Izar-eskolako eskaintza. http://escuela.pamplonetario.org/

1. IZAR-ESKOLA
2013 / 2014
ikasturtea
iruñekoplanetarioa

2. Izar-eskola Iruñeko Planetarioko jarduera nagusia da eta bere eginkizun garrantzitsuena
Haur Hezkutzatik Batxilergoraino eskola-curriculumak garatu eta osatzea da. Hezkuntza eta
dibertimendua uztartzen dituen hezkuntza-eskaintza da, baliabide motibatzaile gisa zeru
izarratua darabilena.
2013-2014 IKASTURTERAKO NOBEDADEAK
Ikasturte honetarako DBHko 3. eta 4. mailako ikasleei eta Batxilergokoei zuzenduta dagoen
"Energía para la vida / Energia bizia / Energy for life" programa aurkezten dugu. Aipatu Ikus-
entzunezkoa gure gizarteak darabilen energiarekin erlazioa duen guztia hobe ulertzen
laguntzen duen material didaktiko interesgarriaz lagunduta aurkezten da.
Halaber, material didaktikoen berrikuntza-prozesuarekin jarraitzen dugu, hauek garai berriei
egokitu eta irakasleei erakargarriagoak bihurtzeko asmotan.
Ikasturtea aurrera joan ahala LHko 5. eta 6. mailako ikasleentzat zuzendua dagoen eta
programa bat osatuko dugu, urtaroak ardatz nagusi gisa izanen dituena. Gainera, edukien
etengabeko berrikuntzaren ideiari lotuta, saioa osatu dezaketen gai zehatzei buruzko
mikrodokumentalak eskainiko ditugu.
SCHOOL OF STARS
Bigarren urtez jarraian gure jarduera ingelesez jasotzeko aukera eskaintzen dugu, “Energy
for life” programa iazko eskaintzari gaineratuz. Modu honetan, 5 izenburu biltzen ditu School
of Stars jarduerak: The girl who walked upside down, The adventures of Alex & RGB,
Grandmother Earth, Evolution y Energy for life.
Ongi etorri zuen Izar-eskolara!
0202
Iruñeko Planetarioaren jarduera da, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza
sailaren eta Fundación Caja Navarraren lankidetzarekin.
AURKEZPENA
2/12www.escuela.pamplonetario.org
20 URTE
2013ko azaroaren 26an Iruñeko Planetarioak
20 urte beteko ditu, hain zuzen ere, Izar-
eskolak 21. ikasturteari ekingo dionean. 1993.
urteaz geroztik eta Astronomia bitarteko gisa
erabiliz, beste irakasgai batzuetara hurbildu
gara; esaterako, Historiara, Literaturara, Arte
Plastikoetara, Zientziara orokorrean,
Matematikara, Mitologiara, Filosofiara... baita
hizkuntza-irakaskuntzara ere. Eskaintzen
dugun jarduera planetarioko kupularen azpian
egiten den arren, ikasgelan ere osatu daiteke,
bisitaldia laguntzen duten material didaktikoak
lantzeko aukera dagoelako. Gure
proposamenak unibertsitate aurreko
hezkuntza-ziklo guztiak hartzen ditu bere gain,
kasuan kasu, egokitutako eskaintzarekin.
izar-eskola

