pldc_chuong_1_hk1_21_22_chuong_1_pldc_657.pdf

Chương 1.
NHỮNG VẤN ÐỀ CƠ BẢN
VỀ NHÀ NUỚC
Giảng viên phụ trách: LÊ HỮU TRUNG,
Giảng viên chính, Thạc sỹ Quản lý nhà nước
Môn học: PHÁP LUẬT ÐẠI CƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH
Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 2
1.1. NGUỒN GỐC NHÀ NƯỚC
Nhà nước là một hiện tượng chính trị - xã
hội đa dạng và phức tạp, có liên quan đến
lợi ích của các tầng lớp, giai cấp, các dân
tộc, các quốc gia và tác động trực tiếp đến
cuộc sống của tất cả mọi người trong xã hội.
Vì vậy, Nhà nước luôn là trung tâm của
các cuộc tranh chấp.
Biên soạn: Lê Hữu Trung, Giảng viên chính, Thạc sỹ Quản lý nhà nước, Đại học Nông Lâm TP.HCM
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 3
Các đảng phái chính trị luôn coi trọng mục
tiêu giành lấy chính quyền (thực chất là
Nhà nước) để thực hiện quyền lực của
mình.
Cho nên, nguồn gốc hình thành và nguyên
nhân làm xuất hiện Nhà nước luôn là những
vấn đề trung tâm của những tranh luận và
thể hiện quan điểm.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 4
1.1.1. Quan điểm của các Nhà thần học và
Lý thuyết gia tư sản (Phi Mác Xít)
Một số quan điểm, học thuyết tiêu biểu:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 5
“Thượng đế” là nguời sắp đặt mọi trật tự xã
hội, “Thượng đế” đã sáng tạo ra Nhà nước để
bảo vệ trật tự chung  Nhà nước còn hay
mất tùy thuộc vào ý chí của “Thượng đế”.
Quyền lực nhà nước là vĩnh cửu, tuân
theo quyền lực nhà nước là tuân theo ý
“Thượng đế”.
- Thuyết Thần học, cho rằng:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 6
Nhà nước ra đời từ gia đình, là hình thức tổ
chức tự nhiên của đời sống con người.
và quyền lực nhà nước, về thực chất cũng
giống như quyền lực của người gia trưởng,
nó chỉ là sự kế tiếp quyền lực người gia
trưởng trong gia đình.
- Thuyết gia trưởng, cho rằng:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 7
“Nhà nước là kết quả của sự phát triển xã hội
từ trạng thái tự nhiên sang xã hội công dân,
gắn liền với chế độ sở hữu tư nhân.
Chế độ tư hữu xuất hiện đã làm biến dạng các
quan hệ tự nhiên của con người, đẩy xã hội
vào tình trạng áp bức, bất công.
Cho nên, Nhà nước xuất hiện trên cơ sở khế uớc xã
hội là do nhân dân lập ra, nhằm bảo vệ quyền bình
đẳng giữa họ và xóa bỏ tình trạng áp bức, bất công.”
Thuyết khế uớc xã hội theo quan điểm
của Jean Jacques Rousseau, cho rằng:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 8
-Nhà nước là sản phẩm của ý chí chung
của nhân dân, do nhân dân lập ra, do nhân
dân kiểm soát.
-Quyền lực nhà nước không tách rời nhân
dân.
-Mọi hoạt động của Nhà nước là vì lợi ích
và phù hợp với nguyện vọng của nhân dân.
Như vậy, theo J.J.Rousseau:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 9
Về mặt lịch sử, Thuyết khế ước xã hội chứa
đựng yếu tố tiến bộ xã hội, nó phủ nhận
Thuyết thần học về sự ra đời của Nhà nước,
đồng thời coi quyền lực nhà nước là sản phẩm
hoạt động của con người.
Vì vậy, Thuyết khế ước xã hội đã trở thành cơ
sở tư tưởng cho cách mạng tư sản lật đổ chế
độ phong kiến. Với ý nghĩa đó, nó có tính cách
mạng và giá trị lịch sử nhất định.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 10
Hạn chế lớn nhất của thuyết này là giải
thích nguồn gốc Nhà nước trên cơ sở chủ
nghĩa duy tâm, coi Nhà nước ra đời do ý
muốn, nguyện vọng chủ quan của các bên
tham gia hợp đồng, không giải thích được
cội nguồn vật chất và bản chất giai cấp của
Nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 11
1.1.2. Học thuyết Mác – Lênin về nguồn
gốc Nhà nước
Học thuyết Mác - Lênin đã giải thích nguồn
gốc nhà nước trên cơ sở phương pháp duy
vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch
sử, cho rằng:
Chế độ cộng sản nguyên thủy là hình thái
kinh tế - xã hội đầu tiên trong lịch sử xã hội
của nhân loại.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 12
Ðó là một xã hội không có giai cấp, chưa thể
và chưa cần sự xuất hiện của Nhà nước.
Nhưng những nguyên nhân dẫn đến sự ra
đời của Nhà nước lại nẩy sinh chính trong
xã hội chưa có giai cấp đó.
• Nhà nước không phải là hiện tượng tất yếu
của mọi xã hội.
• Nhà nước xuất hiện một cách khách quan.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 13
• Nhà nước chỉ ra đời khi nền sản xuất của xã
hội phát triển đạt đến một trình độ nhất định.
• Cùng với sự phát triển đó, là sự xuất hiện
chế độ tư hữu và sự phân chia xã hội thành
giai cấp, mâu thuẫn giai cấp không thể điều
hòa được.
Đó là những nguyên nhân cơ bản làm
xuất hiện Nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

14
• Nhà nước xuất hiện không phải để điều
hòa mâu thuẫn giữa các giai cấp, mà để giải
quyết mâu thuẫn về phía có lợi cho giai cấp
thống trị  Thực chất, Nhà nước là công cụ
của giai cấp thống trị để trấn áp các giai cấp
khác.
PLĐC-C1 Biên soạn: Lê Hữu Trung, Giảng viên chính, Thạc sỹ Quản lý nhà nước, Đại học Nông Lâm TP.HCM
lOMoARcPSD|16911414

15
• Do vậy, sự ra đời của Nhà nước là một
hiện tượng thuộc về bản chất của xã hội
có giai cấp đối kháng.
• Nhà nước sẽ tự nó tiêu vong khi không
còn những mâu thuẫn giai cấp đối kháng
không thể điều hòa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 16
1.2. BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC
1.2.1. Khái niệm về Nhà nước
“Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực
chính trị, là bộ máy chuyên trách do giai cấp
thống trị lập ra,
để làm nhiệm vụ cưỡng chế, nhằm bảo vệ quyền
lực thống trị và lợi ích của giai cấp thống trị,
và thực hiện các chức năng quản lý xã hội theo
những mục tiêu và ý chí của giai cấp thống trị
trong xã hội có giai cấp đối kháng.”
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 17
Nhà nước xuất hiện và tồn tại trong một xã hội
có giai cấp, cho nên Nhà nước luôn thể hiện
bản chất giai cấp sâu sắc.
Bản chất giai cấp của Nhà nước biểu hiện
truớc hết là bộ máy cuỡng chế đặc biệt của
giai cấp thống trị,
là công cụ để giai cấp thống trị trấn áp các thế
lực chống đối, bảo vệ quyền lực thống trị và lợi
ích của giai cấp thống trị.
