14. “ It doesn’t matter how good or bad the product is, the fact is that people don’t read anymore,” Steve Jobs (2008) http://bits.blogs.nytimes.com/2008/01/15/the-passion-of-steve-jobs/
32. Dank voor jullie aandacht! [email_address] [email_address] http://www.gorissen.info/Pierre http://ictenonderwijs.wikispaces.com/ebook
Notes de l'éditeur
Dit is een boek
Dit is een eReader met een digitaal boek, een apparaat met een bestand er op dus.
Dit zijn 360 boeken
Dit is een eReader met 3.500 boeken; weegt 498 gram.
Dit zijn 3600 boeken. Zoveel heb ik er nog niet.
Dat principe van het bij je kunnen hebben van een heleboel boeken deed mij meteen terugdenken aan een Keynote van zo’n 8 jaar geleden: In 2001 werd de eerste iPod geïntroduceerd; Gemiddeld kon je toen 10-15 tracks muziek op een CD of Flash-player meenemen. De iPod kon er 1.000 bevatten, net zoveel als de gemiddelde complete muziekcollectie. Steve Jobs benadrukte tijdens de aankondiging van de allereerste iPod, toen nog een dik apparaat met harde schijf, die enorme verschuiving: niet langer hoeven na te denken welke CD’s je mee wilde nemen, nee, je had gewoon alles bij je. Altijd.
Er zijn meer overeenkomsten…
De overgang van LP’s (analoog) naar CD (digitaal) leidde tot verwoede discussies: een CD kon toch nooit die LP vervangen; Van CD naar MP3 was al helemaal erg. Zoiets vindt nu ook plaats bij overgang van boeken op papier naar elektronische boeken (geen kleur, geen geur)
Aanbod van content is heel belangrijk, de meesten van ons zullen namelijk alleen consumeren en niet zelf produceren. Was je bij de platen en ook bij de CD’s nog afhankelijk van het aanbod dat aanwezig was in de rekken in de winkel, MP3 en ook het digitale boek kunnen online, met onbeperkte voorraden en collecties, zonder levertijd of verzendkosten verhandeld worden.
LP’s beluisterde je op een platenspeler, toen de muziek digitaal werd, zeker toen het zich losmaakte van de CD, werd het aantal plekken waar je je eigen muziek kon beluisteren alleen maar groter. Of het nu op een iPod of andere MP3-speler was, in de auto of op je telefoon, download of streaming, waar je ook was en wat je ook deed, je kreeg steeds gemakkelijker toegang tot je muziek.
En natuurlijk is er sprake van niet helemaal legaal uitwisselen. Dat was zo bij films, bij muziek, en nu ook bij elektronische boeken. Maatregelen om dat tegen te gaan, zoals regiocodering of DRM (digital rights management) blijken vooral onhandig voor gewone kopers. Het houdt de mensen die kopieën willen maken niet tegen.
De vraag is dus of we voor eBooks nou iets geleerd hebben van wat er bij muziek en film gebeurt is. Het teleurstellend antwoord is: nee, helemaal niet. Het lijkt er op alsof de industrie dezelfde lijdensweg wil afleggen als anderen al gedaan hebben.
Maar maakt het eigenlijk wel uit? Ja.
Zolang we in het Onderwijs onze studenten wél nog laten lezen (en schrijven) ligt het heel erg voor de hand om op z’n minst een kijkje te nemen naar de mogelijkheden die elektronische boeken kunnen bieden. Alles wat nu op papier geproduceerd wordt is dan kandidaat om vervangen te worden door / aangevuld te worden met een elektronische versie. Het beste werkt dat bij materialen die van A-Z doorgelezen worden; En dan hebben we het niet alleen over dictaten of lesmaterialen die studenten gebruiken, maar ook bijvoorbeeld over verslagen en rapporten die we studenten nu op papier laten inleveren. Ook die kunnen elektronisch.
Zoals vaak binnen bedrijven, kunnen we ook bij elektronische boeken kijken naar twee opties: zelf maken of inkopen (in dit geval van een uitgever)
Het beeld in de VS als het gaat om beschikbare elektronische boeken is wisselend. Ruim 300.000 elektronische boeken bij Amazon.com klinkt best indrukwekkend, maar vergeleken bij de ruim 26 miljoen boeken op papier is het slechts een fractie waar zelfs die 1 miljoen elektronische boeken van Google bij verbleken.
