1. Бараа материалын захиалгын
оновчтой хэмжээг тооцох
Лекц-9

2. Энэ сэдвийн хүрээнд:
• Захиалгын оновчтой тоо хэмжээг
тогтоох
• Бараа материалын/захиалгын/
хэмжээг хянах Q систем
• Тоо хэмжээний хөнгөлөлтийг
тооцох

3. 1. Захиалгын оновчтой тоо хэмжээг
тогтоох
• Захиалгын оновчтой хэмжээ
гэдэг нь
жилийн нийт бараа материалыг хадгалах ба
захиалгын зардлыг багасгадаг тийм хэмжээ
юм. Энэ нь дараах ойлголт дээр
үндэслэгддэг. Үүнд:

4. 1. Бүтээгдэхүүний эрэлтийн хэмжээ нь тогтмол гэж үзнэ.
2. Тогтоосон тоо хэмжээгээрээ бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэх
эсвэл худалдан авах, захиалсан зүйлээ захиалсан
хэмжээгээрээ нэг л удаа хүлээн авна.
3. Хадгалалт болон захиалгын болон тохируулгын зардал
гэсэн 2 төрлийн зардал байна. Тодорхой хугацааны
туршид нэг нэгжийг хадгалах зардлыг дундаж бараа
материалын хэмжээгээр үржүүлж хадаглалтын зардлыг
олно. Захиалгын зардалд худалдан авалт, захиалгыг
боловсруулахад
шаардлагатай
бэлтгэх
хугацаа,
тохируулгын зардал нь шинэ захиалгын хийхийн тулд
нэг болон олон машины эд ангийн өөрчлөхөд
шаардлагатай хугацаа юм.
4. Нэг бүтээгдэхүүнийг хийх шийдвэр нь өөр нэг
бүтээгдэхүүнийг хийх шийдвэрээс үл хамааралтай
байна.

5. 5. Эрэлт, шинэ бүтээгдэхүүнийг боловсруулах
хугацаа, нийлүүлэлт зэрэг нь тодорхой
байна гэж үзнэ.
Захиалгын оновчтой тоо хэмжээний
дээрх ойлголтууд дээр үндэслээд үе бүрт
хийх Q захиалгын нийт зардал нь:
Нийт зардал= Жилийн хадгалалтын зардал +
жилийн захиалгын болон тохируулгын
зардал

6. • Үүнд: C= жилийн нийт зардал
D= Жилийн эрэлт
H= Жилийн турш нэг нэгжийг хадгалах
зардал /ихэвчлэн нэгжийн өртөгөөс хувиар
тооцдог/
S=Нэг хэсэг буюу багц бүтээгдэхүүнийг
захиалах ба тохируулга хийх зардал
Q= Нэг хэсэг бараа материалыг багц болгон
авсан хэмжээ /нэгжээр/

7. • Жилийн хадгалалтын зардал: Жилийн дундаж
циклийн бараа материалыг нэг нэгжийг
хадгалах зардлаар үржүүлж гаргана.
• Хадгалалтын зардал нь Q өсөхөд өсдөг бол
жилийн захиалгын болон тохируулгын зардал
нь Q өсөхөд буурдаг.
• Нэг жилд хийх захиалгын дундаж тоог олохдоо
жилийн эрэлтийг Q-д хуваадаг. / Жнь: Жилд
1600 бүтээгдэхүүн захиалах ёстой бөгөөд
багцын дундаж хэмжээ/ нэг удаа хийх
захиалгын хэмжээ/ 100 гэвэл жилийн турш 14
удаа захиалга хийх болно.

8. Захиалгын оновчтой хэмжээ бол
нийт зардлыг бага байлгах ёстой.
• Ийм шаардлагын хангахын тулд дээрх нийт
зардлын томъёоноос гаргалгаа хийж
захиалгын хэмжээг олбол дараах томъёо
гарна. Энэ томъёог F. W. Harris гаргасан.

9. Зардлын тооцоо ба график
байгуулалт
50(Q)
100
150
200
250
300
Хадгалалтын
зардал
/₮15/
375/50:2 750
*15/
1125
1500
1875
2250
Захиалгын
зардал/₮45/
842,4/93 421,2
6:50*45/
280,8
210,6
168,5
140,4
Нийт зардал
1217.4
1171.2
1405.8
1710.6
2043.5
2390.4

10. 3000
2500
нийт зардлын муруй
2000
Хадгаллтын захиалгын
зардлын муруй
1500
Hc
Oc
Tc
1000
500
Захиалгын зардлын муруй
0
50
100
150
200
250
300

11. • Захиалгын хэмжээг заримдаа захиалгын
хоорондох хугацаагаар илэрхийлэх нь ач
холбогдолтой
гэж
үздэг.
Захиалгын
хоорондох хугацааг сараар олохдоо:

12. 2.Бараа материалын/захиалгын/ хэмжээг хянах Q
систем
• Бид нэг удаагийн захиалгын хэмжээ ямар
байх вэ? гэдгээ тодорхойлж чаддаг боллоо.
Одоо хэзээ дахин захиалга хийх вэ? гэдгээ
тогтоох хэрэгтэй. Бараа материалын
хяналтын систем нь захиалгын хэмжээ ба
цаг хугацаа гэсэн хоёр хэмжээсийг хамтад
нь авч үздэг. Бараа материалыг хянадаг Q, P
гэсэн үндсэн 2 систем/арга/ байдаг.

