในจีนช่วง คริสต์ศตวรรษที่ ๗-๘ >> เกิดจำกกำร ประสำนคำสอนพุทธศำสนำมหำยำนแบบ อินเดียเข้ำกับปรัชญำเต๋ำ
- 16. การเห็นธรรมชาติของตัวท่านเองคือเซน ....ไม่คิดถึงอะไรคือเซน...ทุกสิ่งที่ท่านทาคือเซน (Seeing your nature is Zen…Not thinking about anything is Zen…Everything you do is Zen) ตัดใจเป็นอิสระจากกฎเกณฑ์ จากฌานและคัมภีร์ ถ้าท่านเห็นธรรมชาติของตนก็ไม่จาเป็นต้องอ่านพระสูตรหรืออ้อนวอนพระพุทธเจ้า ทุกสิ่งที่ปรากฏในภพทั้งสามล้วนเกิดจากจิต ดังนั้นพระพุทธเจ้าทั้งอดีตและอนาคต ล้วนสอนด้วยวิธีจิตสู่จิตโดยไม่ยึดรูปแบบตายตัวใด ๆ จิตนี้คือพุทธะ และพุทธะคือจิตนั้นเอง (ไม่ต้องแสวงหาพุทธเจ้านอกจิต)
- 17. การใช้ความคิดดูจิตย่อมไม่เห็นจิต ใช้สติดูจิตจึงจะเห็นจิต ตราบใดที่ท่านหาพุทธเจ้าภายนอกตัวเอง ท่านก็จะยังไม่เห็น พระพุทธเจ้าอยู่ภายในจิตของท่านเอง การค้นหาพุทธต้องค้นหาตัวเองให้พบก่อน บุญกริยาวัตถุอื่น ๆ ไม่ส่งผลให้เป็นพุทธะ ผู้ไม่เห็นธรรมชาติของตนเองยังเป็นครูไม่ได้ ท่านมีพุทธภาวะอยู่แล้วแต่เพราะไม่ได้รับการช่วยเหลือจากครู(กัลยาณมิตร) ท่าน จึงไม่รู้จักพุทธภาวะ ผู้ใดเห็นธรรมในตนผู้นั้นชื่อว่าพุทธะ การตัดเวรกรรมคือการตัดความคิดปรุงแต่ง
- 18. ท่ำนฮุยเน้ง เป็นสังฆนำยกนิกำยเซนองค์ที่ ๖ ของจีน ท่านเกิดในตระกูลยากจน อ่านหนังสือไม่ออก แต่มีความเฉลียวฉลาด วันหนึ่งได้ ยินเสียงสวดพระสูตร “วัชรเฉทิกสูตร” จึงเกิดศรัทธา ได้มาขอศึกษาธรรมกับท่านฮุง เจิง (สังฆปรินายกองค์ที่ ๕) ต่อมาเมื่อมีการประกาศหาผู้สืบทอดตาแหน่งสังฆปรินายก ท่านจึงไปรับสมัคร คัดเลือกโดยแข่งกับ “ท่านชินเชา” โดยใช้วิธีแข่งแต่งบทกวี (โศลก) เพื่อพิสูจน์ว่า ผู้ใดเข้าใจสภาพธรรมได้อย่างถ่องแท้ สุดท้ำยท่ำนได้รับกำรคัดเลือกเป็นสังฆปรินำยกองค์ที่ ๖ ประกำศ หลักธรรมอย่ำงเรียบง่ำย เน้นสอนกำรบรรลุอย่ำงฉับพลัน เผยแพร่อยู่ทำง ใต้ของจีน มีผู้เลื่อมใสเป็นจำนวนมำก