1.2.2. Tính giai cấp của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 18
Thực tiễn lịch sử đã chỉ ra rằng:
Nhà nước sẽ không thể tồn tại, nếu Nhà nước
chỉ phục vụ lợi ích giai cấp thống trị mà không
tính đến lợi ích của các tầng lớp, giai cấp khác
trong xã hội.
Bởi vì các tầng lớp, giai cấp này thuờng xuyên
đấu tranh vì quyền lợi của họ và luôn mâu
thuẫn với giai cấp thống trị.
1.2.3. Tính xã hội (Vai trò và giá trị xã hội)
của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 19
Để bảo đảm sự ổn định xã hội, bảo đảm sự phát
triển bình thường của xã hội, duy trì được quan
hệ sản xuất và trật tự xã hội có lợi cho giai cấp
thống trị, thì Nhà nước phải tổ chức thực hiện các
hoạt động để duy trì trật tự của cả cộng đồng, bảo
đảm xã hội an toàn, ổn định và phát triển.
Thông qua đó, Nhà nước cũng đảm bảo lợi ích
nhất định của các tầng lớp, giai cấp khác trong
chừng mực lợi ích đó không đối lập gay gắt với
lợi ích của giai cấp cầm quyền.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 20
Mặt khác, Nhà nước còn phải tổ chức thực
hiện những hoạt động phục vụ cho lợi ích
chung của xã hội, giải quyết các yêu cầu
của đời sống cộng đồng xã hội (mà cá nhân
công dân không thể giải quyết đuợc).
Vai trò và giá trị xã hội của Nhà nước tùy
thuộc vào bản chất giai cấp của mỗi Nhà
nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 21
Nhà nước có 5 dấu hiệu đặc trưng
cơ bản sau:
1.2.4. Dấu hiệu đặc trưng cơ bản
của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 22
Lãnh thổ là dấu hiệu đặc trưng của Nhà
nước.
Nhà nước tổ chức và thực hiện quyền lực
của Nhà nước. Quyền lực nhà nước có hiệu
lực tác động đến toàn bộ dân cư trên lãnh
thổ thuộc chủ quyền quốc gia.
(1). Nhà nước phân chia và quản lý dân cư
theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính
– lãnh thổ.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 23
Bộ máy quyền lực này mang tính chính trị,
tính giai cấp sâu sắc và chỉ phục vụ cho lợi
ích của giai cấp thống trị.
(2). Nhà nước thiết lập một bộ máy quyền
lực công cộng đặc biệt để quản lý tất cả lĩnh
vực của đời sống xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 24
Chủ quyền quốc gia là thuộc tính gắn liền với
Nhà nước, thể hiện sự độc lập, bình đẳng giữa
các quốc gia trên cơ sở luật pháp quốc tế.
Đó là quyền lực tối cao và độc lập của Nhà
nước trong việc tự quyết định mọi chính sách
đối nội và đối ngoại của quốc gia mà không
phụ thuộc vào bất kỳ thế lực nào từ bên ngoài.
(3). Nhà nước là một tổ chức quyền lực duy
nhất có chủ quyền quốc gia.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 25
Pháp luật do Nhà nước ban hành, có hiệu
lực bắt buộc chung và được đảm bảo thực
hiện bằng sự cưỡng chế của Nhà nước.
Nhà nước tổ chức quản lý và điều hành xã
hội trên cơ sở hệ thống pháp luật đó.
(4). Nhà nước là một tổ chức duy nhất trong
xã hội được quyền ban hành pháp luật.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 26
-Xác định các loại thuế,
-Quy định và thực hiện việc thu các loại thuế
dưới các hình thức bắt buộc với số lượng và
thời hạn ấn định trước.
(5). Nhà nước là một tổ chức duy nhất trong
xã hội được quyền:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 27
1.3.1. Khái niệm chức năng của Nhà nước
Là những phương diện hoạt động cơ bản,
chủ yếu diễn ra bên ngoài của Nhà nước
nhằm thực hiện những mục tiêu và nhiệm
vụ chung của Nhà nước.
1.3. CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 28
Chức năng của Nhà nước là vai trò của Nhà
nước,
được xác định xuất phát từ bản chất của
Nhà nước,
và được quy định một cách khách quan bởi
cơ sở kinh tế và kết cấu giai cấp trong xã
hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 29
Chức năng của Nhà nước bao trùm lên tất
cả lĩnh vực của đời sống xã hội, có tính lâu
dài, gắn liền với sự ra đời và sự mất đi của
Nhà nước.
Chức năng của Nhà nước luôn được bổ
sung và phát triển bằng những nội dung
mới, phù hợp với nhiệm vụ, tình hình mới
của đất nước và xu hướng thời đại trong
mỗi giai đoạn phát triển xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 30
Là những mặt hoạt động diễn ra bên trong
nội bộ của quốc gia.
Thông qua việc thực hiện chức năng này,
Nhà nước thể hiện quyền lực thống trị của
giai cấp thống trị trong mọi lĩnh vực hoạt
động của đời sống xã hội.,
1.3.2. Chức năng đối nội của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 31
Nội dung cơ bản của các chức năng đối
nội của Nhà nước:
1.Giữ gìn an ninh chính trị, trấn áp các thế
lực chống đối và phản kháng của các giai
cấp đối kháng.
2. Bảo vệ trật tự pháp luật, an toàn xã hội,
quyền và lợi ích của giai cấp cầm quyền.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 32
3. Tổ chức, quản lý toàn bộ các lĩnh vực của
đời sống kinh tế - xã hội của quốc gia.
4. Thông tin, tuyên truyền nhằm chiếm lĩnh
và nhất quán hoạt động theo định huớng tư
tưởng của giai cấp thống trị đối với toàn xã
hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 33
Là những hoạt động thể hiện ra trong mối
quan hệ của Nhà nước với các Nhà nước,
các dân tộc, các tổ chức quốc tế khác.
Nội dung cơ bản của các chức năng đối
ngoại của Nhà nước:
1.3.3. Chức năng đối ngọai của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 34
1. Tổ chức phòng thủ đất nước chống lại
sự xâm lược của các thế lực bên ngoài.
2. Tổ chức, thực hiện các quan hệ hợp tác
song phương, đa phương trên nhiều lĩnh
vực.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 35
Cả 2 chức năng đối nội và đối ngoại luôn có
mối liên hệ hỗ tương, bổ sung ảnh hưởng
lẫn nhau, trong đó chức năng đối nội giữ vai
trò chi phối và chủ yếu,
vì chúng động chạm đến những điều kiện
tồn tại của bản thân chế độ, xã hội trong
một quốc gia.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 36
Nội dung những hình thức và phương thức
thực hiện các chức năng của Nhà nước bắt
nguồn và trực tiếp thể hiện bản chất cũng
như mục tiêu hoạt động của Nhà nước.
1.3.4. Hình thức và phương thức thực
hiện Chức năng của Nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 37
Bao gồm:
CÁC HÌNH THỨC
PHÁP LÝ CƠ BẢN
CƠ QUAN
TIẾN HÀNH
Xây dựng pháp luật LẬP PHÁP
Tổ chức thực hiện (chấp
hành) pháp luật
HÀNH PHÁP
Bảo vệ pháp luật TƯ PHÁP
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 38
- Các phương pháp cơ bản là:
+ Giáo dục, thuyết phục;
+ Cưỡng chế.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 39
Kiểu nhà nước là tổng thể những đặc điểm
cơ bản, đặc thù của một Nhà nước, thể hiện
bản chất giai cấp, vai trò xã hội và những
điều kiện tồn tại, phát triển của Nhà nước
trong một hình thái kinh tế –xã hội có giai
cấp nhất định.