13. Q систем/арга/
• Энэ нь үлдэгдэл бараа материалын хэмжээг
байнга шалгаж үзээд бараа материалын
байдал ямар байгаа талаар хэлэлцэж шийдвэр
гаргана. Жишээ нь: Бараа материал маш бага
байна гэж үзвэл дахин захиалга хийх болно.
• Бараа материалын байдал гэдэг нь зөвхөн
төлөвлөсөн захиалга ба бэлэн байгаа бараа
материал дээр
итгэж ирээдүйн эрэлтийг
хангаж чадах тийм бараа материалын хэмжээг
хэмждэг.

14. • Томъёолж бичвэл:
• IP= OH+SR-BO
IP= бүтээгдэхүүний хийхэд шаардлагатай
бараа материалын байдал
OH= бэлэн байгаа бараа материалын тоо
SR=төлөвлөгөөт/ хийгдсэн боловч хүлээн
аваагүй байгаа захиалга/захиалга
BO= биелүүлээгүй захиалга
• Энэ хяналтын систем нь Q ба R/ дахин
захиалга хийх цэг/ гэсэн үндсэн 2
параметртэй байдаг.

15. • Q системийн үед захиалга бүр Q гэсэн
тогтмол нэгжээр хийгдэх болно. Тэгэхээр
энэ системийн хувьд R-г тогтоох асуудал
гарч ирнэ.
Дахин захиалга хийх цэгийг
дараах байдлаар олно.
• = Захиалгыг биелүүлэх L-хугацааны дундаж
эрэлт
• B= Аюулгүй байдлын нөөц

16. • Дээрх
томъёоноос
бид
“В”
олох
шаардлагатай байна. Үүнийг олох нэг арга
зам бол үйлчилгээний боломжит төвшний
бодлогыг тогтоож, дараа нь энэ бодлогыг
хангах тийм аюулгүй байдлын нөөцийг
тодорхойлдог. Аюулгүй байдлын нөөцийг
олохдоо дундаж эрэлт нь
хэвийн
тархалттай гэж үзээд энэ тархалтын дундаж
ба стандарт хэлбэлзлийг тооцдог. Ингээд
аюулгүй байдлын нөөцийг олохдоо:

17. = циклийн үйчилгээний төвшинг
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай дунджийн
стандарт хэлбэлзлийн тоо/ гэрт үүнийг
харах/
• = DL магадлалын тархалтын стандарт
хэлбэлзэл
• -ийн утга өндөр байвал В болоод циклийн
үйлчилгээний төвшин нь өндөр байх болно.
• Хэрвээ z=0 байвал аюулгүй байдлын
нөөцийн байхгүй бөгөөд нөөцийн дутагдал
циклийн 50% нь гарах болно.

18. 3. Тоо хэмжээний хөнгөлөлтийг
тооцох
• Их хэмжээний бараа материал худалдан
авалт хийх үед үнийн урамшуулал авах
боломжтой. Pj гэсэн үнийн төвшин өгөгдсөн
бол нийт зардал нь дараах байдалтай
болно.
• i= нэгжийн үнээс хувиар илэрхийлэгдсэн
бараа материалын хадгалалтын зардал

19. Тоо хэмжээний хөнгөлөлтийг
тооцохдоо:
1. Хамгийн бага үнээс эхэлж , үнэ бүрийн хувьд
EOQ/ЗОХ/ -г тооцно. Үнийн төвшин бүрт хийгдэх
захиалгын хэмжээ нь боломжтой эсэхийг шалгаж
боломжтой бол тэр үнийн төвшин ба бараа
материалын хэмжээг сонгоно.
2. Хамгийн бага үнийн төвшний хувьд захиалгын
оновчтой хэмжээ нь таарч байвал дараагийн шат
уруу шилжинэ.
3. Үнэ бүрийн хувьд нийт зардлыг тооцно. Нийт
зардлыг хамгийн бага байлгах тийм захиалгын тоо
хэмжээг олно.

20. Жишээ нь:
Захиалгын тоо
Нэгжийн үнэ
0-299
$ 60.00
300-499
58.80
500- түүнээс дээш
57.00

21. Жилийн эрэлт нь – 936, нэг захиалгын зардал нь $45, хадгалалтын зардал нэгжийн үнийн 25%,
1.
$60 үнээр 75 нэгжийг авах боломжтой.

22. 2. Хамгийн бага үнийн хувьд ЗОХ нь
боломжгүй болсон тул 3-р алхам уруу очно.
3. Боломжит тоо 75 нэгж байгаа учир үүнээс
эхэлж (300, 500)-н хувьд нийт зардлыг
тооцно.