3. PROGRAMAk eta ERRESERBAK
izar-eskola
3/12www.escuela.pamplonetario.org
energy
for life
Haur
Hezkuntza
DBH 3. eta 4. mailak
(HHI, LHI, Lanbide-tailerrak...)
Batxilergoa
DBH 1. eta 2. mailak
Lehen
Hezkuntza
1go zikloa
3. zikloa
2. zikloa
1., 2. eta 3.
mailak
3. maila
Nanocam - Unibertsoaren eskalak //
Eboluzioa // Supernova //
Energia bizia
Uraren bila //
Asto bat hipodromoan
Zeruko marrazkiak //
Banpiroaren gaua
Izarretako zirkoa //
Amamalur
Alderantziz ibiltzen zekien neskatikoa
Gora begira //
Nanocam - Unibertsoaren eskalak
Bostiren mundua
PROGRAMAKMAILA
SAIOEN ORDUTEGIAK:
Asteartetik ostiralera (eskola-egunak) 10:00etan eta 12:00etan. Beste aukerentzat, galdetu.
PREZIOA IKASLEKO: 4€
Saioa hasi baino 15 minutu lehenago agertzea eskatzen da.
GEHIENEZKO IKASLE KOPURUA SAIOKO: 150
SAIOAREN ERRESERBA EGITEKO JARRAIBIDEAK:
Aukera desberdinak daude:
- gure webgunean (www.escuela.pamplonetario.org) aurkituko duzun galdetegia betetzea.
- 948 262628 telefonora deitzea; behar duzun informazioa eskuratuko duzu eta zure
zalantzak argituko ditugu.
- posta elektronikoa bidaltzea: escuela@pamplonetario.org
- fax bat bidaltzea: 948 261919
- eskutitz bat bidaltzea: Iruñeko Planetarioa, Sancho Ramírez Kalea, z/g. 31008 IRUÑEA
Zure eskaera jasotzen dugunean, hau formalizatzeko, zurekin harremanetan jarriko gara.
Bisitaldia baino hilabete bat lehenago baieztatze-eskutitza eta webgune berritik material
didaktikoa behera kargatzeko esteka bidaliko dizugu.
BESTE AUKERAK:
Bisitaldia nahieran moldatzeko edo osatzeko aukera dago: beste programekin, beste hizkuntzekin,
aukeratutako gai baten inguruko zuzeneko saioekin, tailerrekin... Galdetu iezaguzu.

4. 4/12www.escuela.pamplonetario.org
HAUR HEZKUNTZA
izar-eskola
Bosti, han goian, zeruan bizi den bost
puntatako izar bat da. Harekin, aldi
berean, jostatzen eta ikasten arituko
gara. Asmakizunak, kantak, dantzak,
jolasak, baita ibilaldi bat ere. Ongi
etorri guztiok Bostiren mundura!
Bostiren mundua
Koloreen, zenbakien eta planeta-izenen berri
jakitea.
Ilargiaren forma aldakorrez jabetzea.
Lurretik ikus ditzakegun astroen inguruko
jakinmina piztea.
Eguzkiaren kokapenaren eta egunaren eta
gauaren arteko harremanaz jabetzea.
Koloreak: gorria, horia, berdea eta urdina.
Konstelazioak: marrazkiak zeruan.
Zenbakiak.
Ilargi-formak.
Planetak.
helburuak edukiak
Alderantziz ibiltzen zekien neskatikoa
Ikuspuntu desberdinak badirela ezagutzea.
Ilargiaren forma aldakorrez jabetzea.
Naturarekiko eta izaki bizidunekiko begirunea
sustatzea.
Gau izarratuaren balorea identifikatzea.
Adiskidetasunaren baloreaz jabetzea.
Ilargi-formak.
Konstelazioak: marrazkiak zeruan.
Mareak.
Hirien argiztatzea.
Argi-kutsaduraren eragina animaliengan.
helburuak edukiak
Neskatiko berezi baten ipuina dugu hau.
Udaberriko egun batean izugarrizko ekaitz
baten ondoren, hortzadarretik buruz
behera ibiliz guganaino iritsi zen.
Alderantziz ibiltzen zekien neskatikoak
gauzen gaineko ikuspuntu desberdina
zuen; baliteke hau, bere ibiltzeko modu
bereziagatik izatea.

5. 5/12www.escuela.pamplonetario.org
LEHEN HEZKUNTZA. 1. Zikloa
izar-eskola
Urrutiko planeta batean, "oso
aurreratua" den zibilizazio batek bere
mundua suntsitzear dago. Bertan
bizitzea ia ezinezkoa denez, Robyc-i
esker bigarren aukera bat izan
dezakete. Ipuin magiko hau zabaldu
eta bere abenturetan sar zaitez!
Uraren bila
Ingurugiroa zaintzearen garrantziaz jabetzea.
Irudimena sustatzea.
Eguzki Sistemaren planetak eta hauen ezaugarri
batzuk ezagutzea.
Zeruko konstelazioak identifikatzea.
Irakurzaletasuna sustatzea.
Asto bat hipodromoan
Konstelazio batzuk eta izarren koloreak
identifikatzea.
Izarrak ez diren zeruko objektuen ezagutza.
Eguzki eklipseak gertatzen direla jakitea.
Lurreko eta zeruko fenomenoen arteko oturak
daudela ezagutzea.
Irakurzaletasuna eta zerua behatzeko
zaletasuna piztea.
Udako zerua. Eskorpioia, Hartz Nagusia, Itzaina.
Iparrizarra nola aurkitzen diren jakitea.
Izarren koloreak: Antares eta Arturo.
Marte Planeta.
Eguzkia eta Ilargia: eklipseak.
helburuak edukiak
Izenburu bereko Bernardo Atxagaren
ipuinean oinarritzen den istorioa.
Maurizio astotxo "astronomoa" da. Zaldi
harroskoen morroia da hipodromoan eta
beraien isekak jasaten ditu etengabe.
Hala ere, zaldien bizitza ez da erreza
izango Lasartevichen. Mauriziok dakien
astronomiari esker hauek ihes egitea
lortuko dute.
Eguzki Sistemaren planetak.
Konstelazioak: marrazkiak zeruan.
Beste planeta-sistemak.
Lurreko eta Marteko zeru izarratua.
Ura: bizitzaren funtsa, substratua.
helburuak edukiak