- 21. แต่งโฉลกแข่งกับท่านเฉินซิ่ว ประตูทีไร้ประตู (อู๋เหมินกวน) รวมโกอัน 48 บท ของอู๋เหมินฮุ่ยคาย ฮุยเหน่งกล่าวกับพระหมิงว่า “ยามเมื่อท่านไม่คิดเรื่องดีและยามเมื่อท่านไม่คิดถึงเรื่อง ไม่ดี ตัวตนที่แท้จริงของท่านเป็นเช่นไร? ลมไหว ? ธงไหว ? ใจไหว? พระสูตรของฮุยเหน่ง(เว่ยหลาง) ท่านทันซันกล่าวกับเอคิโดว่า “อาตมาวางหญิงสาวคนนั้นไว้ที่นั้นแล้ว ท่านยังอุ้มเธออยู่ อีกหรือ?” พระโพธิธรรมกล่าวว่า “เมื่อท่านเห็นปรากฏการณ์ทั้งปวงไม่เป็นปรากฏการณ์ ท่าน ย่อมเห็นตถาคต”
- 22. พระพุทธศำสนำนิกำยเซนในยุคของท่ำนฮุยเน้ง หรือ เว่ยหลำง นับได้ว่ำเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุด เจริญรุ่งเรืองติดต่อกันมำเป็นเวลำ หลำยร้อยปี หลังจำกยุคของท่ำนเว่ยหลำง เป็นต้นมำ พุทธศำสนำนิกำยเซนได้ แตกออกเป็น ๕ สำขำ คือ ลิน-ชิ, เช้ำ-ทง, เว่ยหยำง, ยุน-เมน และฟำเยน เน้นวิธีกำรสอนและกุลโลบำยที่แตกต่ำงกันไป สำขำที่สืบทอดสู่ประเทศญี่ปุ่น คือ ลิน-ชิ หรือ รินไซเซน (Rinzai Zen) ที่เน้นกำรรู้แจ้งอย่ำงฉับพลันที่อำศัยปริศนำธรรม และสำขำเซ้ำ-ทง หรือ โซโตะเซน (Soto Zen) เน้นกำรปฏิบัติ ซำเซน (zazen) หรือ กำรทำสมำธิ เพื่อให้จิตใจสงบ มั่นคงและรู้ แจ้ง
- 23. พุทธศำสนำฝ่ำยเซนกำเนิดจำกคำสอนของพุทธศำสนำของอินเดียและ ปรัชญำเต๋ำของจีน หลักสำคัญของพุทธศำสนำคือกำรไม่มีตัวตนและวิธีมองโลกแบบไม่ แบ่งแยกไม่ประเมินค่ำ >> ปรัชญำเต๋ำก็มองโลกแบบไม่แบ่งแยก เน้น ญำณปัญญำมำกกว่ำควำมรู้เชิงเหตุผล ปรัชญำเต๋ำเน้นควำมรัก ธรรมชำติและกำรปล่อยให้วิถีชีวิตเป็นไปตำมธรรมชำติ >> เซ็นรับ มรดกทำงปัญญำข้ำงต้นมำผสมผสำนกัน เกิดเป็นวิถีกำรดำเนินชีวิตที่ ให้ควำมสำคัญกับกำรอยู่กับปัจจุบันและชีวิตในโลกนี้ โดยมี จุดมุ่งหมำยที่จะขัดเกลำจิตใจให้บรรลุพุทธภำวะ
- 24. พุทธภำวะหรือธรรมชำติแห่งควำมเป็นพุทธะนั้นมีอยู่แล้วในคน ทุกคน เป็นธรรมชำติดั้งเดิมของสรรพสัตว์ สิ่งที่บดบังพุทธภำวะ คือ ควำมคิดปรุงแต่งซึ่งก่อให้เกิดตัวตน และควำมยึดมั่นถือมั่น หมกมุ่นอยู่ในควำมคิดที่ก่อให้เกิดกำรจำแนกสิ่งต่ำงๆออกเป็น ๒ ฝ่ำย เช่น ดี-ชั่ว ถูก-ผิด เมื่อเรำขจัดควำมคิดปรุงแต่งออกไป ก็จะไม่มีตัวตนและควำมยึด ติดทั้งหลำย มองเห็นเอกภำพของสรรพสิ่ง