1.4.1. Khái niệm Kiểu nhà nước
1.4. KIỂU NHÀ NƯỚC
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 40
1.4.2. Các kiểu nhà nước
Học thuyết Mác – Lênin về hình thái Kinh tế
– Xã hội là cơ sở lý luận khoa học để phân
chia các Nhà nước trong lịch sử thành các
Kiểu Nhà nước khác nhau.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 41
Cơ sở để xác định Kiểu nhà nước là dựa
vào những đặc trưng cơ sở hạ tầng kinh tế
– xã hội cơ bản quy định bản chất giai cấp
của Nhà nước đó.
Chế độ sở hữu đối với tư liệu sản xuất chủ
yếu của xã hội
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 42
Lịch sử xã hội đã trải qua 5 hình thái kinh tế
– xã hội, trong đó có 4 hình thái kinh tế – xã
hội có giai cấp.
Mỗi hình thái kinh tế – xã hội có giai cấp
xuất hiện thì tương ứng với chúng là một
Kiểu nhà nước được hình thành (đó là 4
Kiểu nhà nước):
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 43
1.4.2.1. Kiểu Nhà nước chủ nô
(chiếm hữu nô lệ)
Nhà nước chủ nô là kiểu nhà nước đầu tiên
trong lịch sử xã hội loài người, nó ra đời trên
cơ sở sự tan rã của chế độ thị tộc, sự xuất
hiện chế độ tư hữu và sự phân chia xã hội
thành hai giai cấp chủ yếu: chủ nô và nô lệ.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 44
Ngoài ra, còn có tầng lớp thợ thủ công,
những người lao động khác, tuy có địa vị
khác với nô lệ, nhưng vẫn phải phụ thuộc
vào giai cấp chủ nô về kinh tế, chính trị và
tư tưởng.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 45
Nhà nước chủ nô hình thành trên cơ sở của
hình thái kinh tế – xã hội nô lệ với một
phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ mà
đặc trưng là sự thống trị toàn diện, tuyệt đối
của thiểu số chủ nô đối với nô lệ.
Trong phương thức đó, chủ nô không chỉ
chiếm hữu tư hữu về tư liệu sản xuất, về
sản phẩm lao động do nô lệ tạo ra mà còn
chiếm hữu cả những người nô lệ.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 46
Giai cấp nô lệ tuy chiếm đa số trong dân cư,
nhưng không có tư liệu sản xuất, phải phụ
thuộc hoàn toàn vào chủ nô cả thể xác và
tinh thần,
và chỉ được coi như một thứ tài sản, công
cụ sản xuất biết nói của chủ nô và có thể bị
chủ nô đem bán, trao đổi như hàng hóa
hoặc cho tặng hay giết đi mà không hề bị
lên án.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 47
Về đối nội, Nhà nước chủ nô bảo vệ và
củng cố chế độ sở hữu của chủ nô đối với
tư liệu sản xuất và nô lệ; đàn áp những
cuộc đấu tranh của nô lệ và các tầng lớp bị
bóc lột khác bằng nhiều biện pháp, trong đó
bằng bạo lực là chủ yếu.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 48
Bản chất giai cấp của Nhà nước chủ nô còn
được thể hiện trong cơ cấu tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước.
Nhà nước chủ nô thực chất chỉ là công cụ
bạo lực để thực hiện nền chuyên chính, để
duy trì sự thống trị về kinh tế, chính trị và tư
tưởng của chủ nô, duy trì tình trạng bất bình
đẳng trong xã hội và để đàn áp, áp bức, bóc
lột nô lệ.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 49
Về đối ngoại, Nhà nước chủ nô tiến hành
chiến tranh xâm lược để bắt tù binh về làm
nô lệ, mở rộng đất đai, bờ cõi.
Có thể nói chiến tranh xâm lược là biện
pháp chủ yếu để bổ sung và làm tăng thêm
sức lao động cần thiết cho chủ nô.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 50
1.4.2.2. Kiểu nhà nước phong kiến
Cơ sở kinh tế của Nhà nước phong kiến là
chế độ sở hữu của giai cấp địa chủ phong
kiến đối với tư liệu sản xuất mà chủ yếu là
ruộng đất và sự chiếm đoạt kết quả lao
động của nông dân và cưỡng bức nông dân
phải làm tròn một số nghĩa vụ bao gồm hiện
vật, địa tô lao dịch.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 51
Nhà nước phong kiến gắn liền với phương
thức sản xuất phong kiến.
Trong phương thức này, quan hệ sản xuất
phong kiến phản ánh chế độ sở hữu tư
nhân về đất đai và quyền phát canh thu tô
của tầng lớp địa chủ quý tộc.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 52
Người nô lệ đã được giải phóng và trở
thành nông nô.
Tuy họ không còn bị xem là một công cụ lao
động sống như dưới thời kỳ nô lệ, song họ
vẫn bị trói chặt vào ruộng đất của địa chủ và
quý tộc và họ vẫn tiếp tục bị bóc lột nặng nề
không kém gì dưới thời nô lệ.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 53
Xét về bản chất, Nhà nước phong kiến là
công cụ của giai cấp địa chủ phong kiến để
thực hiện nền chuyên chính đối với nông
dân, những người thợ thủ công và các tầng
lớp lao động khác, là phương tiện để giai
cấp địa chủ, phong kiến duy trì địa vị kinh tế,
bảo vệ lợi ích và thực hiện sự thống trị của
mình đối với toàn xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 54
Về đối nội, nhà nước phong kiến bảo vệ chế
độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ phong
kiến, duy trì các hình thức bóc lột đối với
nông dân và nhân dân lao động, đàn áp
bằng quân sự những cuộc khởi nghĩa của
nông dân và nhân dân lao động.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 55
Nhà nước phong kiến còn câu kết với
những người có chức sắc trong tôn giáo, lợi
dụng tôn giáo để đàn áp, khống chế và chi
phối đời sống tư tưởng của quần chúng
nhân dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 56
Về đối ngoại, nhà nước phong kiến tiến
hành những cuộc chiến tranh liên miên để
chiếm đất, mở rộng vương triều, mở rộng
lãnh thổ để mưu lợi ích cho triều đại của
mình, cho giai cấp địa chủ phong kiến.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 57
Nhà nước phong kiến trở thành bộ máy đắc
lực của bọn địa chủ và quý tộc và được sử
dụng để bảo vệ những đặc quyền của giai
cấp địa chủ quý tộc cũng như đàn áp lại sự
phản kháng của nông dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 58
Nhà phong kiến, đặc biệt là phong kiến
phương Đông được xây dựng và tổ chức một
cách phức tạp với một hệ thống các nguyên
tắc vừa mang tính chất pháp lý vừa mang
màu sắc đạo đức, lẫn lộn giữa pháp luật và
đạo đức với những hình phạt hết sức tàn
nhẫn đối với con người như tru di tam tộc,
cho voi xé xác, cho hỗ phanh thây, …
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 59
1.4.2.3. Kiểu nhà nước tư sản
Do sự phát triển của lực lượng sản xuất xã
hội và sự hình thành quan hệ tư bản trong
lòng xã hội phong kiến, quan hệ sản xuất
phong kiến trở nên lỗi thời, kìm hãm sự
phát triển của lực lượng sản xuất, đẩy chế
độ phong kiến rơi vào tình trạng khủng
hoảng toàn diện.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 60
Đến lượt giai cấp tư sản có cơ hội để nêu
chiêu bài mỵ dân, giải phóng nông nô khỏi
sự bóc lột của phong kiến, làm cuộc cách
mạng tư sản lật đổ Nhà nước phong kiến và
thành lập Nhà nước tư sản.
