1. ΒΑΡΑΣΟΒΑ .... ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ...
ΚΑΡΑΠΑΠΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΔΑΝΙΗΛ ΛΑΜΠΡΙΝΗ

2. ΒΑΡΑΣΟΒΑ
'' ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ ''
Κατά τα βυζαντινά χρόνια και την
Τουρκοκρατία λόγω των πολλών
εκκλησιών, μοναστηριών και ασκηταριών
των μοναχών που βρίσκονταν στη περιοχή
της Βαράσοβας ( περίπου 72 ), την
αποκαλούσαν και ως «Άγιο Όρος της
Ρούμελης», «Άθως της Δυτικής Στερεάς
Ελλάδος», και «Ιερό Βουνό».

3. Σήμερα γνωρίζουμε ότι από τον 9ο μέχρι
τον 12ο αιώνα μ.Χ., Καππαδόκες ζωγράφοι
ταξίδευαν από την Ανατολή στην Ιταλία
προτιμώντας τον χερσαίο δρόμο
Κορινθιακού – Πατραϊκού και κάποιοι απ’
αυτούς έμεναν αρκετό καιρό προκειμένου
να ζωγραφίσουν μορφές Αγίων σε
Σπήλαια.

4. Η Βαράσοβα την εποχή εκείνη υπήρξε
μεγάλο ασκητικό κέντρο με πάρα πολλά
σπήλαια ή ασκηταριά,σύμφωνα με
μαρτυρίες βοσκών υπήρχαν εβδομήντα
δύο εκκλησιές και παρεκκλήσια στις
κορφές και στις πλαγιές της Βαράσοβας
και από τότε έλαβε και το όνομα «Άγιο
Όρος της Αιτωλίας».

5. 1) των Αγίων Πατέρων
2) της Παναγούλας
3) του Αγίου Νικολάου (νότιας Βαράσοβας)
4)του Αγίου Πέτρου
5) του Προδρόμου και
6) του Αγίου Δημητρίου
Τα ποιο σπουδαία ασκηταριά , σπήλαια
και μοναστήρια ήταν :

6. Το σπήλαιο των Αγίων Πατέρων της
Βαράσοβας
Από τα σπήλαια – ασκηταριά της περιοχής περισσότερο γνωστό
είναι το σπήλαιο των Αγίων Πατέρων με ενδιαφέρουσες
τοιχογραφίες του 10ου – 11ου αι. που αντανακλούν την τέχνη των
μνημείων της Καππαδοκίας και των τοιχογραφημένων σπηλαίων
της Κάτω Ιταλίας. Σύμφωνα με τους ιστορικούς η Βαράσοβα
βρισκόταν στην πορεία του «μεγάλου δρόμου» που τη
μεσοβυζαντινή περίοδο ξεκινούσε από την Τραπεζούντα περνούσε
από την Κων/λη και τη Θεσσαλονίκη έφτανε στην Κόρινθο, έπιανε
σκάλα στη Βαράσοβα και από εκεί κατέληγε στην Κάτω Ιταλία .
Μπροστά από το σπήλαιο σώζονται τα ερείπια ορθογώνιου,
κεραμοσκεπούς κτίσματος, που χρησίμευε ως δεξαμενή νερού.
Μέσα στο σπήλαιο υψώνονται ερείπια τοίχων. Σώζονται τέσσερις
παραστάσεις:

7. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος

8. Η Πεντηκοστή

9. Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

10. π ,Κεφάλι Αγίου σε υ ερφυσικό μέγεθος μάλλον του
πΑ οστόλου Παύλου

11. Ο Βοκοτόπουλος ισχυρίζεται πως οι
τοιχογραφίες των Αγίων Πατέρων είναι
έργο κάποιου επαρχιακού εργαστηρίου και
ζωγραφίστηκαν το 13ο με 14ο αιώνα.

12. Ο ναΐσκος της Παναγίας
Στο διάσελο της
Βαράσοβας και
ΝΑ από τη θέση
“Πηγάδι”
σώζονται
ερείπια ναΐσκου
της Παναγούλας.

13. Το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου της
Βαράσοβας
Στην Ανατολική πλευρά βλέπουμε «σκαρφαλωμένο» στο
βράχο το μεγάλο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Αγίου
Νικολάου με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα
αρχιτεκτονικά στοιχεία μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται
για ένα μοναστηριακό συγκρότημα φρουριακού
χαρακτήρα και που για 10 αιώνες ήκμαζε ένας μικρός
αριθμός μοναχών. Το 1991 υπό την εποπτεία του
ομότιμου καθηγητού Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων κ. Αθανασίου Παλιούρα άρχισε η ανασκαφή
στο σπήλαιο αυτό όπου έφερε στο φως σπουδαία
ευρήματα.