- 25. ในฐำนะที่เซ็นเป็นสำขำหนึ่งของพุทธศำสนำ จึงยึดถือแนวคำสอน หลักเหมือนกับพุทธศำสนำฝ่ำยเถรวำท โดยเฉพำะหลักอริยสัจ ๔ และ อริยมรรคมีองค์ ๘ เซ็นถือว่าสรรพสิ่งล้วนอยู่ภำยใต้กฎธรรมชำติ คือ ควำมไม่เที่ยง ควำมเป็นทุกข์ ควำมไม่มีตัวตน ธรรมะคือธรรมชาติ และธรรมชำติ คือ ตถตำ หรือ ควำมเป็นเช่นนั้นเอง เซ็นไม่ให้ควำมสำคัญแก่ตรรกะหรือเหตุผล แต่เน้นประสบกำรณ์ตรง คือเข้ำถึงโดยไม่ผ่ำนสื่อกลำงใดๆ เซ็นไม่มีการแย้งกันในเรื่องถูกหรือผิด ความสมบูรณ์หรือความไม่สมบูรณ์ ความมีหรือไม่มี เพราะถือเป็นการเรื่อง ของการยึดมั่นถือมั่น ขณะเดียวกัน เซ็นก็เป็นนิกำยวิปัสสนำโดยเฉพำะ คือไม่เน้นหนังสือหรือปริยัติธรรมใดๆ แต่มุ่งที่จะขัดเกลำจิตใจ
- 26. ๑) ควำมจริงที่สูงสุด >> เป็นสิ่งที่ไม่สำมำรถแสดงได้ด้วยคำพูด >> ควำมจริงที่สูงสุด จะต้องได้จำกประสบกำรณ์โดยตรงเท่ำนั้น ๒) กำรฝึกฝนในทำงธรรม ไม่สำมำรถฝึกฝนได้ด้วยควำมพยำยำม ที่เกิดจำกกำรปรุงแต่ง ธรรมะเป็นสิ่งที่เป็นอยู่เองตำมธรรมชำติ ผู้ปฏิบัติจะต้องเข้ำถึงควำมเป็นอยู่เองนี้ ๓) ธรรมชำติของควำมเป็นพุทธะนั้น มีอยู่แล้วในตัวเรำ เรำ เพียงแต่ค้นพบสิ่งที่มีอยู่แล้วเท่ำนั้น ดังนั้น ผลบั้นปลำยสุดท้ำย แล้วไม่มีอะไรที่ได้มำใหม่
- 27. ๔) สิ่งที่สำคัญที่สุด คือ ประสบกำรณ์ ของกำรตื่นรู้ เท่ำนั้น ๕) กำรตรัสรู้ไม่ได้จำกัดอยู่ในรูปแบบ ใดๆ ในขณะที่ดำรงชีวิตประจำวัน สำมำรถเป็นขณะแห่งกำรสัมผัสชีวิต ทำงธรรม >> ขณะแห่งกำรทำงำนใน ชีวิตประจำวันสำมำรถเป็นขณะแห่ง กำรตรัสรู้ได้ เพรำะธรรมชำติแห่ง ควำมเป็นพุทธเป็นสิ่งสำกล เรำอำจพบ มันได้ทุกหนแห่ง
- 29. พระพุทธะตรัสรู้จิตอยู่ว่ำง ได้ยินสิ่งทุกอย่ำงแถลงไข เหมือนมันฟ้ องตัวเองเซ็งแซ่ไป ว่ำไม่มีสิ่งไหนน่ำยึดเอำ มำเพื่อเป็นตัวกูและของกู อย่ำหลงตู่มันเข้ำเพรำะควำมเขลำ เอำของเป็นอนัตตำมำเป็นเรำ จะต้องเศร้ำโศกระบบตรมใจแรง แม้กรวดดินหินไม้และใบหญ้ำ ล้วนแต่ส่งเสียงจ้ำทุกหัวระแหง คนจิตวุ่นไม่เข้ำใจไม่ระแวง ว่ำทุกสิ่งร้องแสดงบทพระธรรม ครั้นจิตว่ำงจะได้ยินแม้ใบหญ้ำ มันปรึกษำข้อควำมที่งำมขำ ว่ำ "ทำไฉนสัตว์ทั้งหลำยจะร่ำยรำ ด้วยจิตว่ำงเพรำะวำงธรรมทั้งปวงเอย"