Nhà nước tư sản là kiểu nhà nước bóc lột
cuối cùng trong lịch sử, và là kiểu nhà nước
bóc lột hoàn thiện nhất, phát triển nhất trong
các kiểu nhà nước bóc lột.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 61
Xét về mặt lịch sử, sự ra đời của Nhà nước
tư sản với những thể chế dân chủ tư sản, là
một tiến bộ trong lịch sử, là một bước ngoặc
mới trong xã hội loài người, là động lực thúc
đẩy cuộc cách mạng công nghiệp.
Nhà nước tư sản được xây dựng trên cơ sở
kinh tế là chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản
chủ nghĩa về tư liệu sản xuất.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 62
Vì vậy, xét về bản chất, đó vẫn là Kiểu nhà
nước bóc lột và bao giờ cũng là công cụ
bạo lực chủ yếu và trực tiếp của nền chuyên
chính tư sản, duy trì sự thống trị và bảo vệ
lợi ích của giai cấp tư sản.
Ngày nay, trước những biến đổi mới của tình
hình thời đại, Nhà nước tư sản đang có những
biến đổi để thích nghi với điều kiện mới.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 63
Bản chất giai cấp của Nhà nước tư sản
được che dấu sau những quan niệm mỵ
dân và xu nịnh như Nhà nước toàn dân,
Nhà nước phúc lợi chung.
Với những chiêu bài giả tạo đó, giai cấp tư
sản đã ve vãn và làm cho không ít người
ngộ nhận rằng giai cấp tư sản nhân ái, đạo
đức.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 64
Bằng Học thuyết về “Giá trị thặng dư”,
C.Mác đã vạch trần bản chất bóc lột của giai
cấp tư sản.
Từ việc sử dụng bộ máy nhà nước của giai
cấp tư sản, đã thai nghén để đến giai đoạn
tột cùng đã sinh ra một quái thai – Chủ
nghĩa đế quốc.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 65
Gắn liền với phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa, thì cho dù cố gắng đến đâu, dù có biến
đổi như thế nào thì bản chất của Nhà nước tư
sản vẫn không thay đổi, vẫn là bộ máy thống
trị của giai cấp tư sản đối với giai cấp công
nhân và nhân dân lao động,
là công cụ chuyên chính của giai cấp tư sản
đối với quảng đại quần chúng nhân dân lao
động, là công cụ trấn áp của thiểu số người
bóc lột đối với đa số quần chúng bị bóc lột.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 66
1.4.2.4. Kiểu Nhà nước xã hội chủ nghĩa
Sự ra đời của Nhà nước xã hội chủ nghĩa
mang tính tất yếu khách quan, phù hợp với
quy luật vận động và phát triển của xã hội.
Nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của Nhà
nước xã hội chủ nghĩa là những tiền đề
kinh tế, xã hội và chính trị phát sinh trong
lòng xã hội tư sản.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 67
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, giai
cấp vô sản đã đứng lên lãnh đạo quần
chúng lao động tiến hành cuộc cách mạng
vô sản tháng 10 năm 1917 thành công, lật
đổ ách thống trị của giai cấp tư sản, thiết lập
nên một kiểu nhà nước hoàn toàn mới mẻ
trong lịch sử loài người – Nhà nước xã hội
chủ nghĩa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 68
Nhà nước xã hội chủ nghĩa có bản chất
hoàn toàn khác hẳn với các kiểu nhà nước
bóc lột, nó luôn luôn là bộ máy chuyên
chính của giai cấp vô sản, là công cụ quyền
lực của giai cấp công nhân liên minh với giai
cấp nông dân và các tầng lớp lao động
khác, là lực lượng chiếm đại đa số trong xã
hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 69
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được giai cấp
công nhân và nhân dân lao động sử dụng
để phục vụ cho đông đảo quần chúng nhân
dân lao động.
Bởi vì, đó là kiểu nhà nước của nhân dân,
do nhân dân lập ra và mục tiêu tồn tại của
nó là vì quyền lợi của nhân dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 70
Chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước xã hội
chủ nghĩa ở từng giai đoạn có sự khác
nhau, nhưng nó luôn luôn là bộ máy chuyên
chính của giai cấp vô sản, được giai cấp
công nhân và nhân dân lao động sử dụng
để nhằm thực hiện mục tiêu của Nhà nước
xã hội chủ nghĩa là:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 71
- Cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới
với nền kinh tế mới, văn hóa mới và con
người mới.
- Đảm bảo sự bình đẳng và công bằng xã
hội, trên nguyên tắc tôn trọng lợi ích nhà
nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp
pháp của mọi thành viên.
- Đồng thời giữ vững nguyên tắc tôn trọng
đạo đức, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 72
Chức năng cơ bản của Nhà nước xã hội
chủ nghĩa là:
- Củng cố và bảo vệ quyền sở hữu toàn dân
và các hình thức sở hữu hợp pháp khác về
tư liệu sản xuất cũng như sản phẩm do xã
hội tạo ra.
- Xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và
nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà
nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 73
Nhà nước xã hội chủ nghĩa quan tâm trong
việc kết hợp lợi ích chung của toàn xã hội
với lợi ích của mỗi thành viên, trong đó lấy
lợi ích tập thể làm nền tảng,
tổ chức quản lý các mặt đời sống xã hội,
xây dựng xã hội mới - xã hội xã hội chủ
nghĩa công bằng, văn minh đáp ứng lợi ích
của nhân dân lao động và cả cộng đồng,
đồng thời trấn áp các thế lực chống đối, phá
hoại lợi ích của Nhà nước và nhân dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 74
Chính chức năng tổ chức xây dựng xã hội
mới đã thể hiện đậm nét bản chất giai cấp
và tính xã hội của Nhà nước xã hội chủ
nghĩa, Nhà nước của dân, do dân và vì dân,
đó là sự khác biệt về chất cơ bản nhất của
Nhà nước xã hội chủ nghĩa với các kiểu nhà
nước khác.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 75
Chức năng đối ngoại của Nhà nước xã hội
chủ nghĩa hoàn toàn ưu việt hơn so với các
nhà nước trước đó.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa không những
bảo vệ đất nước, chống lại sự xâm lược của
nước ngoài mà còn luôn tôn trọng độc lập,
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các
quốc gia khác.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 76
Nhà nước xã hội chủ nghĩa còn luôn ủng hộ
phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc vì
hòa bình, thống nhất và độc lập dân tộc
cũng như tiến bộ xã hội;
Thực hiện chính sách và đường lối quốc tế
vô sản cũng như chính sách nhân đạo xã
hội chủ nghĩa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 77
Tóm lại, Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một
tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, có
bộ máy chuyên trách để cưỡng chế và thực
hiện các chức năng quản lý xã hội nhằm
thực hiện và bảo vệ trước hết lợi ích của
giai cấp công nhân và nhân dân lao động
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong
xã hội xã hội chủ nghĩa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 78
1.5.1. Khái niệm Hình thức nhà nước
Hính thức nhà nước là cách thức tổ chức
bộ máy quyền lực nhà nước và những
phương pháp để thực hiện quyền lực nhà
nước của giai cấp thống trị.