In Nederland is het aanbod zeker niet groter. Google heeft ongeveer 2,5 miljoen boeken op papier in haar aanbod, waarvan ruim 300.000 2 e hands boeken. Elektronisch zijn dat er ruim 100.000 en een 2 e handsmarkt voor elektronische boeken bestaat nog niet.
Veel andere online boekverkopers maken het overigens niet zo gemakkelijk als Amazon en Bol.com om te achterhalen hoeveel boeken ze in hun aanbod hebben. Bij ebook.nl lukte dat wel, maar daar zie je dat een elektronisch boek en een elektronisch boek, niet altijd hetzelfde is. We hebben, net als bij audio, video en afbeeldingen te maken met verschillende formaten. Daar krijgen we niet alleen bij koop mee te maken, ook als we ze zelf gaan maken.
Dat maken is eigenlijk niet eens zo vreselijk ingewikkeld. Je start met een bronbestand, bijvoorbeeld een Word-document, een Open Office document, een HTML-pagina. En via een of meerdere, gratis of betaalde programma’s, converteer je die naar een bestand in een formaat dat door een eBook reader gelezen kan worden. We zullen even wat dieper ingaan op de belangrijkste drie formaten die op dit moment in gebruik zijn: Adobe Acrobat, Mobipocket en EPUB.
Adobe Acrobat is het meest gebruikte formaat als het gaat om het online beschikbaar stellen van documenten en ook hele boeken. Het formaat staat op #1 zowel bij de legaal aangeboden materialen, denk aan alle rapporten en verslagen die je online kunt vinden, maar zeker ook bij het illegale aanbod. Eigenlijk is Adobe Acrobat of PDF’s zoals ze betere bekend zijn, vooral geschikt om te printen, minder voor het vanaf een apparaat lezen. Dat komt vaak ook omdat PDF’s vaak opgemaakt zijn voor A4 formaat, vaak zelfs met meerder kolommen, kop en voetteksten. Prima als je wilt printen, maar minder handig voor schermen waarop je dat niet in één oogopslag kunt zien.
Mobipocket is dat wel. Het is een formaat dat ontwikkeld is door een van oorsprong Frans bedrijf dat opgekocht werd door Amazon. Het formaat wordt door veel apparaten ondersteund en je hebt readers om bestanden in dit formaat op je pc of je telefoon te lezen, maar sinds de overname door Amazon gaat de ontwikkeling een stuk langzamer. Zo is er geen software om de bestanden te kunnen lezen op je iPhone of op een Mac. Het formaat kan weergegeven worden door de verschillende Kindle versies, de eReader die Amazon geïntroduceerd heeft. Helaas wordt ook daar DRM, beveiliging op toegepast, AZW of TPZ, waardoor ze dan niet zomaar op andere apparaten te lezen zijn.
EPUB is een open standaard. Hij is nog relatief nieuw maar wordt door uitgevers omarmd omdat ze inmiddels in Amazon een serieuze bedreiging zien en ze, terecht, graag een formaat hebben dat niet van één leverancier is. Bij het ontwikkelen van EPUB hebben ze gelukkig niet het wiel helemaal opnieuw uitgevonden. Een EPUB-bestand is eigenlijk een ‘gewoon’ ZIP-bestand en als je dat uitpakt vind je bestanden in XHTML formaat, met stylesheets en afbeeldingen net zoals bij een gewone internetpagina. EPUB bestanden zijn daarom relatief eenvoudig te produceren.
Hoe dat produceren in zijn werk gaat kun je lezen in de handleiding die je op deze wiki-pagina kunt vinden. Uiteraard is de handleiding zelf ook in zowel PDF, EPUB en Mobipocket formaat beschikbaar. De handleiding beschrijft het produceren van elektronische boeken in deze formaten en gaat ook in op zaken als DRM, beveiliging tegen kopiëren, de vraag waar je de elektronische boeken kunt publiceren, het aanvragen van ISBN’s voor je boeken etc. Helemaal gratis.