15. Το άνοιγμα του σπηλαίου έκλειναν διώροφα κελιά ενώ από τον
εξωτερικό περίβολο άρχιζε η κεντρική είσοδος-διαβατικό, το
οποίο οδηγεί στην είσοδο του μικρού καθολικού γύρω από το
οποίο τοποθετούνται εκτός από τα κελιά, δεξαμενή νερού,
τράπεζα, εστία, μαγειρείο, φούρνος. Στην Β.Δ. πλευρά του
σπηλαίου υπήρχε τριώροφος πύργος που χρησίμευε ως
παρατηρητήριο προς τον Πατραϊκό κόλπο που ήταν μια
διαρκής απειλή πειρατών που λυμαίνονταν κατά την Βυζαντινή
εποχή τον Κορινθιακό και Πατραϊκό κόλπο. Πίσω από το Ιερό
του ναού βρέθηκε κοιμητήριο, τάφοι μονώροφοι και διώροφοι
με σκελετούς, καθώς πολλά οστά και κάρες.
Βορειοδυτικά του σπηλαίου υπάρχει μια κόγχη σε πολύ μεγάλο
ύψος καθώς και ξύλινη σκάλα που οδηγεί στο πάνω σπήλαιο,
εγκλείστρα. Στον απομονωμένο αυτό χώρο ανέβαινε για
αρκετές ημέρες ο ασκητής για περισσότερη προσευχή.

17. Στον Ελλαδικό χώρο δεν υπάρχει άλλη
εγκλείστρα, συναντάμε όμως στον Άγιο
Ιωάννη-Χοζεβίτη στην Έρημο ανάμεσα
Ιεροσολύμων και Ιεριχούς και στον Άγιο
Νεόφυτο στην Κύπρο.Η μοναδικότητα αυτή
προσδίδει στο σπήλαιο του Αγίου Νικολάου
της Βαράσοβας ξεχωριστό ενδιαφέρον καθ’
ότι από τον 9ο μέχρι τον 19ο αιώνα μ.Χ.
παρατηρούμε σημαντική δραστηριότητα
ως λατρευτικό και ησυχαστικό κέντρο.

19. Ανατολικά του χωριού Περιθώρι στη δυτική πλαγιά της
Βαράσοβας, σε περιοχή με πανύψηλα δέντρα και νερά
βρίσκεται ερειπωμένο τα μοναστήρι του Αγίου Πέτρου.
Πάνω στη μικρή αυτή « όαση » βρίσκεται ερειπωμένο τα
μοναστήρι του Αγίου Πέτρου. Σώζεται ο μαντρότοιχος της
αυλής ( 15 Χ 24 μέτρα ) και ερείπια μονόχωρου δομικού
ναού με τρίπλευρη αψίδα. Από την τοιχογραφία το μνημείο
χρονολογείται στην υστεροβυζαντινή περίοδο και είναι το
μόνο από τα μοναστήρια της Βαράσοβας που διασώζει τον
περιτειχισμένο περίβολο. Το 1972 οικοδομήθηκε σε ένα
επιβλητικό τοπίο ένας νέος κεραμοσκέπαστος ναΐσκος
διαστάσεων 7Χ4 μέτρων και κοντά του ένας τσιμεντένιος
σταυρός.
Το μοναστήρι του Αγίου Πέτρου στην
Βαράσοβα

21. Σε χαμηλό λόφο νοτιοανατολικά της Βαράσοβας και πάνω
από το χωριό Κάτω Βασιλική υψώνονται τα ερείπια ναού
τιμώμενου στο όνομα του Αγίου Δημητρίου . Πρόκειται
πιθανότατα για καθολικό μονής, όπως δείχνουν τά θεμέλια
από προσκτίσματα, και μπορεί να χρονολογηθεί στο
δεύτερο μισό του 10ου ή στις αρχές του 11ου αιώνα.Ο ναός
αυτός παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον .
Σχεδιασμένος από αρχιτέκτονα που είχε έντονη την
αίσθηση της ισορροπίας και κατασκευασμένος από
μαστόρους με επιμέλεια και καλαισθησία , διατηρεί μέχρι
σήμερα, μέσα από τα ερείπια του , την αρμονική σύνδεση
γραμμών , γωνιών και τόξων. Στους τοίχους του Ιερού ,
βόρεια και νότια , διατηρούνται μέχρι σήμερα ηχεία για την
ακουστική του χώρου .
Ο Άγιος Δημήτριος