6. 6/12www.escuela.pamplonetario.org
LEHEN HEZKUNTZA. 2. Zikloa
izar-eskola
Ilargia eta eguzkiaren eskutik gure
arbasoek zeruan irudikatutako
marrazkiak ikusiko ditugu. Konstelazio
horiez gain, urtaroak, planetak, eta
erderaz aste-egunak dauzkaten izenen
jatorria ikasiko dugu ere.
Zeruko marrazkiak
Urtaroak lotzea Eguzkiak zeruan ematen duen
denbora-tartearekin.
Sormena sustatzea konstelazioak imaginatuz.
Izarren bidez orientatzeko ahalmena lantzea.
Asteko egunen eta planetako arteko erlazioa ikastea.
Idatzizko adierazpnea zein ahozkoa bultzatea,
egindako irudiak azaltzeko esaldiak edo istorioak
asmatuz.
helburuak
Eguzkia. Eguneko mugimendua.
Eguzkia eta urtaroak.
Kontelazioak: Orion, Hartz Nagusia, Lira,
Beltxarga.
Puntu kardinalak. Orientazioa.
Ilargiaren faseak.
Planetak eta asteko egunak.
edukiak
Banpiroaren gaua
Zerua behatzearen garrantziaz jabetzea.
Zeruko eta Lurreko fenomenoen arteko
harremanez jabetzea.
Teknologiaren erabilera baloratzea.
Irakurzaletasuna, musika eta zientzia-
zaletasuna sustatzea.
helburuak
Eguzkia eta eguna.
Izarrak eta konstelazioak.
Zulo beltzak, nebulosak eta galaxiak.
Ilargiaren gainazaleko ñabardurak.
Eguzki Sistemaren planetak.
Izar iheskorrak.
edukiak
Izarrak behatzea gustatzen zaio Von
Siro banpiro barazkijaleari. Dagoberto
bare laguntzailea da eta honek, "kinka"
zerusimulagailua eraiki du: tresna
horrekin galaxiak, nebulosak,
planetak... erakutsiko dizkio Von Sirori.
Zatoz eta banpiroaren gazteluan gau
zoragarria igaroko dugu!

7. 7/12www.escuela.pamplonetario.org
LEHEN HEZKUNTZA. 3. Zikloa
izar-eskola
Gure planetaren istorioa ezagutzen al
duzu? Lurrak berak, bere sorrera eta
bilakaera kontatuko digu: nola agertu
zen bizitza eta honen garapena gu
geu agertu arte; ilargia nola sortu zen
eta bere anai-arrebak diren beste
planetak nolakoak diren azalduko digu.
Amamalur
Lurraren eta honen satelite naturala den
Ilargiaren sortze-prozesuak ezagutzea.
Gure planetaren kutsaduraz jabetzea.
Bizitzaren eboluzioaren aro desberdinak
ezagutzea.
Eguzki Sistemaren planetak identifikatzea.
Konstelazio ezagunenak identifikatzea.
helburuak
Lurraren sorrera eta eboluzioa.
Bizitzaren agerpena eta eboluzioa.
Ilargiaren sorrera.
Eguzki Sistemaren planetak: ezaugarri
nabarmenenak.
Iparrizarra eta konstelazioak.
edukiak
Izarretako zirkoa
helburuak edukiak
Lurrean, gure planetan, urtaroek denbora
nola pasatzen den esaten digute. Foton
magoaren laguntzaz urtaroz urtaro
eguzkiak egiten dituen ibilbide
desberdinak ikusiko ditugu. Gure
pertsonaiaren botereei esker, zeruan eta
Lurrean suertatzen diren aldaketak gure
begi aurrean izanen ditugu.
Urtaro desberdinetan Eguzkiak egiten dituen
ibilbideak erkatzea.
Puntu kardinalak bereiztea.
Eguna/gauaren iraupena eta tenperatura,
Eguzkiaren ibilbideekin erlazionatzea.
Naturaren behaketa sustatzea urtaroen
aldaketen bitartez.
Puntu kardinalak.
Lurraren errotazioa: eguna eta gaua.
Urtaroak. Eguzkiaren itxurazko ibilbideak.
Naturaren aldaketak.
Urtaro bakoitzaren konstelazio eta izarrak.
Meteorito eta izar iheskorrak.