Hình thức nhà nước do bản chất giai cấp
của Nhà nước quyết định.
1.5. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 79
Ngoài ra, Hình thức nhà nước còn phụ
thuộc vào các yếu tố khác như:
-Tương quan lực lượng giữa các giai cấp, kể
cả sự ảnh hưởng của các thế lực chính trị
bên ngoài.
-Điều kiện kinh tế của xã hội.
-Các đặc điểm lịch sử, truyền thống dân tộc,
quan điểm pháp lý và bối cảnh quốc tế.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 80
1.5.2. Các khía cạnh
của hình thức nhà nước
- Hình thức chính thể
- Chế độ chính trị
- Hình thức cấu trúc nhà nước
Gồm có:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 81
1.5.2.1. Hình thức chính thể
Là cách thức tổ chức, cơ cấu, trình tự thành
lập các cơ quan quyền lực nhà nước tối
cao; sự phân chia thẩm quyền và mối quan
hệ giữa các cơ quan đó với nhau và với
nhân dân; cũng như mức độ tham gia của
nhân dân vào sự hình thành các cơ quan
này.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 82
Hình thức chính thể có 2 dạng:
1. Chính thể Quân chủ:
Quyền lực tối cao của Nhà nước tập trung
toàn bộ (Quân chủ tuyệt đối) hay một phần
(Quân chủ hạn chế) vào tay một người
đứng đầu Nhà nước (Vua, Hoàng đế), theo
nguyên tắc thừa kế.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 83
2. Chính thể Cộng hòa:
Quyền lực tối cao của Nhà nước được thực
hiện bởi các cơ quan đại diện được bầu ra,
hoạt động mang tính tập thể và tồn tại trong
một khoảng thời gian nhất định theo quy
định của pháp luật.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 84
1.5.2.2. Hình thức cấu trúc nhà nước
Là cơ cấu hành chính - lãnh thổ của Nhà
nước, là sự tổ chức nhà nước theo các đơn
vị hành chính - lãnh thổ.
Đồng thời xác định mối quan hệ qua lại giữa
các bộ phận cấu thành Nhà nước trong hoạt
động quản lý và điều hành xã hội, tạo nên
chế độ chính trị.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 85
(1)- Nhà nước đơn nhất
 Có lãnh thổ toàn vẹn, thống nhất, trong đó
hệ thống quyền lực nhà nước được đảm
bảo tập trung, thống nhất bằng cách tổ chức
một hệ thống cơ quan nhà nước từ trung
ương đến địa phương.
Có 2 hình thức cấu trúc nhà nước điển hình:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 86
 Các địa phương được tổ chức thành các
đơn vị hành chính – lãnh thổ.
 Chỉ có những cơ quan quyền lực, quản lý,
xét xử tối cao chung, một Hiến pháp và một
hệ thống pháp luật chung cho cả nước.
 Tất cả các cơ quan nhà nước các cấp đều
phải tuân thủ những nguyên tắc và quy định
chung do Nhà nước trung ương quy định.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 87
(2)-Nhà nước liên bang
Được hình thành trên cơ sở do hai hay
nhiều nhà nước thành viên liên hợp lại với
nhau. Trong đó:
• Nhà nước liên bang có chủ quyền quốc gia
chung, đồng thời mỗi Nhà nước thành viên
có chủ quyền quốc gia riêng.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 88
• Luôn tồn tại 2 hệ thống cơ quan quyền lực
và luật pháp:
Liên bang và nước thành viên.
Trong đó, hệ thống cơ quan quyền lực và
luật pháp của Nhà nước liên bang có tính
nguyên tắc chung và có hiệu lực tối cao.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 89
1.5.2.3. Chế độ chính trị
Là tổng thể các phương pháp, biện pháp,
phương tiện mà các cơ quan nhà nước sử
dụng để thực hiện quyền lực nhà nước.
Những phương pháp đó, có quan hệ phụ thuộc
rất chặt chẽ và xuất phát từ bản chất của Nhà
nước, nội dung hoạt động của Nhà nước,
và nhiều yếu tố khác ở mỗi giai đoạn lịch sử
ở mỗi quốc gia cụ thể.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 90
Chế độ chính trị của các Nhà nước trong
lịch sử rất đa dạng, nhưng nhìn chung
chúng gồm 2 loại chính:
+ Phương pháp, biện pháp phản dân chủ:
Thể hiện tính độc tài, cực quyền.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 91
+ Phương pháp, biện pháp dân chủ:
Theo Lênin: Chế độ dân chủ đòi hỏi khi thực
hiện quyền lực nhà nước phải có sự tham
gia của nhân dân.
Nhân dân thể hiện ý chí của mình thông qua
các cơ quan đại diện do mình bầu ra và có
quyền tham gia quản lý nhà nước, quản lý
xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 92
Dân chủ có các hình thức:
+ Dân chủ trực tiếp là sự tham gia trực tiếp
của nhân dân vào giải quyết những vấn đề
quan trọng của Nhà nước bằng bỏ phiếu
toàn dân hoặc trưng cầu dân ý.
+ Dân chủ đại diện là sự tham gia của nhân
dân vào giải quyết những công việc nhà
nước thông qua những cơ quan đại diện như
Quốc hội, Nghị viện do nhân dân bầu ra.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 93
+ Đối với Nhà nước bóc lột:
Phương pháp chủ yếu là cưỡng chế.
+ Đối với Nhà nước xã hội chủ nghĩa:
Thuyết phục là biện pháp quan trọng hàng
đầu để thực hiện những mục đích dân chủ.
Biện pháp cưỡng chế chỉ được áp dụng khi
giáo dục, thuyết phục không đạt kết quả và
nó dựa trên cơ sở giáo dục, thuyết phục.
Phương pháp thực hiện quyền lực nhà nước:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 94
1.6.1. Khái niệm Bộ máy nhà nước
“Bộ máy nhà nước là hệ thống tổ chức các cơ
quan nhà nước từ trung ương đến địa phương,
được thành lập, tổ chức và hoạt động theo
những nguyên tắc chung, thống nhất để thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ và mục tiêu
chung của Nhà nước theo quy định của pháp
luật và do bản chất nhà nước quy định.”
1.6. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 95
Tùy theo thể chế chính trị mà mỗi quốc gia
tổ chức hệ thống bộ máy nhà nước theo
những nguyên tắc khác nhau.
Ví dụ
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 96
+Bộ máy nhà nước tư sản thường được tổ
chức theo nguyên tắc phân quyền:
Quyền lực nhà nước được phân thành 3
quyền: quyền lập pháp (do Nghị viện nắm);
quyền hành pháp (do Chính phủ đảm nhiệm);
quyền tư pháp (do Tòa án thực hiện).
Ba cơ quan thực hiện 3 quyền này độc lập
và chế ước lẫn nhau.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 97
+Bộ máy nhà nước Việt Nam tổ chức theo
nguyên tắc:
Quyền lực nhà nước là thống nhất,
có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa
các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp,
hành pháp, tư pháp.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 98
Quy chế tổ chức và hoạt động của hệ thống
bộ máy nhà nước, chức năng, thẩm quyền
và mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước
trong hệ thống bộ máy nhà nước luôn
được xác định trong Hiến pháp và trong
một số đạo luật riêng biệt.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 99
Trong lịch sử hình thành và phát triển hệ
thống bộ máy nhà nước của các quốc gia,
có thể thấy các hệ thống tiêu biểu sau:
1.6.2. Các bộ phận cấu thành hệ thống
bộ máy nhà nước
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 100
1.Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước
(lập pháp): Quốc hội, Hội đồng nhân dân
các cấp; Thượng viện, Hạ viện.
2. Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước
(hành pháp): Chính phủ, Ủy ban nhân dân
các cấp; các bang, tiểu bang.
3. Hệ thống các cơ quan kiểm sát, xét xử
(chấp pháp): Tòa án, Viện Kiểm sát, Thanh
tra và Công an.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 101
1.7. NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
1.7.1. Sự ra đời của Nhà nước kiểu mới
ở Việt Nam
Từ cuối thế kỷ 19, nước Việt Nam bị đặt
dưới ách cai trị của thực dân Pháp.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 102
Nhiều cuộc khởi nghĩa, tiếp đến là các
phong trào Cần Vương, Đông Du, Đông
Kinh nghĩa thục, Duy Tân, cuộc vận động
cách mạng của Việt Nam Quốc dân Đảng
đã nổ ra nhưng đều bị thất bại.
Trong thời điểm đó, có người thanh niên
Việt Nam yêu nước Nguyễn Tất Thành,
Ông rất khâm phục những nhà yêu nước
đương thời, nhưng không đồng tình với con
đường cứu nước mà họ đã đề xướng.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 103
Người thanh niên Việt Nam yêu nước đó đã
quyết định ra đi để tìm con đường cứu nước.
[Ngày 05/6/1911, tàu nhổ neo rời cảng Sài
Gòn mang theo người thanh niên yêu nước].
Trong hơn 30 năm bôn ba hoạt động ở nước
ngoài, Người đã đến với Chủ nghĩa Mác –
Lênin và tìm thấy ở đó con đường cứu nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 104
Trở về nước, Nguyễn Ái Quốc trực tiếp lãnh
đạo và tổ chức thành lập Đảng Cộng sản
Đông Dương với một mục đích cơ bản là:
“LẬT ĐỔ ÁCH THỐNG TRỊ THỰC DÂN,
PHONG KIẾN, XÂY DỰNG MỘT NHÀ
NƯỚC KIỂU MỚI Ở VIỆT NAM.”
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 105
Tháng 8 năm 1945, nắm vững thời cơ khi
phát xít Nhật đầu hàng đồng minh.
Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh,
đã phát động toàn dân tiến hành tổng khởi
nghĩa làm nên “Cách mạng tháng Tám
năm 1945 thành công”.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 106
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công,
đã giải phóng dân tộc thoát khỏi ách nô lệ của
bọn thực dân và lập ra NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
DÂN CHỦ CỘNG HÒA [Ngày 02/9/1945].
Từ đó đến nay, Nhà nước Việt Nam xã hội chủ
nghĩa đã đẩy mạnh công cuộc cải tạo, bảo vệ,
xây dựng và phát triển đất nước.
Vai trò quản lý của Nhà nước ngày càng nâng
cao, đặc biệt trong điều kiện xây dựng nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 107
Được thể hiện cụ thể qua các đặc điểm
sau:
1.7.2. Bản chất của Nhà nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 108
1. Nhà nước Việt Nam là Nhà nước của
Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, địa vị
cao nhất là Nhân dân, Nhân dân làm chủ
đất nước, tất cả quyền lực nhà nước thuộc
về Nhân dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 109
Điều 2 Hiến pháp 2013 quy định:
1. Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt
Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
2. Nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà
nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên
minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và đội ngũ trí thức.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 110
3. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự
phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 111
Tính nhân dân và quyền lực nhà nước
thuộc về Nhân dân thể hiện bản chất của
Nhà nước Việt Nam là cơ bản, và xuyên
suốt cả quá trình hình thành, tồn tại và phát
triển,
cũng như trong mọi hoạt động thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 112
2. Nhà nước Việt Nam là tổ chức thể hiện
và thực hiện ý chí quyền lực của Nhân dân,
là công cụ bảo đảm thực hiện việc thống
nhất quản lý tất cả các lĩnh vực của đời
sống xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 113
3. Nhà nước Việt Nam là Nhà nước của tất
cả các dân tộc trong quốc gia Việt Nam, là
biểu hiện tập trung của khối đại đoàn kết
các dân tộc (Điều 5 – Hiến pháp năm
2013).
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 114
4. Nhà nước Việt Nam là một thiết chế của
nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Nhà nước tạo lập các điều kiện chính trị,
pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, và thực
hiện và phát huy dân chủ trong toàn bộ các
lĩnh vực của đời sống xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 115
5. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa không phủ
nhận các biện pháp kiên quyết, mạnh mẽ của
Nhà nước nhằm chống lại các hành vi gây mất
ổn định chính trị, vi phạm pháp luật xâm hại
đến lợi ích nhà nước, tập thể và công dân.
Những phương tiện bạo lực ở chủ nghĩa xã
hội luôn được pháp luật quy định chặt chẽ
nhằm loại bỏ khả năng sử dụng tùy tiện.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 116
6. Bản chất Nhà nước Việt Nam còn được thể
hiện trong chính sách về hoạt động đối ngoại.
Nhà nước Việt Nam thực hiện nhất quán đường
lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị,
hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng
hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập,
hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập,
chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp
vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng
có lợi. (Điều 12 – Hiến pháp 2013)
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 117
Bao gồm 3 yếu tố:
1.7.3. Hình thức Nhà nước Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1
1. Hình thức chính thể: được hình thành
theo nguyên tắc “Tất cả quyền lực nhà nước
thuộc về Nhân dân, Nhân dân thực hiện
quyền lực nhà nước bằng hình thức dân chủ
trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua
Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các cơ
quan khác của Nhà nước”. (Điều 6 – Hiến
pháp 2013).
118
2. Hình thức cấu trúc là Nhà nước đơn nhất.
lOMoARcPSD|16911414

3. Chế độ chính trị mang tính dân chủ, thể
hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của đại đa số
nhân dân; phương thức và phương pháp
thực hiện quyền lực của Nhà nước Việt
Nam chủ yếu là giáo dục, thuyết phục, lôi
cuốn Nhân dân tham gia quản lý nhà nước,
quản lý xã hội và xử lý nghiêm minh mọi sự
vi phạm pháp luật.
PLĐC-C1 119
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 120
1. Bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ
an ninh chính trị, an toàn xã hội.
1.7.4.1. Chức năng đối nội của Nhà nước
Việt Nam
1.7.4. Chức năng cơ bản của Nhà nước
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 121
2. Thực hiện và phát huy quyền tự do, dân
chủ của Nhân dân, xây dựng và phát triển
nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
3. Tổ chức và quản lý kinh tế.
4. Tổ chức và quản lý văn hóa - xã hội.
5. Bảo vệ trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa,
tăng cường pháp chế Xã hội chủ nghĩa, bảo
vệ quyền, tự do và lợi ích chính đáng của
công dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 122
1.7.4.2. Chức năng đối ngoại của Nhà
nước Việt Nam
1. Bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa: củng cố quốc phòng, bảo vệ độc lập
dân tộc, chủ quyền quốc gia, hòa bình ổn
định cho đất nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 123
2. Củng cố, mở rộng quan hệ hữu nghị và
hợp tác với các nước theo nguyên tắc bình
đẳng cùng có lợi, không can thiệp vào nội
bộ của nhau.
3. Góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh
chung của nhân dân thế giới vì hòa bình,
độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 124
1.7.4.3. Những hình thức chủ yếu
thực hiện các chức năng cơ bản
của Nhà nước Việt Nam
[1]. Những hình thức pháp lý
-Hoạt động lập pháp là hoạt động ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 125
-Hoạt động thi hành pháp luật (hành pháp), là
hoạt động chấp hành và điều hành do các cơ quan
hành chính nhà nước tiến hành hàng ngày trên tất
cả các lĩnh vực cụ thể của đời sống xã hội.
-Hoạt động bảo vệ pháp luật, là loại hoạt động
áp dụng pháp luật nhằm định ra các biện pháp
phòng ngừa vi phạm pháp luật, điều tra, truy tố,
xét xử các hành vi tội phạm, và giải quyết các
tranh chấp dân sự theo trình tự luật định.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 126
[2].Những hình thức mang tính tổ chức
Thể hiện trong những hoạt động thường
xuyên của mỗi cơ quan nhà nước tùy thuộc
vào chức năng, nhiệm vụ được giao và
được thực hiện trong khuôn khổ và trên cơ
sở các yêu cầu của pháp chế xã hội chủ
nghĩa.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 127
1. Phương pháp giáo dục, thuyết phục
2. Phương pháp cưỡng chế
1.7.4.4. Những phương pháp chủ yếu
thực hiện các chức năng cơ bản
của Nhà nước Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 128
1.8.1.Tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam
Nhà nước Việt Nam là tổ chức quyền lực
của Nhân dân, đại diện cho Nhân dân thống
nhất quản lý tất cả các lĩnh vực của đời sống
xã hội.
1.8. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC NƯỚC CỘNG
HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 129
Để thực hiện được nhiệm vụ tổ chức và
quản lý rộng lớn, toàn diện đó, Nhà nước
phải lập ra HỆ THỐNG BỘ MÁY NHÀ
NƯỚC gồm các cơ quan nhà nước từ trung
ương đến địa phương.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 130
Mỗi cơ quan nhà nước đảm nhận những chức
năng, nhiệm vụ nhất định của Nhà nước,
có cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động
phù hợp với nội dung và tính chất của các
chức năng, nhiệm vụ do Nhà nước giao cho.
Đồng thời, các cơ quan nhà nước được Nhà
nước trao cho thẩm quyền tương ứng và phải
hoạt động trong phạm vi thẩm quyền do pháp
luật quy định.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 131
Các cơ quan nhà nước là những thiết chế
chủ yếu hợp thành bộ máy nhà nước từ
trung ương đến địa phương,
được tổ chức và hoạt động theo những
nguyên tắc chung thống nhất,
tạo thành cơ chế đồng bộ để thực hiện
chức năng chung và nhiệm vụ chung của
Nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 132
Bộ máy nhà nước
nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt
Nam có các đặc điểm sau:
-Bộ máy nhà nước được tổ chức theo
nguyên tắc “Quyền lực nhà nước là thống
nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát
giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực
hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp.”
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 133
-Bộ máy nhà nước có chức năng thống nhất
quản lý tất cả các lĩnh vực của đời sống xã
hội.
Để thực hiện chức năng này, Nhà nước
thành lập các cơ quan nhà nước như: cơ
quan cưỡng chế; cơ quan kiểm sát, xét xử;
cơ quan quản lý về kinh tế, về tinh thần, về
tư tưởng; … và các lĩnh vực khác của đời
sống xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 134
1.8.2. Những nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước
nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
1.8.2.1. Vai trò và ý nghĩa
của những nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước nước Cộng hòa
Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 135
Đó là những nguyên lý chỉ đạo, xuyên suốt
trong việc tổ chức và hoạt động của toàn bộ
hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung
ương đến địa phương, xuất phát từ bản
chất của Nhà nước Việt Nam.
Việc tuân thủ triệt để các nguyên tắc tổ
chức và hoạt động là cơ sở bảo đảm cho
bộ máy nhà nước:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 136
- Có cơ cấu tổ chức hợp lý, gọn nhẹ,
hoạt động nhịp nhàng, đồng bộ, thông suốt
từ cấp trên xuống cấp dưới,
tránh được những trùng lắp không cần thiết;
- Phát huy được tính chủ động sáng tạo của
các cấp, các ngành trong khi thực hiện chức
năng của Nhà nước;
- Phát huy được vai trò và trách nhiệm cá
nhân trước công việc được giao.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 137
- Là sự bảo đảm chắc chắn cho hiệu quả và
hiệu lực cao của hoạt động quản lý nhà
nước trên toàn bộ các lĩnh vực của đời
sống xã hội và bảo đảm sự công bằng xã
hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 138
Vì vậy, các nguyên tắc này được ghi nhận
trong Hiến pháp và các văn bản quy phạm
pháp luật quan trọng khác của Nhà nước
Việt Nam.
Như: Hiến pháp, Luật Tổ chức Quốc hội, Luật
Tổ chức Chính phủ; Luật Tổ chức Hội đồng
nhân dân và Ủy ban nhân dân; Luật Tổ chức
Tòa án nhân dân; Luật Tổ chức Viện Kiểm sát
nhân dân, …
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 139
Nhà nước Việt Nam tổ chức bộ máy nhà
nước trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc
cơ bản sau:
1.8.2.2. Những nguyên tắc tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước Việt Nam
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 140
(1). Nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam
đối với Nhà nước và xã hội.
Nguyên tắc này được quy định tại Điều 4 –
Hiến pháp 2013 như sau:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai
cấp công nhân, của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung
thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là
lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 141
2. Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật
thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu
sự giám sát của Nhân dân, chịu trách
nhiệm trước Nhân dân về những quyết
định của mình.
3. Các tổ chức của Đảng và đảng viên
Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong
khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 142
Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước
thể hiện ở các mặt chủ yếu:
• Đảng đề ra đường lối chính trị, chủ trương,
chính sách lớn cho hoạt động của Nhà nước;
•Đảng lãnh đạo Nhà nước thể chế hóa các
chủ trương, chính sách của Đảng thành pháp
luật của Nhà nước, thành các quy định chung
thống nhất mang tính bắt buộc trên quy mô
toàn quốc;
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 143
• Quyết định các vấn đề quan trọng nhất về tổ
chức bộ máy nhà nước;
•Đảng đào tạo, bồi dưỡng và giới thiệu đội ngũ
cán bộ có đủ năng lực, uy tín để đảm nhận các
chức vụ quan trọng trong bộ máy nhà nước;
•Đảng thực hiện sự kiểm tra, hướng dẫn, giúp
đỡ các cơ quan nhà nước hoạt động theo
đúng đường lối do Đảng đề ra;
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 144
• Đảng lãnh đạo Nhà nước thông qua các tổ
chức của Đảng và vai trò tiên phong gương
mẫu của đảng viên trong chấp hành đường
lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước;
•Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm
thay Nhà nước và cần phải phân định rạch
ròi vai trò lãnh đạo của Đảng với chức năng
quản lý của Nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 145
(2). Nguyên tắc quyền lực nhà nước là
thống nhất, có sự phân công, phối hợp,
kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước.