- 30. กำรถ่ำยทอดธรรมของนิกำยเซนไม่ อำศัยคัมภีร์หรือตำรำใดๆ ไม่อำศัยคำพูดหรือตัวอักษร แต่เป็นกำรถ่ำยทอดจำกจิตสู่จิต โดยตรง โดยอำศัยประสบกำรณ์จำก กำรปฏิบัติ และเห็นแจ้งธรรมชำติ ของควำมเป็นพุทธะ ซึ่งมีอยู่แล้วใน ตัวเองอย่ำงฉับพลัน >> “นิกำย ฉับพลัน” (Sudden School)
- 31. คำสอนของเซนทั้งหมดต่ำงมีเป้ ำหมำยเพื่อควำมตระหนักรู้และ ทำจิตของตนให้สมบูรณ์ กำรรู้แจ้ง คือ กำรเปิดเผยธรรมชำติ ภำยใน ซึ่งก็คือ “จิต”
- 32. ท่ำนฮุ้ยเน้ง หรือ ท่ำนเว่ยหลำง มี ทัศนะว่ำ มนุษย์ทุกคนล้วนมีสิ่งที่ เรียกว่ำจิตเดิมแท้นี้ในตัว จิตเดิม แท้เคยมีสภำพที่บริสุทธ์ ภำยหลัง เมื่อถูกสภำพแวดล้อมยั่วยวนให้ เกิดกิเลส จิตเดิมแท้นี้จึงค่อยๆ เศร้ำหมองลง >> เมื่อใดที่สำมำรถ ทำลำยสิ่งสกปรกที่ห่อหุ้มจิตนี้ออก ได้แล้ว >> เมื่อนั้นจิตเดิมแท้จะเข้ำ สู่สภำวะที่บริสุทธิ์ สะอำดอีกครั้ง >> ควำมหลุดพ้น >> สิ้นทุกข์ สงบ เย็น เบิกบำน
- 33. คนปกติทุกคนมีธรรมชาติอย่างหนึ่งในตัวเสมอเหมือนกันคือ พุทธภาวะ (Buddhahood)หรือ ธรรมชาติแห่งความเป็นพุทธ(Buddha-nature) พุทธภาวะคือความสามารถที่จะเข้าใจธรรมแล้วก้าวสู่ความหลุดพ้นได้ ท่านฮุยเน้ง สังฆปรินายกองค์ที่ 6 กล่าวว่า “ทุกคนต่างมีพุทธภาวะเท่ากัน”จะ ต่างกันก็ที่กิเลสห่อหุ้ม มนุษย์กับโลก “ทุกชีวิตมีสิทธิบนโลกนี้เท่าเทียมกัน” “สรรพสิ่งในจักรวาลต่างอิงอาศัยและสัมพันธ์เนื่องถึงกัน มนุษย์ไม่มีสิทธิที่จะเอาเปรียบธรรมชาติ
- 36. เซ็นยึดหลักแบบมหำยำน คือถืออุดมคติ 3 ประกำร ได้แก่ ๑. หลักมหำปัญญำ เน้นเรื่องสุญญตำ หรือควำมว่ำง ได้แก่กำรละควำมยึดถือ แม้กระทั่งพระนิพพำน ๒. หลักมหำกรุณำ ได้แก่กำรตั้งโพธิจิตเพื่อช่วยสัตว์ทั้ง ปวง ๓. หลักมหำอุปำย คือจะต้องแสวงหำกุศโลบำยในกำร ช่วยเหลือปวงสัตว์
- 37. นิกำยเซนมีจุดมุ่งหมำยอยู่ที่กำรรู้แจ้ง หรือ ควำมหลุดพ้น เรียกว่ำ >> “ซำโตริ” ในภำษำญี่ปุ่น ดร.ซูสุกิ >> ต้นตอของควำมทุกข์ คือ ทัศนะที่มองสรรพสิ่งโดย แยกเป็นสอง >> โลกธรรม >> สิ่งที่น่ำพอใจและไม่น่ำพอใจ >> เกิดควำมยึดมั่นถือมั่น ชีวิตเวียนว่ำยอยู่กับสุข ทุกข์ที่ไม่จีรัง ซำโตริ คือ กำรที่บุคคลสำมำรถมองสรรพสิ่งตำมควำมเป็นจริง ไม่ มองสิ่งต่ำงๆ แบบแบ่งแยก ปรำศจำกทุกข์จำกโลกธรรม เข้ำสู่ ควำมสงบ เยือกเย็นจำกกำรเข้ำถึงธรรม