Maar, zul je zeggen. Worden er nou al voldoende eReaders verkocht om het de moeite waard te laten zijn om mijn materialen ook digitaal aan te bieden? JA. Maar dat komt omdat het niet alleen gaat om dedicated eReaders zoals de Kindle waar ik dit verhaal mee begon. De elektronische boeken zijn, mits je ze ook in die drie verschillende formaten en zonder DRM aanbiedt op een aantal verschillende manieren te lezen.
Het is nog steeds zinvol om boeken en dictaten op papier te maken. Het is een bekend formaat en via printing on demand kun je de voorraad zo klein mogelijk houden. En anders kies je er voor om de PDF beschikbaar te stellen en dan kunnen lezers zelf hun eigen exemplaar op papier maken. Een boek heeft geen problemen met accuduur, kan gemakkelijk uitgeleend of zelfs verkocht worden en het leest zo lekker veilig in bad. Nadeel is wel dat het snel zwaar wordt, 1 boek weegt vaak meer dan mijn Kindle en als je ze drukt dan heb je te maken met voorraad-, productie- en verzendkosten.
Smartphones zijn ook een in populariteit stijgende groep apparaten. Je ziet hier een iPhone, maar kon ook een iPod Touch, een Android toestel of Windows Mobile device zijn. Mijn iPhone heb ik altijd bij me, ik hoef dus geen apart apparaat mee te nemen. Via de mobiele 3G verbinding kan ik onderweg nieuwe content ophalen, zoals bijvoorbeeld de ePaper editie van het NRC Handelsblad die elke dag om 3 uur ‘s middags beschikbaar komt. Boeken zouden multimedia kunnen bevatten op een smartphone al blijft het schermpje erg klein, dat vergt veel bladeren en de accu is aan het einde van de dag leeg.
Een laptop of tablet pc dan. Die zijn multifunctioneel, je kunt er ook andere dingen op doen dan alleen boeken lezen, ze ondersteunen het gebruik van multimedia, hebben steeds vaker een draadloze of zelfs mobiele verbinding. Dus ook hier kun je onderweg boeken e.d. ophalen. Het scherm is een stuk groter dan bij de smartphones maar leest toch nog niet altijd even lekker. Bij een laptop omdat de schermoriëntatie net verkeerd om is, maar ook gewoon omdat van een beeldscherm lezen vermoeiender is. De accus worden beter, maar meer dan een uur of 6 haal je normaal gesproken nog steeds niet en met een kilogram of meer is het nog steeds een zwaar apparaat.
Dedicated eReaders hebben als voordeel dat ze een accu hebben die lang mee gaat, de eInk waarvan het beeldscherm gemaakt is verbruikt alleen energie bij het verversen en met één acculading hou je het bij gewoon leesgedrag wel een week of 2 uit. Het lezen van eInk is heel prettig, vergelijkbaar met gewoon papier en de eReader is licht, van een paar honder gram tot zo’n halve kilogram. Ze zijn best kwetsbaar, het scherm kan stuk. Ze zijn ook niet goedkoop, prijzen lopen uiteen van 200 euro tot zo’n 700 euro, bedragen waar je tegenwoordig al bijna een netbook of zelfs laptop voor koopt. Maar je kunt er alleen op lezen. En een eReader ruikt nou eenmaal niet als een boek.
Samenvattend: we hebben dus te maken met een aantal formaten als het gaat om elektronisch boeken. Deze bestanden zijn redelijk eenvoudig te maken op basis van onze eigen bronmaterialen en zijn dan leesbaar op een aantal verschillende plekken. Het aanbod van uitgevers is groeiende, maar zeker voor de Nederlandse onderwijsmarkt nog erg klein vergeleken met het aanbod op papier. Gelukkig is het prijsniveau van de elektronische boeken aan het zakken. Zeker door de relatief hoge boekprijzen is het prijsvoordeel van een elektronisch boek steeds vaker aantrekkelijk. Onze studenten staan niet morgen bij ons op de stoep om elektronische boeken te eisen, maar….
Dat gaat ongetwijfeld geen jaren meer duren. Mijn advies aan onderwijsinstellingen is daarom om voor de komende 12 maanden het volgende te doen: Neem het eigen aanbod onder de loep Bekijk het eigen productieproces Doel: geschikt maken van het “leesaanbod” voor “overal” lezen.