Nguyên tắc này được quy định tại Khoản 3
Điều 2 Hiến pháp 2013 như sau:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 146
“Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự
phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.”
Nguyên tắc này được hiểu như sau:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 147
-Quyền lực nhà nước phải thống nhất thì
mới đảm bảo tất cả quyền lực nhà nước
thuộc về Nhân dân.
-Để thực hiện quyền lực nhà nước một cách
hiệu quả, quyền lực nhà nước phải được
phân công cho các cơ quan nhà nước thực
hiện.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 148
-Các cơ quan nhà nước phải phối hợp với
nhau trong quá trình hoạt động để đảm bảo
tính thống nhất của bộ máy nhà nước cũng
như thực hiện có hiệu quả các chức năng
chung của bộ máy nhà nước.
- Phải có cơ chế kiểm soát quyền lực nhà
nước để tránh tình trạng lạm quyền và sai
quyền.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 149
(3). Nguyên tắc đảm bảo sự tham gia đông
đảo của Nhân dân vào công việc quản lý
nhà nước và xã hội.
Nguyên tắc này được coi là quyền và nghĩa
vụ của Nhân dân và được Hiến pháp 2013
quy định như sau:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 150
Tại Điều 28 quy định:
1. Công dân có quyền tham gia quản lý nhà
nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến
nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề
của cơ sở, địa phương và cả nước.
2. Nhà nước tạo điều kiện để công dân
tham gia quản lý nhà nước và xã hội; công
khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản
hồi ý kiến, kiến nghị của công dân.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 151
Và tại Điều 29 quy định:
“Công dân đủ mười tám tuổi trở lên có
quyền biểu quyết khi Nhà nước tổ chức
trưng cầu ý dân”.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 152
Đây chính là cơ sở pháp lý cần thiết đảm
bảo cho sự tham gia của Nhân dân vào công
việc quản lý nhà nước và xã hội, nhất là
trong giai đoạn hiện nay, khi quá trình thực
thi dân chủ đang ngày càng được mở rộng ở
mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 153
“Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo
Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng
Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập
trung dân chủ”.
(4). Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 154
 Phải có sự tôn trọng và tuân thủ triệt để
Hiến pháp và pháp luật trong việc tổ chức
và hoạt động của tất cả các khâu trong bộ
máy nhà nước.
 Trong khi thi hành công vụ, mọi cán bộ,
công chức, viên chức phải tôn trọng và
tuân thủ triệt để pháp luật.
Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa
đòi hỏi:
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 155
 Phải tăng cường công tác kiểm tra, giám
sát mọi hoạt động của các cơ quan nhà
nước, tổ chức, cán bộ, công chức, viên
chức.
 Phải xử lý công minh các hành vi vi phạm
pháp luật của cơ quan, tổ chức, cán bộ,
công chức, viên chức.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 156
(5). Nguyên tắc tập trung dân chủ
“Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và
pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực
hiện nguyên tắc tập trung dân chủ”.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 157
Nguyên tắc tập trung dân chủ thể hiện sự kết
hợp hài hòa giữa sự chỉ đạo tập trung, thống
nhất của cơ quan nhà nước cấp trên với việc
mở rộng dân chủ rộng rãi để phát huy tính
chủ động, sáng tạo của cấp dưới nhằm đạt
hiệu quả cao trong quản lý nhà nước.
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 158
1.8.3. Hệ thống bộ máy nhà nước Việt Nam
Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định hệ
thống bộ máy nhà nước Việt Nam được tổ
chức cụ thể như sau:
lOMoARcPSD|16911414

QUỐC HỘI
Chính phủ TAND
Tối cao
Chủ tịch nước
Bộ, cơ
quan ngang
Bộ, cơ
quan thuộc
Chính phủ
Kiểm
toán NN
Viện KSND
tối cao
SƠ ĐỒ HỆ THỐNG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC THEO HIẾN PHÁP 2013
TAND
cấp cao
HỘI
ĐỒNG
BẦU CỬ
QUỐC
GIA
HĐND
tỉnh, TP
trực thuộc
TW
UBND
tỉnh, TP
trực thuộc
TW
VIỆN KSND
cấp cao
UBND
phường, xã,
thị trấn
B
A
N
HĐND
phường,
Xã, thị trấn
TAND tỉnh,
TP trực
thuộc TW
VIỆN KSND
tỉnh, TP trực
thuộc TW
UBND quận,
huyện, thị xã,
TP trực thuộc
tỉnh, TP
HĐND quận,
huyện, thị xã,
TP trực thuộc
tỉnh, TP
TAND quận,
huyện, thị xã,
TP trực thuộc
tỉnh, TP
Viện KSND
quận, huyện,
thị xã, TP trực
thuộc tỉnh, TP
P
H
Ò
N
G
SỞ
Bổ nhiệm người đứng đầu
Bầu người đứng đầu
NHÂN DÂN bầu 159
PLĐC-C1
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 160
(1). Hệ thống các cơ quan đại diện – dân cử
Gồm:
-Quốc Hội, cơ quan đại biểu cao nhất của
Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao
nhất nước [Điều 69].
-Hội đồng nhân dân các cấp, là cơ quan
quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện
cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của
Nhân dân. [Điều 113]
lOMoARcPSD|16911414

161
(2). Nguyên thủ quốc gia
PLĐC-C1
Nguyên thủ quốc gia là Chủ tịch nước, là
người đứng đầu Nhà nước, thay mặt Nước
Cộng hòa XHCN Việt Nam về đối nội và đối
ngoại, đồng thời giữ chức vụ Chủ tịch Hội
đồng Quốc phòng. [Điều 86]
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 162
(3). Hệ thống các cơ quan hành chính,
thực hiện quyền hành pháp
Gồm: Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các
Phó Thủ tướng, các Bộ trưởng, Thủ trưởng
cơ quan ngang bộ [Điều 94] và Ủy ban Nhân
dân các cấp. [Điều 114]
lOMoARcPSD|16911414

PLĐC-C1 163
(4). Hệ thống các cơ quan xét xử, thực
hiện quyền tư pháp
Gồm: Tòa án Nhân dân tối cao; Tòa án
Nhân dân các cấp; và Tòa án quân sự các
cấp. [Điều 102]
lOMoARcPSD|16911414

164
(5). Hệ thống các cơ quan thực hành quyền
công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp
Gồm: Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao; Viện
Kiểm sát Nhân dân các cấp; và Viện Kiểm
sát quân sự các cấp. [Điều 107]
lOMoARcPSD|16911414

(6). Hội đồng bầu cử quốc gia
Do Quốc hội thành lập, có nhiệm vụ tổ chức
bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hướng
dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân
dân các cấp. [Điều 117]
PLĐC-C1 165
lOMoARcPSD|16911414

166
(7). Kiểm toán nhà nước
Do Quốc hội thành lập; hoạt động độc lập
và chỉ tuân theo pháp luật; thực hiện kiểm
toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản
công. [Điều 118]./.
PLĐC-C1
HẾT CHƯƠNG 1.
lOMoARcPSD|16911414

pldc_chuong_1_hk1_21_22_chuong_1_pldc_657.pdf

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Similaire à pldc_chuong_1_hk1_21_22_chuong_1_pldc_657.pdf

Similaire à pldc_chuong_1_hk1_21_22_chuong_1_pldc_657.pdf (20)

pldc_chuong_1_hk1_21_22_chuong_1_pldc_657.pdf