8. 8/12www.escuela.pamplonetario.org
DBH 1 eta 2. mailak
izar-eskola
Gora begiratzen badugu oskarbi
dagoen gau batean, izarrak, Ilargia
eta zenbait planeta ikus ditzakegu.
Teleskopioaren laguntzarekin beste
planeten ilargiak, nebulosak eta
urrutiko galaxiak aurkitu ditugu.
Gurekin gau bat gora begira
pasatzeko gonbitea luzatzen dizugu.
Gora begira
Astroak behatuz jakinmina piztea.
Zeruko fenomenoen ulermena eta interpretazioa
garatzea.
Garapen teknologikoak duen garrantzia
Zientziak aurrea egin dezan.
Izarrak eta planetak zeruan desberdintzea.
helburuak
Ortzi-gangaren biraketa.
Izarren ezaugarriak. Argi urtea.
Latitudearen arabera ikus daitezkeen
konstelazioak.
Galaxiak: osagaiak, kopurua eta itxura. Esne
Bidea.
Eguzki Sistema: Eguzkia, plnateka eta
sateliteak.
edukiak
Nanocam - Unibertsoaren eskalak
helburuak edukiak
Izaki bizidunen bost erreinuak ezagutzea: bere
izenak eta ezaugarri nabarmenenak.
Izaki bizidun ttikiena bistaratzea.
Unibertsoaren elementu desberdinak eta hauen
arteko distantziak harremanatzea eskala
desberdinak erabiliz.
Gure Unibertsoa ezagutzeko jakinmina piztea,
bai bere handitasunean, bai nimiñotasunean.
Bizitzaren bost erreinuak. Ezaugarriak.
Izaki bizidunen tamaina desberdinak.
Unibertsoaren eskalak: ttikienetik handienera.
Eskala egokiaren erabilpena.
Eguzki Sistema eskalatua.
Izaki bizidunak bost erreinutan sailkatzen
ditugu eta Nanocam programak hauen
baitan bidaiatuz ikuspegi harrigarria
aurkezten digu. Gure Unibertsoan dauden
tamaina eta distantzien testuingurua
ulertzeko eskala desberdinak modelo
egokien bidez bistaratuko ditugu. Mega
eta Nano, handitasuna eta nimiñotasuna
elkarrekin agertzen dira saio honetan.

9. 9/12www.escuela.pamplonetario.org
DBH 3. eta 4. mailak, Batxilergoa...
izar-eskola
Nanocam saioak bizitzaren bost
erreinuak modu lkusgarrian aurkezten
ditu. Planetarioko kupulan berez oso
txikia dena era erraldoian ikusiko dugu.
Gero gure Unibertsoaren eskaletan
zehar bidaiatuko dugu flimifioak direl-
elementuetatik hasi eta kosmos-
behagarriaren dirnentsioetaraino.
Nanocam - Unibertsoaren eskalak
helburuak edukiak
Eboluzioa
helburuak edukiak
Galileo eta Darwinek berebiziko
garrantzia izan dute Zientziaren
Historian. Beraiek utzitako aztarna
jarraituz Eboluzioaren kontzeptua
aztertuko dugu erabat desberdinak
diren bi alorretan murgilduz:
Unibertsoan berean eta Lurrean
garatu den bizitzan.
Zientziarekiko zaletasuna sustatzea.
Sistema fisiko eta biologikoen eboluzio-
prozesua ulertzea.
Planeta eta izarren sortze eta eboluzio
prozesuak ezagutzea.
Darwinen Eboluzioaren teoria ezagutzea.
Prozesu ziklikoak identifikatzea: egunarena eta
urtaroena.
Naturaren zikloak.
Izarrak: sorrera, bizitza eta heriotza.
Lurraren sorrera eta eboluzioa.
Bizitzaren eboluzioa Lurrean. Darwinen
eboluzioaren Teoria.
Unibertsoaren eboluzioa.
Izaki bizidunen bost erreinuak ezagutzea: bere
izenak eta ezaugarri nabarmenenak.
Izaki bizidun ttikienak bistaratzea.
Unibertsoaren elementu desberdinak eta hauen
arteko distantziak harremanatzea eskala
desberdinak erabiliz.
Gure Unibertsoa ezagutzeko jakinmina piztea,
bai bere handitasunean, bai nimiñotasunean.
Bizitzaren bost erreinuak. Ezaugarriak.
Izarrak: sorrera, bizitza eta heriotza.
Lurraren sorrera eta eboluzioa.
Bizitzaren eboluzioa Lurrean. Darwinen
eboluzioaren Teoria.
Unibertsoaren eboluzioa.