- 38. เป้ าหมายในการใช้ชีวิตแบบเซนคือคือ การบรรลุประสบการณ์ทางจิตที่เรียกว่า ซาโตริ ฉุกคิดและตระหนักรู้ เท่าทันความเป็นไปของชีวิต การบรรลุซาโตริไร้แบบแผนและเรียบง่าย ซาโตริคือประสบการณ์ทางจิตที่เร้น ลับที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม เกิดความสว่าง สงบ รู้สึกปลอด โปร่งเบาสบาย เซน เป็น แนวคิดและหลักปฏิบัติแบบธรรมชาตินิยม “สิ่งธรรมชาติไม่มีดีมีเลว ทุกอย่างถูกสร้างมาอย่างเหมาะสมแล้ว” “ความสมดุล” คือมโนทัศน์สาคัญของเซน
- 39. ผู้ที่บรรลุซำโตริ >> จะมีจิตใจ สงบ เย็น เบิกบำน มั่นคง ไม่หวั่นไหวไป กับควำมสุข ทุกข์ ควำมสมหวัง ผิดหวัง ควำมสำเร็จ ล้มเหลว ที่เกิด กับชีวิต กำรบรรลุซำโตริ หรือ กำรรู้แจ้งแบบ เซนมีลักษณะเฉพำะตน >> เช่น อิกคิว ชอบปฏิบัติธรรมด้วยกำร ล่องเรือในทะเลสำบตอนกลำงคืน แล้วลอยเรือนั่งสมำธิอยู่จนกระทั่งรุ่ง สำง คืนหนึ่งขณะนั่งสมำธิ เวลำนั้น ใกล้รุ่งบรรยำกำศเงียบสงัด ท่ำนได้ ยินเสียงอีกำร้อง เท่ำนั้นเอง ท่ำนอิก คิวก็บรรลุธรรม
- 41. มนุษย์ : เต่านี้ช่างโง่เสียจริง มีคัมภีร์อยู่บนหลัง แล้ว เหตุไฉนจึงไม่รู้ธรรมะ เต่า : บนหลังฉันนี้ยังไม่ใช่ธรรมะแท้จริง. ความ หนวกบอด คือ ความไม่ยินดียินร้ายใน อารมณ์ที่มากระทบ; ความเย็นและสงบที่ เนื้อตัวของฉันต่างหาก เป็นธรรมะที่ แท้จริง.
- 43. กำรที่จะขจัดอวิชชำที่เป็นสำเหตุของวิธีมองโลกแบบแบ่งแยก ประเมินค่ำ จะต้องมีจิตที่เป็นสมำธิ เมื่อจิตเป็นสมำธิ ปัญญำก็จะ เกิด มโนทัศน์เรื่องกำรเกิด-กำรตำย สวย-ขี้เหร่ ดี-ชั่ว หรือ เรำ- เขำก็จะหมดไป เลิกยึดถือว่ำมีตัวตนในสรรพสิ่ง แล้วเรำจะพบว่ำ ทุกอย่ำงล้วนไร้ตัวตนที่จะเปรียบเทียบ เกิดประจักษ์รู้แจ้งในพุทธ ภำวะ >> ซำโตริ
- 44. กำรปฏิบัติเซ็นอย่ำงสมบูรณ์แบบ หมำยถึงกำรใช้ชีวิตประจำวันตำม ธรรมชำติ ท่ำนโปเช็งนิยำมคำว่ำเซ็นว่ำ "เมื่อหิวก็กิน เมื่อง่วงก็นอน" กำร กลับสู่ธรรมชำติที่แท้จริงของเรำใช้เวลำฝึกยำวนำน พระเซ็นผู้มีชื่อเสียงรูป หนึ่งกล่ำวว่ำ "ก่อนที่จะศึกษาเซ็น ภูเขาก็คือภูเขา และแม่น้าก็คือแม่น้า ระหว่าง ที่ศึกษาเซ็น ภูเขาไม่ใช่ภูเขา และแม่น้าไม่ใช่แม่น้า แต่เมื่อได้รู้แจ้งแล้ว ภูเขาก็กลับเป็นภูเขา และแม่น้าก็กลับเป็นแม่น้าอย่างเดิม" จุดเน้นของเซ็นเกี่ยวกับควำมเป็นธรรมชำติและกำรปล่อยให้ทุกสิ่ง ดำเนินไปตำมธรรมชำตินี้สะท้อนถึงแนวคิดของปรัชญำเต๋ำอย่ำงชัดเจน