10. 10/12www.escuela.pamplonetario.org
DBH 3. eta 4. mailak, Batxilergoa...
escuela de estrellas
Energia bizia dokumentalak gure zibilizazioa
eta erabiltzen dugun energia harremanatzen
ditu. Ikuspuntu orokorra erabiliz, perspektiba
zabal batetik gaur egungo egoera aztertzen
da, egungo eta etorkizuneko aukerak
plazaratuz.
Energia bizia
helburuak edukiak
Erabiltzen ditugun energia iturrien jatorri
desberdinak ezagutzea.
Energia berriztagarriak identifikatzea.
Energia iturri desberdinek epe luzera begira
duten bideragarritasuna alderatzea.
Energiaren erabilera eta gehiegizko erabilerak
ingurugiroan sortzen dituen ondorioak ulertzea.
Gure zibilizazioak erabiltzen duen energia.
Energia berriztagarriak. Hauen jatorria.
Erregai fosilak eta hauen ondorioak.
Energia nuklearra: fisioa eta fusioa.
Supernova
helburuak edukiak
1054.urtean zeruan izar berri bat agertu
zen. Gaur egun gure teleskopioak toki
horretarantz zuzentzen baditugu eztanda
horren aztarna ikusi dezakegu: kolore
biziko nebulosa bat, mila kilometro/
segunduko barreiadura duena.
Supernova saioak izarren bizitza eta
heriotzari buruzkoak kontatzen dizkigu.
Unibertsoaren ezagutza sakondu izarren jatorria
eta bizitzaren ingurukoak ikasiz.
Zientifikoen ekarpenek iraganean gertatutakoei
buruzkoak ulertzen laguntzen dutela ikustea.
Zerua nola ezagutzen ahal dugun ulertzea:
konstelazioak eta izarren koloreak.
Ikasgaiak, diziplina desberdinak (Historia, Artea,
Zientzia... ) beraien arteko loturak dituztela
ulertzea.
Izarren egitura eta bizitza. Sorrera, eboluzioa
eta heriotza.
Hurbilen dugun izarra: Eguzkia.
Izarren tamainak eta beraien distantziak.
Elementuen taula periodikoa.
Unibertsoari buruzko aurkikuntzen etapak.
Kosmosaren konkista.

11. 11/12www.escuela.pamplonetario.org
LANUEVAWEBJar zaitez gurekin harremanetan!
izar-eskola
www.escuela.pamplonetario.org
Izar-eskolak pamplonetario webgunearen barnean bere domeinu propioa du:
www.escuela.pamplonetario.org. Honetan, programa, bisitaldi, erreserba eta material
didaktikoei buruzko informazio guztia aurkituko duzu.
Eremu honetan gure programen helburu eta edukiekin zerikusia duten baliabide, proposamen
eta jarduerak gaineratzen joango gara.
Era berean, zure proposamen eta iritziak ezinbestekoak izanen dira webgune bizi eta
dinamikoa eraikitzen laguntzeko. Horregatik bertan sartzeko gonbitea luzaten dizugu eta
zure iradokizunen berri eman diezaguzun animatzen zaitugu.
HARREMANETARAKO - IRUÑEKO PLANETARIOA
www.pamplonetario.org
escuela@pamplonetario.org consultas@pamplonetario.org
sare sozialak:
@
#escueladeestrellas #izareskola #schoolofstars

12. www.escuela.pamplonetario.org
www.pamplonetario.org
Iruñeko Planetarioaren zientzia-dibulgazio eta hezkuntza jarduerek
Obra Social "la Caixa" eta Fundación Caja Navarraren sustapena dute
Lan hau Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-Partekatu Berdin 4.0 Nazioarteko Baimen baten mende
dago. http://creativecommons.org/choose/