- 47. พิธีชงน้ำชำ หรือ ชำโนยุ (Chanoyu) เป็นเอกลักษณ์ของประเทศ ญี่ปุ่นอันหนึ่ง ซึ่งพัฒนำมำจำกพุทธศำสนำฝ่ำยเซ็น หัวใจของพิธี ชำโนยุอันได้แก่ ควำมงำมอันเรียบง่ำย ควำมกลมกลืนกับ ธรรมชำติ และกำรเคลื่อนไหวอย่ำงสำรวมแช่มช้อย มีสติกำกับ ทุกอิริยำบถ ล้วนสะท้อนหลักปรัชญำของเซ็นที่มุ่งฝึกจิตให้สงบ นิ่งและอยู่ในวิถีของธรรมชำติ
- 48. โกอำน หมำยถึง ปริศนำธรรม แสดงเรื่องรำวของอำจำรย์เซ็นในอดีต หรือ บทสนทนำระหว่ำงอำจำรย์กับศิษย์ ใช้เป็นเครื่องมือทำลำยวิธีคิดทำงตรรกะ เพื่อที่จะช่วยนำผู้ปฏิบัติไปสู่ควำมจริงแห่งเซ็น โกอำนเป็นปัญหำที่ยำกจะหำคำตอบ และเป็นปัญหำที่ไม่มีคำตอบตำยตัว เพรำะอยู่นอกขอบเขตกำรใช้เหตุผลและกำรไตร่ตรองตำมกระบวนกำรทำง ปัญญำ วิธีกำรแห่งโกอำนเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของนิกำยรินไซ ผู้ปฏิบัติเข้ำไป รับปัญหำโกอำนจำกอำจำรย์มำขบคิด แต่ละคนจะพยำยำมคิดค้นหำคำตอบ ด้วยกำรใช้ระบบเหตุผลพิจำรณำปัญหำนั้นๆ แล้วอำจจะลงควำมเห็นว่ำปัญหำ ดังกล่ำวไร้สำระ ต่อเมื่อผู้ขบคิดละทิ้งวิธีคิดทำงตรรกะ คำตอบจึงจะปรำกฏ
- 49. กำรแก้ปริศนำธรรมโกอันมักใช้เวลำนำน อำจำรย์ผู้มีประสบกำรณ์จะรู้ว่ำ เมื่อใดที่ ศิษย์ของตนใกล้จะประสบสภำวะกำรรู้แจ้ง เมื่อนั้นอำจำรย์จะช่วย ศิษย์ให้ไปสู่กำรรู้แจ้งด้วยกำรกระทำที่ไม่คำดฝัน เช่น ฟำดด้วยไม้หรือร้อง ตะโกนออกมำ
Notes de l'éditeur
- พระโพธิธรรม ถือกำเนิด ประมาณปี พ.ศ. 440-528 เป็นราชบุตรองค์ที่ 3 ของพระเจ้าสิงหวรมันในเมืองคันจิ อาณาจักรปัลลวะ อินเดียตอนใต้ นับถือศาสนาพราหมณ์ พอโตเป็นหนุ่มหันมานับถือพุทธศาสนา รับการสอนธรรมจากท่านปรัชญาตาระ ชาวมคธ ท่านโพธิธรรมได้โดยสารเรือไปเมืองจีนขึ้นที่ท่ามหาปัลลิปุรัมแล้วเดินลัดเลาะไปตามฝั่งมหาสมุทรอินเดียมาทางเกาะมาเลย์เป็นเวลา 3 ปีและถึงเมืองจีนทางภาคใต้ท่าเรือหนานไห่ ปี พ.ศ.475 จีนแบ่งออกเป็น 2 ราชวงศ์เหนือ-ใต้ ทางเหนือปกครองแบบทหารนิยมอำนาจของขลังสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ทางใต้ฝักใฝ่เหตุผลสติปัญญาและหลักปรีชาญาณ ท่านได้รับนิมนต์ให้แสดงธรรมแก่จักรพรรดิหวูแห่งราชวงศ์เหลียง ท่านบำเพ็ญภาวนาหันหน้าสู่กำแพงหินของถ้ำที่ยอดเขาเฉาซือ ห่างจากวัดเส้าหลิน 1 ไมล์เป็นเวลานาน 9 ปี มีศิษย์ที่แท้จริงเพียง 3 รูป คือท่านเซ็ง ฟู ท่านเต้าหยูและท่านฮ้ยค้อ 3 ปีหลังการมรณภาพมีเจ้าหน้าที่ทางการพบท่านกำลังเดินไปตามภูเขาแถบเอเชียกลาง ท่านนำคณะเดินทางไปพร้อมกับรองเท้าข้างเดียว ท่านบอกกับเจ้าหน้าที่ว่ากำลังกลับอินเดีย
- ขณะที่อาจารย์อื่นมองเซนว่าเป็นการปฏิบัติชำระจิตเป็นขั้นตอนไปสู่พุทธภาวะท่านโพธิธรรมเห็นเซนเป็นพุทธภาวะและเห็นพุทธภาวะเสมอด้วยจิต คือจิตธรรมดาสามัญ แทนที่จะบอกให้สาวกของท่านชำระจิตของตน ท่านกลับชี้ให้หันหน้าสู่กำแพงหิน ชี้ดูการเคลื่อนไหวของเสือและนกกระเรียน ชี้ดูไม้อ้อที่กำลังลอยไปในแม่น้ำแยงซีเกียง ชี้ให้ดูรองเท้าข้างเดียว
- “สิ่งที่ท่านถามนั่นแหละคือจิตของท่าน สิ่งที่ฉันตอบนั่นแหละคือจิตของฉัน ถ้าฉันไม่คิดฉันจะตอบได้อย่างไร ถ้าท่านไม่คิดท่านจะถามได้อย่างไร สิ่งที่ท่านถามคือความคิด(จิต)ของท่าน” ภาษาและพฤติกรรม สัญญาและเจตนาล้วนเป็นหน้าที่ของจิต การเคลื่อนไหวทั้งปวง ล้วนเป็นการเคลื่อนไหวของจิต การเคลื่อนไหวจึงเป็นหน้าที่ของจิต ปราศจากการเคลื่อนไหวก็ไม่มีจิต ปราศจากจิตก็ไม่มีการเคลื่อนไหว ต่การเคลื่อนไหวไม่ใช่จิต และจิตก็ไม่ใช่การเคลื่อนไหว เพราะฉะนั้น จิตจึงไม่ใช่ทั้งการเคลื่อนไหวหรือการทำหน้าที่ เพราะสาระสำคัญในหน้าที่ของจิตคือความว่าง และความว่างโดยเนื้อแท้ก็ไม่มีความเคลื่อนไหว ความเคลื่อนไหวก็เป็นอันเดียวกันกับจิตและจิตโดยเนื้อแท้แล้วก็ไม่มีการเคลื่อนไหว
- พระสูตรหรือคาถาหลาย ๆ พันสูตรเป็นประโยชน์เพียงเพื่อเป็นเครื่องชำระจิต ความเข้าใจที่เกิดจากคำพูดเป็นสื่อกลาง
- หลวงพ่อเทียน จิตตสุโภสอนว่า “ให้เจริญสติแบบเคลื่อนไหวให้มากเพื่อประคองตัวรู้(สติ) ดูกายเคลื่อน ดูจิตคิด ทำให้ต่อเนื่องเป็นลูกโซ่ แล้วสัจธรรมก็จะเผยตัวของมันออกมาเอง...”